Prawo karne obejmuje zespół norm prawnych, które za pomocą kary /sankcji/ jako zasadniczego środka przymusu państwowego pośród przewidzianych w tych normach /w KK/ chronią stosunki społeczne przed czynami społecznie szkodliwymi /przestępstwami/ ZASADY PRAWA KARNEGO 1. Zasada winy – prawo karne opiera się na zasadzie winy. Oznacza to, że sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu może być postawiony mu zarzut.. Podstawowym warunkiem przypisania winy jest występowanie więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem. Obowiązujący KK wyraża winę w Art. 1.§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu 2. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn Podstawą odpowiedzialności karnej jest zachowanie się człowieka sprzeczne z prawem karnym, a zatem możemy powiedzieć, że odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu.. Odpowiedzialność karna może nastąpić w sytuacji, gdy czyjś pogląd, myśl uzewnętrzni się w czynie, a zatem w podjęciu działania lub zaniechaniu działania, do którego był zobowiązany Zasada ta stanowi, że odpowiedzialność ta nie może nastąpić bez uprzedniego czynu sprawcy. Podstawą stosowania środków wychowawczych może być popełnienie czynu karalnego, jak również podstawą stosowania środków wychowanych może być wykazanie przez organ wobec nieletniego objawów demoralizacji. 3. Zasada indywidualizacji odpowiedzialności i wymiaru kary Znajduje ona swoiste odzwierciedlenie w przepisach części szczególnej KK wyrażających, iż przestępstwo stanowi własny czyn sprawczy oraz w przepisach odnoszących się do współsprawstwa, podżegania, pomocnictwa. Każdy ponosi indywidualną odpowiedzialność, czy to pomocnik, podżegacz, czy sprawa główny w zależności od odegranej roli. Zasada ta polega na tym, że właściwości jednego podmiotu we współdziałaniu z innymi podmiotami /osobami/ nie mogą być przenoszone na inne osoby współdziałające z nią, jeśli wpływają one na odpowiedzialność karną w sensie jej wyłączenia, zaostrzenia lub umniejszenia tej odpowiedzialności karnej.. 4.Zasada indywidualizacji wymiaru kary – art. 55 KK Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą Wg zasady indywidualizacji wymiaru kary okoliczności wpływające na wymiar kary, a związane z jedną z osób współdziałających nie mogą być przenoszone na inne osoby Wymiar kary orzekamy indywidualnie, w zależności od roli danego podmiotu. 5. Zasada humanitaryzmu prawa karnego. Zgodnie z tą zasadą prawo karne powinno być humanitarne /ludzkie/, czyli wymagania stawiane powinny być na miarę możliwości ludzi, natomiast stosowane kary i środki karne nie powinny być okrutne, poniżające lub wyrządzać zbędnych dolegliwości. W KK zasada humanitaryzmu zadeklarowana jest w art. 3 KK 6.Zasada praworządności – oznacza ona przestrzeganie przez organy wymiaru sprawiedliwości /prokuratura, policja/ zasad, reguł dotyczących odpowiedzialności karnej. Postępowanie w każdym wypadku zgodnie z zasadą legalizmu /obowiązek wszczęcia i kontynuowania postępowania, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa/. Działanie praworządne organu – to działanie zgodne z obowiązującym prawem.. FUNKCJE PRAWA KARNEGO Funkcja sprawiedliwościowa – zakłada odpowiednie karanie sprawców, tzn. sprzyjające utrwalaniu społecznego poczucia sprawiedliwości. Funkcja ta uzasadnia pewność, co do słuszności istnienia zakazów prawno-karnych i nakazów prawno-karnych. Ważny jest w przypadku tej funkcji fakt ukarania sprawcy, a także zaspokojenie poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej przestępstwem. Funkcja ochronna prawa karnego – realizowana poprzez system zakazów, nakazów oraz środków je umacniających, np. system określonych wartości przyjętych w danym społeczeństwie Funkcja profilaktyczno-wychowawcza – polega na utrwaleniu przekonania w społeczeństwie o słuszności nakazów i zakazów i stąd też oddziaływanie profilaktyczno-wychowawcze polega min. na pozyskiwaniu jak najszerszej grupy obywateli, którzy dążą do poszanowania norm prawa karnego. Funkcja gwarancyjna – wynika z zasady nullum crimen sine lege /nie ma przestępstwa bez ustawy/. Określa sie co jest przestępstwem, następnie gwarantuje obywatelowi, iż nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyny, których prawo za przestępstwo nie uznaje. Wykładnia podmiotowa zmierza do ustalenia treści przepisu, jaką chciał zawrzeć ustawodawca natomiast wykładnia przedmiotowa zmierza do ustalenia treści przepisu zgodnie z aktualnymi potrzebami wynikającymi z czasu stosowania przepisów. /Czas stosowania, aktualne potrzeby/. Wykładnia autentyczna – pochodzi od racjonalnego ustawodawcy i ma moc wiążącą /wyraźnym przykładem tej wykładni jest art. 115 KK, który zawiera słowniczek pojęć, np. pojęcia czyn zabroniony, szkodliwość czynu. Wykładnia legalna – jest to wykładnia stosowana przez organ państwa specjalnie do tego upoważniony /wcześniej przeprowadzał Trybunał Konstytucyjny, obecnie nie występuje/.Wykładnia doktrynalna – jest znacząca dla kształtowania przyszłych ustaw czy nowelizacji ustaw już istniejących. Wykładnia doktrynalna przede wszystkim opiera się na opracowaniach. Wykładnia sądowa – stosowana na poziomie Sądu Najwyższego, również nie ma ona z zasady mocy wiążącej, natomiast wykładnia SN ma wpływ na kształtowanie praktyki poprzez zastosowaną argumentację. Wykładnia językowa opiera się na wyjaśnieniu treści przepisów na zasadzie: budowy zdania i funkcji poszczególnych wyrazów zawartych w przepisie – przede wszystkim mają tu znaczenie proste, podstawowe pojęcia i wyrazy użyte przez ustawodawcę. Wykładnia logiczna – służy ustaleniu prawidłowego znaczenia tekstu, przepisu karnego. Ustalenie właściwego znaczenia danego przepisu karnego opiera się na formach argumentacji logicznej: I Argumentum a minori ad maius czyli wnioskowanie od przesłanki mniejszej do większej II Argumentum a maiori ad minus czyli wnioskowanie od przesłanki większej do mniejszej III Argumentum a contrario – wnioskowanie przez przeciwieństwo. Wykładnia systemowa – pozwala na wnioskowanie o danej instytucji w oparciu o miejsce przepisu w określonym zespole norm prawnych. Inaczej mówiąc jest to wnioskowanie o jakimś rozwiązaniu na podstawie sensu, na podstawie celu zamieszczenia tamtego przepisu w obrębie danej grupy innych przepisów. Wykładnia historyczna – polega na odczytywaniu treści przepisu, znaczenia tego przepisu poprzez odwołanie się do uzasadnienia jego powstania, a w szczególności do materiału posiedzeń komisji kodyfikacyjnych, kodyfikacyjnych komisji sejmowych. PRZESTĘPSTWO - Definicja przestępstwa wynika z art. 1 KK Prawo karne ujmuje przestępstwo w 3 znaczeniach: 1/ jako stwierdzenie pewnego faktu społecznego czyli zaistnienie zdarzenia, które jest opisywane w konkretnym miejscu i czasie, 2/ jako ustawowy typ przestępstwa. Który określony jest w danym przepisie części szczególnej KK np. art. 207 znęcanie się psychiczne i fizyczne, kradzież /art. 278/, 3/ dotyczy pojęcia ogólnego przestępstwa i to ogólne pojęcie obejmuje sumę warunków niezbędnych do uznania ludzkiego zachowania za podstawę odpowiedzialności karnej. WARUNKI JAKIE MUSI SPEŁNIAĆ PRZESTĘPSTWO: 1/ zaistnienie czynu społecznej szkodliwości,.2/ czyn zagrożony jest karą przez ustawę, łączy się z tzw. formalną definicją przestępstwa NULLUM CRIMEN SINE LEGE. W przypadku oszustwa społeczna szkodliwość czynu jest znaczna /materialna/ ale formalnie jest to czyn zagrożony karą 3/ czyn zawiera ustawowo określone znamiona /cechy/, -trzeci element pojęcia łączy się z poprzednim dwoma i jest to bezprawność czynu, która wynika z faktu, że ten konkretny czyn jest w świetle ustawy czynem zabronionym. Bezprawność czynu stanowi następstwo istnienia nakazu lub zakazu przewidzianego w ustawie karnej,4/ czyn jest bezprawny, warunek istnienia określonych znamion /cech/ czynu zabronionego charakterystycznych dla jakiegoś typu zachowania zabronionego,5/ czyn jest zawiniony, warunek zawinienia, który wynika z zasady winy. Stanowiący, iż nie ma odpowiedzialności karnej bez winy /koncepcje winy: psychologiczna, normatywna/ i mieszana.. PODZIAŁ PRZESTĘPSTW - wg kryterium czynu zabronionego inaczej mówiąc zróżnicowania właściwości czynu zabronionego. Wyróżniamy: przestępstwa z działania i przestępstwa z zaniechania. PRZESTĘPSTWA Z DZIAŁANIA – polega na przełamaniu zakazu określonego zachowania, które to zachowanie określa norma prawna danego przepisu, np. zabójstwo – mamy zakaz nie zabijaj. PRZESTĘPSTWA Z ZANIECHANIA – polegają na niewykonaniu obowiązku, który ustawa nakłada na daną osobę. Obowiązek ten musi mieć charakter prawny, tzn. winien być sformułowany w ustawie karnej. II TYP PRZESTĘPSTW TO; PRZESTĘPSTWA MATERIALNE I FORMALNE PRZESTĘPSTWA MATERIALNE – są to najczęściej przestępstwa skutkowe, tzn. dany przepis zawiera opis czynu zabronionego ujmując po pierwsze zachowanie się sprawcy i rezultat, skutek tego zachowania. Do znamion czynu zabronionego kumulatywnie wchodzą dwa elementy – określone zachowanie i skutek /rezultat/. Bez wystąpienia skutku nie możliwe jest dokonanie przestępstwa, mogłoby polegać ono jedynie na usiłowaniu. PRZESTĘPSTWA MATERIALNE ŚCIĘTE charakteryzują się tym, że do dokonania przestępstwa wystarczy dążenie sprawcy do realizacji określonego celu pomimo, iż cel ten nie musi nastąpić, wystarczy tylko spełnienie elementu warunku, że sprawca do tego celu dąży. Ustawodawca używa słów „w celu”, „po to żeby”. III TYP: PRZESTĘPSTWA Z NARUSZENIA I Z NARAŻENIA NA NIEBEZPIECZEŃSTWO PRZESTĘPSTWA z naruszenia – polegają na naruszeniu dobra chronionego np. są to czyny popełnione przeciwko życiu – zabójstwo, zdrowiu – uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia i czyny popełnione na mieniu – kradzież, uszkodzenie lub zniszczenie mienia. We wszystkich czynach mamy do czynienia z działaniem konkretnym. PRZESTĘPSTWA Z NARAŻENIA NA NIEBEZPIECZEŃSTWO – charakteryzują się tym, że sprawca tworzy stan zagrożenia dla określonych wartości. Wśród przestępstw z narażenia na niebezpieczeństwo wyróżniamy przestępstwa z narażenia: 1/ na niebezpieczeństwo powszechne – zachodzi wówczas, gdy niebezpieczeństwo obejmuje nieokreśloną bliżej liczbę osób lub mienie w szerszym zakresie 2/ na niebezpieczeństwo indywidualne - przestępstwa indywidualne, Inaczej mówiąc, zachodzą wówczas gdy to niebezpieczeństwo obejmuje konkretną osobę lub określone mienie.3/ na niebezpieczeństwo konkretne – polegają na wywołaniu niebezpieczeństwa w postaci realnej, faktycznej a zatem zaistniałe niebezpieczeństwo niemalże nie doprowadziło do naruszenia dobra prawnego – ustawodawca używa wyrażenia „bezpośrednie niebezpieczeństwo”. 4/ na niebezpieczeństwo abstrakcyjne – opierają się na pewnym założeniu na domniemaniu i doświadczeniu życiowym. PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA – określany jest czasem jako podmiot ochrony karno-prawnej lub jako przedmiot zamachu, /czasami - dobro chronione/. to spojrzenie na dobro chronione od strony ustawy tzn. że ustawa poprzez wprowadzenie zakazu lub nakazu obejmuje określone dobro ochroną, np. własność, mienie, Przedmiot zamachu jest to spojrzenie na dobro chronione od strony sprawcy, które nie przestrzega określonego zakazu i nakazu przez sprawcę.. Klasyfikacja przedmiotów przestępstwa, wyróżniamy: 1.OGÓLNY przedmiot przestępstwa to inaczej suma wartości chronionych przez prawo karne, w które to wartości godzi każdy czyn człowieka naruszający porządek przewidziany prawem. 2.RODZAJOWY przedmiot przestępstwa – to wspólne dla pewnej grupy przestępstw dobro dające się odróżnić od innych dóbr rodzajowych. Chodzi tutaj o wartość tzw. wspólną. PRZESTĘPSTWA PODOBNE – art. 115 § 3 . Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne RECYDYWA –przestępstwo musi odpowiadać rodzajowo pierwszemu przestępstwu, za które poniósł już karę. 3.INDYWIDUALNY przedmiot przestępstwa – łączy się z konkretnym typem przestępstwa. Czasami również przedmiot indywidualny może pokrywać się z przedmiotem rodzajowym, np. przestępstwo zabójstwa – mamy typ podstawowy – kto zabija człowieka i tzw. typ kwalifikowany, zaostrzający odpowiedzialność karną za zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem i mamy jeszcze typ uprzywilejowany /kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia emocjonalnego – złagodzenie odpowiedzialności karnej/. Przestępstwa przeciwko mieniu - dobro rodzajowe to samo, natomiast indywidualizacje przedmiotu ochrony może być różne np. zamach na mienie /dobro rodzajowe/ - indywidualizacja może mieć postać kradzieży, przywłaszczenia, oszustwa, zniszczenia, uszkodzenia lub uczynienia danej rzeczy niezdatnej do użytku.. PRZEDMIOT CZYNNOŚCI WYKONAWCZEJ /PRZEDMIOT CZYNU/ - nazywamy postać materialna czegoś przeciwko czemu skierowany jest zamach sprawcy np. zniszczenie, sfałszowanie dokumentu. STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA - obejmuje zachowania człowieka, czynu ludzkiego, formy tego czynu warunki, w jakich ten czyn nastąpił dotyczące miejsca, czasu, sytuacji, podjęcia przez sprawcę określonych działań, różnych środków w celu dokonania tego czynu, związku przyczynowego, okoliczności wyłączających bezprawność czynu. CZYN LUDZKI – czynem jest zachowanie ludzkie pozostające pod zasięgiem procesu świadomości i procesu woli człowieka. Czynem jest zachowanie dowolne, a nie mimowolne.. Czynem może być psychicznie kierowana aktywność woli człowieka. PRZYMUS FIZYCZNY – polega na zniesieniu swobodnej woli człowieka w sytuacji, gdy sprawcy uczynią z danego człowieka przedmiot własnego działania. PRZYMUS PSYCHICZNY –nie wyłącza czynu, polega na zmuszeniu psychicznym danej osoby na oddziaływanie na jego psychikę wprost w formie groźby lub zastosowanie przemocy w stosunku do drugiej osoby, aby poprzez oddziaływanie na ciało uzyskać oczekiwane przez sprawcę zachowanie tej osoby . Klasyfikacja przestępstw dotyczy formy tego czynu zabronionego: 1/ Przestępstwo złożone charakteryzuje się niejednolitą budową czynu zabronionego, w związku z tym opis czynu zabronionego obejmuje co najmniej dwa różne zachowania: 2/przestępstwo trwałe – polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu naruszającego zakaz przewidziany w ustawie inaczej mówiąc polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu bezprawia, którego przerwanie może nastąpić zgodnie z wolą sprawcy lub też nie, 3/ przestępstwo jednorazowe z trwałym skutkiem – polega na wywołaniu przez sprawcę stanu niezgodnego z obowiązującym prawem, którego przerwanie nie zależy od samego sprawcy, np. przestępstwo bigamii. 4/ Przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czasie popełnienia czynu /przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie/ - sa to liczne przestępstwa zawarte w KK polegające na tym, że czyn zabroniony został ujęty w ustawie jako wielokrotność zachowania tego samego rodzaju, jak również przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie polega na tym, że czyn zabroniony został ujęty w ustawie jako wielokrotność zachowań różnych tego samego sprawcy, które może tworzyć jeden czyn zabroniony i wówczas mówimy o prawnej jedności czynu 5/ Przestępstwo ciągle: posiada dwie koncepcje przestępstwa ciągłego: koncepcję podmiotową i przedmiotową. Podmiot przestępstwa. Wg prawa polskiego podmiotem przestępstwa może być tylko sprawca czynu, czyli człowiek jako osoba fizyczna. Podmiotową zdolność do wystąpienia w tym charakterze posiada człowiek, który spełnia warunek wieku i warunek poczytalności. Osoba niepoczytalna może być podmiotem tylko czynu zabronionego. Pierwszy warunek: wiek. W polskim prawie karnym podmiotem przestępstwa może być osoba fizyczna, która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat. –. Od tej reguły istnieja dwa wyjątki: Wyjątek 1: odpowiedzialność karną może również ponieść osoba fizyczna, w świetle polskiego ustawodawstwa jest to nieletni, który ukończył 15 lat i który dopuścił się przestępstwa wymienionego w art. 10 § 2. Te czyny są enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę. Do tych czynów zaliczamy: zamach na prezydenta, - zabójstwo umyślne zwykłe (-umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu typu podstawowego i typu kwalifikowanego, - umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego , -porwanie samolotu lub statku typu podstawowego i typu kwalifikowanego , -umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji typu podstawowego i typu kwalifikowanego , -zgwałcenie typu kwalifikowanego , -ujęcie zakładników typu podstawowego lub kwalifikowanego, rozbój. . Wyjątek 2: polega na potraktowaniu dorosłego sprawcy w wieku od 17 lat do lat 18 tak jak nieletniego – art. 10 § 4. Zgodnie z tym przepisem odnosi się to tylko do sprawcy występku, wobec którego można zastosować zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze, środki poprawcze, jeżeli przemawiają za tym: -okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, właściwości oraz warunki osobiste sprawcy. Pojęcie nieletni Na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich nieletni występuje w 3 znaczeniach: -Ustawa nazywa nieletnim osoby do lat 18, w stosunku do których stosujemy środki wychowawcze w związku z ich demoralizacją -Nieletnimi zgodnie z ustawą są osoby między 17 rokiem życia, wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstwa lub wykroczenia -Ustawa nieletnimi określa osoby, wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub wobec których wykonuje się orzeczone środki poprawcze. Te osoby określane są przez ustawę jako nieletni do czasu ukończenia przez nich 21 lat.. Pojęcie młodocianego – posługuje się tym pojęciem KK Sprawca młodociany to taki sprawca zgodnie z KK, który nie ukończył 21 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego i nie ukończył 24 lat w chwili orzekania przez sąd I instancji. Strona podmiotowa przestępstwa. -obejmuje zjawiska psychiczne, które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej, /której elementami jest zachowanie się człowieka/ czyli uzewnętrznieniu zachowania się sprawcy i które wyraża stosunek psychiczny sprawcy do czynu zabronionego. Strona podmiotowa stanowi najważniejszą przesłankę winy. Bez zaistnienia wymaganej w przepisie prawnym strony podmiotowej nie możemy sprawcy postawić zarzutu.,. Podział przestępstw na zbrodnie i występki: zgodnie z art. 8 zbrodnię można popełnić tylko z winy umyślnej, natomiast występek może być popełniony także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Poniżej tej nieumyślności nie ma odpowiedzialności karnej. Art.9 § 1 rozróżnia dwie postaci zamiaru:- zamiar bezpośredni (chce popełnić przestępstwo)- zamiar ewentualny (godzi się na popełnienie przestępstwa) Zamiar bezpośredni zachodzi, gdy sprawca chce czynu zabronionego. tzn. ma wolę popełnienia czynu zabronionego Zamiar ewentualny zachodzi wówczas, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi. Zamiar ewentualny towarzyszy nastawieniu sprawcy na realizację czegoś zabronionego lub nie. Zamiar niby ewentualny- polega na tym, że sprawca chce pewnego stanu rzeczy nie mając pewności co do poszczególnych elementów składających się na zdarzenie przestępne. Wina nieumyślna (nieumyślność). Nieumyślność występuje w dwóch postaciach: Nieumyślność świadoma zachodzi wtedy, gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek niezachowania reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał. Cechą charakterystyczną nieumyślności świadomej jest zatem świadomość możliwości popełnienia czynu zabronionego. Sprawca świadomie podejmuje określone działanie, świadomie się zachowuje, jednocześnie mógł przewidzieć, że to zachowanie może stanowić realizację czynu zabronionego. Nieumyślność świadoma jest podobna w swojej postaci do zamiaru ewentualnego. Brak woli odróżnia nieumyślność świadomą od zamiaru ewentualnego. II postać to Nieumyślność nieświadoma – zachodzi wówczas, gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że mógł go przewidzieć. Cechą charakterystyczną nieumyślności nieświadomej jest nieświadomość zaistnienia czynu zabronionego. Ale ta nieświadomość nie usprawiedliwia sprawcy, ponieważ sprawca w tych danych okolicznościach miał obowiązek dołożenia staranności podczas wykonywania danych czynności. Nieumyślność nieświadoma może mieć charakter powinności lub możliwości. Powinność – jest to wspólna cecha dla pewnej kategorii osób, które funkcjonują w określonej grupie zawodowej lub znajdują się w takiej samej sytuacji faktycznej. Możliwość – oceniana jest indywidualnie z punktu widzenia konkretnego człowieka. Inaczej mówiąc jest to odpowiedzialność konkretnego człowieka, jego możliwości intelektualnych, stopnia rozwoju, wiedzy, doświadczenia życiowego. Stąd też możliwość zachowania reguł ostrożności człowieka rozpatrujemy z tego punktu widzenia. Wina kombinowana - odnosi się do przestępstw kwalifikowanych przez następstwo. tzn. zachowanie sprawcy objęte jest umyślnością, natomiast następstwa tego zachowania objęte są nieumyślnością. Np. bójka i pobicie: bójka jest działaniem umyślnym, ale skutkiem tego może być pobicie kogoś (nieumyślne). Motywacja sprawcy przestępstwa - obejmuje przeżycia psychiczne sprawcy wpływające na popełnienie przestępstwa. Są to zarówno przeżycia intelektualne jak i przeżycia racjonalne, np. uzyskanie określonych pożytków. Rozpoznanie motywacji sprawcy świadczy o jego osobie, jego osobowości i te elementy podlegają ocenie organu procesowego. Poza tym mogą wystąpić motywy działania sprawcy, które umniejszają ujemne znaczenie popełnionego przez niego czynu, np. warunki osobiste, rodzinne sprawcy. FORMY ZJAWISKOWE I FORMY STADIALNE Formą zjawiskową określamy technikę popełnienia czynu zabronionego, zaliczamy do nich: Sprawstwo zwykłe /tzw. jednosprawstwo popełnione przez sprawcę osobiście ale oprócz tego kodeks wprowadza jeszcze dwie odmiany sprawstwa: sprawstwo kierownicze i sprawstwo na polecenie/ Sprawcą zgodnie z art. 18 § 1 jest ten kto wykonuje czyn zabroniony. A zatem ta osoba, która działa osobiście i samodzielnie realizuje znamiona czynu zabronionego.. Współsprawstwo – odpowiada za sprawstwo ten, kto wspólnie i w porozumieniu z inną osobą wykonuje czyn zabroniony. Jeśli chodzi o współsprawstwo występują dwa elementy:- element podmiotowy – porozumienie - element przedmiotowy – wspólne działanie z inną osobą. I element: Porozumienie może nastąpić albo w formie wyraźnej albo w formie dorozumianej. II element - przedmiotowy: Wykonanie czynu zabronionego może nastąpić w formie jednolitej, jak również niejednolitej Odpowiedzialność karna współsprawców – zawsze ponoszą oni odpowiedzialność za całe wspólnie i w porozumieniu popełnione przestępstwo Współsprawstwo sukcesywne – polega na tym, że sprawca dołącza do realizacji czynu zabronionego na pewnym jego etapie. Dołączenie sprawcy do realizacji czynu należy traktować jako współsprawstwo dopiero od momentu jego przyłączenia się do czynności przestępnych współsprawców, np. dotyczy to najczęściej przestępstw gospodarczych. Sprawstwo kierownicze Sprawcą kierowniczym jest tylko ten współdziałający, który dysponuje pełnią możliwości wszczęcia akcji przestępczej, kierowania nią i jej zakończenia, ale własnoręcznie jej nie wykonuje. Sprawstwo polecające Elementem konstytutywnym sprawstwa polecającego jest szczególna więź między sprawcą polecającym a bezpośrednim wykonawcą czynu zabronionego - stosunek zależności. Musi mieć on charakter rzeczywisty, Może to być np. stosunek między rodzicami a dziećmi, lub między szantażystą a osobą szantażowaną. Ważne natomiast, by sprawca polecający miał możliwość wydawania poleceń, które druga osoba będzie zmuszona wykonywać oraz by był tej możliwości w pełni świadom. FORMAMI STADIALNYMI PRZESTĘPSTWA są zawsze dokonanie i usiłowanie. , przygotowanie . nie jest nigdy zamiar. PRZYGOTOWANIE polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, jesli sprawca podejmuje je w celu popełnienia takiego czynu. Czynności przygotowania mogą przybrać: 1.formę rzeczową, z która mamy do czynienia, gdy sprawca: A. uzyskuje lub przysposabia (tzn. dokonuje zmian i przeróbek uzdatniających przedmiot do popełnienia przestępstwa za jego pomocą) środki do popełnienia przestępstwa; B. zbiera informacje; C. sporządza plan działania (ponieważ jednak myślenie nie może być karalne, zbieranie informacji i sporządzanie planu musi być uzewnętrznione i dostrzegalne dla innych); 2.formę personalną, która polega na wejściu z inną osobą (osobami) w porozumienie, którego przedmiotem jest wspólne popełnienie przestępstwa na(w szczególności: podjecie decyzji i podział ról). bezpośrednio do dokonania. USIŁOWANIE Od strony podmiotowej: zamiar popełnienia czynu zabronionego Od strony przedmiotowej: zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu i brak dokonania. Zbieg przepisów - Przestępstwo jest jednocześnie zjawiskiem społecznym jak i zjawiskiem świata zewnętrznego. Polski ustawodawca akcentuje ten drugi aspekt. Przyjmuje więc zasadę, że jeden czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Wielość przepisów części szczegółowej prawa karnego, pod które dane zachowanie podpada, nie może prowadzić do uznania, że popełnionych zostało tyle przestępstw ile przepisów ono wyczerpuje. Przełożenie wielości prawnych wartościowań zachowania na wielość karnoprawnych reakcji nazywamy idealnym zbiegiem przestępstw. Tam natomiast gdzie przyjmuje się że popełniono jedno przestępstwo, mówimy o zbiegu przepisów. Jedno przestępstwo wypełnia znamiona dwóch lub więcej typów czynów zabronionych. Pozorny zbieg przepisów zachodzi pomiędzy typem podstawowym a typami zmodyfikowanymi. Wtedy tylko na pozór wydaje się że sprawca jednym czynem zrealizował dwa przepisy, Zbieg niewłaściwy zachodzi wtedy gdy pomiędzy zakresami typizacji przepisów, pod które podpada czyn zachodzi stosunek krzyżowania, ale dla oddania całej zawartości bezprawia wystarcza tylko jeden przepis. Do wyboru który z nich ma stać się podstawą karnoprawnej oceny czynu służą dwie reguły wyłączania wielości ocen w prawie karnym: reguła subsydiarności i reguła konsumpcji. Subsydiarność może być: ustawowa i milcząca. Właściwy zbieg przepisów zachodzi więc wtedy gdy brak jest podstaw do przyjęcia subsydiarności bądź konsumpcji. Będzie tak zwłaszcza gdy zachodzi różnica w stronie podmiotowej typów, tzn. sprawca popełnia zarazem czyn umyślny i nieumyślny. Czyn taki należy zakwalifikować z obu przepisów. Realny zbieg przestępstw i kara łączna Jeżeli ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, w grę wchodzi rozpoznanie sprawy w warunkach realnego zbiegu przestępstw lub recydywy. Rzeczywisty (realny) zbieg przestępstw polega na rozpoznaniu dwóch lub więcej przestępstw w jednym postępowaniu karnym. Warunkiem przyjęcia realnego zbiegu jest, aby sprawca za żadne z tych przestępstw nie był dotychczas osądzony, chociażby nieprawomocnym wyrokiem. W sytuacji realnego zbiegu przestępstw sąd wymierza najpierw kary za poszczególne przestępstwa, a następnie orzeka karę łączną. Inaczej jest w wypadku recydywy, która zachodzi, gdy ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, z tym, że kolejne przestępstwo zostają popełnione po skazaniu sprawcy lub odbyciu kary za poprzednie. Oznacza to, że skazanie przerywa realny zbieg przestępstw. Nie wchodzi wówczas w grę kwestia orzekania kary łącznej, lecz skazanie sprawcy w warunkach recydywy. Od ww. instytucji należy odróżnić wydanie wyroku łącznego. Ma to bowiem miejsce w sytuacji, gdy w odrębnych postępowaniach sprawca został prawomocnie skazany za różne przestępstwa. Wówczas sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący, orzeka o połączeniu kar wymierzonych w poprzednich wyrokach, wydając jeden wyrok łączny. Karą jest orzekany przez sąd wobec sprawcy przestępstwa środek przymusu państwowego, stwarzający dla niego osobistą dolegliwość i wyrażający społeczne potępienie dla popełnionego przestępstwa Każda kara jest adekwatna do popełnionego czynu. a/ grzywna - dochód budżetu państwa, b/ ograniczenie wolności - kara o charakterze wolnościowym „ wiąże się z nałożeniem na sprawcę pewnych dolegliwości np. obowiązek pracy społecznie, c/ pozbawienie wolności - pobyt sprawcy w zakładzie karnym Kary zastępcze - jeśli kary orzeczone nie mogą być z jakiś powodów wyegzekwowane. Kary kryminalne - zabezpieczane są przymusem państwowym, orzeczone muszą być natychmiast wykonane. Art. 36 § 2 kk - obowiązki, które mogą być dorzucone do kary ograniczenia wolności ( np. przeproszenie pokrzywdzonego). Dyrektywy wymiaru kary – są to ustawowo określone wskazówki dla sądu, dotyczące wyboru kary lub środka karnego. Wiążą się z celem orzekania kary określonych w Kodeksie karnym i realizują funkcję ochronną prawa karnego. Art.13 Ogólne dyrektywy wymiaru kary - zakres i stosowanie § 1. Wymierzając karę, środek karny lub inny środek, sąd uwzględnia w szczególności rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego, rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego, jego motywację i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza gdy czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub o jej późniejsze wyrównanie. § 2. Okoliczności wpływające na wymiar kary, środka karnego lub innego środka uwzględnia się tylko co do osoby, której one dotyczą. Pojęcie wykroczenia - art. 1 Kodeksu wykroczeń - czyn bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy, zagrożony naganą lub karą aresztu od 5 do 30 dni pozbawienia wolności, grzywną od 10zł do 5000zł. Przedmiot i strona przedmiotowa wykroczenia przedmiot wykroczenia – wykroczenie zawsze skierowane jest przeciwko jakiemuś dobru, przedmiot wykroczenia to to dobro, a przedmiotem ochrony zespołu przepisów zawartych w poszczególnych rozdziałach KW są dobra zbliżone do siebie, lub tego samego rodzaju np. mienie, porządek publiczny, bezpieczeństwo w komunikacji, interesy konsumentów). Stąd wyróżniamy: 1/ rodzajowy przedmiot ochrony lub zamachu – jest syntezą norm, które chronią analogiczne dobra pod względem rodzajowym. 2/ indywidualny przedmiot ochrony lub zamachu – stanowi dobro, które jest przedmiotem ochrony danego przepisu lub na które jest skierowany konkretny zamach. Rzecz jasna, że indywidualne przedmioty ochrony mieszczą się zawsze w ramach określonego przedmiotu rodzajowego. strona przedmiotowa wykroczenia – określa znamiona zewnętrznego a) zachowania sprawcy, b) jego skutek i c) okoliczności. Podmiot wykroczenia : zgodnie z zasadą winy, wyrażoną w art. 1 § 2, podmiotem wykroczenia może być tylko człowiek, zdolny do ponoszenia winy za swój czyn, który osiągnął wiek odpowiedzialności (17 lat) (z wyjątkiem 12 przypadków, gdy popełnia czyn karalny, a nie wykroczenie) i był poczytalny w czasie popełniania czynu zabronionego. Strona podmiotowa wykroczenia – wiąże się z problematyką winy. O ile strona przedmiotowa dotyczyła zewnętrznego zachowania się sprawcy, to w ramach strony podmiotowej rozpatrujemy sferę wewnętrzną w której istotny jest proces psychiczny warunkujący zachowanie się sprawcy. Stąd też podział wykroczeń na: wykroczenia umyślne i wykroczenia nieumyślne Winą, zatem jest tylko zarzucany stosunek sprawcy do realizacji znamion czynu zabronionego, którego naganność wynika z normy prawnej w sytuacji gdy sprawca powinien i mógł tej normy przestrzegać (stąd wyłącza winę: nieletniość, niepoczytalność, działanie w warunkach wyższej konieczności i błąd) Formy stadialne popełnienia wykroczenia Dokonanie – a więc zachowanie się człowieka, które już zaistniało, o którym możemy się wypowiedzieć w formie czasu przeszłego dokonanego. Dokonał czynu ten kto ten czyn zrealizował Usiłowanie – ma miejsce gdy sprawca podjął czyn zmierzający ku dokonaniu, lecz nie dokonanie nie nastąpiło ( jest usiłowanie udolne i nieudolne) – karane jest tylko udolne gdy tworzy realne możliwość wykonania czynu zabronionego. Przygotowanie – gdy pośrednio zmierza do popełnienia czynu zabronionego, tworząc warunki do jego dokonania w przyszłości. Zamiar – sam zamiar nie jest karany. Ustawa przewiduje wyłączenie karalności usiłowania, gdyby sprawca dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa Sprawstwo – sprawcą jest osoba która osobiście zrealizowała czyn zabroniony, w znaczeniu szerokim jest to też podżegacz i pomocnik. W znaczeniu ścisłym sam realizuje czyn zabroniony w całości. Jest nim ten kto wykonał personalnie wszystkie znamiona czynu zabronionego Współsprawstwo – porozumienie działających sprawców, które oznacza więź psychiczną między nimi w zakresie realizowanego czynu. Porozumienie może być doraźne lub dorozumiałe ; realizują znamiona czynu zabronionego. Może być że wspólnie robią to samo, lub każdy Am określone zadania. Odpowiadają wspólnie za całość popełnionego czynu Podżeganie – podżegaczem jest ten kto chce aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego ( wyraża swoją wolę aby drugi człowiek dokonał czynu zabronionego, polega na nakłanianiu , oddziaływanie na decyzję drugiej osoby Pomocnictwo – zachodzi gdy ktoś w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia jej popełnienie tego czynu, pomocnictwo psychiczne – udzielanie rad i informacji ; pomocnictwo fizyczne – np. dostarczanie materiałów lub narzędzi potrzebnych do popełnienia czynu zabronionego Systematyka kar i środków karnych w prawie wykroczeń. Podział kar na zasadnicze i dodatkowe. Zasadnicze – pierwszoliniowe, stanowiące główną formę przeciwdziałania czynom zabronionym i reagowania na ich ujemne następstwa. Dodatkowe – dopełniają znaczenie zasadniczych, wzmagają ich zdolnośc oddziaływania Kara aresztu -Obowiązujący kodeks ustalił karę aresztu na czas od tygodnia do trzech miesięcy, z możliwością orzekania jej w miesiącach i tygodniach. Kara aresztu nie pełni znaczącej roli w prawie wykroczeń ( wykroczenia tylko wyjątkowo mogą uzasadniać pozbawienie wolności ich sprawców. Szczególne wykroczenia stanowiące przedłużenie przestępstw ( niektóre przeciwko mieniu, bezpieczeństwu) ale także wykroczenia przeciwko porządkowi spokojowi publicznemu. Można orzec tylko za wykroczenia umyślne.Kara aresztu może być karą zamienną za grzywnę lub karę ograniczenia wolności. . Kara grzywny - Najpopularniejsza kara w prawie wykroczeń (ponad 90% przypadków). Może być orzekana w granicach od 20 zł do 5 tyś. Zł, lecz są i wyjątki orzekające wyższe kary (np. ustawa om towarach paczkowanych to max grzywna jest 20 tyś zł) Grzywna w kodeksie wykroczeń jest w formie kwotowej. Może być stosowana jako kara samoistna lub towarzyszyć karze aresztu. Grzywna powinna być odpowiednio dolegliwa ale i realna. Ukarany musi zapłacić grzywnę w terminie 30 dni, jeśli nie, to ściąga się ją w drodze egzekucji. Można ją zamienić na prace społeczne ( od tygodnia do dwóch miesięcy ) Kara ograniczenia wolności - Na treść tej akry składają się pewne ograniczenia i obowiązki. Kara ta zawiera wyraźne treści wychowawcze i kontrolne. Kara ta trwa miesiąc. Składa się na nią:
sprawca nie może bez zgody sądu zmienić miejsca stałego pobytu zamieszkania
sprawca ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
sprawca może zostać zobowiązany do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej wykroczeniem
można zobowiązać sprawcę do przeproszenia pokrzywdzonego
zobowiązuje się sprawcę do wykonania pracy wskazanej przez sąd
----- jeśli ( 5 ) nie odpowiada sprawcy może wybrać karę grzywny lub aresztu --- można też odtrącać osobie zatrudnionej wynagrodzenie za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny w zakresie od 10-25%.