SYSTEM UBEZPIECZEŃ

wykład 1, 1.10.2010r.

Egzamin: test wielokrotnego wyboru, 25 pytań (zaliczenie od 13)

Konsultacje: piątki 18.00-19.00 501D

Literatura:

1. Ubezpieczenia gospodarcze. Praca zbiorowa pod red. T. Sangowskiego. Poltext, W-wa 2001

2. Podstawy ubezpieczeń tom I – mechanizmy i funkcje. Praca zbiorowa pod red. J. Monkiewicza, W-wa

3. Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko. Praca zbiorowa pod red. W. Ronki-Chmielowiec, PWE W-wa 2002

4. Banasik A. Ubezpieczenia gospodarcze. Poltext, W-wa 1996

5. Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej D.U. nr 142 poz 1151

6. Kowalewski E. Sangowski T. Prawo ubezpieczeń gospodarczych, KExisNexis, w-wa 2004

7. System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe. Praca zbiorowa pod red. G. Szpor,

8. Czechowska M. Ubezpieczenia zdrowotne 2005 Praktyka przykłady

SYSTEM UBEZPIECZEŃ

SYSTEM

• zbiór elementów powiązanych ze sobą w taki sposób, że stanowią one całość zdolną do funkcjonowania w określony sposób,

• zbiór elementów wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy tymi elementami.

Ubezpieczenia nie są zdolne do samodzielnego funkcjonowania. Funkcjonuje dzięki przepisom prawnym.

ORGANIZACJA SYSTEMU

• organizacja systemu to jego struktura w formie sieci relacji między elementami oraz własności tych relacji,

• w strukturze systemu mogą występować podsystemy, czyli elementy systemu, które same są systemami,

• system, którego elementami są inne systemy jest nadsystemem.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ

Megasystem – system ubezpieczeń w skali globalnej – metoda zarządzania ryzykiem w skali najszerszej (ryzyko światowego systemu gospodarczego, ryzyko zdrowia ludzkości, ryzyko starzenia się społeczeństw)

Makrosystem – ryzyko w skali danego kraju, społeczeństwa, gospodarki.

Mezosystem – ujęcie produktowe ubezpieczeń – jako odzwierciedlenie ujęcia branżowego – produkty ubezpieczeń gospodarczych – osobowych, majątkowych z dalszymi podziałami na transportowe, finansowe, a także ubezpieczeń związanych z pracą i zdrowiem.

Mikrosystemy – aplikacja ubezpieczeń (czyli tworzenie systemów ubezpieczeń) w podmiotach gospodarczych, np. w przedsiębiorstwach, bankowości, finansach publicznych, gospodarczych domowych).

UBEZPIECZENIA A CECHY SYSTEMU

Ubezpieczenie:

1. urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych,

2. potrzeby majątkowe pokryte przez ubezpieczenie powstają poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe,

3. pokrycie potrzeb przez ubezpieczenie następuje na drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.

Zdarzenie losowe a wypadek ubezpieczeń.

Wypadek ubezpieczeniowy to takie zdarzenie losowe, które podlega ochronie ubezpieczeniowej.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ

ubezpieczenia tworzą system – główne elementy systemu ubezpieczeń tworzą określoną strukturę i wykazują określone relacje z innymi elementami:

• podmioty zapewniające ochronę ubezpieczeniową (zakłady ubezpieczeń, fundusze ubezpieczeń i zarządzające nimi podmioty)

fundusze ubezpieczeń:

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którym zarządza ZUS

NFZ

składka ubezpieczenia zdrowotnego = FUS + OFE trafia na…lub…

• ubezpieczeni pozostający pod ochroną ubezpieczeniową( ochronie podlegają dobra osobiste i dobra majątkowe)

• ubezpieczający (zawierający umowy – nie zawsze tożsami z ubezpieczonym)

• płatnicy składek ubezpieczeniowych - pracodawca

• płatnicy finansujący świadczenia z tytułu ubezpieczeń – pokrywa koszty ochrony ubezpieczeniowej, prowadzi do zawarcia umowy i negocjuje jej warunki w imieniu ubezpieczonego, np. NFZ, który zawiera kontrakty

• pośrednicy ubezpieczeniowi (różne formy pośrednictwa)

• nadzór finansowy (w zależności od modelu może być wyodrębniony nadzór ubezpieczeniowy) – KNF

• podmioty wsparcia prawnego i ochrony interesu ubezpieczonych (rzecznicy, fundacje, stowarzyszenia ochrony różnych grup interesów, biura narodowe)

• organizacje samorządu ubezpieczeniowego (zrzeszenia ubezpieczycieli, pośredników ubezpieczeniowych, zrzeszenia innych grup – np. prawników ubezpieczeniowych, aktuariuszy)

• inne podmioty sytemu ubezpieczeń ( podmioty likwidujące/naprawiające szkody świadczeniodawcy, podmioty szkoleniowe)

W teorii występują systemy ubezpieczeń i subsystemy

Różne systemy ubezpieczeń:

• zachodzą na siebie oraz są od siebie zależne

• częściowo się uzupełniają

• mogą być rozwiązaniami ogólnogospodarczymi i ogólnospołecznymi albo technicznymi i indywidualnymi E

• subsystemy ubezpieczeń występują najczęściej w ubezpieczeniach majątkowych

SZEROKIE UJĘCIE SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ

1. System ubezpieczeń gospodarczych

2. System ubezpieczeń społecznych

3. System ubezpieczeń zdrowotnych

Ujęcie systemowe ubezpieczeń – przykład

ubezpieczenie zdrowotne a ubezpieczenie gospodarcze

prywatne ubezpieczenie zdrowotne, abonamentowe ubezpieczenie zdrowotne - Medicover

różnice:

• opierają się na różnych regulacjach prawnych

• podlegają różnym zasadom organizacyjnym (zdrowotne organizowane przez władze publiczne, gospodarcze organizowane przez podmioty prywatne)

• różnią się sposobem i źródłami finansowania

• różnią się celem społecznym funkcjonowania

• odmienna technika organizacji (ustalanie ryzyka i wycena)

Punkty styczności:

• przedmiot ubezpieczenia w ubezpieczeniach zdrowotnych i osobowych ubezpieczeń gospodarczych

• substytucyjność i komplementarność usług ubezpieczeń gospodarczych w stosunku do ubezpieczeń zdrowotnych

• możliwa do zastosowania technika ubezpieczeniowa

• rynkowy charakter świadczenia usługi, jednocześnie oczekiwanie powszechności świadczonych usług

System ubezpieczeń (gospodarcze, zdrowotne i społeczne) oparty jest na metodzie ubezpieczeniowej.

Pomimo używania nazwy ubezpieczenia nie każdy obszar systemu ubezpieczeń korzysta w takim samym stopniu z metody ubezpieczeniowej.

METODA UBEZPIECZENIOWA:

Grupa podmiotów narażonych na podobne ryzyko, rozkładanie ryzyka na całą grupę, losowość zdarzeń.

Na ubezpieczyciela przechodzi tylko odpowiedzialność za pokrycie finansowych skutków zdarzenia, nie następuje transfer ryzyka.

zasady:

• solidarności (wszyscy, którym zagrażają te same ryzyka)

• przezorności

• ryzyka ubezpieczyciela

główne założenia:

• indywidualna kalkulacja ryzyka

• indywidualne traktowanie wypłat odszkodowań

wykład 2, 15.10.2010

ISTOTA UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Celem jest łagodzenie lub likwidowanie skutków zdarzeń losowych. Łagodzenie negatywnych skutków zdarzeń losowych możliwe jest przez:

• objęcie ubezpieczeniem szerokiej grupy podmiotów narażonych na podobne ryzyko,

• podmioty objęte ubezpieczeniem wpłacają składki,

• świadczenia wypłacane są grupie podmiotów, u których powstały wypadki ubezpieczeniowe.

Fundusz ubezpieczeniowy gromadzą wszyscy, a korzystają z niego tylko ci, u których powstała szkoda (zasada solidarności).

Cechy ubezpieczeń gospodarczych:

• ubezpieczenia gospodarce wywodzą się ze starożytności,

• stanowią instrument polityki gospodarczej państwa,

• pochodzą z praktyki gospodarczej, Państwo używa ubezpieczeń gospodarczych do prowadzonej polityki ubezpieczeń obowiązkowych, np. OC - odpowiedzialność cywilna wykonywanego zawodu),

• regulowane są prawem szczególnym dotyczącym działalności ubezpieczeniowej,

• prowadzone przez zakłady ubezpieczeń,

• zakłady ubezpieczeń – samofinansujące, co oznacza że nie tylko prowadzą integralną gospodarkę , ale także mimo iż są instytucjami zaufania publicznego, państwo nie gwarantuje wypłacalności ubezpieczeń gospodarczych; Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny dotyczy tylko ubezpieczeń obowiązkowych i do określonej kwoty,

• świadczenia i odszkodowania mają charakter pieniężny,

• mają głównie charakter dobrowolny.

SEGMENTY ORGANIZACJI SYSTEMU UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Prawa regulujące ubezpieczenia gospodarcze:

• Zasady prowadzenia działalności ubezpieczeniowej – Ustawa z dnia 23 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej

  • ustawa określa na jakiej zasadzie ubezpieczyciel powinien prowadzić działalność,

  • są przedstawione zasady i formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej w Polsce,

  • zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu zawartych umów,

  • zasady prowadzenia gospodarki finansowej ubezpieczycieli.

Można ubezpieczyć wszystko, pod warunkiem, ze jest to zgodne z prawem.

• Zasady nadzoru ubezpieczeniowego – Ustawa z dnia 22 maja 2005 o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz rzeczniku Ubezpieczonych; Ustawa z dnia 21 lipca o nadzorze nad rynkiem finansowym;

• Zasady pośrednictwa ubezpieczeniowego – Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym,

  • zasady i zakres sprawowania kontroli, zgodność ubezpieczyciela z prawem, nie sprawdza polityki komunikacji i reklamy, pośredników ubezpieczeniowych,

  • określenie kompetencji nadzorczych KNF,

  • zasady i zakres prowadzenia kontroli, (kontrola dotyczy konkretnego jednego ubezpieczyciela, nadzór dotyczy wszystkich ubezpieczycieli),

  • pośrednictwo ubezpieczeniowe

    • definicje pośredników ubezpieczeniowych w Polsce,

    • zakres odpowiedzialności za czynności pośrednika,

    • nadzór nad działalnością pośredników ubezpieczeniowych,

W Polsce wyróżniamy wśród grup ubezpieczycieli: agentów, brokerów i multiagentów.

• Zasady ubezpieczeń obowiązkowych – ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych

  • dokonuje podziału ubezpieczeń obowiązkowych,

  • zasady prowadzenia ubezpieczeń obowiązkowych powszechnych,

  • zasady represji w przypadku nie dopełnienia obowiązku zawarcia ubezpieczenia.

• Zasady zawierania umów ubezpieczeniowych – Kodeks cywilny.

  • przedstawia szczegółowe zasady zawierania umów ubezpieczenia (tryby)

  • zasady opłacania składek (zwrotu składek)

  • zasady i terminy wypłaty odszkodowań, świadczeń.

ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ W POLSCE

1. Ubezpieczniowe spółki akcyjne,

2. Tpowarzystwo ubezpieczeń szczególnych

3. Zagraniczne oddziały ubezpieczeni – gówny oddział

4. Zagraniczny zakład ubezpieczeń – oddział (licencje Ue)

Działalność ubezpieczeniowe – wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z :

• ubezpieczeniem,

• udzieleniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych

• uzyskanie zezwolenia organu nadzoru,

• prowadzenie działalności jako zakład ubezpieczeń i reasekuracji, zakład ubezpieczeń, zakład reasekuracji – nazwie musi być zawarty zakres działalności, wyjątek PZU.

System funkcjonowania zakładu ubezpieczeń – cele działalności:

• komercyjny,

• wzajemny.

UBEZPIECZENIOWA SPÓŁKA AKCYJNA

• działa w oparciu o przepisy Kodeksu Spółek Handlowych oraz przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej,

• spółka ubezpieczeniowa prowadzi działalności ubezpieczeniową , nie może prowadzić innej działalności,

• minimalny wymagany kapitał zakładów jest wyższy niż w innych spółkach akcyjnych oraz ma charakter gwarancyjny; w ubezpieczeniach występują także czynniki losowe, dlatego kapitał musi zarobić jeszcze dodatkowo na pokrycie tych losowych zdarzeń, w przeciwieństwie do spółek prowadzonych inną działalność, gdzie ryzyka są mniejsze.

• nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego

Spółka dąży do zysku.

TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH

• ubezpieczenie na zasadzie wzajemności, każdy członek towarzystwa jest jednocześnie ubezpieczonym i odwrotnie,

• usługi są również udostępnione podmiotom spoza towarzystwa, ale składka od tych podmiotów do max 10% ogółu składek,

• nie są nastawione na max zysku, lecz zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej członków towarzystwa,

• członkowie mają wpływ na działalność towarzystwa poprzez udział w zebraniu członków,

ZAGRANICZNE ZAKŁADY UBEPZIECZEŃ DZIAŁAJĄCE NA TERYTORIUM POLSKI

1. Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń (dotyczy tylko zakładów spoza UE):

• podjęcie działalności ubezpieczeniowej przez zagraniczny oddział ubezpieczeń wymaga zezwolenia polskiego organu nadzoru,

• główny oddział działa na podstawie przepisów prawa polskiego i podlega polskiemu nadzorowi finansowemu,

• obowiązkowe jest wniesienie kaucji (niższa niż kapitał zakładowy).

1. Zagraniczny zakład ubezpieczeń z państwa członkowskiego UE (zasada swobody świadczenia usług)

• może wykonywać działalność ubezpieczeniową na terenie RP, jeżeli w swoim kraju uzyskał zezwolenie na prowadzenie tej działalności, trzeba tylko poinformować nadzór danego kraju, gdzie będę funkcjonował),

• może wykonywać działalność na terytorium RP przez oddział lub inny sposób na zasadzie swobody świadczenia usług,

• podlega nadzorowi zagranicznego organu nadzoru,

• zgłasza organowi nadzoru w swoim kraju zmiany wykonywania działalności na terenie RP,

• stosuje prawo polskie.

TYPOLOGIA RODZAJOWA UBEZPIECZŃ

Ubezpieczenia gospodarcze:

1. osobowe

   1. życie, zdrowie, zdolność do pracy,

   2. pozytywna i negatywna zależność losowa, negatywna zależność- zarówno przyczyna zdarzeniowa jak i skutek jest negatywny, pozytywna – przyczyna może być pozytywna, ale skutek jest negatywny – dożyłem 60, ale nie mam środków na życie.

   3. prawa niemajątkowe,

   4. umowna suma ubezpieczenia zależna od woli stron i możliwości finansowych ubezpieczającego,

   5. świadczenia dotyczące osób,

Na życie:

• wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć lub dożycie określonego wieku

• długoterminowe

• zdarzenie losowe musi osiągnąć choć nieznany termin

Chorobowe i wypadkowe:

• wypadkiem ubezpieczeniowym jest uszkodzenie ciała lub śmierć wskutek wypadku

• krótkoterminowe

• zdarzenie losowe nie musi wystąpić

ubezpieczenie z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków i chorobowe

1. majątkowe

• rzeczy lub majątek

• negatywne zdarzenia losowe

• prawa i obowiązki majątkowe

• suma ubezpieczeniowa a wartość przedmiotu ubezpieczenia

• odszkodowanie dotyczące osób prawnych i innych jednostek:

majątkowe sensu stricte – wierzytelności i zobowiązania teraźniejsze i przyszłe, np. OC

rzeczowe – dobra materialne

Wykład 3, 29.10.2010

SYSTEM UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Systemy ubezpieczenia majątku

• przyjęty w umowie system ubezpieczenia uzależniony jest od rodzaju ryzyka objętego umową (odmienne systemy ubezpieczenia przy ryzyku kradzieży czy ryzyku pożaru)

• system ubezpieczeń powiązany jest z określaniem wartości przedmiotu obejmowanego ubezpieczeniem

• przyjęty system ubezpieczenia wpływa na zakres ochrony ubezpieczeniowej

• system ubezpieczenia kształtuje potencjalny poziom odszkodowania

• system ubezpieczenia istotnie wpływa na składkę ubezpieczeniową (cenę ubezpieczenia)

Sysetm ubezpieczeń określa jak ubezpieczamy, jaka jest relacja pokrycia szkody itd.

PRAKTYCZNIE STOSOWANE SYSTEMY UBEZPIECZENIA MAJĄTKU

System ubezpieczenia na sumy stałe – jednolitą ochroną objęty jest cały majątek ubezpieczonego podmiotu, jedna suma ubezpieczenia, od niej jedną stawką liczymy składkę. Stosowany jest przede wszystkim z tytułu ognia i innych zdarzeń, nie jest to typowe ubezpieczenie z tytułu kradzieży; w razie wypadku muszę wykazać, że ubezpieczony przedmiot znajdował się w konkretnym, określonym miejscu.

System ubezpieczenia solidarnie na sumy stałe – ochroną objęty jest majątek znajdujący się w różnych miejscach; podobny do sumy ubezpieczenia na sumy stałe, różnicą jest lokalizacja – majątek znajduje się w różnych miejscach.

System ubezpieczenia na pierwsze ryzyko – suma ubezpieczeniowa w tym systemie równa jest przewidywanej przez ubezpieczającego maksymalnej pojedynczej szkodzie, która może powstać na skutek jednego zdarzenia losowego dotykającego ubezpieczone mienie.

System ubezpieczenia na sumy zmienne – stosuje się w przypadkach, kiedy wartość ubezpieczonego majątku podlega znacznym wahaniom w okresie ubezpieczenia. Wartość przedmiotu ubezpieczenia to najwyższa wartość majątku obrotowego, który może znajdować się jednorazowo w jednym miejscu; stosuje się, gdy wartość ubezpieczonego majątku się zmienia, czyli gdy np. prowadzę sklep, na produkty którego popyt jest 2 – 3 razy do roku, w pozostałych okresach popyt jest dużo mniejszy, np. skle z sztucznymi ogniami.

System ubezpieczenia na wartość częściową – system ten polega na przyjęciu jako sumy ubezpieczenia określonej całkowitej wartości majątku ubezpieczonego od ognia.

UBEZPIECZENIA OSOBOWE NA ŻYCIE

Funkcje ubezpieczeń na życie:

• zabezpieczenie życia osoby ubezpieczonej,

• zabezpieczenie dochodów uzależnionych od osoby ubezpieczeniowej,

• zabezpieczenie dochodu

Forma zawarcia umowy:

• ubezpieczenia indywidualne,

• ubezpieczenia grupowe.

Ubezpieczenia zbiorowe – nie jest to forma zawarcia umowy, a technika. Pod jedną polisą, każdy jest ubezpieczony wg indywidualnych warunków i na własny rachunek

Rodzaj zawartej umowy:

• ubezpieczenia ochronne

Służy do ochrony standardu życia osoby ubezpieczonej lub osób finansowo od tej osoby uzależnionej, z reguły krótko lub średnio terminowe. Nie kumuluje kapitału, zakończenie okresu ubezpieczenia powoduje zakończenie umowy – brak wypłaty kapitału.

• ubezpieczenia oszczędnościowe

Służą do długoterminowej kumulacji kapitału. Na rynku funkcjonuje tylko jedno takie ubezpieczenie – czyste ubezpieczenie na dożycie

• ubezpieczenia oszczędnościowo-ochronne (mieszane)

  • ubezpieczenia z gwarancją świadczenia

  • ubezpieczenia z minimalną ochroną

Gwarantowana wypłata sumy ubezpieczenia.

Wyróżniamy ze względu na technikę: klasyczne ubezpieczenia na życie i z funduszem kapitałowym (ubezpieczenie o charakterze inwestycyjnym)

.Tradycyjne ubezpieczenia na życie – cechy:

• posiada stałą sumą i składkę, określone w momencie podpisania umowy o ubezpieczenie. Suma i składka może się zmieniać jeżeli jest zastosowany czynnik indeksacyjny.

• w przypadku, gdy jest to ubezpieczenie na życie i dożycie, suma jest wypłacana zarówno w momencie dożycia odpowiedniego momentu oraz przed tym terminem, w przypadku śmierci ubezpieczenie jesy wypłacane osobom upoważnionym (np. rodzinie)

• ubezpieczenia uzupełniające ochronę życia

USTAWOWY (PODZIAŁ) UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

DZIAŁ I DZIAŁ II

NA ŻYCIE POZOSTAŁE OSOBOWE

I MAJĄTKOWE

Załącznik do Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, znaleźć podział ubezpieczeń majątkowych osobowych, przejrzeć listę ubezpieczeń i poszukać jednolitych grup, np.. grupę ubezpieczeń casco itd. szczególnie dział 1 (5 gr ubezpieczeń, które są sklasyfikowane rodzajowo) i 2 (18 gr pogrupowane z pkt. widzenia rodzaju przedmiotu obejmowanego ochroną).

Podział ten wynika z następujących różnic w ubezpieczeniach

• techniczno-ubezpieczeniowych,

• finansowych,

• organizacyjnych.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH A SYSTEM FINANSOWY

Ubezpieczenia są powiązane z

• systemem bankowym,

• przedsiębiorstwami,

• finansami publicznymi,

• gospodarstwami domowymi.

Ubezpieczenia zapewniają dopływ do finansów publicznych.

Powiązanie sektora ubezpieczeń gospodarczych z pozostałymi ogniwami systemu finansowego:

• Składka ubezpieczeniowa opłacona przez podmioty pozostałych ogniw systemu finansowego (składka z tytułu ryzyka).

• Oszczędności tworzone przez gospodarstwa domowe gromadzone w postaci aktywów powiązanych z polisami ubezpieczenia na życie (składki oszczędnościowe)

• odszkodowania i świadczenia wypłacane przez ubezpieczycieli innym podmiotom systemu finansowego.

• inwestycje zakładów ubezpieczeń na rynku finansowym; Źródłem finansowania długoterminowych inwestycji są składki na życie wpłacane zakładom ubezpieczeń.

• inwestycje podmiotów z pozostałych ogniw systemu finansowego w sektorze ubezpieczeń (kapitały ubezpieczeniowych spółek akcyjnych

• przepływy ekwiwalentów (towary, usługi) z tytułu świadczenia pracy, dostaw usług i materiałów,

• kapitał pożyczkowy udostępniany zakładom ubezpieczeń przez banki i instytucje rynku finansowego

• pieniężne strumienie podatkowe - podatek CIT, VAT w bardzo wąskim zakresie.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ OBOWIĄZKOWYCH

podsystem ubezpieczeń gospodarczych

Wyodrębnienie ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na swobodę zawarcia umowy

Ubezpieczenia dobrowolne

• swoboda decyzji o zawarciu umowy ubezpieczenia

• warunki ubezpieczeń określane przez zakłady ubezpieczeń w ramach prawa ubezpieczeniowego

Ubezpieczenia obowiązkowe – obowiązek zawarcia umowy jest uregulowany przepisami prawa. Mają ułatwić relacje społecznościowe. Celem jest kształtowanie relacji międzyludzkich.

Ubezpieczeniem obowiązkowym jest:

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub

• ubezpieczenie mienia.

Ubezpieczenie obowiązkowe – jeżeli ustawa lub ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia

Regulacja prawna ubezpieczeń obowiązkowych: Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, DzU nr 124, poz. 1152 z późn. zm.

Zawarcie ubezpieczenia obowiązkowego uwarunkowane jest:

• szczególnymi okolicznościami społecznymi

• szczególnymi okolicznościami gospodarczymi

PODZIAŁ I RODZAJE UBEZPIECZEŃ OBOWIĄZKOWYCH

Ubezpieczenia obowiązkowe powszechne i szczególne.

Ubezpieczenia obowiązkowe powszechne – regulowane są bezpośrednio ustawą ze względu na istotną rolę, którą spełniają te ubezpieczenia dla społeczeństwa (szerokie grupy społecznościowe). Obejmują ubezpieczenia:

• OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,

• OC rolników,

• budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.

Ubezpieczenia obowiązkowe szczególne - obowiązek zawarcie wynika z przepisów szczególnych zawartych w różnych ustawach i aktach prawa międzynarodowego. Wywierają istotny wpływ jedynie na określone grupy podmiotów bądź wyodrębnionych członków społeczeństwa. Obejmują ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów za szkody wyrządzone przy

• wykonywaniu szczególnych czynności

• wykonywania szczególnego zawodu

• prowadzenia szczególnej działalności

• lub będące następstwem wad produktu.

OC organizatorów turystyki oraz OC organizatorów imprez masowych.

Wykład 4, 12.11.2010

• ubezpieczeniowych oraz różnych strat finansowych

Podstawowe cechy ubezpieczeń finansowych:

• W małym stopniu podlegają prawu wielkich liczb

• Źródło ryzyka – złożone procesy ekonomiczne lub polityczne

• Silny związek z sektorem bankowym

• Wielopłaszczyznowa ocena i selekcja ryzyka

• Nie są ubezpieczeniami standardowymi

• Składki ubezpieczeniowe zwykle nie są taryfikowane

• Monitorowanie ryzyka w czasie trwania umowy

• Istotna doradcza rola zakładu ubezpieczeń

Wybrane ubezpieczenia finansowe:

• Gwarancja zapłaty należności kontraktowych

• Gwarancja właściwego usunięcia wad lub usterek

• Gwarancja zapłaty wadium

• Gwarancja należytego wykonania kontraktu

• Ubezpieczenie z tytułu ryzyka utraty pracy

• Ubezpieczenie krajowego i zagranicznego kredytu kupieckiego

• Ubezpieczenie kredytów hipotecznych udzielanych osobom fizycznym od momentu ustanowienia hipoteki

• Ubezpieczenia zysku

SYSTEM RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO W POLSCE:

Rynek ubezpieczeń – struktura przedmiotowa:

• Rodzaj oferowanych ubezpieczeń:

  • Niematerialny charakter produktu (sługi ubezpieczeniowe)

  • Limitowana dostępność produktów ubezpieczeniowych (tworzenie dowolnych produktów ubezpieczeniowych nie jest możliwe)

  • Przymus nabywania niektórych ubezpieczeń

  • Indywidualny charakter ceny

  • Odroczony i niepewny charakter użycia

• Wielkość sprzedaży ubezpieczeń

• Szkodowość poszczególnych grup ubezpieczeń

Rynek ubezpieczeń struktura - przedmiotowa:

• Strona podażowa rynku

  • Zakłady ubezpieczeń

  • Podmioty współpracujące z zakładami ubezpieczeń (pośrednicy, analitycy, aktuariusze, lekarze, likwidatorzy, rzeczoznawcy)

• Strona popytowa rynku

  • Ubezpieczający (kontrahenci zakładów ubezpieczeń – osoby fizyczne i osoby prawne)

  • Segmenty konsumentów na rynku ubezpieczeń

    • Klient indywidualny’

    • Klient ubezpieczeń zbiorczych

    • Klient ubezpieczeń grupowych

  • Segmentacja ubezpieczających

    • Geograficzna (miasta, województwa – lokalne różnice)

    • Demograficzna (wykonywana praca, wiek, płeć, cykl życia)

    • Ekonomiczna (dochody, majątek)

    • Psychologiczna (potrzeby nabywcy)

    • Behawioralna (korzyści klienta, preferencje nabywcy, lojalność klienta, świadomość, wiedza, osobowość, oczekiwania)

• Możliwość powstania znacznych zobowiązań przedsiębiorców w związku z wyrządzaniem szkód w środowisku i skutkami tych szkód dla człowieka

Zakres ubezpieczeń ekologicznych:

• Ubezpieczenia związane ze szkodami zdrowotnymi wywołanymi zanieczyszczeniem środowiska

• Ubezpieczenia obowiązkowe dla podmiotów zajmujących się wydobywaniem ropy przetwórstwem i dystrybucją produktów ropopochodnych

• Ubezpieczenie dotyczące niekorzystnych dla środowiska skutków prowadzonej produkcji i koniecznością prowadzenia działań naprawczych i rewitalizacyjnych (zanieczyszczenie powietrza, gruntu, pól uprawnych, wód, hałas, osady i opady)

• Ubezpieczenia związane ze składowaniem i utylizacją odpadów i materiałów nieubezpieczonych

• Ubezpieczenie związane z prowadzeniem działalności sprzyjającej ociepleniu klimatu (wzrost natężenia i częstotliwości występowania katastrof naturalnych – powodzie, huragany

SYSTEM UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH:

Ubezpieczenia finansowe dotyczą:

• Skutków realizacji ryzyka finansowego, a w szczególności ubezpieczenia kredytu, gwarancji

SYSTEM UBEZPIECZEŃ ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ:

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej:

• zapewnia ubezpieczonemu ochronę przed roszczeniem odszkodowawczym

• roszczenie objęte ubezpieczeniem OC powstaje u poszkodowanego w następstwie czyny niedozwolonego lub nienależnego wykonania zobowiązania dokonanego przez ubezpieczonego

• ubezpieczenie OC chroni majątek ubezpieczonego przed ujemnymi konsekwencjami roszczenia poszkodowanego

• ubezpieczenie OC daje poszkodowanemu pewność naprawienia szkody powstałej na skutek działań osób trzecich

• przedmiot ubezpieczenia OC – odpowiedzialność cywilna, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, a nie od odpowiedzialności cywilnej (tu roszczenie miałby ubezpieczony do zakładu ubezpieczeń)

SYSTEM UBEZPIECZEŃ KOMUNIKACYJNYCH – zakres:

• związane z ruchem lądowym pojazdów mechanicznych

• ochroną objęte jest ryzyko dotyczące osób, które narażone są na szkody rzeczowe i osobowe związane z tym ruchem

Obszary systemu ubezpieczeń cywilnych:

1. ubezpieczenia komunikacyjne obowiązkowe

   1. ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów w ruchu krajowym

      1. uregulowane prawem szczegółowym

      2. gwarancje wypłaty odszkodowań - UFG

      3. szczególne zasady kontroli dopełnienia obowiązku

   2. ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów w ruchu zagranicznym

      1. jednolite Porozumienie między biurami Narodowymi – obowiązywanie na terenie EOG

2. ubezpieczenia komunikacyjne dobrowolne

   1. autocasco

   2. assistance komunikacyjne

   3. ubezpieczenie ochrony prawnej

   4. NNW kierowcy i pasażerów

SYSTEM UBEZPIECZEŃ NIERUCHOMOŚCI – obejmuje:

• Klasyczne ubezpieczenia nieruchomości z tytułu ryzyka ognia i innych zdarzeń losowych

• Ubezpieczenia mienia z tytułu ryzyka kradzieży z włamaniem i rabunku

• Ubezpieczenie OC właściciela nieruchomości (deliktowa – sople, odpadające części, oblodzenia)

• Obowiązkowe ubezpieczenia OC licencjonowanego zarządcy nieruchomości

• Ubezpieczenie finansowe – zarządcy nieruchomości (dobrego działania, wykonania kontraktu)

• Ubezpieczenia budowlane (w procesie inwestycyjnym – sprzętu budowlanego, obiektu w fazie budowy, mienia pracowników)

SYSTEM UBEZPIECZEŃ W AGROBIZNESIE (rolniczym):

1. Ubezpieczenia obowiązkowe

   1. OC rolnika

   2. Ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych

   3. Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarczych w przypadku korzysta z dotacji UE (od 1 lipca 2008)

2. Ubezpieczenia dobrowolne

   1. Ubezpieczenie zwierząt gospodarczych i upraw ( w tym dotowane w przypadku klęsk żywiołowych i żywiołów)

   2. Ubezpieczenia sprzętu gospodarczego

SYSTEM UBEZPIECZEŃ EKOLOGICZNYCH – potrzeba prowadzenie ubezpieczeń ekologicznych

• Występowanie szkód ekologicznych

  • Szkoda ekologiczna negatywne skutki środowiskowe, spowodowane nadmiernym zanieczyszczeniem komponentów środowiska – powietrza, wody, gleby.

Wykład 5, 26.11.2010

INSTYTUCJE RYNKU UBEZPICZENIOWEGO W POLSCE

Nadzór ubezpieczeniowy:

1. Komisja Nadzoru Finansowego – przejęła kompetencje KNUiFE od dnia 19 września 2006r.

Celem nadzoru jest: ochrona interesów osób ubezpieczonych, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych (może być na egzaminie)

Główne zadania organu nadzoru – KNF:

• nadzór nad zgodnością działań zakładów ubezpieczeń z regulacjami prawnymi

• nadzór nad realizacją praw ubezpieczonych

• nadzór nad działalnością pośredników ubezpieczeniowych

• wydawanie i cofanie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i funduszy emerytalnych

• wydawanie zgody na powołanie osób na członków zarządu

• wydawanie zgody na połączenia i podział zakładów ubezpieczeń

• nakładanie kar pieniężnych na zakłady ubezpieczeń lub członków zarządu (stwierdzenie niezgodności z prawem)

1. Rzecznik ubezpieczonych

Podstawowy cel działań rzecznika: reprezentuje interesy osób ubezpieczających, członków funduszy emerytalnych, oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Główne zadania rzecznika:

• Rozpatrywania skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika

• Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych

• Informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów w zakresie ubezpieczeń

1. Polska Izba Ubezpieczeń

Cel działalności PIU:

• PIU jest organizacją ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego

• Przynależność zakładu ubezpieczeń do Izby jest obowiązkowa i powstaje z chwilą podjęcia przez zakład działalności ubezpieczeniowej

Główne zadania Izby:

• Reprezentowanie zakąłdów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej

• Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie przy ich opracowywaniu

• Współdziałanie z organizacjami i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń

• Edukacja ubezpieczeniowa

1. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Główne zadania UFG:

• Wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

  • Za szkody na osobie w przypadku nie ustalenia tożsamości sprawcy

  • Za szkodę na mieniu i osobie, gdy posiadacz pojazdu lub rolnik nie posiadał obowiązkowego ubezpieczenia OC

• W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń – zaspokojenia roszczeń osób uprawnionych z tytułu umów

  • Ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

  • OC rolników

  • Z tytułu umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności (nie więcej jednak niż kwota będąca równowartością w złotych 30tys. EUR)

1. Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

Członkowie biura:

Zakładu ubezpieczeń wykonujące w Polsce działalność ubezpieczeniową w grupie obejmującej ubezpieczenia obowiązkowe posiadaczy pojazdów mechanicznych

Przedmiotem działalności biura jest:

• Wystawianie dokumentów ważnych w innych państwach

• Zawieranie z zagranicznymi biurami narodowymi umów o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych

• Organizowanie likwidacji szkód spowodowanych na terytorium Polski przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą

• Organizowanie likwidacji szkód spowodowanych przez posiadaczy pojazdów zarejestrowanych w Polsce i powstałych w krajach, z którymi Biuro posiada podpisaną umowę

Wykład 6, 10.12.2010

EUROPEJSKI SYSTEM UBEZPIECZEŃ:

System jednolitego rynku finansowego Unii Europejskiej

Rynek finansowy UE:

• jeden z najbardziej rozwiniętych rynków na świecie

• Zasady funkcjonowania jednolitego rynku finansowego

  • Zasady fundamentalne (określane przez Traktat Rzymski w 1957 roku)

    • Swoboda osiedlania się

    • Swoboda świadczenia usług

    • Swoboda przepływu kapitału

  • Zasada minimalnych standardów (nie jak wskazano wcześniej – regulacja wszystkiego, a jedynie regulacja ogólna)

  • Zasada wzajemnego uznawania przepisów narodowych

  • Zasada jednolitej licencji

  • Zasada prymatu nadzoru macierzystego

Instytucjonalne uwarunkowania procesów regulacyjnych rynków finansowych:

• Projekty legislacyjne dotyczące rynku finansowego inicjowane są przez Unię Europejską i przekazywane do współdecydowania Radzie Ministrów oraz Parlamentowi Europejskiemu

• Występowanie znacznej ilości ciał doradczych i opiniodawczych powodujący nadmierną komplikację procesów tworzenia regulacji (Komitet Doradczy Bankowości, Komitet Ubezpieczeń, Konferencja Nadzorów Ubezpieczeniowych, Komitet Kontraktowy Rynków Kapitałowych…)

• Poziom złożoności struktur instytucjonalnych spowodował konieczność uproszczenia zasad regulacji wspólnego rynku finansowego – PROCEDURA LUMFALUSS’YEGO

• Procedura Lumfaluss’yego to proces tworzenia, konsultowania, przyjmowania i wdrożenia w życie nowego prawa wspólnotowego dotyczącego rynku papierów wartościowych, ubezpieczeń, instytucji pracowniczego zaopatrzenia emerytalnego i bankowego

• Procedura obejmuje także nie mające mocy akty prawnego rekomendacje, standardy, wytyczne oraz zalecenia we wspomnianych dziedzinach

• Powstanie dyrektywy 2005/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej nową strukturę organizacyjną komitetów usług finansowych

Procedura Lumfalussy’ego miała duże znaczenie dla europejskiego rynku finansowego. Spowodowała, że wszelkie ustalenia dotyczące europejskiego rynku finansowego działały w sposób zamknięty. Po ich ustaleniu nie można ich dowolnie zmieniać.

• Procedura Lamfalussy’ego to proces tworzenia, konsultowania, przyjmowania i wdrażania w życie nowego prawa wspólnotowego dotyczącego rynku papierów wartościowych, ubezpieczeń, instytucji pracowniczego zaopatrzenia emerytalnego i bankowego

• procedura obejmuje także nie mające mocy aktu prawnego rekomendacje, standardy, wytyczne oraz zalecenia we wspomnianych dziedzinach

• powstanie dyrektywy 2005/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej nową strukturę organizacyjną dla komitetów usług finansowych

Sektory rynku finansowego UE:

• Bankowość

• Ubezpieczenia i pracownicze programy emerytalne

• Papiery wartościowe

Zasady organizacji jednolitego rynku ubezpieczeń UE

Etapy rozwoju jednolitego rynku ubezpieczeniowego:

• etap pierwszy (dyrektywy pierwszej generacji [1973]) - kapitał bezpieczeństwa zależy od skali działalności a dokłądniej od wysokości sumy ubezpieczeniowej i składek. Dopiero w 1973 roku ustalono wymóg posiadania rezerw.

• etap drugi (dyrektywy drugiej generacji [1988])- zasada swobody świadczenia usług

• etap trzeci (dyrektywy trzeciej generacji [1992]) – prymat macierzystego nadzoru (licencja) .Brak nadzoru materialnego, funkcjonuje nadzór ostrożnościowy. Nadzór ubezpieczeniowy może kontrolować ubezpieczycieli.

Nadzór nad jednolitym rynkiem ubezpieczeń w Unii Europejskiej

Obecny system nadzoru finansowego w Unii Europejskiej

• podstawy organizacji nadzoru – Dyrektywy III generacji. Poziom bezpieczeństwa w państwach członkowskich UE powinien być taki sam.

• nadzór wykonywany przez państwo siedziby zakładu ubezpieczeń

• zasada jednolitej licencji

• koncentracja na sferze finansowej ubezpieczyciela

• oparcie finansowej stabilności działania zakładów ubezpieczeń na koncepcji marginesu wypłacalności oraz minimalnym kapitale gwarancyjnym

margines bezpieczeństwa (wypłacalności) – wielkość wyliczana m.in. na podstawie ryzyka

minimalny kapitał gwarancyjny – wielkość widoczna w bilansie. Środki własne muszą być większe o kapitału bezpieczeństwa

W dziale I poziom bezpieczeństwa ustalany jest na podstawie rezerw. W dziale II skalę bezpieczeństwa ustala się na podstawie wielkości wypłacanych odszkodowań i składek.

*co wspólnego mają powyższe metody ustalania poziomu bezpieczeństwa? - rezerwa to suma skumulowanych składek przeznaczonych na przyszłe świadczenia.

Jeżeli zabraknie nam rezerw to korzystamy z kapitału bezpieczeństwa (wartość rezerw może spaść w związku ze zmniejszeniem wartości instrumentów finansowych lub nieruchomości, w których ulokowane są rezerwy).

• opracowanie systemów wczesnego ostrzegania (SWO) pozwalających na działania nadzorcze już w momencie identyfikacji symptomów zagrożenia wypłacalności

Zmiany w systemie nadzoru nad jednolitym rynkiem ubezpieczeniowym

• konieczność podjęcia działań zmieniających zasady nadzoru wynika z dążenia do przekształcenia rynku unijnego w obszar o wysokim poziomie integracji

• zmiany te są powiązane z założeniami Strategii Lizbońskiej – utworzenie najbardziej konkurencyjnego rynku na świecie

• projekt zmian w systemie nadzoru ubezpieczeniowego – Solvency II (model wypłacalności)

  • główne założenie – skuteczne dopasowanie analizy i oceny wypłacalności zakładu ubezpieczeń do rzeczywistych typów i zakresów ryzyka zagrażającego działalności zakładów ubezpieczeń

  • model nadzoru ubezpieczeniowego Solvency II – system trzech filarów:

    • filar I – ryzyka kwantytatywne (minimalny kapitał gwarancyjny, rezerwy, lokaty) – wymagania kapitałowe

    • filar II – ryzyka kwalifikowane (kontrola wewnętrzna, zarządzanie ryzykiem, ład korporacyjny, weryfikacja zasad nadzoru) – zarządzanie zakładem i praktyki nadzorcze.

Ryzyka związane z wewnętrzna sferą działalności ubezpieczycieli ale nie związane ze sferą finansową. Zależność II filaru z kapitałem bezpieczeństwa wg Solvency II. Musimy mieć więcej kapitału jeżeli nie stosujemy tego filaru oraz musimy korygować błędy w oparciu o dane historyczne.

• filar III – transparentność rynku ubezpieczeń (publikacje danych, rachunkowość ubezpieczeń) – raportowanie dla nadzoru

• budowanie modeli oceny ryzyka – model nadzorczy vs. modele wewnętrzne

Zestawienie 3 filarów wpływa na poziom kapitału bezpieczeństwa.

Ciągle obowiązuje model marginesu wypłacalności - Solvency II dopiero nas czeka.

Instytucje europejskiego systemu ubezpieczeń

Komitet Europejskich Nadzorów Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (CEIOPS)

• powstał po procedurze Lumfalussy’ego

• utworzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 5 listopada 2003r.

• zrzesza przedstawicieli nadzorów ubezpieczeniowych i emerytalnych krajów członkowskich UE

• CEIOPS - jeden z 3 komitetów doradczych Komisji europejskiej ds. tworzenia i wdrażania wspólnotowych regulacji prawnych dotyczących rynku finansowego

• dba na poziomie unijnym aby system ubezpieczeniowe był jednolity pod względem prawnym . Jeżeli zachodzą zmiany w prawie jakiegoś kraju to nie mogą one wpływać na powstanie różnic w systemie finansowym.

CEA (Comite Europeen des Assurances) - organizacja zrzeszająca izby i związki ubezpieczeniowe z 33 europejskich krajów chroniąca interes ubezpieczycieli przed niekorzystnymi zmianami prawa na poziomie europejskim. Dba także o rozwój rynku ubezpieczeń

• podstawowy cel - rozwiązywanie problemów związanych ze strategicznymi interesami europejskich firm ubezpieczeniowych

• reprezentowanie europejskiego środowiska ubezpieczeniowego na forum takich organizacji międzynarodowych

• rozwijanie biznesu ubezpieczeniowego - w kontekście jego wpływu na struktury społeczno-ekonomiczne

Finansowe aspekty funkcjonowania systemu ubezpieczeń gospodarczych

• Czym różnicowane są taryfy ubezpieczeniowe? – system bonus - malus (zniżki i zwyżki)

• underwritting techniczny??

• koszty akwizycji – narzut na składkę podstawową(koszty prowizji pośredników)

• Inwestuje się co najmniej tyle ile mamy rezerw(?)

• W ubezpieczeniach gospodarczych funkcjonuje mechanizm redystrybucji.

• gospodarka lokacyjna

• ryzyko ubezpieczeniowe (złamanie ręki, pożar firmy)

ryzyko ubezpieczyciela obejmuje ryzyko rynkowe, stóp procentowych. Wpływa na bezpieczeństwo działalności ubezpieczeniowej.

• reasekuracja (czynna – przyjmujemy ryzyko, bierna – oddajemy część ryzyka)

• ???

1. właściwa konstrukcja składki

2. właściwa procedura wypłacania świadczeń – zarządzanie finansami ubezpieczyciela

3. właściwa procedura likwidacji szkód

4. zabezpieczenie kapitału adekwatne do poziomu przyjmowanych składek

Wykład , 07.01.2011

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPEŁECZNYCH ( podstawowe zagadnienia)

Największym problemem są przedwczesne emerytury.

Pojęcia podstawowe

Zabezpieczenie społeczne

całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb, wspólnie uznanych za ważne. Państwo w przyszłości zabezpieczy tylko nasze podstawowe potrzeby, ale niekoniecznie musi być na takim poziomie, aby utrzymać styl naszego obecnego życia w przyszłości.

Określenie zabezpieczenia społecznego opiera się na założeniu że:

• z reguły każdy dorosły członek społeczeństwa ma możliwość i jest obowiązany zapewnić własną pracą (majątkiem) zaspokojenie potrzeb swoich i najbliższej rodziny, czyli każdy ma sam o siebie zadbać

• prawo zabezpieczenia społecznego przypada jedynie definiowanie społecznie uchwytnych wyjątków od tej reguły; nie jest ta reguła spełniona, państwo nie identyfikuje dokładnie gdzie takie świadczenia powinny trafić, np. w przeszłości każdy mógł bardzo szybko pójść na rentę- było to związane z ukryciem bezrobocia, zwolnienia lekarskie były wydawane bez większych problemów i badań lekarskich,

• normowanie przedsięwzięć uznawanych za możliwe i właściwe w celu wypełnienia powstających luk.

System ubezpieczeń ma na celu uzupełnianie luk, a nie dawanie każdemu, kto potrzebuje.

Metody zabezpieczenia społecznego (doczytać):

- technika ubezpieczeniowa, składka jest odkładana i nie wszyscy z niej korzystają

- technika zaopatrzeniowa, składka jest zbierana i od razu oddawana

- technika opiekuńcza (pomoc społeczna)

Określenie ubezpieczenia społecznego (za Wacławem Szubertem):

Ubezpieczenie społeczne stanowi:

• system zagwarantowanych ustawowo (ale jest brak gwarancji wysokości świadczeń – można dużo zarabiać, dużo odkładać, ale mało dostać emerytury) i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym; decyzje o wysokości emerytury podejmuje się politycznie a nie ekonomicznie, dlatego grupy uprzywilejowane mają wyższe emerytury niż grupy które ponoszą większe co miesięczne składki;

• system świadczeń pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia,

• system świadczeń spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje,

• system świadczeń finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osób do nich uprawnionych; system emerytalny jest podzielony i składają sie na niego składki emerytalne, rentowe, chorobowe

Przypadkiem, kiedy ktoś nie otrzyma świadczeń emerytalnych jest przypadek kiedy ktoś nie pracuje. Studia wliczają się nam do czasu pracy.

Zasady:

• Ubezpieczenie społeczne jest przymusowe i publiczne (czyli państwowe (KRUSS, ZUS) lub pod nadzorem państwa (OFE i inne fundusze prywatne również bo jest KNF)),

• Prawo do emerytury jest niezbywalne, nie można się prawa do świadczenia emerytalnego zrzec,

• Świadczenia są zależne od wysokości zarobków, ale zależą również od stopy zwrotu, który osiągniemy z inwestycji naszych oszczędności; Rząd waloryzuje składki poprzez wagi (alternatywą może być stopa zwrotu z rynku – akcji, obligacji, to jest prawdziwy punkt odniesienia),

Cechy ubezpieczenia społecznego:

• tworzenie wspólnot osób narażonych na podobne zdarzenia losowe (choroby, inwalidztwo, starość, bezrobocie, śmierć – może być pytanie wymieć na egzaminie),

• cel tworzenia wspólnoty – pokrywanie potrzeb majątkowych ze wspólnego funduszu,

• ubezpieczenie społeczne – ścisły związek z pracą, której charakter decyduje o przynależności do określonej wspólnoty,

• charakter przymusowy,

• publiczny (państwowy lub pod nadzorem państwa),

• niezarobkowy charakter instytucji zbierających fundusze i dokonujących wypłaty,

• ustawowo gwarantowane prawo do świadczeń przysługując w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem i niezależne od posiadania innych środków utrzymania,

• zróżnicowanie świadczeń według wysokości utraconych zarobków oraz wysokości i liczby opłacanych składek.

Należy odróżnić ubezpieczenie społeczne od pomocy społecznej,

Zakres ubezpieczeń społecznych

Podstawowa regulacja systemu ubezpieczeń społecznych:

- Ustawa z 13 października 1998 r. o SUS,

- Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,

- Ustawa z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

Ubezpieczenia w Polsce obejmują:

1. ubezpieczenia emerytalne,

2. ubezpieczenia rentowe,

3. ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa (tzw. chorobowe)

4. ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tzw. wypadkowe).

KONSTRUKCJA POLSKIEGO SYSTEMU UBEPZIECZEŃ EMERYTALNYCH

Doczytać o ubezpieczeniach rentowych, chorobowych (macierzyńskie)– w jakich okolicznościach należy się świadczenie rentowe i wypadkowe.

System trójfilarowy jest systemem wzorcowym. Dywersyfikacja ryzyka i źródeł świadczenia -> EGZAMIN

Trójfilarowy system emerytalny:

I filar:

- ubezpieczenie społeczne mające charakter powszechny i obowiązkowy,

- finansowane metodą repartycyjną (nie jest 100%, ponieważ istnieje fundusz demograficzny związany z długowiecznością i administrowane przez ZUS.

Dobre s prowizje dla osób zarządzających, ze względu na ich większą motywację do efektywnego zarządzania.

II filar

- OFE o charakterze powszechnym i obowiązkowym, gromadzące i pomnażające składki wpłacone przez członków,

- zakłady emerytalne zapewniające wypłatę świadczeń emerytalnych z tych środków,

Element uzupełniający system ubezpieczeń społecznych.

III filar:

Pracownicze programy emerytalne (PPE), organizowane dobrowolnie przez pracodawców dla pracowników oraz IKE

Jedynym motywatorem, który sprawia, że III jest, są ulgi podatkowe związane z długookresowymi oszczędnościami emerytalnymi, są zwolnione z podatku Belki, np. Czechy.

Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określonych ustawą wykonują:

• ZUS

• KRUSS

• OFE

• Zakłady Emerytalne

• KNF

• Płatnicy składek.

ubezpieczeń społecznych opiera się na funduszach pochodzących ze:

• składek ewidencjonowanych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek prowadzących przez ZUS oraz na indywidualnych kontach w OFE

• środków budżetu Państwa.

Główne elementy systemu finansowego to:

- FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych)

- Fundusz Rezerwy Demograficznej, zabezpiecza ryzyko długowieczności i wydłużania się życia.

- fundusze emerytalne (OFE, PPE)

ZUS

- państwowa jednostka organizacyjna, posiada osobowość prawną,

- w jego skład wchodzą jednostki terenowe i centrala,

- struktura organizacyjna ZUSu, zakres działania tryb funkcjonowania i kompetencje jego organów są określone w statucie ZUS

- organami ZUSu są : Prezes ZUSu, Zarząd, Rada Nadzorcza

Kompetencje prezesa i rady nadzorczej – doczytać!

PTE – powszechne towarzystwo emerytalne

• spółka akcyjna, która tworzy fundusz emerytalny i zarządza nim za wynagrodzeniem,

• PTE pełni funkcje organizatorskie,

• podmioty komercyjne, mające często kapitał zagraniczny co jest związane także z doświadczeniem zarządzania portfelami i ogólną wiedzą inwestycyjną związaną z długoterminowym inwestowaniem.

Zakłady emerytalne:

- podmiot wybrany przez ubezpieczonego dla wypłacenia mu emerytury (dożywotniej lub kapitałowej)

KNF – Komisja Nadzoru Finansowego

Płatnicy składek:

• głównie pracodawcy,

• ich zadania o charakterze obowiązkowym wyznacza głównie ustawa o SUS,

• dodatkowe możliwości oferowania pracownikom dodatkowego „zabezpieczenia emerytalnego” określa ustawa o PPE

Kapitałowa część ubezpieczeń emerytalnych to głównie III i II filar oraz jego instytucje:

1. OFE

2. PTE

3. ZEM – Zakłady emerytalne

OFE

Zasady funkcjonowania

Przedmiot działalności OFE:

• Gromadzenie środków pieniężnych,

• Lokowanie środków pozyskanych ze składek z przeznaczeniem uzyskanego kapitału na wypłatę członkom funduszy – po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego,

• Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składek na ubezpieczenie emerytalne: do OFE trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne

Cechy OFE:

• Fundusze emerytalne mają charakter otwarty – każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa,

• Istnieje obowiązek przynależności dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 XI 1968 r.

• Osoby, które nie wybrały funduszu są przypisywane do funduszu w drodze losowania które organizuje ZUS,

• Członek funduszu może zdecydować o zmianie funduszu, a fundusz do którego należy nie może ograniczać jego prawa do wystąpienia, jeżeli dokonał on wyboru innego funduszu,

• Decyzja o zmianie funduszu oznacza przeniesienie do tego funduszu zgromadzonych środków w drodze tzw. wypłaty transferowej.

Inwestując składki OFE ponosi ryzyko związane z niskim zwrotem z inwestycji składek, co ponosi za sobą pewne ryzyko:

• Klienci mogą odejść,

• Konieczność dopłaty.

OFE mają charakter otwarty, ponieważ każdy może sam go sobie wybrać. Jeżeli nie wybierzesz sam, jest losowanie. Można przenieść się z jednego OFE do drugiego, ale jest to związane z dodatkową opłatą.

Najlepiej wybrać OFE, który ma średnie wyniki bieżące w średnim terminie i bardzo dobre wyniki w długim terminie – dobre dla osób młodych, a dla osób które są blisko otrzymania emerytury powinien wybrać OFE o średnich wynikach w każdym terminie.

Organizacja OFE:

- OFE są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną,

- OFE są tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunku z osobami trzecimi przez PTE.

Problem dużego zatrudnienia pośredników w OFE – nie ma takiego problemu, bo zatrudnia Powszechne Towarzystwo Emerytalne, a nie OFE.

PTE:

• PTE – podmioty prywatne działające w formie spółki akcyjnej

• OFE i zarządzające nimi PTE, podlegają nadzorowi państwa – KNF,

• PTE może zarządzać tylko jednym funduszem emerytalnym,

• PTE mogą się łączyć być nabywane przez inne towarzystwa emerytalne (fundusz emerytalny jest likwidowany ale odbywa się to w drodze przeniesienia aktywów),

• Wszystkie zmiany struktury podmiotowej rynku, jak również zmiany właścicielskie wymagają zezwolenia organu nadzoru,

• Podstawową przesłanką dla wydania zgody na połączenie funduszy jest właściwe zabezpieczenie interesów członków OFE.

Wykład 21.01.2011 r.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ ZDROWOTNYCH (podstawowe założenia)

Organizacja systemu i specyfika rynku ochrony zdrowia:

• zasada podstawowa – każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia (Konstytucja RP – art. 68) niezależnie od sytuacji materialnej,

• władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej, dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku,

• zdrowie ludności oraz zdrowie jednostki jest produktem prowadzenia przez państwo określonej polityki społeczno – ekonomicznej ( długość życia oraz stan zdrowia – oznacza rozwój ekonomiczny),

• działania podejmowane w celu utrzymania, poprawy lub przywrócenia zdrowia prowadzone są w ramach systemy ochrony zdrowia.

Konstytucja zapewnia dostęp do ochrony zdrowia.

Środki alokowane do pow. ubezp. zdrowotnego rozpatrywane są z punktu widzenia zdrowia społeczeństwa a nie zdrowia jednostki. Dlatego występuje problem przy potrzebie bardzo drogiego leczenia jednostki, kosztem leczenia kilku osób po mniejszym koszcie.

System ochrony zdrowia

- wg WHO – spójna całość której liczne powiązane między sobą części wspólnie oddziałując, wpływają (pozytywnie) na stan zdrowia populacji(a nie poszczególnych jednostek)

- całokształt działań podejmowanych na rzecz ochrony zdrowia populacji w płaszczyźnie politycznej, prawnej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej

System ochrony zdrowia obejmuje:

• system opieki zdrowotnej – czyli działania jednostek służby zdrowia i ich pracowników,

• aktywność społeczną w kierunku ochrony zdrowia.

System opieki zdrowotnej:

• zorganizowany i skoordynowany zespół działań, którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, mających na celu zabezpieczenie i poprawę stanu zdrowia jednostki i zbiorowości,

• skuteczność tego systemu – zależna jest głównie od dostępności ograniczonych zasobów finansowych i rzeczowych (technika) oraz efektywne ich wykorzystanie.

• Konieczne jest sprawowanie szczególnego nadzoru nad alokacja i wykorzystaniem dostępnych zasobów,

• Dostępność zasobów jest uzależniona od poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju i zamożności społeczeństwa oraz realizowanej polityki państwa w zakresie organizacji i finansowania opieki zdrowotnej (!).

Główne elementy prawidłowego działania systemu opieki zdrowotnej:

1. dostępność opieki zdrowotnej (bezpośrednio powiązaną z jakością opieki zdrowotnej)

- możliwość otrzymania świadczenia

- ilość i rozmieszczenie placówek ochrony zdrowia

- godziny pracy

- oraz okres oczekiwania na świadczenia medyczne

1. ciągłość opieki – musimy uwzględniać to co będzie za kilka miesięcy, czy będziemy wstanie kontynuować długoterminowe leczenie. Należy rozważyć czy wystarczy nam środków finansowych na wszystkie etapy leczenia.

2. skuteczność i jakość opieki

3. akceptacja i satysfakcja personelu i pacjentów

4. kompleksowość (globalność) opieki

5. zmiany systemowe i elastyczność systemu opieki zdrowotnej

6. produktywność systemu – zależna jest od dostępności zasobów sprzętowych i technologicznych oraz poziomu jakości wykształcenia oraz wydajności i nastawienia do pracy personelu medycznego. (technologia, sprzęt, ludzie – mogą wystąpić różne warunki: dobry wstęp brak wykwalifikowanego personelu i na odwrót!!)

Rola państwa w organizacji i finansowaniu systemu ochrony zdrowia:

wynika z niemożności zastosowania mechanizmu rynkowego w pełnym zakresie

usługi zdrowotne są przedmiotem oddziaływania ryzyka

konieczność zwiększenia nakładów na system opieki zdrowotnej (rozwój technologii i farmaceutyki)

reglamentacja świadczeń

zwiększenie efektywności

Klasyfikacja systemów (ubezpieczeń) zdrowotnych wg OECD:

1. model bezpośrednich opłat wnoszonych przez konsumenta bez zwrotu przez ubezpieczyciela

   • bezpośrednia odpłatność ponoszona przez pacjenta za świadczone usługi (prywatne przychodnie, to nie jest systemowe rozwiązanie zapewnione przez państwo ale występuje jako element uzupełniający w systemie opieki zdrowotnej)

2. model dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego umożliwiający zwrot całości lub części poniesionych wydatków

• pośrednictwo zakładów ubezpieczeń

Najpierw sami płacimy za usługę medyczną a u ubezpieczyciela wykupuję polisę, z której zwraca nam koszt leczenia po przedstawieniu rachunku.

1. model przymusowego (publicznego, społecznego) ubezpieczenia

• występuje obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia

• płatność za pośrednictwem państwa. Państwo negocjuje stawki z placówkami zdrowotnymi. Dzięki temu jest to tańsze niż w modelu C bo państwo zapewniając opiekę medyczną dużej grupie ma możliwość wynegocjowania niższych stawek.

1. model dobrowolnego ubezpieczenia opartego na kontraktach między ubezpieczycielami i wytwórcami świadczeń medycznych

• swoboda wyboru ubezpieczyciela ale narzucona placówka, która będzie nas leczyć.

• świadczeniobiorca (pacjent) ma swobodę wyboru ubezpieczyciela

• ubezpieczyciel zawiera umowę o świadczenie medyczne z wybranymi świadczeniodawcami

1. model przymusowego (publicznego, społecznego) ubezpieczenia opartego na kontraktach między płatnikiem strony trzeciej( budżet państwa, NFZ) a wytwórcami świadczeń zdrowotnych

• przymusowy

• oparty na powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

• płatnik strony trzeciej podpisuje kontrakt i przekazuje składki

• środki pochodzą z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego lub też z podatków ogólnych

• środki przekazywane są przez stronę trzecią (dysponenta środków) bezpośrednio do świadczeniodawców, którzy realizują świadczenia na podstawie zawartych umów

• E! wada: model ten rzadko jest samofinansujący(środki nie są wystarczające na pokrycie potrzeb), dofinansowany jest z budżetu państwa. Faktyczna składka zdrowotna jest wyższa niż ta, którą płacimy.

Płatnik strony trzeciej w Polsce NFZ

System ochrony zdrowia w Polsce:

• od 1999 roku zmieniono w Polsce system finansowania ochrony zdrowia z zaopatrzeniowego na ubezpieczeniowy (wszystkie środki gromadzone w 1 miejscu)

• usługi w zakresie ochrony zdrowia są finansowane przede wszystkim ze środków publicznych; środki pochodzą również ze źródeł prywatnych (częściowa opłacalność)

Źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce:

!!Źródła publiczne:

- składka na ubezpieczenie zdrowotne

- dochody budżetu państwa

- środki organizacji międzynarodowych

Źródła prywatne:

- opłaty za świadczenia nie podlegające finansowaniu ze środków publicznych

- opłaty dobrowolne za nieodpłatne świadczenia

- opłaty abonamentowe tzw. quasi ubezpieczenia (są to wszelkiego rodzaju abonamentowe systemy opieki medycznej, są formę stałej regularnej opieki zdrowotnej w zamian za stałą regularną opłatę)

- opłaty nieformalne darowizny, wpłaty dla fundacji,

- opłaty ze środków pracodawcy (obowiązkowe i dobrowolne)

Składka ubezpieczenia zdrowotnego:

• opłacana jest obligatoryjnie (zgodnie z zasadami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych), nie można się zrzec z opieki zdrowotnej w zamian za niepłacenie składki

• pobierana jest przez ZUS (przekazywane do dysponenta środków – NFZ)

• składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,

• obowiązujący system gromadzenia środków zwiększa świadomość społeczeństwa o wysokości ponoszonych opłat na ochronę zdrowia (znaczenie edukacyjne)

• wydatki na ochronę zdrowia rosną – koszty nowoczesnych leków i wysoki poziom bezrobocia - składki nie wystarczają na pokrycie kosztów powstanie zadłużenie SPZOZ i NZOZ,

Wysokość składki:

- skutek podwyższenia składki ubezpieczenia zdrowotnego bez adekwatnych zmian w odliczaniu składki od podatku dochodowego – przerzucenie źródła dodatkowych przychodów systemu bezpośrednio na społeczeństwo

- w kolejnych latach po reformie okazuje się , że środki gromadzone na ochronę zdrowia są niewystarczające (początkowe postulaty wskazywały składkę na poziomie od 11 %)

Źródła finansowania z punktu widzenia mikro (poszczególnego podmiotu) – finansowanie działalności zakładu opieki zdrowotnej:

1. umowy (kontrakty) zawarte z NFZ

2. umowy zawarte z innymi placówkami medycznymi – podwykonawstwo

3. dotacje przekazywane samodzielnemu publicznemu ZOZ (SPZOZ) przez organ założycielski

4. środki przekazywane przez Ministerstwo Zdrowia a także NFZ na programy z zakresu ochrony zdrowia publicznego

5. środki przekazywane bezpośrednio przez Ministerstwo Zdrowia przeznaczonych na finansowanie wysokospecjalistycznych procedur medycznych

6. wpłaty prywatne (osoby fizyczne, pracodawcy), darowizny

7. inne przychody uzyskiwane z działalności innej niż medyczna, np. wynajem zbycie zbędnych składników.

Proces kupna i konsumpcji świadczeń medycznych w Polsce:

• od roku 1999 nastąpił rozdział między instytucja plątnika i świadczeniodawcy usług medycznych.

• płatnikiem ustanowiono funkcjonujące od 1990 r. Kasy Chorych, przekształcone następnie w NFZ, których w ramach negocjacji zawiera umowy ze świadczeniodawcami usług medycznych

• kontrakty na wykonywanie świadczeń medycznych mogą być również zawierane przez inne instytucje, takie jak Ministerstwo Zdrowia oraz inne ministerstwa, pracodawców, fundacje i stowarzyszenia, zakłady ubezpieczeń.

Mechanizm funkcjonowania powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego!!!!!

Świadczeniobiorca (pacjent) płaci składkę płatnikowi (płatnik strony trzeciej – NFZ)

Płatnik podpisując kontrakt ze świadczeniodawcą, ustala cenę i płaci za usługę świadczeniodawcy.

Świadczeniodawca może zasilać się także z innych źródeł.

Wzrost wydatków na ochronę zdrowia:

• starzenie się społeczeństwa (wg WHO) wiek starczy zaczyna się około 65 roku życia – powoduje to wzrost nakładów ponoszonych na leczenie.

• zwiększenie ilości osób korzystających ze świadczeń medycznych (wynika to ze wzrastającej świadomości, postępu technologicznego, starzenia się społeczeństwa)

• rozszerzenie zakresu realizowanych świadczeń medycznych

• skłonność do podwyższania jakości usług

• wdrażanie nowoczesnych i kosztownych technologii medycznych

• wzrost cen innych materiałów oraz usług ( w tym w szczególności kosztów wynagrodzenia)