Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej MRiRW, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004
Przewodnik Dobrej Praktyki Ochrony roślin, IOR, Poznań 2007
Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza, FAPA, Warszawa 2003
18.02.2013
Rozwój zrównoważony
Rozwój zrównoważony [ekorozwój, sustainble development]:
Rozwój zrównoważony to taki rozwój który zaspokaja potrzeby współczesności nie odbierając przyszłym pokoleniom zdolności do zaspokojenia ich własnych potrzeb. – komisja gro Harlem brundtland 1987
Zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej
myśleć globalnie, działać lokalnie
Rozwój pojęcia:
Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi z leśnictwa a stworzone zostało przez Hansa Carla von Carlowitza. Oznacza ono sposób zagospodarowania lasem polegający na tym ze wycina się tylko tyle drzew ile, może w to miejsce urosnąć, tak by las nigdy nie został zlikwidowany
Historyczne źródła koncepcji rozwoju zrównoważonego:
1969 raport u Thantaczłowiek i jego środowisko: wyniszczenie ziem uprawnych, bezplanowy rozwój stref miejskich, zmniejszenie się powierzchni wolnych, znikanie wielu form życia zwierzęcego i roślinnego
1972 Klub rzymski: I raport granice wzrostu – groźbakońcażycia na ziemi w ½ XXIw – 5 niepokojącychtrendów: industrializacja, niedożywienie, wzrost ludności, pogorszenie środowiska, wyczerpanie zasobów.
1972- konferencja sztokholmska – początek polityki na rzecz rozwoju zrównoważonego
1987 raport swigowej komisji ds. środowiska i rozwoju ONZ” nasza wspólna przyszłość” [raport brutland] – cywilizacja osiągnęła maksymalny poziom dobrobytu, możliwy do utrzymania pod warunkiem dobrego gospodarowania zasobami. Koncepcja podstawowych potrzeb i ograniczonych możliwości.
1992 ”szczyt ziemi” stworzenie„agendy 21” – zbiórzaleceń i wytycznych do wdrożenia w życie lokalne dla zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju
2002 Światowy szczyt zrównoważonego rozwoju[szczyt ziemi] – pięć kluczowych obszarów [zaopatrzenie w wodę i sanitaria, energia, zdrowie, rolnictwo i bioróżnorodność].
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA RZ[ 1987]
Koncepcja podstawowych potrzeb – w pierwszej kolejności należy skupić się na zaspokojeniu podstawowych potrzeb [żywność i dach nad Glowa] w szczególności dla osób najuboższych.
Idea ograniczonych możliwości[wytrzymałośćświatowego systemu ekologicznego] – założeniemówi o tym, że przy zaspokajaniu potrzeb teraz i w przyszłości nie można ignorować potrzeby człowieka ale także nie można ignorować granic wyznaczonych postępowi techniki przez środowisko naturalne .
KONSTYTUCJA RP
Tekst uchwalony w 2 kwietnia 97r przez zgromadzenie narodowe
Art. 5 Rpstrzeże niepodległości i [..] Zapewnia ochronę środowiska kierując się zasada zrównoważonego rozwoju
Rolnictwo zrównoważone jako element zrównoważonego rozwoju
Przyczyny wdrażania rozwoju zrównoważonego rozwoju w rolnictwie.
Cechy rolnictwa industrialnego:
|
Konsekwencje:
|
---|
Rolnictwo jest jednym z głównych dysponentów środowiska naturalnego, a jednym z priorytetów jest zrównoważony rozwójobszarów wiejskich
Taki poglądwiąże się z dostrzeganiem różnych funkcji rolniczych i pozarolniczych jakiesą realizowane na obszarach wiejskich.
Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju rolnictwadotyczą produkcji i obszarów wiejskich i sprowadza się do harmonijnej realizacji celów głównych:
produkcyjno-ekonomicznego: dostarczanie przez gospodarstwa rolne odpowiedniej ilości produktów dobrej jakości i stworzenie warunków do wytworzenia odpowiedniego dochodu rodziny wiejskiej [dochód podobny do dochodu rodziny miejskiej]
środowiskowego: gospodarowanie w sposób nie zagrażający równoważę ekosystemów [środowiska naturalnego] służą temu programy rolnośrodowiskowe, działania na rzecz środowiska
społecznego: rozwój osobowości, świadomości społecznej, rozwój aktywności społecznej mieszkańców wsi, akceptacja nierolniczej części społeczeństwa działań związanych z rozwojem rolnictwa i obszarów wiejskich
instytucjonalnego: powstawanie i rozwój instytucji działających na rzecz rolnictwa i mieszkańców wsi
W rozwiniętych gospodarczo krajach Europy Zachodniejwdrażanie koncepcji rolnictwa zrównoważonego zreguływiąże się z obniżeniem intensywności produkcji.
Zdecydowanie inaczej wygląda sytuacja w Polsce [szansa na rozwój praktyk jest dużowiększa]
Główne uwarunkowania polskiego rolnictwa
Przyrodnicze:
gleby- ponad 30% gleby słabe i bardzo słabe
Agro klimatróżnicaSuwałki - Opole ponad 15 punktów w skali 100 punktów
zagrożenie erozją wodną około 28% kraju
ONW[obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania] 53% powierzchni UR[użytków rolnych]
zmniejszenie się zawartości próchnicy
32,5 % powierzchnie objęte ochrona przyrody
Organizacyjno-ekonomiczne:
ponad 1,8mln gospodarstw
średniapowierzchnia gospodarstwaogólna 7,8 ha
70% zatrudnionych pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy
gospodarstwa rodzinne wielokierunkowe
rozproszenie i mała skala produkcji rolniczej[towarowej]
zróżnicowany poziom kultury rolnej i intensywności rolnictwa
stan agrochemiczny gleb[ 40-50% gleby o niskiej zasobności w P i K ponad 50% gleby kwaśne i bardzo kwaśne]
FINANSOWANIE WSPOLNEJ POLITYKI ROLNEJ W LATACH 2007-13
Przez dwa fundusze:
europejski fundusz gwarancji rolnej[EFGR] płatności bezpośrednie, mechanizmy rynkowe
europejski fundusz rolny na rzecz rozwoju obszarów wiejskich[EFRROW]- PROW[ program rozwoju obszarów wiejskich] 2007-13
Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju dotyczą rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich w celach tych 4 wyżej
OSIE PROW 2007-13
oś 1 gospodarcza: wspiera konkurencyjność sektora rolnego i leśnego
oś 2środowiskowa: środki przeznaczone na poprawę stanu środowiska i terenów wiejskich
oś 3 społeczna:środki na podniesienie jakościżyciaobszarów wiejskich
oś 4 leader:budowanie lokalnych partnerstw na rzecz realizacji lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich
25.02.2013
Oddziaływanie rolnictwa na środowisko przyrodnicze
Rozwój zrównoważony realizowany jest w:
Produkcji rolniczej [rolnictwo zrównoważone]
Na obszarach wiejskich
Oddziaływanie rolnictwa na środowisko [produkcja rolnicza w oparciu o naturalne zasoby środowiska]:
Jakość gleby
Jakość wody
Jakość powietrza
Kształtowanie bioróżnorodności krajobrazu rolniczego
Koniecznaochrona środowiska przyrodniczego
WPŁYW ROLNICTWA NA GLEBĘ
Degradacja gleb[przykłady]:
FIZYCZNA:
Strata masy gleby w wyniku erozji wodnej i wietrznej
Pogorszenie właściwości powietrzno-wodnych gleby
Erozja wodna: największe zagrożenie jesienią [większa ilość opadów, większy spływ powierzchniowy, niewiele roślin na polu], wiosną [rozmarzanie wierzchniej warstwy gleby, która leży na zamarzniętej głębszej warstwie]. 30% zagrożenia erozją powierzchniową, 22% zagrożenia erozją wąwozową.
NEGATYWNE SKUTKI:
Rolnictwo:
Zmniejszanie miąższości gleby
Wymywanie składników pokarmowych
Pogorszenie struktury gleby
Straty powierzchni uprawnej [wąwozy, żłobiny]
Niszczenie roślin uprawnych
Gospodarka wodna:
Pogorszenie stosunków hydrologicznych
Pogorszenie warunków eksploatacji urządzeń hydrotechnicznych
Wzrost spływu powierzchniowego
Spadek retencji
Zmiany przepływu rzek
Wzrost sedymentacji rzecznej [zagrożenie powodziowe]
Ochrona gleb przed erozją = ochrona wód
Zagrożenie erozją a sposób gospodarowania |
---|
Nachylenie zbocza |
>20% [>120] |
10-20% [6-120] |
5-10% [3-60] |
Poniżej 5% [<30] |
Wpływ uprawy roli i natężenia opadów na skalę erozji:
Pług: największa erozja
Brona talerzowa, kultywator: średnia erozja
Uprawa zerowa: brak erozji
Erozja wietrzna: zagrożenie sięga 11%.
PRZYCZYNY:
Brak pokrycia gleby roślinnością
Duże powierzchnie pól uprawnych [bez miedz i zadrzewień śródpolnych]
Niewłaściwa uprawa gleby [zbyt sucha]
Złe stosunki powietrzno wodne. Zmiany właściwości powietrzno-wodnych gleby:
Nadmierne zagęszczenie gleby [wynik mechanizacji]
Podeszwa płużna [wynik orki]
Skorupa glebowa [wynik odsłonięcia gleby]
Wpływ ugniatania gleby na rozwój korzeni roślin: na glebach bardziej ubitych rozwój korzeni jest niższy=niższy plon
CHEMICZNA:
Strata składników pokarmowych:
Zmniejszenie zawartości substancji organicznej: gorzej rozwinięte korzenie etc.
Nagromadzanie się substancji szkodliwych [ŚOR]
Zakwaszenie i zasolenie [przy nadmiernej ilości nawozów mineralnych]
BIOLOGICZNA:
Zmniejszanie zawartości substancji organicznej
Niekorzystne zmiany w składnie mikroflory i mikrofauny
Obowiązkiem jest ochrona gleby, która jest warsztatem pracy i podstawą utrzymania w rolnictwie.
WPŁYW ROLNICTWA NA JAKOŚĆ WÓD
Zagrożenia:
Zanieczyszczenie nawozami organicznymi [dawki, składowanie] – główne źródło zanieczyszczenia!!!
Azotany wymywanie do wód gruntowych
Zanieczyszczenie azotem i fosforem – nawozy mineralne i odzwierzęce [Bałtyk – 50%N i 30%P z rolnictwa]
Eutrofizacja [przeżyźnienie] zbiorników wodnych
Zanieczyszczenie pestycydami [stosowanie, odpady]
Erozja wodna
Przykłady zagrożeń:
Niewłaściwe składowanie obornika
Niewłaściwe składowanie kiszonek
Spływy powierzchniowe
4.03.2013
WPŁYW ROLNICTWA NA POWIETRZE
Zagrożenia:
Emisja gazów z budynków inwentarskich:
substancjeodorowe [ metan, siarkowodór, amoniak]
tzw. Aerozole biologiczne zawierające bakterie i grzyby
Emisja gazów powodujących efekt cieplarniany [metan, podtlenek azotu i dwutlenek węgla] [energia w gospodarstwach]
Zapylenie [ erozja powietrzna , uprawa roli ]
Zadymienie [spalanie odpadów w gospodarstwach , wypalanie roślinności]
WPŁYW ROLNICTWA NA KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU
ZAGROŻENIA:
Intensyfikacja rolnictwa [nawozy mineralne, ŚOR]
Upraszczanie płodozmianu
Komasacja gruntów
Intensywne użytkowanie łąk i pastwisk
wypalanie
PRAWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO
ROLNICTWO ZRÓWNOWAŻONE:
Dla przyrodnika: taka organizacja produkcji, która nie powoduje zmian środowiska naturalnego lub wywołuje zmiany niewielkie i ukierunkowane na eliminację degradacji środowiska [np. ograniczenie erozji].
Dla rolnika: systematyczny rozwój gospodarstwa i zwiększenie poziomu produkcji, umożliwiające wzrost dobrobytu, unowocześnianie wyposażenia, zwiększanie wydajności i bezpieczeństwa pracy itp.
Konieczność pogodzenia dwóch idei:
- ochrony środowiska
- wysokiej produkcji
Dobra Praktyka Rolnicza: oznacza taki system organizacji i technologii produkcji rolniczej, który zredukuje do minimum ujemne oddziaływanie rolnictwa na środowisko przyrodnicze oraz zapewni ekonomiczną efektywność produkcji.
Podstawowe przepisy prawne regulujące ochronę środowiska w obszarze rolnictwa:
Dyrektywa 91/676/EEC [Dyrektywa Azotanowa]
Ustawa o nawozach i nawożeniu
Ustawa o ochronie roślin
Cross Compliance – Zasada Wzajemnej Zgodności [zasada współzależności]
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej
1,2,3 dokumenty obowiązujące – obligatoryjne
Dyrektywa Azotanowa:
W sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami wywołanymi azotanami pochodzących ze źródeł rolniczych.
ZASADA: Zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń wód jest łatwiejsze i tańsze niż likwidacja skażeń [uzdatnianie wody]
OKREŚLA M.IN.:
Maksymalną obsadę zwierząt na podstawie ilości azotu zawartego w odchodach zwierząt [nawozach naturalnych]
Do 170 kg N/ha UR
Wyposażenie gospodarstw w urządzenia do składowania nawozów naturalnych przez co najmniej 6 miesięcy.
Termin stosowania nawozów naturalnych bezpośrednio przed siewem lub fazą intensywnego ich wykorzystania przez rośliny
Zobowiązuje do:
Monitorowania zawartości azotanów w wodach gruntowych i otwartych.
Wyznaczenia stref szczególnej wrażliwości na skażenie wód azotanami.
W strefach szczególnej wrażliwości określenie obligatoryjnych zabiegów agrotechnicznych i monitorowania uzyskanych efektów.
Opracowania i wdrożenia do praktyki rolniczej kodeksów dobrej praktyki rolniczej.
Ustawa o nawozach i nawożeniu z dnia 10 lipca 2007 r [Dz. U .Nr. 147, poz. 1033]
Reguluje:
Warunki i tryb wprowadzania do obrotu nawozów.
Warunki i tryb wprowadzania do obrotu środków wspomagających uprawę roślin.
Zadania i właściwości organów oraz jednostek organizacyjnych w zakresie wprowadzania do obrotu nawozów.
Stosowanie nawozów i środków wspomagających uprawę roślin.
Zapobieganie zagrożeniom zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska, które mogą powstać w wyniku przewozu, przechowywania i stosowania nawozów oraz środków wspomagających uprawę roślin.
Agrochemicznąobsługę rolnictwa.
Ustawa o ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 [Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 94]
REGULUJE:
Ochronę roślin przed organizmami szkodliwymi
Dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu oraz substancji aktywnej do stosowania w środkach ochrony roślin
Zapobieganie zagrożeniom dla zdrowia człowieka, zwierząt oraz dla środowiska, które mogę powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin.
Organizację Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Grunty rolne, na które rolnik ubiega się o płatności muszą być utrzymywane wg norm dobrej kultury rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska. → crosscompliance
Cross Compliance [zasada wzajemnej zgodności]:oznacza uzależnienie wysokości uzyskiwanych płatności od spełnienia wymogów trzech obszarów:
OBSZAR A [od 2009]:
Identyfikacja i rejestracja zwierząt
Zagadnienia ochrony środowiska naturalnego
OBSZAR B [0d 2011]:
Zdrowie publiczne
Zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób
Zdrowotności roślin
OBSZAR C [0d 2013]:
Dobrostan zwierząt
GOSPODARSTWA PODLEGAJĄ KONTROLI
KODEKS DOBREJ PRAJKTYKI ROLNICZEJ:
IUNG 1999
Ostatni wydany IUNG 2004
Praktyczna podstawa wdrażania rolnictwa zrównoważonego:
Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa.
Urządzanie i zarzadzanie gospodarstwem rolnym.
Ochrona wód.
Ochrona gruntów rolnych.
Ochrona powietrza.
Ochrona krajobrazu i zachowanie bioróżnorodności.
Infrastruktura obszarów wiejskich.
CEL:
Promowanie rolnictwa zrównoważonego
Ograniczenie nakładów na chemiczne środki produkcji
Poprawa czystości i estetyki środowiska
Zwiększanie atrakcyjności terenów wiejskich [dodatkowe źródło dochodów]s
Dobre praktyki rolnicze są wdrażane przez rolników na zasadzie dobrowolności
Stosowanie Kodeksu jest obowiązkowe na obszarach narażonych na zanieczyszczenia azotanami [OSN], które stanowią 2,48% powierzchni Polski.
11.03.2013
Zarządzanie gospodarstwem zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej i zrównoważonego rozwoju.
Prawidłowo urządzone i zarządzone gospodarstwo powinno spełniać cel:
Produkcyjno-ekonomiczny: wytworzenie odpowiedniej ilości produktów rolnych i zapewnienie dochodu.
Ekologiczny: właściwe wykorzystanie zasobów siedliska i utrzymanie go w długotrwałej równowadze.
Społeczny: spełnienie oczekiwań pozostałych członków społeczeństwa w zakresie krajobrazu.
Zarządzanie polega na codziennej realizacji procesów produkcyjnych w poszczególnych działach produkcji i w całym gospodarstwie.
Warunkiem podejmowania trafnych decyzji w zarządzaniu jest dostęp do właściwych i aktualnych informacji.
Minimalna dokumentacja potrzebna do właściwego zarządzania gospodarstwem:
Aktualna mapa glebowo-rolnicza
Mapy odczynu gleb i zawartości podstawowych składników pokarmowych
Karty pól
Informacje o obrocie stada zwierząt i ich wydajności
Ewidencja wpływów i wydatków
Rejestracja udziału kapitału własnego oraz z kredytów
ZAGOSPODAROWANIE ROZŁOGU GRUNTÓW [URZĄDZENIE GOSPODARSTWA].
Podstawy planowania rozłogu gruntów [przestrzennego rozmieszczenia pól w gospodarstwie]:
Poziom wody gruntowej [w cm]:
40-60 cm – łąki
60-0 cm – użytkowanie pastwiskowo-kośne
80-100 cm – grunty orne
Położenie pól w rzeźbie terenu:
Nachylenie stoku powyżej 20% [12o] – zadarnienie lub zalesienie
Każdy rozłóg musi być udokumentowany w formie planu.
Charakter rozłogu i odległości pól od ośrodka gospodarstwa wpływają na koszty prac transportowych.
ORGANIZACJA PRODUKCJI ROŚLINNEJ I ZWIERZĘCEJ
Podstawowe zasady:
Organizacja produkcji:
Roślinnej – w ramach płodozmianu
Zwierzęcej –w ramach obrotu stadem
PRODUKCJA ROŚLINNA:
Racjonalny płodozmian – inny na glebach lekkich i cięższych
Ułożenie płodozmianu poprzedzone szeregiem analiz i bilansów szczegółowych [np. pasz, azotu, substancji organicznej]
Utrzymanie możliwie dużej powierzchni gruntów ornych pod okrywą roślinną w okresie całego roku
Trwałe użytki zielone – wykorzystywane zarówno w aspekcie produkcyjnym, jak i ekologicznym [przemiennie]
PRODUKCJA ZWIERZĘCA:
Liczba i dobór gatunków zwierząt dostosowana do możliwości produkcji pasz własnych oraz racjonalnego wykorzystania wyprodukowanego nawozu mineralnego.
Obsada zwierząt ≤ 1,5 SD/ha użytków rolnych
25.03.2013r.
Integrowana Produkcja Rolnicza jest możliwa przy wykorzystaniu zasad dobrej praktyki rolniczej:
Płodozmian jako podstawa metody
Zapewnienie żyzności gleby
Ochrona gleby przed degradacją i erozją
Odpowiedni dobór gatunków i odmian roślin
Kontrolowanie nawożenia
Ograniczona chemiczna ochrona roślin
Zasady Dobrej Praktyki w gospodarce płodozmianowej
Główne elementy agrotechniki warunkujące stosowanie dobrej praktyki rolniczej:
Płodozmian
Nawożenie
Uprawa roli
Integrowana..
Ułożenie płodozmianu powinno być poprzedzone:
Bilansem pasz własnych
Bilansem substancji organicznej i składników mineralnych
Analizą warunków naturalnych gospodarstwa (dobór gatunków roślin)
Analizą wymagań środowiskowych poszczególnych pól i całego gospodarstwa (zapobieganie erozji, strefy ochronne wód, ochrona krajobrazu)
Płodozmian zgodny z Dobrą Praktyką Rolniczą:
Stwarza warunki wzrostu lub utrzymania żyzności i biologicznej aktywności gleby
Ogranicza wymywanie składników nawozowych
Chroni glebę przed erozją
Ogranicza nasilenie chorób i szkodników
Zwiększa stabilność ekonomiczną gospodarstw
Płodozmian w ochronie gleby i kształtowaniu żyzności:
Wzrost lub przynajmniej utrzymanie na stałym poziomie żyzności gleby
Ograniczanie wymywania azotanów do wód gruntowych poprzez tzw. „zielone pola” (60-65% lub 75-80%).
Zwiększenie udziału ozimin w strukturze zasiewów
Wprowadzenie do uprawy międzyplonów w ogniwach zmianowania: zboża – rośliny jare
Uprawę roślin motylkowych drobnonasiennych w mieszankach z trawami
Płodozmian w kształtowaniu stanu sanitarnego zasiewów:
Ograniczenie występowania specyficznych dla określonych upraw szkodników i chorób
Ograniczenie zachwaszczenia
Ograniczanie kompensacji chwastów
Płodozmian a wzrost produkcyjności roślin i efektywności ekonomicznej:
Uzyskanie wysokich i stabilnych plonów
Zmniejszenia zużycia chemicznego środków ochrony roślin
Wzrost efektywności wykorzystania przemysłowych środków produkcji !!!
Podstawowa zasada: „Roślina uprawa plonuje tym wyżej, im rzadziej jest uprawiana na danym polu”
Zasady plonowania płodozmianu:
Minimalna liczba uprawianych gatunków to 3-4 na glebach lekkich, a na glebach cięższych 4-5
Dany gatunek nie może być uprawiany na tym samym polu dłużej niż 2 lata
Unikanie bezpośredniego następstwa roślin o podobnej wrażliwości na te same agrofagi
Udział gatunków w strukturze zasiewów..
Dopuszczalny udział grup roślin w płodozmianie:
Zboża – do 66% (pszenica 33%)
Motylkowe – 20-25%
Okopowe – do 25%
Zasady Dobrej Praktyki w uprawie roli
Podstawowa zasada: „Uprawiać tak często, jak to jest konieczne a jednocześnie tak rzadko, jak to jest możliwe”
Ograniczanie liczby zabiegów
Ograniczenie głębokości uprawy
Uprawa bezorkowa
Uprawa konserwująca…
Uprawa roli zgodnie z Zasadami Dobrej Praktyki:
Zastępowanie pługa narzędziami mieszającymi, a nie odwracającymi rolę
Pozostawienie na powierzchni gleby resztek roślinnych (ochrona przed erozją, degradacja struktury i zachwaszczeniem)
Ograniczenie ugniatania roli (agregatowanie narzędzi, wykonywanie uprawy roli w warunkach optymalnej wilgotności gleby)
Zmniejszenie nakładów na uprawę roli o 20-30% (ochrona środowiskowa)
Pożniwna uprawa roli – np. grubery, brony talerzowe, brony rotacyjne, wirnikowe)
Przedsiewna uprawa roli – np. agregatu bierne lub aktywne, z jednoczesnych wysiewem nasion
8.04.2013r.
Podstawowe założenie uprawy konserwującej: co najmniej 30% powierzchni gleby pokryte przez resztki pożniwne [mulcz], które:
Ograniczają erozję wodną i wietrzną
Sprzyjają gromadzeniu wody w glebie poprzez:
Zmniejszenie parowania
Lepsze wnikanie wody
„łapanie” śniegu
Wpływają na wydobrzenie gleby poprzez:
Polepszenie struktury
Wolniejszą mineralizację
Skutkiem stosowania systematycznej uprawy konserwującej skutkuje polepszeniem struktury gleby, jej zasobności w substancje organiczne.
ZASADY DOBREJ PRAKTYKI W NAWOŻENIU
Cel nawożenia:
Produkcyjno – ekonomiczny:
Wyższy plon
Lepsza jakość ziemiopłodów [dzięki optymalizacji nawożenia]
Zwiększenie efektywności nawożenia [poprzez pełnie wykorzystanie zasobów nawozowych gospodarstwa]
Ekologiczny [ochrona środowiska]
Ścisłe dostosowanie dawek do potrzeb roślin
Ograniczenie strat składników [wymywanie, ulatnianie do atmosfery, spływy powierzchniowe]
Podstawą nawożenia zgodnego z Dobrą Praktyką Rolniczą jest:
PLAN NAWOŻENIA – rozdział wszystkich dostępnych rodzajów nawozów pod wszystkie rośliny w gospodarstwie z uwzględnieniem dawek i terminów stosowania.
ETAPY PLANU NAWOŻENIA:
Określenie zapotrzebowania na składniki pokarmowe [składniki odprowadzone z plonami roślin]:
Wysokość oczekiwanego plonu [t/ha]*zawartość NPK w plonach głównych i ubocznych [kg/100kg]
Określenie źródeł pokrycia zapotrzebowania [formy, ilość nawozów w gospodarstwie]:
NAWOZY NATURALNE wyliczone na podstawie obsady zwierząt z uwzględnieniem sposobu ich utrzymania [obornik, gnojówka, gnojowica]
NAWOZY ORGANICZNE plony uboczne – słoma, liście buraka, międzyplony, komposty [podstawowe źródło ogólnodostępne]
N ZWIĄZANY BIOLOGICZNIE [resztki pożniwne i wiązany przez rośliny motylkowate azot]
NAWOZY MINERALNE [uzupełnienie nawożenie dostępnego w gospodarstwie!!!]
Określenie zapotrzebowania na nawozy mineralne
BILANS NAWOZOWY
NAWOZY NATURALNE:
ZASADA: Dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać w czystym składniku w okresie 1 roku 170kgN/ha UR [UR- użytki rolne]
SZCZEGÓŁÓWE ZASADY STOSOWANIA NAWOZÓW NATURALNYCH ZGODNIE Z DOBRĄ PRAKTYKĄ ROLNICZĄ:
Zakaz stosowania na glebę zamarzniętą, zalaną wodą lub pokrytą śniegiem
Stosowanie w okresie 1 marca – 30 listopada [konieczność przechowania]
Nawozy N bezpośrednio przed siewem lub na rosnące rośliny w dawkach dostosowanych do aktualnych potrzeb pokarmowych roślin
Nawozy płynne stosowane pogłównietylko rozlewane w międzyrzędziach a na użytkach zielonych doglebowo [rozlewacze na gruberze lub bronie talerzowej] i zwałowanie w kilka godzin po zastosowaniu [zmniejszenie emisji NH3]
Na polach bez okrywy roślinnej wymieszanie z glebą w ciągu 1 dnia od zastosowania
Zachowane pasy 20m od granic stref ochronnych ujęć wody pitnej
Gnojowica nie na gruntach z poziomem wody gruntowej wyższym niż 120cm
Na stokach o nachyleniu powyżej 10% bez okrywy roślinnej NIE stosować 0płynnych nawozów naturalnych i mineralnych.
Sprzęt do nawożenia sprawny technicznie
SKŁADOWANIE NAWOZÓW MINERALNYCH od dnia 1 stycznia 2011r.:
OBORNIK: na nieprzepuszczalnych płytach obornikowych uniemożliwiających przeciek. Pojemność płyty powinna zapewnić przechowywanie przez co najmniej 4 miesiące.
NAWOZY PŁYNNE: [gnojowica, gnojówka] w zamkniętych zbiornikach umożliwiających przechowywanie conajmniej4 miesiące, a na obszarach szczególnie narażonych [ONS] – 6 miesięcy.
NAWOZY MINERALNE:
DAWKA = potrzeba nawożenia – składnik dostępny z innych źródeł
POTRZEBA NAWOŻENIA, a zawartość składników pokarmowych w glebie:
Gleby o niskiej zasobności w składniki pokarmowe – do 50% większe od zapotrzebowania roślin
Gleby o średniej zasobności w składniki pokarmowe – równe zapotrzebowaniu roślin
Gleby o wysokiej zasobności w składniki pokarmowe – do 50% mniejsze
Ilość składników nawozowych z innych źródeł [w nawozach naturalnych i przyoranych plonach ubocznych] = całkowita ilość składników z danego źródła [skład, dawka]*współczynnik wykorzystania
Azot działający = azot całkowity*równoważnik nawozowy
Rodzaj nawozu | Równoważnik dla terminu stosowania nawozu |
---|---|
Jesienny | |
Obornik | 0,3 |
Gnojówka | 0,5 |
Gnojowica | 0,5 |
DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA W OCHRONIE ROŚLIN
ZASADA: Najpierw kontrola agrofagów później ich zwalczanie.
METODY OGRANICZANIA AGROFAGÓW:
Zapobieganie
Metody pośrednie[wzmacnianie konkurencyjności rośliny uprawnej]:
Metody agrotechniczne:
Zdrowy materiał siewny
Prawidłowe zmianowanie
Uprawa roślin zrejonizowanych
Przykrycie resztek pożniwnych
Termin siewu
Ilość wysiewu
Nawożenie zgodne z wymaganiami roślin uprawnych
Ochrona roślin
Metody hodowlane:
Odmiany odporne lub tolerancyjne
Metody bezpośrednie[kolejność zgodna z Dobrą Praktyką Rolniczą]:
Metody mechaniczne:
Usuwanie chwastów za pomocą narzędzi uprawowych
Zbieranie i niszczenie szkodników i roślin chorych
Odstraszanie szkodników
Pułapki i przynęty itp.
Metody biologiczne:
Ochrona organizmów pożytecznych
Wykorzystanie wrogów naturalnych do zwalczania [biopreparaty, hodowla kruszynka]
Metody biotechnologiczna [biotechniczne]:
Wykorzystywanie reakcji behawioralnych [feromony, repelenty etc.]
Allelopatia w zwalczaniu chwastów
Stosowanie mikoherbicydów
Rośliny transgeniczne [GMO]
Metoda chemiczna
METODA INTEGROWANA [obejmuje wszystkie powyższe aspekty, jest podstawą]: łączne wykorzystanie wszystkich dostępnych metod w celu bezpiecznego, skutecznego i opłacalnego ograniczenia agrofagów do poziomu, poniżej którego nie wyrządzą znaczących szkód gospodarczych.
PESTYCYDY: stosowane są interwencyjnie, gdy nie ma możliwościzastosowania innych metod, a liczebnośćagrofaga przekracza próg szkodliwości.
Narzędzia/sposoby ograniczające działanie agrofagów:
Brony chwastowniki
Odchwaszczanie międzyrzędzi
Narzędzia odchwaszczające rzędy roślin
Pułapki na owady [feromonowe, klejące, żółte etc.]
BIOLOGICZNY PRÓG SZKODLIWOSCI:liczebność agrofaga [np. liczba chwastów/m2, liczba larw/liść] wywołująca istotną obniżkę plonu rośliny uprawnej.
EKONOMICZNY PRÓG SZKODLIWOŚCI: liczebność agrofaga, przy której wartość obniżonego plonu jest równa kosztom zastosowanej metody zwalczania.
EKONOMICZNA CELOWOŚĆ ZABIEGU: wartość różnicy strat plonu i kosztów zastosowania pestycydu [Pe>0]
$$\mathbf{Pe =}\frac{\mathbf{p*s*c}}{\mathbf{100}}\mathbf{- (h + z + sm)}$$
p: przewidywany plon, gdyby uprawa była wolna od chwastów [t/ha]
s: strata plonu [%]
c: cena jednostki plonu [zł/t]
h: cena pestycydu [zł]
z: koszt wykonania zabiegu [zł/ha]
sm:ewentualnie: straty plonu na skutek uszkodzeń mechanicznych przez koła ciągnika w wysokości 5% oczekiwanego plonu [zł/ha]
PROGI SZKODLIWOŚCI AGROFAGÓW są często specyficzne względem miejsca [ang. sitespecific] co oznacza, że mogą mieć zastosowanie w jednym miejscu, ale w innym miejscu już nie.
ZASADY INTEGROWANEJ OCHRONY ROŚLIN:
Zabiegi profilaktyczne [odmiany zrejonizowane poprawa kondycji roślin, usuwanie roślin porażonych]
Określenie dopuszczalnego poziomu agrofaga [próg szkodliwości]
Stały monitoring agrofagów [identyfikacja agrofagów, kontrola liczebności, prowadzenie rejestru obserwacji]
Zwalczanie głownie metodami:
Mechanicznymi [usuwanie ręczne lub mechaniczne, pułapki]
Biologicznymi [promocja wrogów naturalnych, stosowanie biopreparatów]
Chemicznymi [użycie ŚOR zgodnie z zaleceniami, stosowanie wspomagaczy]
ZASADY STOSOWANIA ŚOR ZGODNIE Z ZASADAMI DOBREJ PRAKTKI ROLNICZEJ:
Stosowanie wyłącznie preparatów dopuszczonych do obrotu.
Stosowanie zgodnie z zaleceniami na etykiecie.
Preferowane preparaty selektywne i mniejszej toksyczności, w małych dawkach, ulegające szybkiemu rozkładowi.
Na terenie otwartym stosować przy prędkości wiatru ≤ 3m/s
Miejsce stosowania ŚOR oddalone co najmniej 5m od dróg publicznych, 20 m od budynków mieszkalnych i zabudowań inwentarskich, pasiek, upraw zielarskich, ogrodów działkowych, rezerwatów przyrody, wód powiedzeniowych oraz od granicy strefy pośredniej źródeł i ujęć wód.
Przestrzeganie okresów karencji [od zastosowania ŚOR do zbioru] i prewencji [od zabiegu do pierwszego oblotu roślin kwitnących przez pszczoły bez ryzyka zatrucia]
Zabiegi wykonywane sprzętem z atestem
Zabiegi wykonywane przez osoby przeszkolone
Ciecz robocza przygotowywana w wyznaczonym miejscu [rozlana nie przedostanie się do wód]
Miejsce ewentualnego rozlania cieczy opryskowej zasypać warstwą piasku
Po zakończeniu pracy opryskiwacz umyć, a wodę po myciu wypryskać na chronionym polu lub w miejscu nie grożącym zanieczyszczeniem wód.
ŚOR magazynowane w zamkniętym pomieszczeniu.
Prowadzenie ewidencji zabiegów [roślina uprawna i powierzchnia objęta zabiegiem, termin zabiegu, nazwa środka, dawka].
PROCES DECYZYJNY W INTEGROWANEJ OCHRONIE ROŚLIN [podstawa dobrego programu w integrowanej ochronie jest uzyskanie informacji, które zostaną wykorzystane w procesie podejmowania decyzji]:
Identyfikacja agrofaga
Określenie populacji [monitoring liczebności i faz rozwojowych]
Określenie uszkodzeń i start w ujęciu ekonomicznym
Przegląd dostępnych taktyk [metod]
Określenie możliwych interakcji innymi zabiegami uprawowymi]
Przegląd lokalnych ograniczeń [uregulowania prawne i społeczne]
Podjęcie decyzji:
Rezygnacja z zabiegu
Zabieg zmniejszający wpływ agrofagów na uprawę
Zabieg zmniejszającyliczebnośćagrofaga
Kombinacja taktyk
MODEL IOR:
GOSPODAROWANIE NA TRWAŁYCH UŻYTKACH ZIELONYCH I ODŁOGACH ZGODNIE Z DOBRA PRAKTYKĄ ROLNICZĄ
TRWAŁE UŻYTKI ZIELONE:
Wg. Rolnika – grunty [łąki i pastwiska] zajęte pod uprawę traw lub innych upraw zielnych zarówno naturalnych jak i powstałych w wyniku działalności rolniczej [zasianych]
WG PRAWA UE: grunt wykorzystywany w sposób ciągły przez co najmniej 5 lat do uprawy bylin paszowych zarówno sianych jak i zasianych naturalnie, niewłączony do płodozmianu w gospodarstwie.
ZE WZGĘDU NA CZAS TRWANIA UŻYTKOWANI WYRÓŻNIA SIĘ UŻYTKI:
Trwałe: użytkowane trwale lub w okresach wieloletnich nie włączone do płodozmianu przez okres co najmniej 5lat
Przemienne: użytkowane krótko i ujmowane w płodozmiany polowe, dostarczające paszy zielonej, siana, kiszonki.
FUNKCJA TRWAŁYCH UŻYTKÓW ROLNYCH:
Produkcja pasz
Dostarczanie surowców energii odnawialnej
Ostoja cennych gatunków flory i fauny
Obszary regulujące stosunki wodne
Naturalne strefy buforowe [ograniczają wymywanie składników pokarmowych do wód]
SPOSOBY UŻYTKOWANIE TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONCYH:
Kośny
Pastwiskowy
Kośno-pastwiskowy [przemienny]
ODŁÓG:
Wg rolnika: grunt orny nieuprawiany i nieobsiewany przez kolejne kilka lat
WG PRAWA UE: czasowe wyłączenie gruntów rolnych [GR i TUZ] z uprawy z jednoczesnym utrzymaniem ziemi rolniczej w dobrych warunkach agrotechnicznych [możliwość ponownego użytkowania w każdym czasie]
Jeden z instrumentów ograniczających nadpodaż produktów rolnych [zbóż białkowych i oleistych]
Odłogowanie użytków zielonych: zaprzestanie użytkowania i wypasania zwierząt ale utrzymania łąki i pastwisk w wysokich walorach przyrodniczych.
Wkraczanie roślinności wysokiej na tereny porzuconych łąk i pastwisk jest główna przyczyną degradacji różnorodności biologicznej.
Dr. Ewa Tendziakowska
Dr Piotr Kuc
TEMATY DO UZUPEŁNIENIA:
Dobra praktyka rolnicza elementem poprawnego kształtowania krajobrazu i obszarów wiejskich
Ochrona siedlisk przyrodniczo cennych
Użytki ekologiczne
Programy rolnośrodowiskowe i zasada wzajemnej zgodności, jako podstawa finansowania działań pro środowiskowych w rolnictwie i na terenach wiejskich.
ROLNICTWO EKOLOGICZNE:
Stare logo nowe logo
Obecnie w PL jest 10jednostek certyfikujących producentów ekologicznych.
Organy kontrolne w rolnictwie ekologicznym:
Minister rolnictwa
Inspekcja Jakości Handlowej artykułów Rolno-Spożywczych
Jednostki certyfikujące
PODZIAŁ SYSTENMÓW ROLNICTWA:
Konwencjonalne:
Ekstensywne – tradycyjne
Intensywne – uprzemysłowione
Zintegrowane – proekologiczne
Ekologiczne:
Rolnictwo ekologiczne jest systemem gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa
W gospodarstwie ekologicznym dąży się do zrównoważenia produkcji roślinnej i zwierzęcej, by osiągnąć równowagę paszowo-nawozową
Opiera się na środkach naturalnych [biologicznych i mineralnych] nie przetworzonych technologicznie
PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 [PROW 2007-2013]:
Oś. 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego
Oś 2. Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich
Oś 3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej
Oś 4. LEADER
Ochrona przyrody jest jednym z głównych priorytetów polityki rolnej UE.
Podejmowane działania mają na celu ocalenie cennych siedlisk przyrodniczych i zachowanie gatunków roślin i zwierząt na takim poziomie, aby zapewnić zachowanie bioróżnorodności, której jeszcze nie zatraciliśmy wskutek postępującej gospodarki rabunkowej względem środowiska i zmieniających się warunków klimatycznych.
Ingerencja człowieka w przyrodę powinna być możliwa na tyle na ile jest to konieczne ale nie za wszelką cenę tak aby interes człowieka był interesem nadrzędnym, ale nielekceważącym wpływu jaki wywiera na otaczającą przyrodę.
OŚ 2.. POPRAWA ŚRODOWSKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH
Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania [ONW]
Program rolnośrodowiskowy
Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne
Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych.
CELEN PROGRAMU ROLNOŚRODOWISKOWEGO:
Promocja systemów produkcji rolniczej prowadzonych w sposób zgodny z wymogami:
Ochrony środowiska
Ochrony i kształtowania krajobrazu
Ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk
Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich
Poprawa stanu świadomości ekologicznej wśród społeczności wiejskiej
PAKIETY ROLNOŚRODOWISKOWE:
Rolnictwo zrównoważone
Rolnictwo ekologiczne
Ekstensywne trwałe użytki rolne
Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych p0oza obszarami natura 2000
Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie
Ochrona wód i gleb
Strefy buforowe
Podstawy prawne
Rozporządzenie Rady nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych
Ustawa o rolnictwie ekologicznym z dnia 25 czerwca 2009 [dz u. na 116, poz 975]
W produkcji ekologicznej nie wolno stosować:
Syntetycznych środków ochrony roślin
Nawozów chemicznych
Zapraw nasiennych
Organizmów genetycznie modyfikowanych
Pasz przemysłowych
Promieni jonizujących
W produkcji roślinnej metody ekologiczne polegają m.in. na:
Stosowanie właściwego płodozmianu uwzględniającego rośliny strukturotwórcze i zwiększające zawartości materii organicznej w glebie [np. rośliny motylkowe]
13.05.2013
ZASADY GOSPODAROWANIA NA UŻYTKACH ZIELONYCH ZGODNIE Z WYMOGAMI ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO W ROLNICTWIE
Trwałe użytki zielone – grunt wykorzystywany w sposób ciągły (przez przynajmniej pięć lat wstecz) do upraw traw lub innych bylin paszowych, zarówno uprawnych (sianych), jak również zasianych naturalnie, które nie włącza się do systemu płodozmiany w gospodarstwie
Takie grunty można wykorzystywać, jako:
Teren do wypasu
Lub kosić porastającą je roślinność na kiszonki lub siano
PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY
Jest sposobem skutecznej ochrony krajobrazu oraz półnaturalnych elementów przyrody – łąk, pastwisk, upraw, starych sadów wraz z ich florą i fauną.
Dzięki programom rolno środowiskowym rolnicy, którzy zobowiążą się do świadczenia usług na rzecz ochrony przyrody i zachowania dobrego stanu środowiska, uzyskują wsparcie finansowe.
Pakiety: ZACHOWANIE TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONYCH:
Pakiet 3: ekstensywne trwałe użytki zielone
Wariant 3,1, ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach
CEL:
Zachowanie lub podniesienie walorów przyrodniczych trwałych użytków zielonych
DZIAŁANIA:
Dzięki koszeniu i usunięciu ściętej biomasy, czy to w postaci zielonki czy siana oraz dzięki prowadzeniu wypasu, rolnicy powstrzymują rozwój drzew, krzewów oraz innych niepożądanych roślin
Głównym założeniem tego pakietu jest ograniczenie nawożenia, liczby pokosów i intensywności wypasu.
Zbyt częste koszenie, dosiewanie nasion traw, duże dawki nawozów czy nadmierny wypas prowadzą do wycofania się z TUZów wielu cennych gatunków roślin i zwierząt.
WYMOGI OGÓLNE:
Zakaz przeorywania, wałowania, włókowania w okresie od 1 kwietnia do 1 września
Zakaz stosowania podsiewu
Zakaz stosowania środków ochrony roślin z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych) po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym.
Zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych
Dopuszcza się wapnowanie i ograniczenie nawożenia azotem (do 60 kg/ha/rok) z wyłączeniem obszarów nawożonych przez namuły rzeczne
Zakaz budowania nowych systemów melioracyjnych (z wyjątkiem urządzeń mających na celu!!!
TYPY UŻYTKOWANIA do wariantu 3.1
Kośne
Pastwiskowe
Kośno – pastwiskowe
UŻYTKOWANIE KOŚNE:
Koszenie w terminie od dnia 1 czerwca do 30 września, nie więcej niż dwa pokosy w roku
Obowiązek pozostawienia 5-10% działki rolnej nieskoszonej, przy czym powinien to być inny fragment co roku
Wysokość koszenia 5-15 cm
Technika koszenia – zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka działki
Obowiązek usunięcia lub złożenia w stogi ściętej biomasy w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie (z wyjątkiem uzasadnionych przypadków) po pokosie
UŻYTKOWANIE PASTWISKOWE
Minimalna obsada zwierząt w przypadku użytkowania pastwiskowego wynosi 0,5 DJP/ha, a maksymalna 1,0 DJP/ha,
Maksymalne obciążenie pastwiska do 10 DJP/ha (5t/ha),
Wypas od 1 maja do 15 października na obszarach poniżej 300 m n.p.m. lub od 20 maja do 1 października na obszarach powyżej 300m n.p.m.,
Dopuszcza się wykaszanie niedojadów wyłącznie w okresie sierpień-wrzesień,
Dopuszczalne jest wypasanie przez cały rok koników polskich i koni huculskich,
Termin rozpoczęcia wypasu na terenach zalewowych nie wcześniej niż dwa tygodnie po ustąpieniu wód.
UYTKOWANIE KOŚNO PASTWISKOWE
Maksymalne obciążenie pastwiska do 10 DJP/ha (5t/ha)
Dopuszcza się wykaszanie niedojadów wyłącznie okresie sierpień-wrzesień
Dopuszczalne jest wypasanie przez cały rok koników polskich i koni
DJP – duża jednostka przeliczeniowa inwentarza
20.05.2013 – z grupy zipu
AKTY WYKONOWACZE:
Obwieszczenie Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 26 maja 2004 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych uprawnionych do przeprowadzania doświadczeń i testów na zwierzętach (M.P. 2004 nr 26 poz. 450),
Obwieszczenie Ministra Nauki z dnia 29 grudnia 2003 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych uprawnionych do przeprowadzenia doświadczeń i testów na zwierzętach (M.P. 2004 nr 1 poz. 19),
Obwieszczenie Ministra Nauki z dnia 21 sierpnia 2003 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych uprawnionych do przeprowadzania doświadczeń i testów na zwierzętach (M.P. 2003 nr 42 poz. 632),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. 2011 nr 282 poz. 1652),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. 2010 nr 116 poz. 778),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. 2010 nr 56 poz. 344),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie sposobu ustalania poziomu obsady kurcząt brojlerów w kurniku, w którym są one utrzymywane (Dz.U. 2009 nr 223 poz. 1784),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 lipca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt (Dz.U. 2009 nr 118 poz. 992),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 maja 2007 r. w sprawie warunków, trybu i sposobu wydawania zezwoleń na wprowadzenie dotychczas niestosowanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej technologii chowu zwierząt (Dz.U. 2007 nr 101 poz. 682),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 maja 2007 r. w sprawie powołania komisji egzaminacyjnej, która przeprowadza egzamin kończący szkolenie osób wykonujących czynności w zakresie transportu lub obsługi zwierząt (Dz.U. 2007 nr 98 poz. 654),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 sierpnia 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt (Dz.U. 2006 nr 153 poz. 1096),
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt 9Dz.U. 2004 nr 205 poz. 2102),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt wykorzystywanych do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych (Dz.U. 2004 nr 16 poz. 166),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu ras psów uznawanych za agresywne (Dz.U. 2003 nr 77 poz. 687),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 sierpnia 1998 r. w sprawie zasad i warunków wyłapywania bezdomnych zwierząt (Dz.U. 1998 nr 116 poz. 753).