Teoria ta stała się dominującym sposobem podejścia do analizy wczesnego rozwoju społecznego i przyczyniła się do przeprowadzenia ogromnej liczby badań empirycznych nad tworzeniem przez dzieci bliskich relacji

CECHY WIĘZI:

• SELEKTYWNOŚĆ – skupienie się na konkretnej osobie, która wywołuje zachowania przywiązania w sposób i zakresie nie spotykanym w relacjach z inną osobą.

• POSZUKIWANIE FIZYCZNEJ BLISKOŚCI – polega na staraniu się o utrzymanie bliskości z obiektem przywiązania.

• KOMFORT I BEZPIECZEŃSTWO – wynikające z osiągnięcia bliskości.

• LĘK SEPARACYJNY – pojawiający się, gdy więź zostanie zerwana i niemożliwe jest uzyskanie bliskości.

FUNKCJA BIOLOGICZNA

Więzi mają swoje źródło w ewolucji i pełnią ważną funkcję biologiczną.

Utrzymywanie bliskości z wybranym osobnikiem (prawie zawsze matką) zapewnia ochronę i zwiększa szanse na przeżycie.

FUNKCJA PSYCHOLOGICZNA

Dzieci są genetycznie tak „zaprogramowane”, by pozostawać w pobliżu osób mogących je chronić, ostrzegać i pomagać w chwilach cierpienia

Zachowania sygnałowe, to zachowania przywiązaniowe (służą utrzymywaniu bliskości z opiekunem), obecne są od urodzenia lub pojawiające się bardzo wcześnie w rozwoju dziecka.

Początkowo działają one w sposób automatyczny, stereotypowo i są reakcją na wielu dorosłych, jednak w ciągu 1 roku życia zaczynają dotyczyć tylko jednej lub dwóch osób i ulegają przekształceniu w bardziej elastyczne i złożone systemy zachowań podlegające celowemu planowaniu.

Faza I

Dziecko wysyłała sygnały dotyczące swojego stanu psychofizjologicznego (głód, zimno, niewygoda, mokro ...) poprzez płacz, krzyk, uśmiech, pobudzenie ruchowe.

• Sygnały te oparte są na wrodzonych mechanizmach.

• Nie są skierowane do nikogo szczególnego.

• Dziecko samo z siebie nie angażuje się w aktywną komunikację z opiekunem, ale jest niezwykle wrażliwe na jego reakcje (kładą one podwaliny pod jego poczucie bezpieczeństwa i kształtujące się podstawowe przekonania na temat świata i siebie).

Zadania opiekuna:

Bardzo ważne jest, aby zachowania opiekuna, (adekwatne do potrzeb dziecka), powtarzały się za każdym razem (lub prawie każdym), gdy dziecko sygnalizuje dyskomfort. Tylko dzięki wielokrotnym powtórzeniom tego samego schematu: dyskomfort-ukojenie (tzn. dzięki harmonijnej rutynie), niemowlę nabierze pewności, że jego potrzeby są ważne, a wrażliwe na nie otoczenie zareaguje życzliwą pomocą.

FAZA II

• Tworzenie się przywiązania do określonej osoby.

• Zdolność do odróżniania osób znajomych od nieznajomych, ale również osób bliskich od obcych.

• W zachowaniu zaznaczają się różnice w stosunku do konkretnych osób (np. dziecko szybciej się uspokaja pod wpływem oddziaływań matki niż innych osób z rodziny).

• Wzrost aktywności i coraz częstsze inicjowanie interakcji społecznych z opiekunem (np. kieruje do matki uśmiech, wyciąga ręce, wyraźnie się ożywia, gdy ona nadchodzi).

Zadania opiekuna:

• Dbanie o to, aby dziecko nie doznawało nadmiernego napięcia, tzn. ingerować, gdy np. silnie płacze, krzyczy. Niemowlę doświadcza, że wzrostowi nieprzyjemnego napięcia towarzyszy ukojenie i w przyszłości będzie zdolne do przewidywania takiej sytuacji oraz podejmowania działań prowadzących do obniżenia napięcia. Ma to ogromny wpływ na późniejsze nastawienie dziecka do świata, ludzi i samego siebie – daje poczucie bezpieczeństwa i przekonanie, że trudności można pokonać, jeśli podejmie się odpowiednie działania lub zwróci się po pomoc do innych.

• Rozpoznawanie i wywoływanie pozytywnego napięcia u dziecka oraz towarzyszenie mu w takich momentach. W czasie bezpośrednich kontaktów (np. uśmiechania się do dziecka, zabaw ...) doznaje ono bardzo silnego pozytywnego napięcia (afektu). Tego rodzaju interakcje wzmacniają przyjemne odczucia i zwiększają emocjonalną synchronizację między matką a dzieckiem.

• Poznawanie dziecka z nowymi bodźcami i kierowanie jego napięciem, biorąc je np. na ręce, uspokajając, tak, aby napięcie nie było zbyt duże, a dziecko nabrało pozytywnego nastawienia do nowych bodźców. Takie doświadczania zwiększają jego pewność siebie, zdolność eksploracji otoczenia, poznawania nowych sytuacji – wzbogacając tym samym jego rozwój społeczny
  i poznawczy.

FAZA III

• Określony i trwały związek dziecka z opiekunem.

• Obecność figury przywiązania staje się podstawą bezpieczeństwa.

• Dążenie dziecka do osiągnięcia i utrzymania bliskości z matką; (osiągnięcia w zakresie rozwoju motorycznego i poznawczego pozwalają mu na podążanie za matką i kontrolowanie bliskości).

• Matka jako „bezpieczna baza” do eksploracji otaczającego świata. (gdy matka jest blisko, odchodzi od niej, aby poznawać nowe otoczenie i doświadczać nowych sytuacji, ale od czasu do czasu wraca, by upewnić się, że jest bezpieczne).

• Intencjonalne kierowanie komunikatów do określonej osoby (figury przywiązania), podejmowanie celowych działań, by nawiązać kontakt i zmiana swoje zachowania tak długo, aż możliwe będzie osiągnięcie celu (zaspokojenie potrzeby i powrót do stabilizacji).

• Wzrost doświadczenia w samodzielnym rozpoznawaniu swoich potrzeb i uczuć oraz radzeniu sobie z napięciem. Nabywanie umiejętności w dostosowywaniu się do otoczenia i hamowaniu impulsów. W ten sposób dziecko zapoczątkowuje proces samodzielnego orientowania się we własnych potrzebach i stanach emocjonalnych oraz przyswajania reguł społecznych, prowadzących do powstania Ja.

Zachowania opiekuna:

Opiekun powinien dostosować się do nowych możliwości dziecka, pozwolić mu na aktywniejsze uczestniczenie w interakcji i podjąć rolę partnera, a nie jak wcześniej „kierownika”. Nadal jest oczywiście odpowiedzialny za przebieg kontaktu, jednak pozostawia również inicjatywę dziecku, poszerzając kontakt i jego intencje.

Wewnętrzny Model Roboczy przywiązania (Internal Working Model). Względnie stabilny schemat poznawczy zawierający informacje na temat siebie (model Ja) oraz innych ludzi (model innych). Na skutek wczesnodziecięcych doświadczeń w relacjach z opiekunami w pierwszych latach życia, pomiędzy 17-20 miesiącem życia dziecko tworzy względnie stały model roboczy przywiązania. Składają się na niego dwa rodzaje wiedzy i zawartej w schematach umysłowych:

-model Ja – wiedza na temat tego, czy jestem osobą wartą miłości i opieki,

-model Innych - wiedza na temat tego, czy osoby bliskie będą przy mnie, kiedy będę tego potrzebować, czy generalnie można ufać innym ludziom.

Modele te tworzą pewien prototyp przyszłych relacji społecznych wykazując przy tym stabilność w czasie (70-80% osób nie zmienia swojego wczesnodziecięcego stylu przywiązania do dorosłości i przekazuje ten model swoim dzieciom wychowując je w podobny sposób). W tym właśnie sensie mówimy o przywiązaniu, jako o względnie stałej cesze osobowości.

FAZA IV

• Zachowanie dziecka względem innych osób przyjmuje bardziej celowy charakter, tzn. dzieci planują działania pod kątem własnych celów przy jednoczesnym uwzględnieniu celów innej osoby.

• Dziecko coraz bardziej podlega działaniu wewnętrznych modeli operacyjnych. Są to struktury poznawcze reprezentujące wzajemne relacje i emocje doświadczane dzień po dniu w kontaktach z głównymi postaciami przywiązania. Z czasem zaczynają kierować zachowaniem w kolejnych etapach życia we wszystkich bliskich relacjach.