HIPODYNAMIA (Hipokinezja) - negatywne dla zdrowia osobniczego i społecznego zjawisko, nasilające się w 2. poł. XX w., polegające na dysproporcji pomiędzy zwiększającym się obciążeniem układu nerwowego, a zmniejszającym się obciążeniem układu ruchowego. Prowadzi do zaburzeń w zakresie układów: sercowo-naczyniowego, trawiennego, autonomicznego, psychonerwowego. Skutki hipodynamii: *zmniejszenie siły mięśniowej, *zmniejszenie objętości serca, *osteoporoza, *upośledzenie biosyntezy białek mięśniowych, *zwiększenie wydalania: Ca, P, K, Na, N, *zmiany objętości płynów ustrojowych (zmniejszenie objętości krwi krążącej i ogólnej ilości hemoglobiny, zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego oraz odwodnienie komórkowe), *zmniejszenie odporności swoistej i odporności nieswoistej ustroju, *spadek wydolności fizycznej (zmniejszenie maksymalnej wentylacji płuc, zmniejszenie pojemności życiowej płuc), *zaburzenia snu Hiperdynamia prowadzi do wyraźnego obniżenia odporności ustroju i tym samym przyczynia się do łatwego zapadania na różne schorzenia, a zwłaszcza choroby infekcyjne: *w sporcie wyczynowym – często dochodzi do stosowania zbyt uciążliwego treningu – zjawisko tzw. przetrenowania – objawy subiektywne to: pogorszenie samopoczucia, ogólne rozdrażnienie, stany apatii, bezsenność, osłabienie apetytu; objawy obiektywne to: zaniżona sprawność i wydolność fizyczna, wydłużenie czasu reakcji, spadku ciężaru ciała, zaburzenia w pracy serca itp., *przyczyny występowania stanu przeciążenia i przetrenowania można doszukiwać się również w czasowo obniżonej wydolności ustroju, wynikającej np. z ubogiego w białka i witaminy odżywiania się czy za wczesnego podjęcia ćwiczeń po pozornie nawet błahych schorzeniach Prakseologia - to nauka zajmująca się badaniem ludzkich czynności celowych i świadomych czyli o sprawnym działaniu. Dąży ona do wypracowywania bardzo szerokich i uniwersalnych recept osiągania celu, czyli sposobów jego jak najefektywniejszego zrealizowania poprzez formułowanie tzw. dyrektyw praktycznych prezentujących normy, zasady i wytyczne postępowania. Najlepszym przykładem dyrektyw praktycznych są aforyzmy i niektóre ludowe przysłowia. Głównym zadaniem prakseologii jest uświadomienie, sformułowanie, uzasadnienie i systematyzacja zleceń ogólnych i przestróg dotyczących sprawności działań, innymi słowy ich praktyczności. *Uświadomienie celu - Istotą każdej pracy dobrze zorganizowanej jest ściśle sprecyzowany i jasno postawiony cel. Równocześnie cel winien być ograniczony tzn. liczący się z możliwościami i pożyteczny. Z prac badawczych traktujących o teoretycznych podstawach sprawnego działania wynika, że elementem determinującym w dużym stopniu system racjonalnego działania jest wyraźnie określony cel działania. Stąd elementarnym wymogiem jest to, aby ustalony cel był bezwzględnie osiągalnym, a więc możliwy do wykonania w przewidywanym czasie, w dostępnych warunkach i za pomocą tych

Pozaosobnicze Lista warunków pozaosobniczych może być dość obszerna, a z całą pewności do głównych z nich zaliczymy: *warunki bytu i pracy, *warunki terenowe i klimatyczne, *obiekty sportowe, sprzęt i przybory, *aparaturę diagnostyczno-kontrolną i pomoce dydaktyczne, *czas przeznaczony na ćwiczenia fizyczne, *środowisko społeczne. Oczywiście wymienione tu uwarunkowania nie są sztywno zakreślone, a z praktycznego punktu widzenia poszczególne elementy mogą wchodzić w tak złożone zależności, że w efekcie wychowawca fizyczny zawsze staje przed koniecznością skrupulatnej analizy sytuacji. OSOBNICZE Wiek – wiek wychowanka w znaczącej mierze wytycza tutaj sposób postępowania i warunkuje dopuszczalne granice siły oddziaływania bodźców na ustrój. Konsekwencją nieliczenia się ze zróżnicowanym wiekiem poszczególnych osób mogą być daleko idące dewiancje rozwojowe, zbytnie wyczerpanie sił, a nawet poważny uszczerbek na zdrowiu. Płeć – za potrzebę zróżnicowania procesu wychowania fizycznego w zależności od płci przemawiają w równej mierze przesłanki biologiczne, psychiczne, jak i społeczno-obyczajowe. Wszystkie one związane są głównie z odmiennym przeznaczeniem kobiety i mężczyzny w procesie przedłużania gatunku. W czasach współczesnych zachodzące wielkie przemiany społeczne zmodyfikowały niektóre tradycyjne poglądy na społeczną rolę kobiety i mężczyzny. Nic nie upoważnia nas jednak do lekceważenia odmienności wynikających ze struktury cielesnej, czynnościowej i psychicznej kobiety. Konstytucja cech ustroju – kwestia konstytucji i psychofizycznych właściwości ustroju najściślej wiąże się z zagadnieniem indywidualizacji. Z zasady indywidualizacji z jednej strony wypływa konieczność stosowania bodźców dostatecznie silnych, a z drugiej dążenie do uniknięcia niebezpieczeństwa przemęczenia i szkodzenia zdrowiu wychowanków. Wychowawcy powinni najwięcej uwagi poświęcać grupie słabych, typom subnormalnym lub obarczonym cechami dziedzicznymi obniżającymi biologiczną wartość człowieka. Stan zdrowia – przyjmuje się że dziecko przewlekle chore, upośledzone, a nawet kalekie może i winno uczestniczyć w prawie wszystkich zajęciach ruchowych z rówieśnikami. Umożliwia mu to normalne ,zdrowe funkcjonowanie w szkole, kształtowanie obrazu samego siebie i szacunku do własnej osoby. Dzieci te powinny być zachęcane do uprawiania sportu zgodnie z ich możliwościami i zainteresowaniami. Z powodu nadopiekuńczości lub lęku rodziców, braku odpowiedniej wiedzy u rodziców, nauczyciela wf, a także lekarzy można doprowadzić do izolacji społecznej, braku normalnych kontaktów z rówieśnikami i wszelkich konsekwencji trwałej hipoaktywności dziecka.

Kształtowanie dyspozycji kierunkowych oznacza: *takie działanie, poprzez które wychowawca zmierza do tego, aby wychowanek przyswoił sobie określone trwałe, pożądane postawy, *na gruncie psychologii społecznej postawę definiuje się jako „ względnie trwałą strukturę procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyraża się określony stosunek wobec danego przedmiotu ”, *w nowocześnie rozumianym procesie WF chodzić będzie o podejmowanie działań skierowanych na wyrobienie trwałych struktur i procesów poznawczych, emocjonalnych oraz schematów zachowania wobec kultury fizycznej ( zdrowie, sprawności fizycznej, budowy i postawy ciała, wydolności, odporności ustroju, stylu wypoczynku itp. , *w tradycyjnie zaś ( biologicznie) zorientowanej teorii oraz metodyce WF, jeśli mówiono o potrzebie kształtowania dyspozycji osobowościowych, to miano na uwadze w zasadzie wyłącznie te wartości, które Z. Gilewicz wymieniał w ramach tzw. celów nieswoistych ( wychowanie moralne, estetyczne i umysłowe), *według M. Demela ; „ Po to, aby wychowanie fizyczne stało się rzeczywistym wychowaniem, nie trzeba ( i nie wolno) rezygnować z celów swoistych, owych kości i mięśni”. Należy jednak nastawić umysł, emocje i wolę wychowanka na pracę nad własnym ciałem, zdrowiem, sprawnością i urodą. Koncepcje KF: *indywidualistyczno-wartościująca – przedstawia się tu kulturę jako dziedzinę bezinteresownych, pozbawionych praktycznych zamierzeń, szlachetnych, duchowych dążeń i głęboko subtelnych związanych z nimi przeżyć, uczuć oraz nastawień, *socjologizująco-uniwersalistyczna (globalna) – Z. Krawczyk uważa, że kultura fizyczna jest to „względnie zintegrowany i utrwalony system zachowań w dziedzinie dbałości o rozwój fizyczny, sprawność ruchową, zdrowie u piękno człowieka, przebiegających wg przyjętych w danej zbiorowości wzorów, a także rezultaty owych zachowań”. W tej definicji nacisk został położony na ludzkie zachowanie (przyjęte za termin podstawowy) związane z dbałością o rozwój fizyczny, sprawność ruchową, zdrowie i piękno człowieka oraz na rezultaty tych zachowań, *holistyczna – tą koncepcje tworzą 3 sfery wzajemnie uzupełniające się: 1. Sfera przekonań, postaw, poglądów i aspiracji, 2. Sfera obserwowalnych i sprawdzalnych czynności, 3. Sfera intencjonalnych narzędzi, do których można zaliczyć obiekty, sprzęt, i urządzenia sportowe. Definicja WF - zamierzona i świadoma działalność ukierunkowana na wytworzenie właściwego zespołu postaw i nastawień; przekazywanie podstawowych wiadomości, a także wdrażanie do hartowania na bodźce środowiskowe oraz zdobywanie motorycznej sprawności, poprawę wydolności i postawy ciała. Wychowanie fizyczne zgodnie z sięgającą jeszcze starożytnych czasów klasyfikacją, jest uważane za jedną z podstawowych dziedzin wychowania (obok wychowania moralnego, wychowania intelektualnego i estetycznego). Według tego stwierdzenia jest ono nastawione na kształtowanie Dyspozycji i było konsekwencją dostrzeżenia faktu, iż stwarza sobie konieczność właściwego organizowania działalności wychowawczej.

Współczesne cele: Nowe kierunki sterowanej autokreacji człowieka wyznaczją: a) kierunek-świadomość- przekazywanie postaw wiedzy dotyczącej anatomii, fizjologii, oraz higieny , dbałość o ciało, uświadamianie w zakresie różnorodnych potrzeb org. B) kierunek-postawy i motywacje: kszt pozytywnego stosunku emocjonalnego do ciała i zdrowia: wzbudzenie Zainteresowań i zamiłowań w kult fiz. C)kierunek- potrzeby i nawyki- rozbudowanie aktywności ruchowej, przyswojenie nawyków dbałości o higiene własnego ciała i zdrowie: tworzenie potrzeb nawyków racjonalnego korzystania z czynników mechanicznych i termicznych itp. D) Kierunek- umiejętności i sprawności- opanowanie przez ćwiczenia um i spr. Z zakresu pielęgnacji- doskonalenia i władania ciałem, samokontrola w ćwiczeniach, kształcenie celów motorycznych(siła, szybkość) .Ideał wychowawczy- cel naczelny wych i kształ. Fiz.- cele szczegółowe- cele etapowe- cele operacyjne. Cele wych fiz Piaseckiego: dwa cele fizyczne: zdrowie i sprawność oraz dwa cele duchowe: dzielność i piękno. W.Osmolski- odruchy do inteligencji i twórczej pracy umysłu. wg Floriana Znanieckiego 1)cel higieniczny -troska o jakość i ilość przyszłych pokoleń,zachowanie czystości biologicznej (np. przepisy dotyczące zachowania się matki w czasie ciąży)2)geneonomiczny-dążenie do zachowania i utrwalenia pożądanych typów geneonomicznych3)obyczajowo-estetyczny-ideał estetyczny jest częścią jej wzoru obyczajowego,kształcenie określonego:, typu cielesnego,ubioru i ozdób wszelkiego rodzaju, typu kinetycznego (wzorów ruchowego zachowania się4) hedonistyczny-uregulowanie hedonicznego pierwiastka osobowości (jego popędów, upodobań i uczuciowej strony),typy hedonistyczne, typ bierny ma tendencję do unikania dostępnych przyjemności tworząc typ ascety, typ czynny pod wpływem środowiska społecznego używa przyjemności , uznanych za odpowiednie przez daną społeczność5)fizyczno-utylitarny-określone formy wychowania wojownika, rzemieślnika, kandydata do różnych zawodów-zautomatyzowanie ruchów pożądanych dla danej profesji, a wyeliminowanie elementów zbędnych 6)sportowy-działalność fizyczna dążąca w swym zakresie do możliwie doskonałych wyników, lecz nie usiłująca wytwarzać żadnych bezpośrednio użytecznych wartości. Z.Gilewicz: zmierza do kszt. Struktury somatycznej, czynności wegetatywnych, narządów zmysłowych, awyków i upodobań ruchowych, ogólnych cech spraw (szybkość zręczność wytrzymałość)Pierwszy ośrodek kształcenia wf- Wilno, za sprawą Jędrzeja Śniadeckiego(1768-1838)- lekarz, chemik, farmaceuta, prof.Uniwersytetu wileńskiego. Dzieło” o fizycznym wych. Dzieci”, przestrzegał przeciwko jednostronnemu wychowaniu intelektualnym. Prawdziwy rozwój dla niego kierunkuje całe kształcenie. Głosi on potrzebę właściwego kojarzenia małżeństw, przestrzegając przed chorobami dziedzicznymi, i przedwczesnym wydawaniem za mąż młodych dziewcząt. Zaleca szczególnie higieniczne zachowanie się niewiast brzemiennych, i opiekę nad potomstwem w pierwszym roku zycia. W książce omawia wpłym wf na rozwój dzieci i młodzieży, wyjascia potrzebe hartowania młodych org. Twierdził ze od 2 do 7 roku trzeba hartować i uprawiac sport z dziecmi. Poglądy jakie Śniadecki przedstawił wywarły wpływ na dalsze kształcenie teoretycznych i metodycznych koncepcji wf w Polsce.

Etapy ewolucji poglądów na istotę wf- 1.wychowanie (kszt.)ciała- najstarsza genetycznie, zamierzano kształcić ciało człowieka przez fizyczne środki( ruch , słońce, woda, powietrze). Koncepcja ta nastawiona jest na zaspokojenie potrzeb doraźnych człowieka, wychowanka traktowała jako bierny przedmiot oddziaływań wych. 2. wychowanie przez ciało- ciało miao być punktem zaczepienia, lecz celem – cały człowiek. Zamierzano oddziaływać na wszystkie sfery osobowości nie tylko na moralną, umysłową i estetyczną, poprzez aktywność fiz i wpływ czynników naturalnych.. Słabością tej koncepcji była naiwna wiara w to że za pomocą fiz środków można wielostronnie i całościowo oddziaływać na człowieka,. 3koncepcja kształtowania ciała i wychowania- wprowadzono kasyfik. Celów swoistych i nieswoistych wf. W dużej miere podzielała braki dwu poprzednich koncepcji. 4.Koncepcja wychowania w trosce o ciało- oddzieliła to co tradycyjne od tego co współczesne w sposobie patrzeniea na istotę i cele wf. Stopniowo przeto przenosic swoiste cechy wf sfery wyłącznie i czysto dotąd instrumentalnej również sferę wychowania właściwego czyli zaierzonego kształt. Jakiegoś nowego zespołu postaw, przekonań i wartości. Człowiek powinien zachowywać się właściwie w dziedzinie dbałości o ciało i fiz funkcj. Zmieniło się podejście wychowanka do ciała, zdrowia, spraw ruch i higieny. Wychowanie fizyczne stanowi zamierzoną i świad działalność ukierunkowaną na wytworzenie własniwego zespołu postaw i nastawień, przekazywanie podstawowych wiadomości, a także hartowanie , na bodzce środowiskowe oraz zdobywanie motorycznej sprawności poprawę wydolności i postawy ciała. Kompetencje wychowawcy fizycznego w zakresie promocji zdrowia. WF trwa całe życie. Definicja KF - Pochodzenie terminu kultura sięga klasycznej starożytności. Łacińskie pojęcie cultura wywodzi się z rolnictwa, gdzie pierwotnie oznaczało wyłącznie „uprawę ziemi”. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania). Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją.