Negatywna – zdarzenie narusza ustalony porządek, przeczy potocznemu rozumieniu normalności, wiąże się z agresją, dewiacją, konfliktem oraz ofiarami i szkodami. Tego rodzaju informacje przeważają w przekazach tabloidowych gdzie negatywizm jest wskazywany nawet…
Zgodna z oczekiwaniami – opis zdarzenia odpowiada wyobrażeniom i przekonaniom odbiorcy o tym, co jak i komu może się zdarzyć (decydująca rola uprzedzeń i stereotypów)
Przewidywalna – zdarzenie zostało wcześniej zaplanowane i zapowiedziane lub wynika z rozwoju sytuacji (np. upadek rządu jako logiczne następstwo sporu w koalicji rządzącej)
Nieoczekiwana – nic nie zapowiadało wydarzenia, ani nie wskazywało na możliwość jego zajścia (efekt nowości, rzadkości: wiadomość że człowiek pogryzł psa jest lepsza od wiadomości że pies pogryzł człowieka
Powtarzalna – powiązane z innymi doniesieniami będące następstwem lub kontumacją zdarzeń opisanych wcześniej
Równoważąca - różnicujące przekaz, zwiększające różnorodność tematów i zagadnień poruszanych w ramach przekazów (gazety, serwisu, portalu informacyjnego)
Dotycząca elit społecznych – zdarzenie dotyczy osób znanych, np. ze świata showbiznesu, sportu, elit finansowych i politycznych.
Dotycząca państw elitarnych – czyli państw decydujących o światowej polityce, silnych gospodarczo, wysoko rozwiniętych
Spersonalizowana – można wskazać konkretnego sprawcę lub uczestnika wydarzenia lub wpływ na konkretnych ludzi (a nie procesy, zjawiska, problemy natury ogólnej, choć i te są tematami przekazów, jednak nie jako newsy)
Konkretna – relacja opiera się na „twardych” faktach: nazwach, nazwiskach, danych liczbowych, datach, tytułach itp.
Powiązana z ważnymi zagadnieniami – społecznymi, ekonomicznymi, globalnymi; to podnosi rangę wiadomości, bo staje się ona „przejawem” np. zorganizowanej przestępczości
Pochodząca z renomowanego źródła – osoby lub instytucje informujące o zdarzeniu cieszą się zaufaniem i prestiżem społecznym.
Wyłączna – inne, konkurencyjne media nie wiedzą o zdarzeniu lub nie mają dostępu do informacji o nim lub mają gorsze źródła informacji
Nie ma wiadomości spełniających wszystkie powyższe kryteria – dlatego dopełniają je dwie zasady:
Addywności – im więcej zasad gatekeepingu spełni wiadomość, tym wyżej znajdzie się w serwisie
Komplementarności – im mniej kryteriów spełnia, tym silniej spełnione muszą być te, które reprezentuje (rekompensowanie).
Ostatecznie emisja gotowego newsa jest wierzchołkiem „góry lodowej”, niewidocznych z zewnątrz poczynań redakcji, na które składają się:
Pozyskanie źródeł informacji
Selekcja interesujących przekazów
Przygotowanie newsa (dziennikarz będący świadkiem wydarzenia nie przekazuje go w nienaruszonej postaci, lecz prezentuje jedynie wersję, wyobrażenie akcji, którą opisuje) wiążące się z wyborem konwencji gatunkowej
Obróbka techniczna
Ingerencje osób postawionych wyżej w strukturze redakcji
Decyzje o ostatecznym kształcie newsa i jego emisji (podejmowane także pod wpływem monitorowania zachowań konkurencyjnych mediów)
Po tak wielostopniowym procesie „obróbki” do odbiorcy trafia zaledwie jakaś część „oryginalnego” zdarzenia, którego świadkiem jest dziennikarz.
Sygnał/flesz – to najkrótsza sensowna informacja. Może się składać tylko z dwóch, trzech wyrazów, np. Upadł rząd lub Trzęsienie ziemi na Haiti.
Najczęściej ma postać zdania pojedynczego rozwiniętego, np. Prezydent przyjął dymisję gabinetu Iksa Ygrekowskiego.
Sygnały (poza paskami TV informacyjnych) najczęściej dotyczą faktów o wyjątkowym znaczeniu dla odbiorców, a także osób powszechnie znanych (np. Sejm uchwalił nowe progi podatkowe od 2009 roku)
Typowym sygnałem jest jedno lub dwuzdaniowa informacja w serwisach radiowych (np., W wypad ku pod Szczecinem zginęło sześć osób. Zawiniła brawura kierowców), która może następnie zostać rozwinięta w dokładniejszą kilkuzdaniową informację (…)
Ta forma pojawia się w serwisach agencyjnych natychmiast po podaniu wydarzenia do publicznej wiadomości.
Sygnał występuje przede wszystkim w TV (pasek z informacjami), radiu, serwisach internetowych (jako linki), ale sporadycznie pojawia się także w prasie np. w działach „Krótko”, „W skrócie”
Wzmianka to najmniejszy gatunek informacyjny odpowiadający na trzy pierwsze pytania: kto co gdzie
Podstawowe rodzaje wzmianki:
Autonomiczna – publikowana jako osobna wypowiedź wśród innych gatunkowo wypowiedzi
Seryjna – publikowana w zbiorze analogicznych wypowiedzi (w rubrykach zatytułowanych np. wiadomości (informacje))
Wzmianka autonomiczna ma kształt krótkiego powiadomienia złożonego z dwóch segmentów:
Tytuł
Korpus (jednoakapitowy)
Tytuł:
Może być całościowym minimalnym komunikatem (o charakterze sygnału) wtedy korpus uszczegółowia informację zawartą w tytule.
Może być komunikatem niepełnym, a przez to intrygującym, niewyjaśnionym dopiero przez korpus:
Wzmianka seryjna ma odrębną ramę tekstową w formie tytułu, który odnosi się do całej serii np. Kraj w skrócie, Kultura w skrócie
Może mieć podobną, dwusegmentową budowę jak autonomiczna, albo jednosegmentową (…)
WZMIANKA
Styl:
Język wzmianki jest precyzyjny, lakoniczny, skrótowy. Wiarygodności, rzetelności i szczegółowości służą:
Nazwy własne – np. warszawa, Kabul
Nazwy dotyczące określone jak tematyki – zamach bombowy, armia, atak, zasadzka
Liczby i daty
Poza tymi elementami język wzmianek to leksyka potoczna z rejestru neutralnego, np. zginął, ranny, przyznali się, podpisać, umowa. Zdania są krótkie budowane przejrzyście
Modyfikacje zawartości i stylu
Dziennikarz zamiast zredagować własny tekst, cytuje lub parafrazuje cudzą wypowiedź (np. uczestnika wydarzenia) lub w ten sposób uzupełnia swoją relację
W tym przypadku nie można mówić o czystej intencji informacyjnej bo dochodzi punkt widzenia uczestnika lub dziennikarza (subiektywizacja, upublicystycznienie)
Zmienia się też przez to styl z rzeczowego i fachowego na ekspresywny i kolokwialny (częste w tabloidach).
NOTATKA
To rozbudowana uzupełniona o informacje dodatkowe wzmianka. Zawiera uszczegółowienia lub zwięzłe informacje o faktach pobocznych mających związek z meritum sprawy
Podobnie jak wzmianka może mieć charakter autonomiczny (być samodzielnym tekstem) lub seryjny (notatki stowarzyszone, kilka umieszczonych obok siebie – nie zawsze jednak opatrzone…)
Notatka kanoniczna
Jest dwusegmentowa, ma zawsze odrębny nagłówek, może być dwuelementowy (nadtytuł i tyt właściwy). Na korpus składa się zazwyczaj kilka akapitów, skomponowanych na zasadzie odwróconej piramidy.
NADTYTUŁ
TYTUŁ WŁAŚCIWY
KORPUS (kilka akapitów, ok. 2-4)
NAGŁÓWEK
Może mieć charakter całościowego komunikatu, zawierającego informację (przypomina tytuł) lub komunikatu niepełnego, uzupełnianego przez korpus (funkcja intrygowania, zaciekawiania)
Jest dwuelementowy (…)
KORPUS (ASPEKT STRUKTURALNY)
Kolejne akapity rozwijają główną zawartość informacyjną z nagłówka i pierwszego akapitu
Zasada odwróconej piramidy: informacja o pojedynczym fakcie, nast. Tło wydarzenia
INTENCJA (aspekt pragmatyczny):
Dość szczegółowe (bardziej niż wzmianka) powiadomienie
Jeśli tematem przekazu jest wydarzenie bulwersujące opinię publiczną, dopuszczalne jest wartościowanie
Częściej jednak notatka ma kształt przekazu obiektywnego, dąży do obiektywizmu, dominują fakty, zderzone zostają różne punkty widzenia (wrażenie bezstronności relacji).
Styl:
Można określić jako rzeczowy precyzyjny (nagromadzenie nazw własnych, dat, liczb, danych) raczej oficjalny, ale dopuszczalna i coraz częstsza jest neutralna potoczność. Składnia przejrzysta.
Modyfikacje:
Notatka może mieć nastawienie publicystyczne. Wówczas:
Pierwszy akapit jest pytaniem lub nagromadzeniem pytań, problemującym ujęciem zagadnienia lub opinią.
W akapitach wewnętrznych informacja przeplata się z interpretacją pochodzącą od dziennikarza lub (częściej) z cytowania lub parafrazowania wypowiedzi uczestników wydarzeń.
Akapit końcowy ma charakter puenty, apelu lub prognozy
Tak realizowana notatka będzie spokrewniona z komentarzem (alternacja wzorca), stad można wyróżnić:
Notatkę z dominantą informacyjną (wzorzec kanoniczny)
Notatkę z dominantą publicystyczną (wzorzec alternacyjny).
WIADOMOŚĆ PRASOWA (DZIENNIKARSKA)
Jest gatunkiem informacyjnym najbardziej złożonym pod względem struktury, ale niekoniecznie zrealizowanym w postaci długiej wypowiedzi. Bywa rozbudowaną postacią notatki.. Jest informacją pełną. Synonimicznie używane jest określenie informacja, ale to nazwa zbyt wieloznaczna.
STRUKTURA:
Składa się z trzech segmentów: nagłówka (może być dwuczłonowy: nadtytuł + tytuł właściwy), lidu i korpusu.
NAGŁÓWEK
LID
KORPUS (wieloakapitowy)
INTENCJA (pragmatyka)
Możliwe szybkie, ale wyczerpujące poinformowanie odbiorcy o tym kto co gdzie kiedy jak dlaczego z jakim skutkiem zrobił
Wiadomość jest zatem informacją pełną
WZORZEC KANONICZNY – struktura
Nagłówek ma zwięźle powiadamiać o zdarzeniu lub fakcie w sposób podobny do sygnału.
Lid może być streszczający lub hasłowy. Lid streszczający przypomina korpus kanonicznej wzmianki. Hasłowy jest jednozdaniowy, przypomina sygnał.
Korpus jest rozbudowany bardziej niż w notatce, ma około 5-6 akapitów (może mieć oczywiście więcej), Jest zbudowany na zasadzie odwróconej piramidy
WZORZEC KANONICZNY – pragmatyka i styl
Podstawową intencją tekstu wiadomości jest precyzyjne i wszechstronne powiadomienie o określonym wycinku rzeczywistości
Styl wiadomości kanonicznej cechuje brak ekspresji i persfazyjnosci, obrazowośc, fachowość, wrazenie obiektywizmu.
Taką kanoniczną postać wiadomości trudno znaleźć w dzisiejszych mediach.
WZORZEC ALTERNACYJNY - tytuł
może mieć wyszukaną, zagadkową formę, zwracającą uwagę niezależnie od tematyki wiadomości, różne gry tytułu z teksem
WZORZEC ALTERNACYJNY - lid
Lid hasłowy bywa przekształcany w lid komentujący przez wprowadzanie wartościującego określenia.
Lid streszczający może być przekształcony w lid-cytat (oddanie glosu uczest wyd ) Staje się wtedy kom,
Możliwe są również inne rodzaje lidów – mieszany udramatyzowany, anegdotyczny, opisowy
Wszystkie modyfikacje lidów dają efekt odejścia od szablonu, a także zmianę hierarchi intencji; informowanie o określonym zdarzeniu ustępuje miejsca interpretacji, ocenianiu, opiniowaniu.
WZORZEC ALTERNACYJNY – Korpus
Najczęściej stosowanym sposobem jest cytowanie wypowiedzi uczestników zdarzeń lub przytaczanie fragmentów tekstów (dok urzędowych, haseł na transparentach protestujących itp) Zbliża to korpus do techniki reportażowej.
W praktyce dziennikarskiej ostatnich lat wiadomość dziennikarska staje się formą otwartą. Zarówno nagłówek lid jak i korpus SA modyfikowane z nawiązaniem do konwencji obcych wiadomości kanonicznej
Funkcjonują więc dwie odmiany wiadomości dziennikarskiej:
Wiadomość z dominantą informacyjną (wzorzec kanoniczny)
Wiadomość z dominantą publicystyczną (różne warianty wzorca alternatywnego)