DYDAKTYKA obecie TO system poprawnie uzasadnionych twierdzeń,hipotez dotyczących procesu,zależności i prawidłowości nauczania,uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka. PRZEDMIOT BADAŃ DYDAKTYKI OGOLNEJ *proces nauczania-uczenią się organizowany w sposób świadomy,systematyczny,planowy *czynniki,które ten proces wywołują *warunki w jakich on przebiega *sam przebieg procesu *osoby w nim uczestniczące *rezultaty tego procesu(wyniki,skutki) DEKALOG DYDAKTYKA, szczegółowy przedmiot badań:*cele kształcenia *treści kształcenia *proces nauczania-uczenia się *zasady kształcenia *metody kształcenia *formy organizacyjne *środki dydaktyczne *systemy dydaktyczne *osiągnięcia niepowodzenia DYDAKTYKA OGÓLNA nauka o nauczaniu i uczeniu się wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach pracy szkolnej ZADANIA DYDAKTYKI OGÓLNEJ *opis i analiza elementów składających się na przedmiot badań dydaktycznych *wykrywanie prawidłowości rządzących procesem nauczania-uczenia się *ustalenia norm postępowania dydaktycznego woparciu wykryte wcześniej prawidłowości FUNKCJE DYDAKTYKI OGÓLNEJ: 1 f.teoretyczna(poznawcza) *o charakterze diagnostycznym(jak jest? co jest?) *charakterze prognostycznych(jak będzie? co będzie? jak być powinno?) 2 f.praktyczna(instrumentalna) gdy proponuje konkretne metody,środki podnoszące efektywność działań nauczyciela DEFINICJE „UCZENIA SIĘ” Bogdan Nawroczyński-uczenie się to proces aktywnego nabywania wiadomości i sprawności Stefan Baley-uczenie się to proces,którego produktem jest wiedza i umiejętności Kazimierz Sośnicki-uczenie się to proces poznawania rzeczywistości,proces umysłowy,który przebiega w 3 ogniwie spostrzeganie,myślenie,działanieLudwik Bandura-proces dokonujący się dzieki przekazywaniu doświadczeń społecznych Wincenty Okoń-proces w którym na podstawie poznania ,doświadczenie,ćwiczenia powstają prace formy zachowania i działania lub zmieniają się dotychczasowe Czesław Kupisiewicz-proces aktywnego nabywania wiadomości,umiejętności i nawyków dokonujący się w toku bezpośredniego pośredniego poznawania rzeczywistości KOMPONENTY DEFINICYJNE UCZENIA SIĘ *charakter(proces wolny) *przedmiot(wiadomości,umiejętności,nawyki,doświadczenia społeczne, otaczająca nas rzeczywistość przyrodnicza,społeczna,techniczna,kulturowa) *drogi(spostrzeganie,myślenie,działanie,nabywanie,pozanie,doświadczenie,bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości *efekt(wiedza oraz poznanie rzeczywistości,umiejętności,nawyki,sprawności,nowe formy zachowania,działania lub zmiana dotychczasowych UCZENIE SIĘ to proces Nabywania wiadomości,umiejetnoiści i nawyków nawyków drodze bezpośredniego bezpośredniego pośredniego poznawania rzeczywistości w drodze ćwiczenia,gromadzenia indywidualnych indywidualnych społecznych doświadczeń,myślenia i spostrzegania.Proces ten prowadzi do poznania otaczającej rzeczywistości(wiedza) zdobycia umiejętności jej przekształcania (sprawności) oraz modyfikacji zachowań i działań CECHY UCZENIA SIĘ *procesualny charakter:planowość,ciągłość,dynamizm,systematyczność, wewnętrzna spoistość,świadoma organizacja *aktywnośc osoby uczącej się *ukierunkowanie na wynik-celowość WSPÓŁCZESNE TEORIE UCZENIA SIĘ teorie filozoficzne-przechodzenie od nieznanego do znanego,poznanie otaczającej nas rzeczywistości przez coraz dokładniejsze doświadczenie jej w świadomości człowieka jest to proces poznawczy.który przebiega w 3 płaszczyznach:zmysłowej-spostrzeganie umysłowej-myślenie praktycznej-działanie teorie cybernetyczne-uczenie przebiega w układzie,układ-zbiór, kompleks elementów ze sobą powiązanych.Podstawowym układem uczenia się jest szkoła N (regulator)->U jednokierunkowy przepływ inf. Układ sprzężony,otawrty N(regulatorzy) ->U sprzężenie zwrotne,układ zamknięty Uczenie polega na przyswajaniu inf.przetwarzaniu inf. Regulacji tych procesów za pomocą sprzężenia zwrotnego. Teorie socjalne-uczymy się temu, że jesteśmy jesteśmy grupie, proces uczenia się zachodzi dzieki interakcjom,interkomunikacji,związkom interpersonalnymteorie psychologiczne: *asocjacyjne (yjaśniają proces uczenią się za pomocą kojarzenia,które polega na powstawaniu połączeń między różnymi elementami)teorie apercjonalizmu F.Herbarta,odruchów warunkowych,koneksjonizmu Thandike’a (3 prawa uczenia się:prawo gotowości-motywacje,ćwiczenia-nawyk,efektu-pamiętaj w uczeniu się ważne jest to by czego się uczysz nie było ci obojętne,rozpalaj emocje *strukturalne(uczenie się to włączenie nowych elementów elementów istniejącą złożoną strukturę *funkcjonalne(uczenie się jest procesem celowym i świadomym przebiegającym w schemacie Z(zadanie)->W(wynik) „wgląd”-podstawowa czynność w uczeniu się PRAWIDŁOWOŚCI UCZENIA SIĘ uczenie się jest procesem wielostronnie aktywnym,obejmującym aktywności:werbalne,intelektualne,motoryczne,recepcyjne,sensoryczne,emocjonalne uczenie się jest procesem celowym i świadomym, etapowym i regulowanym, indywidualnym i społecznym RODZAJE UCZENIA SIĘ przyswajanie,działanie, odkrywanie,przeżywanie (teoria kształcenia wielostronnego W.Okonia Uczyć się aby:wiedzieć,działać.żyć wspólnie,być. CELE KSZTAŁCENIA *wyobrażone z góry założone stany rzeczy lub założenia,które zamierzamy osiągnąć w procesie dydaktyczno-wychowawczym *świadome założone efekty,które zamierzamy uzyskać w wyniku kształcenia (w.Okoń) *postulowany stan rzeczy,działania prowadzace do jego realizacji w warunkach określonych przez możliwości ucznia i jego środowiska (K.Denel) TEOLOGIA-nauka o celach KAŻDY CEL KSZTAŁC.POWINIEN BYĆ: dostrzegalny (rozróżniany i określany w taki sposób by można uzyskać stan jego wykonania) wykonalny(możliwy do realizacji w określonym czasie w określonych warunkach przez określonego adresata) logiczność(nie zawierający wewnętrznych sprzeciwności) rzeczowy i precyzyjny przedstawiający syntetyczny opis tego co chcemy osiągnąć) wymierny możliwy do określenia czy i na ile został zrealizowany) PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TERMIN REALIZACJI POTENCJALNE (funkcjonują one w zamyśle n-la do momentu rozpoczęcia procesu AKTUALNE (symbolizują rozpoczęcie procesu kształcenia) PODZIAL ZE WZGLĘDU NA OBSZAR ZMIAN JAKIE WYWOŁUJĄ CELE W UCZNIU (określają przewidywane zmiany w zasobie wiedzy i umiejętności ucznia) PODMIOTOWE (określają zmiany w rozwou sprawności umysłowych motywacji,postaw i systemu wartości) PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ICH USZCZEGÓŁOWIENIA OGÓLNE(funkcje) wyrażają to co ma być produktem końcowym kształcenia na danym szczeblu,są długoterminowe-realizowane małymi krokami.Określa się je celami instytucjonalnymi szkoły POŚREDNIE(czynności) otrzymuje się je w rezultacie podziału celów ogólnych wyrażone w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności które trzeba uruchomić aby osiągnąć cel ogólny SZCZEGÓŁOWE(zadania)cele ogólne przełożone na język konkretów,konkretnr opisy zachowań uczniów jakie mają przejawiać się po zakończeniu zajęć.Nadaje im postaci operacyjne są węższe i bardziej sprecyzowane, krótkoterminowe OPERACJONALIZACJAProces sprowadzenia celów ogólnych do celów szczegółowych.Narzedziami operacjonalizacji są:taksonomie czyli hierarchiczne uporządkowanie klasyfikacje celów kształcenia np. B.Niemierko B.Bloom WŁASCIWOŚCI SZCZEGÓŁOWE CELÓW KSZTAŁC.wg. Ch. Galloway’a Szczegółowe cele dydaktyczne są formułowane w punktu widzenia ucznia -> Cele mają określać,że to właśnie uczniowie coś potrafią zdrobić,co będą umieli jeśli będę się uczyć, a nie ustalać co zrobi lub ma zrobić n-l. N-l-cel szczegółowy ma swojego wyraźnego określonego adresata 1)Przykładowe zwroty mogące stanowić początek zdania będące szczegółowym celem dydaktycznym: *uczen umie nazwać… *student potrafi scharakteryzować… *dziecko zgłasza się na ochotnika… *wychowanek przezywa wartości… 2 Cele szczegółowe dydaktyczne są konkretnymi opisami zachowań ucznia -> Cel powinien być tak sformułowany,aby zawierał opis zachowania ucznia,zachowanie(czynność jaką wykonuje uczeń) powinno być nazwane najlepiej wyrażone przy użyciu czasowników operacyjnych 3 Szczególowe cele dydaktyczne mogą zawierać warunki ograniczające(ale nie muszą) Może być to ograniczenie czasu,ograniczenie liczby błędów lub ograniczenie dotyczące tego co może, a co nie może być stosowane jako pomoc przy wykonywaniu zadania. 4 Sczególowe cele dydaktyczne reprezentują różne typy zachowań ucznia Zachowania sfery: *poznawczej(wyjaśniać,stosować,analizować,oceniać,syntezować) *emocjonalnej(uważać,reagować,wartościować,przeżywać,charakteryzować) *psychomotorycznej(skakać,szyć,wykonywać,ruchy ekspresyjne) Analiza poprawności sformułowania szczegółowego celu dydaktycznego dydaktycznego wychowaniem znajomości koncepcji Ch. Galloway’a Po wysłuchaniu wykładu teologicznego każdy student w nim uczestniczący umie wymienić i scharakteryzować przynajmniej dwie próby przyporządkowania celów kształcenia 1 Z punktu widzenia 1 cechy przysługującej szczegółowym celom dydaktycznym cel ten został sformułowany ponieważ określono w nim adresata tj.został sformułowany z punktu widzenia studenta o czym świadczą uczycia zwrotu:”każdy student w nim uczestniczący” 2 Z punktu widzenia 2 cechy cel został sformułowany poprawnie ponieważ jest konkretnym opisem zachowań studenta przy pomocy następujących zwrotów: „unie wymienić i scharakteryzować” 3 cel ten zawiera warunki ograniczające: *jest to określenie kontekstu realizacji poprzez użycie zwrotu: „po wysłuchaniu wykładu teologicznego” *oraz określenie minimum realizacji „przynajmniej dwie próby przyporządkowania celów kształcenia” 4 z punktu widzenia 4 cechy przysługującej szczegółowym celom dyd. cel ten reprezentuje 2 kategorie zachowań, jest więc celem szczegółowym *typu poznawczego czym świadczy zachowanie opisowe zwrotem „umie wymienić” *typu emocjonalnego czym świadczy zachowanie opisowe zwrotem: „scharakteryzować” TREŚCI KSZTAŁCENIA To całokształt podst.umiejętn.i wiadomości z róznych dziedzin rzeczywistości przewidziany do realizacji w procecie kształcenia -ogół uporządkowanych wiadomości niezbędnych do uczenia czyli o zobiektywizowanym znaczeniu -ogół syt. Pe dag. Nakierowanych na pożądane zmiany w osobowości ucznia które można określić jako zgodne z ocenami kształcenia -ogół planowanych doświadczeń ucznia w szkole obejmujących zarówno wiadomości jak i przeżycia TREŚCI KSZTAŁC ZAWARTE SĄ W DOKUMENTACH: -plany nauczania -programy nauczania -podstawy programowe -podręczniki UKŁAD ODNIESIENIA DLA TREŚCI KSZTAŁC W UJĘCIU W OKONIA 1)Wymagania związane z osoba uczącą się i rozwijająca się pod wpływem edukacji -treści powinny być dostosowane do możliwości ucznia(fiz.,społ., i psych)uwzględniać fazy rozwojowe dziecka i potrzeby rozwijającego się czł. 2)wymagania związane z zmieniającym się społeczeństwem -przy doborze treści powinny być respektowane możliwości i potrzeby społ. Dzieciny które powinny być uwzględniane przy doborze treści kształc to min.ojczyzna i wł. Naród, życie społ-obywatel,edukacja,praca zawodowa, rodzina 3)wymagania związane z rozwojem kultury i nauki -treści ksztac. Przy doborze w aspekcie kultury powinny umożliwiać poznanie dóbr kultury wytwarzanie przez uczących się róznych wartości, przywiązanie wartości kulturowych -w treściach kształ. Powinny znajdować się 4 składowe części nauki: pojęcia naukowe, części nauki, treści nauki, prawa nauki WYMAGANIA STAWIANE TREŚCIOM KSZTAŁ. W UJĘCIU CZ. KUPISIEWICZA 1wymagania społ. Zawodowe i kulturowe 2wymagania naukowe 3wymagania psychologiczne(dostoi. Do możliwości i potrzeb czł.) 4 wymagania dydaktyczne (np. koniecznośc systematycznego układania treści,konieczność korelowania treści i koniecz. Tolerancji między i wewnątrz przedmiotowej) łączenie teorii z praktyką 5 okreslona koncepcja programowa(przyjęta spośród licznych pedag. Teorii soboru kształ.) PEDAGOGICZNE TEORIE DOBORY KSZT. To samo co koncepcje programowe i to samo co teorie kształ. -teorie problemowe -strukturalizm -egzemplaryzm -materializm funkcjonalny GŁ. ZAŁOŻENIA MATERIALIZMU DYDAK. -przedstawiciele KOMEŃSKI, MILTON, BASEDOW -najważ.zad. szkoły jak przekazać uczniom jak największy zasób wiadomości z możliwie róznych dziedzin nauki SŁABOŚCI I WADY ENCYKLOPEDYZMU -przedładowienie prog. Szkolnych -niedostateczny stopień koleracji treści kszt. -pośpiech i powierzchownośc w realizacji treści -uczniowie jako bierni odbiorcy ładowaniu rosnących informacji JEDNOSTRONNOŚĆ ENCYKLOPEDYZMY POLEGA NA: -esponowaniu tylko jednego składnika w procesie WIADOMOŚCI i nie przywiązywaniu należytej wagi do 2 pozostałych tj. zdolności poznawczych i działań praktycznych GŁ. ZAŁOŻENIA FORMALIZMU DYDAK. -zwolennicy tej teorii ; HERAKLIT, E.SCHMID, PASTALOZZI, W DAWID ,A.B.DOBROWOLSKI -treści kszt. To tylko srodek służący do rozwijania zdolnoiści i zainteres.poznawczych uczniów -cel to pogłębianie rozszerzania i uszlachetnienie zdolności poznawczych(myslenia uwagi pamięci wyobraźni) -do ich rozwijania najlepiej nadają się przedmioty instrumentalne czyli matematyka i języki SŁABOŚCI FORMALIZMU -eksponowanie podmiotowej strony kształ. -pomaganie przekazywania usystematyzowanej wiedzy o swiecie -ignorowanie JEDNOSTRONNOŚĆ -polega na eksponowaniu tylko jednego składnika w proc. Kszt. ZDOLNOSCI POZNAWCZYCH i nie przywiązanie należytej wagi do dwóch pozostałych GŁ. ZAŁOŻENIA UTYLITARYZMU DYDAK. -przedstawiciele: J.DEWEY,A.KERSCHENSTEINER -proces kszt. Powinien opierać się tylko na treściach zapewniających praktyczne przygotowanie do zycia -kryterium doboru treści jest rekonstrukcją społ. Doświadczeń ludzkości -szkoła powinna być miniaturą zycia społ. Miejscem które przygotowuje dzialania praktyczne. SŁABOŚC FORMALIZMU: -nacisk na rozwój umiejetn. I sprawnoś. -pomijanie przekazywania i usystematyzowania wiedzy o świecie -subiektywne kryteria doboru treści ksz. JEDNOSTRONNOŚĆ Polga na eksponowaniu tylko jednego składnia w proc. Kszt. PRAKTYKI przy niedocenianiu należytej wagi wiedzy i zdolności poznawczych MATERIALIZM FUNKCJONALNY -twórca W.OKOŃ przedstawia się jednostronnym teoriom wych. -u podstaw tej teorii-założenie o trwałym związku poznania z dzialaniem -treści powinny umożliwiać: *poznanie rzeczywistości i gromadzenie wiedzy o niej *zafunkcjon. Tej wiedzy w umysle uczni. I jego działalności intelektualnej *zafunkcjon. Tej wiedzy w działalności praktycznej TEORIA PROBLEMOWO-KOMPLEKSOWA -twórca BOGDAN SUCHODOLSKI -zamiast dotych. Ukł. Indor-systematycznego wprowadzić problem-komens. Układ materialu nauczania tj. *uczyć poszczególnych przed. Nie odrębnie a kompleksowo, ignorującich treści *przedm. Działalności poznawczej uczniów czynić problemy, których rozwiązanie wymaga posłużenia się wiedzą z róznych dziedzin STRUKTURALIZM -twórca KAZIMIERZ SOŚNICKI -w celu uporządkowania materialu nauczania jesgo strukturalizacji treści nauczania można podzielić na:”elem. Podst i wtórne”(fakultatywne, nieobowiązkowe) EGZEMPLARYZM -twóraca M. WANGENSEHEIN -systematyczne nauczanie przedmiotowe zastapić nauczaniem opartym na wybranych odpowiednio przyszladach(wydarz. Histo.,problemów worów postepowania) -koncepcja nauczania paradygmatycznego (materiał nauczania układa się w sposób wzorcowy ogniskowy (a nie systematy) -zasada egzemplaryzmu układu treści –operpwanie egzemplarzami tematycznymi reprezentowanymi dla danego tematu zamiast przekazywanie wiedzy w sposób ciągły
|
|---|