Dr inż. Dorota Komorowska
ZAKRES EKONOMIKI GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ
Ekonomika gospodarki żywnościowej to ekonomia w dziedzinie produkcji żywności.
Bada i opisuje zjawiska gospodarcze zachodzące w obszarze produkcji żywności, czyli rolnictwa i przetwórstwa spożywczego.
Rolnictwo zajmuje się produkcja produktów i surowców żywnościowych, przetwórstwo spożywcze – przetwarzaniem surowców żywnościowych i produkcją finalnych produktów żywnościowych.
Ekonomika gospodarki żywnościowej obejmuje swoim zasięgiem zakres mikro-ekonomiczny i makro- ekonomiczny.
Zakres makro-ekonomiczny ekonomiki gospodarki żywnościowej dotyczy problematyki sektora żywnościowego w gospodarce.
Zakres makro-ekonomiczny przede wszystkim :
-zajmuje się przekształceniami struktury agrarnej w rolnictwie
- obejmuje ogólny rozwój rolnictwa i przetwórstwa spożywczego
- dotyczy powiązań rolnictwa i przetwórstwa spożywczego z resztą gospodarki i rynkami światowymi
Przekształcenia struktury agrarnej w rolnictwie to przekształcenia struktury obszarowej gospodarstw rolnych.
Struktura obszarowa gospodarstw rolnych to procentowy udział gospodarstw różnych grup wielkości (małych -10 ha, średnich-10-30 ha i dużych- powyżej 30 ha)
Przekształcenia struktury agrarnej w rolnictwie zmierzają w kierunku zwiększania liczby dużych gospodarstw, czyli powiększania gospodarstw rolnych.
Powiększanie gospodarstw rolnych warunkuje, umożliwia:
-zwiększanie skali produkcji i doskonalenie technologii.
Powiększanie gospodarstw rolnych to kierunek rozwoju rolnictwa, a zarazem obszar badań ekonomiki gospodarki żywnościowej.
Rozwój rolnictwa i przetwórstwa spożywczego przejawia się w zwiększaniu koncentracji produkcji, postępie technologicznym oraz tworzeniu powiązań pomiędzy produkcją rolniczą a przetwórstwem spożywczym, czyli tworzeniu branż gospodarki żywnościowej.
Branże gospodarki żywnościowej zajmują się produkcją i przetwórstwem poszczególnych surowców żywnościowych.
Główne to :
- branża mięsna
-mleczarska
-zbożowa
-owocowo-warzywna
-cukiernicza
-ziemniaczana
-olejarska.
Zakres mikro-ekonomiczny ekonomiki gospodarki żywnościowej zajmuje się ekonomiką działalności poszczególnych jednostek produkcyjnych, czyli gospodarstw rolnych w rolnictwie i przedsiębiorstw w przemyśle spożywczym.
Gospodarstwa rolne w rolnictwie :
-gospodarstwa rodzinne
-spółdzielnie produkcji rolniczej
- spółki Skarbu Państwa, prywatnych właścicieli
Przedsiębiorstwa w przemyśle spożywczym:
-masarnie
-mleczarnie
-cukrownie itd.
Ekonomika gospodarki żywnościowe wymaga zdefiniowania (uściślenia) pojęcia produkcji w obszarze rolnictwa i przetwórstwa spożywczego, celem obliczania wyników produkcyjnych.
Produkcja rolnicza obejmuje:
- produkcję roślinna – surowe produkty pochodzenia roślinnego, czyli zbiory danego roku (np. nasion, roślin oleistych, korzeni roślin okopowych, warzyw)
- produkcję zwierzęcą – produkcję żywca rzeźnego poszczególnych gatunków zwierząt (wieprzowego, wolowego, drobiowego, baraniego) i produkty zwierzęcego pochodzenia (mleko, jaja), uzyskane w ciągu roku.
Produkcja rolnicza obejmuje produkty główne (jak nasiona, korzenie) i uboczne (słoma. Liście buraczane).
Produkty główne są celem produkcji, a uboczne powstają równocześnie i mają swoje przeznaczenie (znaczenie gospodarcze)
Cechy produkcji rolniczej:
-produkcja rolnicza ma charakter sezonalny, dlatego jej podaż nasila się sezonowo bądź występuje sezonowo
- produkcja rolnicza jest produkcja żywych organizmów, dlatego jej ilość i jakość zależy nie tylko od technologii, ale także:
-Klimatu w regionie położenia
-Warunków pogodowych danego roku produkcyjnego
-Czynników losowych (choroby, epidemie, susza, powódź)
Produkcja przetwórstwa spożywczego to produkcja finalnych produktów żywnościowych uzyskana w ciągu roku.
Miary produkcji w gospodarce żywnościowej:
-jednostki naturalne do pomiaru fizycznych rozmiarów produkcji (szt. Kg. Tony, litry)
-wyrażanie wartościowe, czyli ilość * cena
Miarą wyników produkcyjnych w jednostkach produkcyjnych (gospodarstwach, przedsiębiorstwach), które najczęściej wytwarzają kilka produktów jest wyrażenie wartościowe (suma produktów w ujęciu wartościowym)
Ceny w gospodarce żywnościowej :
-bieżące to notowane na rynku rolno-żywnościowym w danym czasie
- stałe to bieżące z roku przyjętego do porównań wyników produkcyjnych
- przeliczeniowe stosowane w rolnictwie do obliczania wartości produktów, które nie mają cen rynkowych (nie są przedmiotem obrotu rynkowego)
Takie produkty wycenia się po kosztach ich wytworzenia (np. rośliny pastewne, produkty uboczne)
Rynek rolny tworzą skupy organizowane przez przetwórstwo i giełdy, targowiska – miejsca zbytu produktów rolnych konsumentom, przetwórcom i pośrednikom w obrocie produktami rolnymi.
Rynek żywnościowy to miejsce sprzedaży produktów żywnościowych.
Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza:
- gwarancję jakości produktów, czyli produkty bezpieczne pod względem zdrowotnym (czuwają nad tym odpowiednie służby, które kontrolują jakość żywności)
- brak zagrożeń wyżywienia w sytuacjach ekstremalnych, jak kataklizm, wojna, blokada rynków obcych( w tym celu tworzy się rezerwy państwowe, czyi zapasy podstawowych produktów)
ĆWICZENIA 1 09.03.2011
Rolnictwo ze względu na relatywnie niższą produkcyjność i dochodowość w stosunku do innych działów gospodarki wymaga wsparcia finansowego.
Obszary:
Wspiera się inwestycje, zasoby produkcyjne gospodarstw – zakup maszyn; budowę, rozbudowę budynków i ich wyposażenie.
Wspiera się poprzez dopłaty, dotacje
Agencja Modernizacji Rolnictwa zajmuję się wspieraniem tego sektora
Wspiera się dochody poprzez dopłaty bezpośrednie do dochodów z działalności rolniczej
Sezonalny charakter produkcji rolniczej powoduje jej nadwyżki i potrzebę ich skupu i magazynowania.
Branże:
Mięsna – 20% w obrotach żywnością
Produkcja mięsa w Polsce:
50% - 60% - wieprzowe
30% - drobiowe
5% - 10% - wołowe
Drobiowe mięso:
Tańsze mięso
Szybciej i łatwiej produkować
Dietetyczne i chude
Mleczarska – 15% w obrotach żywnością
Cukiernicza – Produkcja cukru jest kwitowana
Zbożowa
SEGMENTY BRANŻY ZBORZOWEJ:
Przechowalnictwo- magazynowanie zbóż
Konsumpcyjny – młyny, płatkarnie, kaszarnie
Paszowy
WYNIKI PRODUKCYJNE W GOSPODARCE ŻYWNOŚCIOWEJ 16.03.2011 WYKŁAD 2
Wyniki produkcyjne gospodarce żywnościowej to zsumowana wartość wszystkich produktów uzyskanych:
W rolnictwie, zarówno w gospodarstwie (w skali mikro) jak i w całym rolnictwie (makro)
W przedsiębiorstwie (w skali mikro)i w całym przemyśle spożywczym (makro)
Obliczanie wyników produkcyjnych w skali całego rolnictwa i przemysłu spożywczego służy ustalaniu rozmiarów produkcji w tym obszarach, natomiast obliczanie wyników produkcyjnych w poszczególnych jednostkach produkcyjnych – przede wszystkim obliczaniu wyników ekonomicznych.
Do obliczania wyników produkcyjnych w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym służą kategorie produkcji.
W rolnictwie:
Produkcja globalna – suma produktów roślinnych i zwierzęcych, uzyskanych w ciągu roku w gospodarstwie (w skali mikro)albo w całym rolnictwie (makro).
Wyniki produkcji rolniczej oblicza się metoda bilansowo-rozchodową sumują rozdysponowanie (zagospodarowanie) produkcji w ciągu roku.
Pg = Pt + Sn ± ∆ B ± ∆ Pr ± ∆Pz + Zp
Pt – produkcja towarowa to sprzedana z wytworzonej e danym roku dla którego oblicza się wyniki produkcyjne.
Podaż rynkowa produktów pochodzi z produkcji towarowej danego roku i zapasów z lat poprzednich.
Sn – spożycie naturalne to konsumpcja bezpośrednia produktów rolnych w gospodarstwach domowych rodzin związanych z rolnictwem.
±∆ B – dodatni bądź ujemny przyrost zapasów produktów rolnych w stosunku do roku poprzedniego
±∆Pr – przyrost produkcji roślinnej w toku na koniec okresu obliczeniowego (zbóż ozimych) w stosunku do roku poprzedniego
Oblicza się tylko w skali mikro. W skali makro nie szacuje się skali produkcji w toku.
±∆Pz – przyrost produkcji zwierzęcej na koniec okresu obliczeniowego (zwierząt stad podstawowych i obrotowych) w stosunku do roku poprzedniego.
Stado podstawowe zwierząt służy produkcji produktów zwierzęcego pochodzenia(krów mlecznych do produkcji mleka)
Stado obrotowe to towarowe zwierząt w trakcie tuczu, opasu czyli produkcji żywca rzeźnego.
Zp – zużycie produkcyjne produktów wytworzonych w zużytych w gospodarstwach do dalszej produkcji (ziarno na paszę, jako materiał siewny)
Produkcja globalna odzwierciedla faktyczne rozmiary produkcji rolniczej.
Produkcja końcowa:
Brutto – to produkcja finalna w rolnictwie uzyskana w ciągu roku, zarówno w gospodarstwie, jaki i w całym rolnictwie
Pkb= Pt + Sn ± ∆ B ± ∆Pr ± ∆Pz
PKb=Pg – Zp
Nw (nakłady własne gospodarstw na produkcje rolniczą)
Netto – to produkcja globalna oczyszczona o wartość produktów rolniczych, które stanowiły nakłady na ta produkcję (wyprodukowane we własnym zakresie i zakupione)
Pkn = Pg – (Nw + Nz)
W przetwórstwie spożywczym:
Produkcja globalna – suma finalnych produktów żywnościowych wytworzonych w przedsiębiorstwie (w skali mikro), albo w całym przemyśle spożywczym (makro) w ciągu roku
Pg = Pt + ± ∆B ± ∆Pn
Pt – produkcja towarowa to sprzedana z wytworzonej w danym roku dla której oblicza się wyniki produkcyjne.
± ∆B – przyrost zapasów wyrobów gotowych w stosunku do roku poprzedniego.
± ∆Pn - przyrost produkcji nie zakończonej na koniec okresu obliczeniowego w stosunku do roku poprzedniego
Produkcja towarowa kształtuje przychody z działalności produkcyjnej jednostki.
Towarowość produkcji – to udział produkcji towarowej w produkcji globalnej. Informuje, w jakim procencie wytworzona produkcja została sprzedana.
Ćwiczenia 2 23.03.2011
Wyniki produkcyjne rolnictwa i przemysłu spożywczego oblicza GUS (Główny Urząd Statystyczny), przemysłu spożywczego na podstawie sprawozdawczości przedsiębiorstwa, rolnictwa, na podstawie badania reprezentatywnych grup i szanowania wielkości ujmowanych w wynikach produkcyjnych, czyli zagospodarowaniu produkcji rolniczej.
BILANS PRODUKTÓW:
Stan początkowy 01.01.2010 |
PRZYCHODY | RAZEM | ROZCHODY | RAZEM | Stan Końcowy 31.12.2010 |
|---|---|---|---|---|---|
| Zakup | Zbiory | Zużycie produkcyjne | Sn | ||
| 60 | 10 | 520 | 590 | 200 | 20 |
Obliczyć: Pg; Pk; Pkn; $tp = \frac{\Pr}{\text{Pg}}*100\%$
Pg = Pt + Sn ± ∆ B ± ∆ Pr ± ∆Pz + Zp
Pg = 340 + 20 + 200 − 30 = 530
Pkb= Pt + Sn ± ∆ B ± ∆Pr ± ∆Pz
PKb=Pg – Zp
Pkb = 530 − 200 = 330
Pkn = Pg – (Nw + Nz)
Pkn = 530 − 10 − 200 = 530 − 210 = 320
$tp = \frac{\Pr}{\text{Pg}}*100\%$
$$tp = \frac{340}{530}*100\% = 64,5\%$$
WYKŁAD 3 30.03.2011
ZASOBY PRODUKCYJNE W GOSPODARCE ŻYWNOŚCIOWEJ
Zasoby produkcyjne w gospodarce żywnościowej to czynniki wytwórcze uczestniczące w procesach produkcji rolniczej i przetwórstwa spożywczego (tj. ziemia, praca, kapitał)
Bieżące zużycie zasobów w procesach produkcji to nakłady czynników wytwórczych na produkcję. Nakłady powodują koszty produkcji.
Zasoby ziemi – ilość ziemi użytkowana rolniczo, czyli powierzchnia użytków rolnych (UR)
Użytki rolne obejmują:
Grunty orne
Użytki zielone (łąki i pastwiska)
Sady, plantacje wieloletnie
Powierzchnia ogólna gospodarstw rolnych obejmuje:
Użytki rolne
Grunty użytkowane nierolniczo (lasy, grunty pod zabudowaniami, wodami, podwórza, drogi)
Nieużytki
Cechy zasobów ziemi:
Siedlisko produkcji rolniczej
Środek trwały do produkcji
Zasoby ziemi posiadają określoną wartość pod względem przydatności rolniczej
Zasoby ziemi nie zużywają się w procesach produkcji (uprawy roślin)
Angażowanie zasobów ziemi w procesy produkcji, polega na przeznaczaniu określonej powierzchni pod daną produkcję, której nie można już przeznaczyć pod inną w tym samym czasie (w tym samym roku) – wkład zasobów ziemi w produkcje. Nie powoduje kosztów zużycia.
Wartość zasobów ziemi pod względem przydatności rolniczej zależy od:
Jej jakości
Klimatu w regionie położenia
Położenia względem rynków zbytu
Jakość ziemi oznacza warunki do wzrostu i rozwoju roślin, czyli:
Zasobność w składniki pokarmowe
Stosunki wodne
Ukształtowanie powierzchni
Jakość zasobów ziemi:
Wpływa Ana wydajność produkcji rolniczej
Decyduje o doorze roślin do uprawy (możliwościach produkcji), ponieważ rośliny mają swoje wymagania glebowe.
Wydajność w produkcji roślinnej (plony) to wielkość produkcji przypadająca na 1 ha uprawy.
Wydajność produkcji zwierzęcej:
W produkcji mleka to wielkość produkcji uzyskana w ciągu roku w przeliczeniu na 1 sztukę w stadzie krów mlecznych
W produkcji żywca rzeźnego to przyrosty wagowe na dobę w okresie tuczu, opasu
Jakość poszczególnych powierzchni zasobów ziemi określają klasy bonitacyjne:
Mamy cześć klas bonitacyjnych, pierwsza wskazuje na grunty najwyższej jakości, kolejne – gorszej jakości.
Struktura użytków rolnych Polsce według klas bonitacyjnych:
| wyszczególnienie | I | II | III | IV | V | VI |
|---|---|---|---|---|---|---|
| w% pow. UR | 0,4 | 2,7 | 22,3 | 39,9 | 22,9 | 11,7 |
Jakość zasobów ziemi w gospodarstwach rolnych określa się także za pomocą jednego wskaźnika, tzw. Hektarów przeliczeniowych
Hektary przeliczeniowe wyrażają powierzchnię gospodarstw w hektarach gruntów ornych IV klasy bonitacyjnej.
Do obliczania hektarów przeliczeniowych służą współczynniki przeliczeniowe, które wyrażają wydajność 4 zbóż podstawowych na gruntach poszczególnych klas bonitacyjnych.
Współczynniki przeliczeniowe dla poszczególnych klas:
| Dla klasy: | Współczynnik przeliczeniowy: |
|---|---|
| I | 1,8 |
| II | 1,6 |
| III | 1,2 |
| IV | 1,0 |
| V | 0,8 |
| VI | 0,6 |
Koszty użytkowania ziem iw rolnictwie zależą od jej jakości. To podatek rolny (gruntowy) naliczony w zależności od ilości hektarów przeliczeniowych i wg stawki dla 1 ha przeliczeniowego w danym regionie.
Zasoby pracy – liczba osób potencjalnie zdolnych do pracy:
W rolnictwie (w gospodarstwie rolnym)
W przemyśle spożywczym (w przedsiębiorstwie)
Zasoby pracy w rolnictwie:
Rolnik i jego rodzina
Pracownicy sezonowi
Zatrudnieni etatowo pracownicy rolni
W przetwórstwie spożywczym:
Zatrudnieni etatowo
Pracownicy sezonowi
Zasoby pracy w rolnictwie nie są w pełni wykorzystane ze względu na sezonalny charakter produkcji rolniczej.
Możliwości pracy poza gospodarstwem to szansa zagospodarowania wolnego czasu i pozyskania dodatkowych źródeł dochodów.
Nakłady pracy w rolnictwie i przemyśle spożywczym to zsumowany czas pracy poniesionej na wytworzenie danej produkcji.
Czas pracy osób zaangażowanych w wykonanie wszystkich czynności związanych z produkcją.
Nakłady pracy zależą od:
Rodzaju produkcji
Technologii produkcji
Stopnia mechanizacji
Organizacji pracy
Zasoby kapitałowe to środki produkcyjne (dobra materialne) angażowane w procesie produkcji;
W rolnictwie (w gospodarstwie rolnym)
W przetwórstwie spożywczym (w przemyśle)
Zasoby kapitałowe obejmują:
Środki trwałe – zużywają się stopniowo w kolejnych cyklach produkcyjnych (np. budynki, maszyny, pojazdy, urządzenia w wyposażeniu budynków, stada podstawowe zwierząt, plantacje wieloletnie)
Środki obrotowe – materiały, które ulegają zużyciu w jednym cyklu produkcyjnym (np. paliwo, energia elektryczna, nawozy, pasze, surowce żywnościowe)
Nakłady środków produkcyjnych – to częściowe zużycie środków trwałych i całkowite obrotowych.
ĆWICZENIA 3 06.04.2011
ZASOBY CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Rynek ziemi ma zasięg lokalny, czyli transakcje kupna i sprzedaży są możliwe na terenach, gdzie są chętni do jej zbycia, co ogranicza obrót ziemią i powiększanie gospodarstw.
Formy wsparcia finansowego rolnictwa, także ograniczają obrót ziemią, ponieważ nawet niskiej jakości ziemia przynosi korzyści finansowe.
Zasób finansowy – potencjał (na cele konsumpcyjne, inwestycje)
Rynek ziemi ma zasięg lokalny, czyli transakcje kupna/ sprzedaży są możliwe na terenach, gdzie są chętni do jej zbycia co ogranicza obrót Ziemią i powiększanie gospodarstw.
Formy wsparcia finansowego rolnictwa, także ograniczają obrót Ziemią, ponieważ nawet niskiej jakości ziemia przynosi korzyści finansowe.
WYKŁAD 4 13.04.2011
KOSZTY W GOSPODARCE ŻYWNOŚCIOWEJ
Główne koszty w gospodarce żywnościowej powodują inwestycje w zasoby produkcyjne, procesy produkcji i obrót produktami rolnymi i żywnościowymi.
Koszty produkcji wynikają przede wszystkim z zaangażowania zasobów procesy produkcji.
Z działalnością produkcyjną wiążą się także obciążenia finansowe dla jednostek produkcyjnych.
Koszty produkcji (związane z działalnością produkcyjną)w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym to ujęte wartościowo nakłady na produkcję i inne wydatki z niż związane.
Producenci rolni i przetwórcy surowców żywnościowych, funkcjonują w określonych warunkach rynkowych. Na rynku rolnym i żywnościowym, podaż i popyt kształtują ceny produktów, a tym samym warunki zbytu.
Pojedynczy producent nie ma wpływu na poziom cen produktów, kształtowanych poprzez rynek. Może tylko wpływać na poziom kosztów swojej produkcji.
Koszty produkcji są przedmiotem analizy producentów rolnych i przetwórstwa spożywczego:
Przed podjęciem decyzji – co pro produkować
W trakcie produkcji – kiedy są ponoszone wydatki z nią związane
Po zakończeniu produkcji – kiedy można policzyć koszty poniesione na jej wytworzenia
Analizy kosztów produkcji:
Uczą ekonomicznego gospodarowania zasobami
Służą podejmowaniu decyzji produkcyjnych, ci i jak produkować
Koszty związane z działalnością produkcyjną w ujęciu księgowym to poniesione wydatki np. opłata za energię elektryczną, koszty zakupu surowców żywnościowych, koszty pracy.
W obrębie kosztów produkcji ponoszonych na produkcję w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym występują koszty:
Bezpośrednio związane z produkcją np. zużytych materiałów, wkładu pracy
Koszty pośrednie (ogólne) jak podatki, ubezpieczenia budynków, maszyn, pojazdów
Koszty bezpośrednio związane z produkcją są zmienne, czyli zależne od skali produkcji poszczególnych produktów.
Koszty pośrednie są stałe, kiedy zwiększanie skali produkcji opiera się o posiadane zasoby ziemi i środków produkcyjnych trwałych (tzw. Majątek produkcyjny)
Jeśli zwiększanie skali produkcji wymaga inwestycji w majątek produkcyjny to koszty pośrednie wzrastają (wyższe podatki, koszty ubezpieczeń)
Koszty inwestycyjne (inwestycje w zasoby produkcyjne) – koszty zakupu ziemi i środków produkcyjnych trwałych i obrotowych
Do obliczenia kosztów produkcji w gospodarce żywnościowej służą kategorie kosztów produkcyjnych.
KOSZTY GOSPODARCZE:
Koszty gospodarcze – to koszty nakładów poniesionych na produkcję w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym.
Kg = Km + Ka + Kl
Km – koszty materiałowe
Ka- koszty amortyzacji
Kl – koszty osobowe
Koszty materiałowe (Km)
W rolnictwie: nakłady środków własnych i zakupionych rolniczego i przemysłowego pochodzenia oraz usług na produkcje
W przetwórstwie spożywczym: surowców żywnościowych i pozostałych materiałów
Koszty amortyzacji (KA)- to koszty zużycia środków trwałych w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym. Odzwierciedlają pogorszenie wartości środków trwałych.
Koszty osobowe (KL) – to koszty nakładów pracy wynikające z zatrudnienia.
Obejmują płace – płaco- pochodne (bezp.. społeczne, fundusz pracy), koszty dokształcania, wyjazdów służbowych.
KOSZTY MAJATKOWE
Koszty majątkowe (KM)to wydatki pieniężne związane z majątkiem produkcyjnym (np. ubezpieczenie budynków, pojazdów, koszty wynajmu, dzierżawy) oraz podatki.
KOSZTY CAŁKOWITE
Koszty całkowite (KC)- to koszty nakładów i wydatki pieniężne związane z produkcja.
KC = Km + KA + KL +KM
Celem analizy kosztów i opłacalności produkcji oblicza się koszty jednostkowe.
Koszty jednostkowe – to koszty całkowite przypadające na jedną jednostkę produktu.
Koszty jednostkowe poprzez porównanie z ceną produktu służą do ustalania opłacalności produkcji i analizy zmian opłacalności w czasie.
ĆWICZENIA 4 04.04.2011
KOSZTY W GOSPODARCE ŻYWNOŚCIOWEJ
Inwestycyjne
Procesu produkcji
Obrotu produktami
Koszty nabiałowe –Km
Koszty środków trwałych – Ka
Koszty osobowe, wynikające z zatrudnienia dla
(ubezpieczenia, pensje, wynagrodzenie)
Koszty majątkowe - KM
Nakłady pracy własnej nie stanowi kosztów produkcji.
Zużycie środków trwałych jest kosztem ekonomicznym, szacunkowym a nie wydatkiem.
Nakłady środków własnych w rolnictwie powodują koszty, ale nie wydatki.
$\mathbf{Kj = \ }\frac{\mathbf{\text{Kc}}}{\mathbf{P}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{\text{Kc}}}{\mathbf{1\ jednostka\ produkcji}}$
Koszty jednostkowe
Cj − Kj = Zj lub S
Cena za zysk jednostkowy strata
Jednostkę produkcji
WYKŁAD 5 11.05.2011
DOCHODYW GOSPODARCE ŻYWNOŚCIOWEJ
Celem sektora żywnościowego w gospodarce jest pokrycie zapotrzebowania na żywność.
Celem produkcji poszczególnych jednostek produkcyjnych (gospodarstwa rolnych i przedsiębiorstw przemysłu pożywczego)jest maksymalizacja dochodu.
Jednostki produkcyjne inwestują w zasoby, które angażują w procesy produkcji tak, żeby osiągać jak najlepsze wyniki ekonomiczne.
Wynik ekonomiczny to:
Wartość produkcji – koszty = dochód lub strata
Dochód to nadwyżka wartości produkcji nad kosztami poniesionymi na jej wytworzenie. To korzyść ekonomiczna z działalności produkcyjnej.
Jeżeli wytworzona produkcja została sprzedana, to dochód z produkcji stanowi nadwyżkę przychodów nad kosztami.
W zależności od zakresu kosztów oblicza się kilka kategorii dochodów z działalności jednostek produkcyjnych w rolnictwie i w przemyśle spożywczym.
Dochód globalny (produkcja czysta) – nadwyżka wartości produkcji nad kosztami nakładów środków produkcyjnych poniesionych na jej wytworzenie.
Dg brutto=Pg − Km
Produkcja globalna koszty materiałowe
Dg netto=Pg − (Km + Ka)
Koszty amortyzacji
Dochód globalny służy do oceny efektywności ekonomicznej jednostek produkcyjnych.
Dg brutto do bieżącej oceny efektywności ekonomicznej
Dg netto do oceny efektywności ekonomicznej w dłuższym horyzoncie czasowym (uwzględnia potrzebę odtworzenia zużytego majątku trwałego)
Dochód czysty – nadwyżka wartości produkcji nad kosztami wszystkich nakładów poniesionych na jej wytworzenie.
Da = Pg − (Km + Ka + Kl)
Koszty osobowe
Dochód czysty służy do oceny efektywności ekonomicznej gospodarowania zasobami w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego.
Zysk całkowity – nadwyżka wartości produkcji nad kosztami całkowitymi.
Zc = Pc − (Km+Ka+Kl+Km)
Koszty majątkowe
Zysk całkowity służy przede wszystkim do oceny rentowności zaangażowanego kapitału w procesy produkcji przedsiębiorstw przemysłu spożywczego (zysk/wartość kapitału)
Dochód rolniczy – nadwyżka wartości produkcji nad kosztami nakładów środków produkcyjnych i wydatkami pieniężnymi gospodarstw rolnych.
Dr brutto = Pg − (Km+Of+Pn)
Obciążenia finansowe opłata pracy najemnej
(koszty majątkowe składki
Ubezpieczeniowe KRUS)
Dr netto=Pg − (Km + Ka + Of + Pn)
Dochód rolniczy służy dooczny dochodowości gospodarstw:
Dr brutto do bieżącej oceny dochodowości
Dr netto do oceny dochodowości w dłuższym horyzoncie czasowym
Podstawowa miara dochodowości gospodarstw rolnych to dochód/ 1 ha UR (odniesienie dochodu do wielkości zasobów ziemi w gospodarstwie)
Sektor żywnościowy w gospodarce ma swój udziale tworzeniu dochodu narodowego, mienionego przede wszystkim PKB. (produkcja końcowa brutto)
PKB – wartość nowo-wytworzonych dóbr finalnych i usług w ciągu roku. Suma wartości dodanej brutto z poszczególnych sektorów gospodarki narodowej, które angażują zasoby produkcyjne i wytwarzają dobra i usługi.
Wartość dodana brutto - nadwyżka wartości produkcyjnej sektora nad kosztami dóbr i usług zaangażowanych w jej wytworzenie.
Wartosc dodana brutto = Pg − Zuzycie posrednie
Wartość dóbr i usług zużytych do produkcji
ĆWICZENIA 5 18.05.2011
RACHUNEK EKONOMICZNY DZIAŁALNOŚCI
Wartosc dodana(brutto)=Pg − zuzycie posrednie
Dochod globalny (Dg) = Pg − Km
Dg (netto) = Pg − (Km + Ka)
Oblicz dochód rolniczy w oparciu o dane:
Produkcja globalna 42 000 zł
Produkcja końcowa brutto 32 000 zł
Koszt materiałów zakupionych i zużytych 14 000 zł
Podatki, ubezpieczenia 2000 zł
Oplata pracy najemnej 4 000 zł
Odsetki od kredytu obrotowego 300 zł
Dopłaty 8 000 zł
Przychód z usług maszynami rolniczymi 12 000 zł
Dgrol = Pg − (Km + Ka + Of + Pn)
Km ; Ka − koszty nakladow
Of ; Pn − wydatki pieniezne
Of = Km + skladki ubezpieczeniowe KRUS
Km = 14 000 + 10 000 = 24 000
Drol = 42 000 − (14 000+2 000+4 000+300+10 000) = 11 700
Pkb = Pg − Zprod.
Zużycie produkcyjne, czyli koszty materiałów własnych
Zprod.=Pg − Pkb = 42 000 − 32 000 = 10 000
Km = koszt materialow wlasnych
Nie z Pg tylko Pkb ( bez Z prod.) Km (bez Nśr. wł)
Nakłady środków własnych
WYKŁAD 6 25.05.2011
CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ
Gospodarka pierwotnych społeczeństw była w całości gospodarką żywnościową, ponieważ sprowadzała się do zdobywania żywności.
Działy gospodarki żywnościowej:
W wyniku podziału pracy wyodrębniło się:
Rolnictwo – produkcja żywności
Rzemiosło – produkcja narzędzi dla rolnictwa
Przetwórstwo (jako pierwsze powstały młyny, cukrownie, olejarnie)
Handel, ponieważ istniała potrzeba współpracy pomiędzy wyodrębnionymi działami gospodarki.
Bujny rozkwit wyodrębnionych działów gospodarki żywnościowej miał miejsce dopiero w XX wieku, w następstwie postępu technicznego.
Przejawy postępu technicznego w gospodarce żywnościowej :
Mechanizacja rolnictwa na skutek produkcji maszyn i narzędzi dla rolnictwa
Postęp biologiczny:
w produkcji roślinnej: nowe gatunki i odmiany roślin, lepsze przystosowanie środowiskowe, poprawa jakości materiału siewnego;
W produkcji zwierzęcej: nowe rasy i odmiany ras zwierząt, poprawa składu tkankowego tusz, wpływ na metabolizm i rozrodczość zwierząt
Przemysłowe technologie produkcji w rolnictwie, czyli ciągłość produkcji zwierzęcej (następujące po sobie cykle produkcyjne)
Nowoczesne technologie w przemyśle spożywczym
Komputeryzacja procesów produkcji
Dynamiczny rozwój przetwórstwa i handlu
W efekcie postępu technicznego osiągnięto:
Poprawę wydajności zasobów produkcyjnych
Wzrost wydajności produkcji rolniczej
Zwieszenie skali i zakresu przetwórstwa spożywczego
Obok korzyści z rozwoju gospodarki żywnościowej, ujawniły się także negatywne zjawiska, jak:
Nadwyżki podaży żywności w stosunku do popytu
Wyjaławianie gleb
Zanieczyszczenie wód gruntowych
Pogorszenie stanu środowiska naturalnego
Celem przeciwdziałania skutkom ubocznym rozwoju gospodarki żywnościowej wprowadza się:
Limity produkcji
Regulacje rynku rolno-żywnościowego
Odłogowanie gleb
Ograniczenia w stosowaniu chemii rolnej
Zaostrzenie wymogów środowiskowych i przepisów z zakresu bezpieczeństwa żywnościowego
Rozwój rynku żywnościowego warunkują potrzeby i oczekiwania konsumentów, które w coraz większym stopniu akcentują jakość zywności pod względem zdrowotnym.
W odpowiedzi na oczekiwania społeczne prawodawstwo krajów rozwiniętych, w tym UE nałożyło na rolników bardzo wyskie wymagania w zakresie środowiskowym oraz bezpieczeństwa żywności.
W ramach przyjętego kierunku polityki rolnej UE miejsce rosnące wsparcie działań pro środowiskowych w obszarze rolnictwa.
Jedną z form to wspieranie rozwoju produkcji ekologicznej.
Współczesną gospodarkę żywnościową charakteryzuje:
Malejący udział rolnictwa w wartości finalnych produktów żywnościowych
Żywność coraz bardziej przetworzona
Przetwórstwo coraz bardziej specjalistyczne
Rośnie asortyment produktów
Różnorodność opakowań
Doskonali się jakość żywności
Rozwijają się usługi
Gałęzie gospodarki żywnościowej (rodzaje działalności) uczestniczące bezpośrednio w wytwarzaniu poszczególnych produktów tworzą łańcuchy żywnościowe. Stanowią ogniwa łańcuchów żywnościowych.
W całej gospodarce żywnościowej można wyodrębnić etapy (poziomy): produkcji przetwarzania i przemieszczania żywności do sfery konsumpcji, które tworzą strukturę gospodarki żywnościowej.
Produkcja środków produkcji dla rolnictwa i przetwórstwa spożywczego.
To wyspecjalizowane przemysły, np.:
Maszyn i urządzeń specjalistycznych (np. przemysł ciągnikowy, chłodniczy)
Chemiczny (nawozowy, farmaceutyczny, produkcja dodatków do żywności)
Paszowy
Produkcja opakowań do żywności.
Produkcja rolnicza i nierolnicza (myślistwo, zbieractwo, rybołówstwo, chów ryb słodkowodnych)
To produkcja i pozyskiwanie produktów i surowców żywnościowych.
Przetwórstwo spożywcze.
To specjalistyczne przemysły przetwórstwa pierwotnego i wtórnego surowców żywnościowych np:
Zbożowy
Piekarniczy
Cukrowniczy
Cukierniczy
Handel,
Czyli obrót produktami rolnymi przetwórstwa spożywczego poprzez skupy, targowiska, giełdy, hurtowanie i sklepy.
To obrót na rynku rolno-żywnościowym.
Przetwarzanie końcowe,
Czyli obróbka końcowa produktów na poziomie gospodarstw domowych i gastronomii.
To przygotowanie żywności do konsumpcji poprzez gotowanie, pieczenie, smażenie.
Pośrednio w wytwarzaniu żywności uczestniczą działy i gałęzie gospodarki narodowej, jak:
Energetyka(produkcja paliw. Energii elektrycznej)
Edukacja(szkolnictwo specjalistyczne)
Nauka (postęp technologiczny i biologiczny)
Środki masowego przekazu (upowszechnianie wiedzy i informacji)
Usługi (np. transportowe, finansowe)
Agrobiznes – to integracja gospodarcza w obszarze rolnictwa i dziedzin z nim związanych.
ĆWICZENIA 6 01.06.2011
Cena chleba 2,50
Udział w cenie:
Rolnictwo 28 %
Przetwórstwo: młyny, piekarnie 44 %
Transport 14%
Sklepy 14%
udział
W czasie
Usługi
Przetwórstwo spożywcze
rolnictwo