Grupowanie kosztów według rodzaju

Wszystkie koszty ponoszone w danym przedsiębiorstwie w poszczególnych sferach jego działalności mogą być rozłożone na składniki, które w zasadzie nie mogą już ulec dalszemu podziałowi. Są to pierwotne jednorodne składniki kosztów własnych, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy. Składniki te są określane mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie uszeregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów własnych.

Ewidencję kosztów w układzie rodzajowym prowadzi się na kontach niebilansowych, zgrupowanych w zespole czwartym planu kont. Zgodnie z ustawą o rachunkowości w wariancie porównawczym rachunku zysków i strat wyróżnia się następujące pozycje kosztów rodzajowych:

a) amortyzacja,

b) zużycie materiałów i energii,

c) usługi obce,

d) podatki i opłaty,

e) wynagrodzenia,

f) ubezpieczenia i inne świadczenia na rzecz pracownika,

g) pozostałe koszty rodzajowe.

Amortyzacja - koszt zużycia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Podstawą dokonywania odpisów amortyzacyjnych są aktualne plany amortyzacyjne określające stawki amortyzacji poszczególnych środków trwałych. Stawki te wynikają z przewidywanego okresu użytkowania środków trwałych i najczęściej ustalane są według metody liniowej. Zakłada ona, że środki trwałe zużywają się równomiernie w trakcie całego okresu użytkowania.

Zużycie materiałów i energii - koszt zużycia materiałów podstawowych, paliw, części zamiennych, opakowań, wody, gazu i energii elektrycznej.

Podatki i opłaty - podatki od nieruchomości, podatki i opłaty lokalne, podatek drogowy, podatek od towarów i usług (VAT) naliczony stanowiący koszt uzyskania przychodów.

Usługi obce - koszty usług transportowych, remontowych, sprzętowych, informatycznych, wydawniczych, reklamy.

Wynagrodzenia - koszty wynagrodzeń pieniężnych i świadczeń w naturze za pracę bez względu na charakter stosunku pracy.

Ubezpieczenia i inne świadczenia na rzecz pracownika - koszty składek z tytułu ubezpieczenia społecznego (ZUS) i funduszu pracy, odpisy na zakładowe fundusze specjalne przeznaczone na świadczenia dla pracowników.

Pozostałe koszty rodzajowe - opłaty notarialne i sądowe, ubezpieczenia osobowe i majątkowe, koszty reprezentacyjne, koszty podróży służbowych itp.

Koszty rodzajowe są jedynym układem ewidencyjnym kosztów, który jest obligatoryjny dla wszystkich firm prowadzących tzw. księgę handlową czyli posiadających własny plan kont do ewidencji procesów gospodarczych.

Układ rodzajowy kosztów posiada swoje zalety i wady. Zaleta to, uniwersalny charakter. Jest on bowiem jednolity we wszystkich przedsiębiorstwach, które posiadają własny plan kont do ewidencji procesów gospodarczych. Ze względu na swoją obligatoryjność układ wykorzystywany jest do sporządzania sprawozdań finansowych, a także do planowania kosztów. Dodatkowo zespół czwarty obejmuje wszystkie koszty poniesione w całym okresie bez wskazania komórek organizacyjnych, w których je poniesiono, ani produktów, na które zostały poniesione. Ta cecha jest także mankamentem zakładu, gdyż takie ujęcie kosztów informuje tylko o globalnej wysokości poniesionych kosztów zużycia poszczególnych czynników produkcji. Zaletą kosztów według rodzaju jest ich podstawowe zadanie, czyli to, że pozwalają one wniknąć w wielkość i strukturę zużytych zasobów. Z tego względu układ ten również wykorzystywany jest dla porównania danej wielkości i struktury między różnymi przedsiębiorstwami. Układ ten jest również przydatny planowaniu oraz w jednostkach sporządzających budżet. Układ rodzajowy kosztów stanowi punkt wyjścia do rozliczenia kosztów na układ podmiotowy (celowy) kosztów i przedmiotowy.