Pamięć jest zdolnością do przechowywania informacji i późniejszego jej wykorzystania. Jest to także zespół procesów poznawczych, zaangażowanych w nabywanie, przechowywanie i późniejsze odtwarzanie informacji. Jej funkcją jest stwarzanie możliwości wykorzystania informacji w niej przechowywanej.

P. przemijająca przechowuje informacje w sposób nietrwały, czyli w stosunkowo krótkim czasie.

P. trwała przechowuje informacje bez wyraźnych ograniczeń czasowych.

Podział pamięci ze względu na kryterium czasu przechowywania informacji wg Atkinsona i Shiffrina:

• pamięć sensoryczna – magazyn specyficzny dla powiązanego z nim zmysłu, dociera do niego cała informacja o sytuacji bodźcowej; przetrzymuje bodziec przez krótki okres – jego działanie jest automatyczne – nie kontrolujemy jej; duża pojemność;

  • pamięć ikoniczna – odkryta przez Sperling’a, który zastosował procedurę odtwarzania częściowego (eksponował badanym matrycę złożoną z liter, których liczba przekraczała pojemność pamięci krótkotrwałej, po czym osoba badana odtwarzała losowo wskazaną część materiału; prezentacja trwała 50ms, następnie wyświetlano pustą planszę (długość przerwy podlegała manipulacji), potem pojawiała się wskazówka wizualna lub akustyczna, która informowała, który rząd matrycy należy odtworzyć); mieści się w niej znacznie więcej informacji niż w pamięci krótkotrwałej, lecz czas przechowywania jest ograniczony; jest podatna na interferencję wywołaną nowo napływającą informacją (maskowanie wsteczne);

  • pamięć echoiczna – Turvey, Darvin i Crowder prezentowali osobom badanym po trzy bodźce dźwiękowe w trzech różnych lokalizacjach: z lewej strony, z prawej i z góry, a wizualnie pojawiała się wskazówka określająca lokalizację, z której należało odtworzyć zaprezentowany materiał. Okazało się, że czas przechowywania informacji sensorycznej w pamięci echoicznej wynosił do 4 s

• pamięć krótkotrwała – przechowuje wyselekcjonowaną informację sensoryczną, informację przywołaną z pamięci długotrwałej oraz efekty bieżącego przetwarzania informacji; magazyn mało pojemny, łatwo ulega przeciążeniu; mechanizm przetrzymywania informacji wykorzystuje czynność bezgłośnego powtarzania; jego funkcją jest przechowywanie informacji w czasie niezbędnym do jej przetworzenia zgodnie z celem jaki w tej chwili realizujemy; czas przechowywani informacji wynosi od kilku do kilkunastu sekund;

• pamięć długotrwała – charakteryzuje się najdłuższym czasem przechowywania informacji; jej funkcją jest umożliwienie skutecznej adaptacji jednostki do środowiska

Pamięć robocza w ujęciu Baddeleya i Hitcha

Pamięć robocza jest systemem odpowiedzialnym zarówno za przechowywanie, jak i przetwarzanie informacji. Pamięć robocza odgrywa istotną rolę w złożonej aktywności poznawczej człowieka (rozumowanie, przetwarzaqnie języka). Teoria Baddeleya i Hitcha obejmuje cztery podsystemy:

• centralny system wykonawczy (jest czymś w rodzaju homunkulusa; jego funkcją jest bieżące przetwarzanie informacji, koordynacja buforów w czasie wykonywania zadań jednoczesnych, nadzór nad bieżącym przetwarzaniem informacji szczególnie w sytuajach nowych oraz przy aktualizacji zawartości buforów pamięciowych, udział w kodowaniu i przywoływaniu informacji z pamięci długotrwałej) i podległe mu bufory pamięciowe (odpowiedzialne za krótkotrwałe przechowywanie informacji w kodzie akustycznym i wizualnym):

  • pętlę fenologiczną - odpowiada za krótkotrwałe przechowywanie informacji fonologicznych; Baddeley wyróżnił dwa mechanizmy przechowywania: pasywny, możliwy dzięki magazynowi fonologicznemu (powtarzający się) i aktywny, którym zajmuje się mechanizm pętli artykulacyjnej – podstawą jej funkcjonowania jest bezgłośne powtarzanie;

  • szkicownik wzrokowo-przestrzenny – jest analogiem pętli fenologicznej, z tym że jego podstawową funkcją jest przechowywanie materiału wzrokowego i przestrzennego

  • bufor epizodyczny (odpowiedzialny za przechowywanie złożonej informacji pochodzącej z kilku modalności)

Przeszukiwanie pamięci krótkotrwałej polega na prezentacji zbioru bodźców (najczęściej liter i cyfr, a także obrazów, słów, dźwięków), w którym poszukiwany jest bodziec docelowy.

Zadaniem osoby badanej jest zapamiętanie prezentowanego zestawu bodźców i udzielenie odpowiedzi twierdzącej, jeśli sygnał zgodny z bodźcem był obecny w prezentowanym zestawie (próby pozytywne) albo przeczącej, kiedy był nieobecny (próby negatywne).

Rodzaj prezentacji bodźców:

1. Sekwencyjna – zestaw bodźców prezentowany element po elemencie

2. Symultaniczna – jednoczesna reprezentacja całego zestawu

Bodziec docelowy eksponowany jest po zaprezentowaniu całego zbioru.

Podział pamięci ze względu na proces zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania wg Squire’a.

• deklaratywna: (Tulving) – kodowanie poprzez włączanie nowej struktury wiedzy (jawne uczenie się)

  • semantyczna – obejmuje specyficzną, stosunkowo łatwą do werbalizacji wiedzę ogólną, „wiedza o świecie”, wiedza zorganizowana, dane pośrednie z różnych źródeł; symboliczne reprezentacje wiedzy ogólnej;

  • epizodyczna – obejmuje informacje o czasowo umiejscowionych wydarzeniach i relacjach między nimi; pamięć typu wspomnieniowego, która wiąże się z naszą osobistą przeszłością (autobiograficzna); wydarzenia kodowane są bezpośrednio w takiej postaci w jakiej zostały spostrzeżone

• niedeklaratywna - trudność w jej werbalizacji; poprzedzanie, warunkowanie klasyczne, habituacja, mimowolne uczenie się

• proceduralna (nawyki, umiejętności)

Pamięć proceduralna

Dotyczy działań, które dopiero mają zostać podjęte. Poczynione plany są w pewien sposób utrwalone w pamięci. W badaniach chodzi o działania intencjonalne. (czynności rutynowe nie podlegają planowaniu). Angażuje procesy uwagowe. Inicjowanie pamięci krótkotrwałej wiąże się z kontrolowanym przetwarzaniem informacji. Nie wiadomo czy pamięć prospektywna jest osobnym rodzajem pamięci w sensie kryteriów wyróżnionych przez Tulvinga – jest częściowo niezależna. Funkcje pamięci prospektywnej realizowane są dzięki pamięci krótkotrwałej jak i długotrwałej, jednak wyróżnia się jej kilka rodzajów.

Podział ze względu na perspektywę czasową:

1. bliska (bardziej angażuje STM)

2. odległa (bardziej angażuje LTM)

Ze względu na wskazówki wykonania planowanego działania:

1. jest związane z konkretnym momentem w czasie (np. dziś o 20 mam zażyć lekarstwo) – częściej o nich zapominamy niż o

2. związane z wydarzeniem lub kontekstem (kiedy będę przechodzić koło apteki kupię tabletki)

McDaniel, Robinson-Riegler, Einstein – temat: mechanizm inicjowania pamięci prospektywnej przez wskazówki zewnętrzne; czy istotne są właściwości określonego bodźca, czy jego znaczenie?

Dwufazowe działanie pamięci prospektywnej

1. rozpoznanie (wydarzenia jako sygnału do podjęcia zaplanowanego działania)

2. przypominanie (jednostka przypomina sobie co miała zrobić)

Związek między bodźcem wyzwalającym a planowanym działaniem

1. zbyt słaby bodziec – może dojść do rozpoznania bodźca wyzwalającego bez przypominania sobie, jakie działanie należało podjąć

2. zbyt silny bodziec – może dojść do automatycznego uruchomienia określonej czynności

Zainicjowanie pamięci prospektywnej wymaga trzech czynników

1. rozpoznanie przez jednostkę znaczenia bodźca wyzwalającego, a nie tylko dostrzeżenia jego obecności

2. odpowiednia siła aktywacji umysłowej reprezentacji bodźca wyzwalającego, aby doszło do jego włączenia w zakres informacji podlegających przetwarzaniu kontrolowanemu

3. silne powiązanie bodźca wyzwalającego bodźca z określonym zapisem w pamięci prospektywnej