Bankowość II

dr M. Penczar

11.10.2014

System bankowy jako część systemu finansowego.

• rozwój gospodarczy kraju jest w dużym stopniu powiązany z poziomem rozwoju systemu finansowego,

• instytucje finansowe to raczej pośrednicy finansowi.

System finansowy – współobecny w tworzeniu pieniądza oraz umożliwia jego przemieszczenie między podmiotami niefinansowymi gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i budżetem.

Struktura sektora finansowego w Polsce

Sektor bankowy jest największym i najbardziej rozwiniętym….

Bank – mikroekonomiczny punkt widzenia :

• przedsiębiorstwo,

• instytucja zaufania publicznego,

• działalność m.in. pozyskiwanie wkładów pieniężnych, udzielanie kredytów, rozliczenia pieniężne, udzielanie gwarancji.

Bank – makroekonomiczny punkt widzenia:

• krwioobieg gospodarki,

• odgrywa istotną rolę w alokacji kapitału (pośrednicząc pomiędzy podmiotami mającymi nadmiar kapitału, a tymi które mają niedobory kapitału optymalizując jego wykorzystanie)

Bank w polskim prawie (art. 2 prawa bankowego) - Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Definicja banku w świetle prawa cywilnego – Dyrektywa 2000/12/EC w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe:

Instytucja kredytowa – przedsiębiorstwo, którego przedmiotem działalności jest gromadzenie depozytów i innych środków finansowych powierzonych przez klientów pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym oraz udzielenie kredytu na własny rachunek.

Na obszarze UE obowiązuje zasada wzajemnego uznawania.

• Wszystkie podmioty posiadające status instytucji kredytowej korzystają z przywileju jednolitej licencji (paszport europejski). (NADZÓR I SYSTEM GWARANTOWANIA PODLEGA POD KRAJE MACIERZYSTE)!!

Dlaczego istnieją banki? – Czy są potrzebne?

1. Koszty transakcyjne – redukują czas i pieniądze na prowadzenie transakcji finansowej, które stanowią główny problem dla ludzi, którzy dysponują nadwyżkami funduszy i chcą je pożyczyć (koszty poszukiwań, koszty weryfikacji, koszty monitorowania, koszty przestrzegania kontraktu).

2. Asymetria informacji – brak istnienia doskonałej informacji, banki ograniczaj asymetrię informacji, polegając na tym, że jedna strona nie posiada wystarczającej wiedzy na temat drugiej w celu podjęcia decyzji (zawodność rynku).

• ryzyko nadużycia – (ma miejsce po zawarciu transakcji), kredytobiorca angażuje się w działalność, która z punku widzenia pożyczkodawcy jest niepożądana (zwrot kredytu staje się mniej prawdopodobny), podejmuje większe ryzyko bo stawką są pieniądze należące do kogoś innego.

• negatywna selekcja – (ma miejsce przed zawarciem transakcji) potencjalni kredytobiorcy, który działania najprawdopodobniej przyniesie negatywny wynik(zły kredyt), są tymi, którzy najaktywniej poszukują pożyczki i stąd też najprawdopodobniej zostaną wybrani.

FUNKCJE BANKÓW:

• Funkcja transakcyjna – bank jest pośrednikiem, funduszem dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy ten sposób podaż kapitału z popytem na transakcje kapitałowe.

• Funkcja transformacyjna – bank jest pośrednikiem finansowym między różniącymi się strukturami podaży kapitału i popytu na kapitał. Dokonując transformacji tych struktur doprowadza do ich zrównoważenia.

  • transformacja informacji,

  • transformacja ryzyka,

  • transformacja wielkości środków finansowych

  • transformacja prowadzonej alokacji środków pieniężnych

  • transformacja terminu

Banki to instytucje zaufania publicznego.

Banki inwestują pieniądze obce – depozytariuszy.

Klient powierzając swoje oszczędności kieruje się rachunkiem ekonomicznym, ale przede wszystkim zaufaniem do banku.

Utrata zaufania do banku skutkuje odejściem (ucieczką) klienta do innego banku.

UZUPEŁNIĆ!!!

Jakie zadania może wykonywać bank?

Sensu stricte – zadana zastrzeżone wyłącznie dla banków (art.5.1. prawa bankowego),

sesu largo – zadania, które mogą wykonywać tak banki i inne podmioty niebankowe.

Czynności wykonywane tylko przez bank:

• pasywne (bierne) – polegające na przyjmowaniu wkładów tj. gromadzenie wolnych środków pieniężnych przedsiębiorstw i ludności

- wkłady bankowe - depozytu,

- emitowanie własnych akcji i obligacji.

• aktywne (czynne) – wykorzystywanie zgromadzonych środków poprzez udzielanie kredytów i pożyczek, jak również lokowanie środków własnych i powierzonych przez klientów w papiery wartościowe i innych inwestycjach.

• usługowe (pośredniczące) – banki dokonują m.in. przelewów z rachunków klientów i na ich zlecenia na rachunku wskazanych przez nich osób, prowadzą kantory, świadczących usługi maklerskie.

Siatka bezpieczeństwa finansowego – instytucje stabilizujące rynek:

• Bank Centralny,

• Nadzór Bankowy,

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Instytucje tworzące rynek

Nadzór bankowy to instytucja w ramach, której grupa ludzi posiadająca ustawowo określone kompetencje władcze, ograniczenia i monitoruje działalność podległych jej banków.

Rodzaje nadzoru:

- nadzór zintegrowany,

- nadzór skonsolidowany.

Kryterium zasięgu oddziaływania nadzoru: wąski i szeroki.

Cele pośrednie działalności nadzoru:

• wspieranie pol. monitorowanie poprzez dział. na rzecz stabilności i bezpieczeństwa polskiego systemu bankowego.

  • Stabilność systemu bankowego to zdolność do zachowania związanego z jego działalnością funduszy własnych (zachowanie wypłacalności).

• ocena i kontrola ryzyka systemu bankowego oraz promowanie prowadzenia dzaiałaności bankowych w sposób rzetelny i bezpieczny poprzez wydanie regulacji ostrożnościowych oraz sprawowanie nadzoru,

• podejmowanie działań administracyjnych mających na celu wyeliminowanie pot. zagrożeń lub ich skutków dla bezpieczeństwa środków pieniężnych, jak też zapewnienie równych warunków konkurencji dla wszystkich banków.

Cele podstawowe działalności nadzoru:

• zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych przez klientów,

• zapewnienie zgodności działalności banków z przepisami ustawy prawa bankowego, ustawy o narodowym banku polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Do zadań KNF należy:

• sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym,

• podejmowanie działań:

- służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego,

- mających na celu rozwoju rynku finansowego i jego konkurencji,

- edukacyjna i informacyjna w zakresie funkcji rynku finansowego.

• udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym,

• stwarzanie możliwości polubownego pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty.

Funkcje KNF:

• prowadzenie działalności licencyjnej,

• określenie kształtu regulacji ostrożnościowych (regulacyjna),

• sprawowanie inspekcji (kontrolna),

• podejmowanie…

Funkcja licencyjna:

1. uzyskanie zezwolenia na utworzenie banku,

2. uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności:

- ograniczenie dostępu podmiotom i osobom, które nie spełniają ustalonych kreyteriów ,

- ograniczenie dostępu dla kapitału pochodzącego z nielegalnego lub nieujawnionego źródła,

- weryfikacja właścicieli i zarządu banku.

Funkcja regulacyjna:

1. określenie zasad funkcjonowania banku,

- ustalenie miedzy innymi standardów bezpieczeństwa tzw. nadzorczych regulacji ostrożnościowych,

1. określenie norm o charakterze ilościowym i jakościowym:

- współ. wypłacalności,

- limit koncesji wierzytelności,

- limit danych zaangażowania,

Funkcja kontrolna:

1. kontrola „z za biurka” i „na miejscu”,

2. identyfikowanie głównych zagrożeń wynikających z działalności banku.

Funkcja dyscyplinująca:

1. środków nadzoru administracji – sankcji i zlecenia – w stosunku do instrumentów jak też osób odpowiedzialnych za wystąpienie określonych nieprawidłowości.

2. działania zapobiegawcze,

3. działania naprawcze.

ETAPY DZIAŁAŃ KNF:

Etap I – tworzenie banku:

- licencja,

- zgoda na rozpoczęcie działalności,

Etap II – funkcjonowanie banku:

- regulowanie ilościowe,

- regulowanie jakościowe.

Etap III – likwidacja i upadłość:

- KNF podejmuje decyzje o zawieszeniu działalności banku i wystąpić do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA

• Pomiar adekwatności kapitału wiąże się z określeniem ilości kapitału powinien posiadać pośrednik finansowy, aby jego działalność była bezpieczna.

• Nie wystarczy ustalenie tylko jego minimalnej kwoty, bowiem poziom wynagradzanych kapitałów powinien być uzasadniony także od skali podejmowanego ryzyka.

• Współczynnik wypłacalności banku stanowi wyrażony w procentach stosunek funduszy własnych do sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych wyrażonych ryzykiem.

• Miara wypłacalności ma następującą ogólną postać:

kapitał – kapitał służący do absorbowaniu stanu (k)

Ww =

stopa procentowa – ekspozycja na ryzyko (r)

ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA;

Prawo bankowe stanowi, że banki muszą otrzymywać współczynnik wypłacalności:

• na poziome co najmniej 8%,

• bank rozpoczyna działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15% przez 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy co najmniej 12%.

Gdy współczynniki wypłacalności jest nieadekwatny do skali prowadzonej działalności:

• podwyższenie kapitału własnego,

• ograniczenie szeroko rozumianej działalności kredytowej.

GŁÓWNE CELE SYSTEMÓW GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW:

• monitorowanie rozwoju sytuacji finansowej banków i podejmowanie inicjatyw i dział. zap.

• ochrona depozytów osób fizycznych i prawnych, które nie mając możliwości samodzielnej oceny ryzyka finansowego powierzając je bankowi jako instrumentów zaufania publicznego,

• stwarzanie systemu warunków udzielania pomocy finansowej bankom, które utraciły płynność bądź znalazły się w obliczu niewypłacalności.

Cechy systemów gwarantowanie depozytów:

• powszechność,

• równe traktowanie instytucji kredytowych,

• zapewnienie szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu,

• obowiązek ustalenie minimalnego poziomu gwarancji,

• fundusz utworzony w danym kraju powinien obejmować także deponentów w oddziałach ( filiach banków krajowych prowadzących działalność poza granicami kraju,

• obowiązek samodzielnego ponoszenia przez instytucje kredytowe kosztów finansowanie systemu,

• obowiązek zapewnienia klientom dostępu do informacji.