Pielęgnowanie chorego z zaburzeniami snu

Sen jest jednym z podstawowych zachowań człowieka: Jest fazową, rytmiczną,
spoczynkową aktywnością mózgu. Jedną trzecią życia dorosłego człowieka stanowi sen. Sen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania. Gwarantuje m.in. regenerację sił organizmu, umożliwia konsolidację śladów pamięciowych umożliwia efektywną naukę.

Dwie fazy snu:

• Faza non REM (NREM)– faza snu wolnofalowego

• Faza REM (faza szybkich ruchów gałek ocznych) odpowiedzialna za: marzenia senne, charakteryzująca się: skurczami mięśni, wzrostami i spadkami ciśnienia krwi, zmianami częstości pracy serca. Aktywność mózgu jest wtedy bardzo wysoka, obudzeni w tej fazie będziemy pamiętać sen, który właśnie śniliśmy. Gdy ta faza dobiegnie końca, mózg rozpoczyna cykl od nowa. Nasz mózg raz śpi bardzo głęboko, a raz bardzo płytko.

• 

Jeden cykl trwa około 90

Na to, jak łatwo nam się wstaje ogromny wpływ ma moment, w którym się budzimy.  Najłatwiej jest wstać, gdy obudzimy się między cyklami (a najlepiej na początku nowego cyklu), podczas fazy REM. Aktywność mózgu wtedy jest bardzo wysoka, prawie tak, jak za dnia. Obudzeni w takim momencie jesteśmy od razu gotowi, aby rozpocząć nowy dzień

Sen odgrywa rolę w:

• Odbudowie tkanek

• Termoregulacji

• Czynnościach immunologicznych

• Utrzymaniu pamięci

• Regulacji wrażliwości receptorów noradrenergicznych

Mianem zaburzeń snu określa się wszelkie dysfunkcje i nieprawidłowości, które dotyczą długości, jak i jakości snu. Zaburzenia snu mogą mieć charakter izolowany albo stanowić jeden z symptomów chorób natury psychicznej (depresji, nerwicy, uogólnionych lęków, uzależnień) lub somatycznej.

Istotą bezsenności jest: subiektywne poczucie braku snu, niewyspanie i senność w ciągu dnia, które występują, mimo iż długość snu mieści się w normie.

Do najbardziej popularnych zaburzeń snu zalicza się:

1. DYSSOMNIE zaburzenia snu, które charakteryzują się: nieprawidłową ilością, jakością oraz czasem trwania snu np.

bezsenność,

hipersomnia, czyli nadmierna senność, narkolepsja,

zaburzenia rytmów okołodobowych,

zespół przyspieszonej fazy snu

zaburzenia snu związane z nocną dysfunkcją oddechową;

1. PARASOMNIE - zaburzenia snu, które występują: w trakcie jego trwania, podczas wybudzania lub zasypiania np.

lęki senne,

koszmary nocne,

mówienie przez sen,

Somnambulizm (lunatyzm),

upojenie przysenne (zespół Elpenora),

paraliż przysenny,

seksomnię (zespół Morfeusza)

oraz bruksizm (zgrzytanie zębami podczas snu)

Zaburzenia snu w przebiegu schorzeń psychicznych: bezsenność, problemy ze snem

Są częstym objawem towarzyszącym chorobom psychicznym, np. zaburzeniom nastroju, w tym przede wszystkim depresji

Do najpopularniejszych zaburzeń snu zalicza się m.in. Bezsenność (isomnia), która polega na:

• utrzymujących się przez dłuższy czas kłopotach w zasypianiu,

• wybudzaniu się w nocy (więcej niż 3 razy) niemożności powtórnego zaśnięcia

• zbyt wczesnym budzeniu się

Trudności ze snem wykazują także osoby z zespołem niespokojnych nóg. Zaburzenie to występuje zazwyczaj przed zaśnięciem. Charakteryzuje się nieprzyjemnymi oraz bolesnymi doznaniami w nogach (czasem w rękach), wierceniem się, poruszaniem nogami i próbami ich rozmasowania, co jednak nie uśmierza bólu.

Hipersomia- inaczej Nadmierna senność w ciągu dnia wraz z napadami snu niezależnie od miejsca i pory. Możemy wyróżnić Przygodną lub Przewlekłą. Jest to stan, w którym dochodzi do zaburzenia aktywności w ciągu dnia, przy znacznym nasileniu objawów. Chory zasypia kilka do kilkunastu razy w ciągu dnia w najróżniejszych okolicznościach np. w czasie jedzenia, pracy, w czasie rozmowy, jazdy samochodem. Sen ten jest krótki i chorego można łatwo wybudzić. Nadmierna senność może być objawem:

• chorób ogólnoustrojowych

• układu nerwowego

• nadużywania leków i alkoholu

Bezdech senny (OBS) albo inaczej zespół bezdechu śródsennego - polega na ustaniu wentylacji płuc podczas spania przez okres dłuższy niż 10 sekund lub spłyceniu oddechu poniżej 50%. Głównym objawem bezdechu jest chrapanie i wielorazowe epizody wybudzania się w ciągu nocy, co powoduje rano uczucie niewyspania i zmęczenia. Konsekwencją bezdechów jest: senność w ciągu dnia, upośledzenie sprawności umysłowej ( upośledzenie pamięci, zaburzenia równowagi, depresja). Szacuje się, że z powodu OBS cierpi 24% dorosłych mężczyzn i 9% dorosłych kobiet. Objawy choroby odczuwa około 4% dorosłych mężczyzn i 2% dorosłych kobiet.

Odwrócony rytm snu i czuwania (delirium), majaczenie nocne, nocny stan pobudzenia

chorzy w nocy nie śpią, zasypiają rano i przesypiają cały dzień. W nocy są: pobudzeni, mają omamy, nieustannie mówią, płaczą, lub krzyczą. Środki nasenne zwykle nie dają rezultatów .

Szacuje się, że od 30 do 35% osób w populacji ogólnej ma problemy ze snem, a 9-11% cierpi na chroniczną bezsenność

Somnambulizm, potocznie nazywany lunatyzmem. Są parasomniami typowymi dla wieku dziecięcego. Występują one podczas snu głębokiego, którego u dzieci jest znaczne więcej niż u osób dorosłych.

Z badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że przeciętny człowiek śpi około 7 godzin i 30 minut, czyli o 1,5 godziny krócej niż na początku XX wieku. Ponadto szacuje się, że od 30 do 35% osób w populacji ogólnej ma problemy ze snem, a 9-11% cierpi na chroniczną bezsenność

Deprywacja snu przez dłuższy czas powoduje szereg negatywnych efektów psychicznych i fizjologicznych, np.:

• spadek samopoczucia

• rozdrażnienie, irytację, gniew, wybuchy złości, huśtawkę emocjonalną;

• zmiany nastroju;

• zmęczenie,

• brak pokrzepienia i wypoczynku odczuwanego w ciągu dnia;

• senność,

• spowolnienie reakcji,

• gorszy refleks;

• osłabienie zdolności poznawczych,

• gorszą jakość wykonania zadań;

• spadek koncentracji uwagi i motywacji

• luki w pamięci

• większą ilość błędów w pracy

• wzrost wypadków komunikacyjnych, np. na skutek zaśnięcia za kierownicą;

• komplikacje zdrowotne, większe spożycie leków;

• destabilizację funkcjonowania układu immunologicznego

• większą podatność na infekcje;

• większe ryzyko wystąpienia depresji lub innej choroby afektywnej;

• większą podatność na choroby układu krążenia (np. nadciśnienie)

• większą podatność na choroby układu trawiennego;

• skłonność do otyłości.

Chroniczne zaburzenia snu wymagają dokładnej diagnozy i leczenia. Należy udać się do lekarza psychiatry lub neurologa albo do poradni zaburzeń snu.

Leczenie zaburzeń snu: Poprawia jakość życia pacjentów. Chroni przed rozwojem chorób somatycznych, mających związek z deprywacją snu. Nie ma metody , która odpowiadałaby na pytanie, jak leczyć bezsenność, narkolepsję czy lunatyzm.

Każdy pacjent cierpiący na bezsenność przewlekłą powinien prowadzić DZIENNICZEK SNU a nasilenie bezsenności powinno być okresowo (co 2–4 tyg.) oceniane przy użyciu standaryzowanej skali klinicznej (np. ateńskiej skali bezsenności).

Dzienniczek snu jest podstawową formą monitorowania przebiegu leczenia. W najprostszej formie umożliwia on ocenę

1. długości czasu spędzanego w łóżku,

2. długości snu

3. długości czasu zasypiania, czyli latencji snu

Leczenie

1. Technika skracania czasu spędzanego w łóżku ( nie mniej niż 6 godzin)

• Technika kontroli bodźców - ma na celu ponowne powiązanie sypialni i łóżka ze snem

Łóżko powinno być używane tylko do snu i życia seksualnego, inne rodzaje aktywności – jak czytanie, oglądanie telewizji, jedzenie – należy wykonywać poza łóżkiem.

Jeśli pacjent nie może zasnąć lub po przebudzeniu powrócić do snu, zaczyna się z tego powodu denerwować, kręcić w łóżku, wtedy powinien opuścić łóżko i udać się do innego pomieszczenia. Do łóżka może powrócić dopiero wtedy, gdy poczuje się senny.

Rano należy wstawać zawsze o tej samej porze, niezależnie od tego, jaka była jakość snu w ciągu nocy,

Regularne pory snu trzeba utrzymywać przez 7 dni w tygodniu.

Konieczne jest unikanie drzemek w ciągu dnia.

2. Interwencja paradoksalna - służy powstrzymaniu pacjenta przed próbami zasypiania na siłę.

Należy zalecić pacjentowi, aby nie starał się wieczorem jak najszybciej zasnąć, tylko wręcz przeciwnie – by przedłużał czuwanie.

To samo pacjent powinien robić po każdym wybudzeniu się w nocy.

3. Progresywna relaksacja mięśniowa - treningi relaksacyjne (po kolei rozluźniać i napinać poszczególne grupy mięśni, stosując przy tym odpowiednią liczbę powtórzeń)

4. Leczenie farmakologiczne w poradni zaburzeń snu

Podstawowa forma leczenia cierpiących na bezsenność to:

Wzmacnianie procesu homeostatycznego poprzez skracanie czasu spędzanego w łóżku promowanie aktywności fizycznej w ciągu dnia zastosowanie technik behawioralnych:

1. Osoby z opóźnioną fazą snu (głównie młode) powinny unikać w godzinach wieczornych: oglądania telewizji, pracy na komputerze, rozbudzającej aktywności fizycznej i psychicznej, przebywania w jasno oświetlonych pomieszczeniach

2. Osobom z przyśpieszoną fazą snu (głównie osoby w wieku podeszłym)

• zaleca się, by wieczorem jak najdłużej pozostawały aktywne, powinny chodzić na wieczorne spacery, przebywać wieczorem w jasno oświetlonym pomieszczeniu, utrzymywać jak najdłuższy wieczorny kontakt z rodziną/innymi osobami.

Higiena snu

Zaburzenia snu wynikają nie tylko z chorób natury somatycznej czy psychicznej, ale wiążą się również z czynnikami środowiskowymi zakłócającymi sen. Bezsenność może wystąpić jako stan fizjologiczny przy zakłóceniach snu przez: hałas, niekorzystny mikroklimat, napięcie psychiczne .

Jest stanem występującym u osób starzejących się i u młodych, zdrowych i bardzo aktywnych. Istotą bezsenności jest: subiektywne poczucie braku snu, niewyspanie i senność w ciągu dnia, które występują, mimo iż długość snu mieści się w normie.

Chroniczne zaburzenia snu wymagają dokładnej diagnozy i leczenia. Należy udać się do lekarza psychiatry lub neurologa albo do poradni zaburzeń snu.

Zanim jednak skorzysta się z leczenia farmakologicznego zaburzeń w zasypianiu, warto pamiętać, że komfort snu można sobie zapewnić, pamiętając o przestrzeganiu kilku prostych zasad:

• Ustal stały rytm snu i aktywności – kładź się spać i budź się codziennie o tej samej porze.

• Gimnastykuj się, uprawiaj sporty i aktywnie wypoczywaj – wysiłek fizyczny ułatwia zasypianie, ale pamiętaj, by unikać ćwiczeń na 5-6 godzin przed snem, gdyż mogą działać pobudzająco.

• Dbaj o zdrowy styl życia:

• unikaj kofeiny, nikotyny i dużej ilości czekolady, szczególnie przed snem, gdyż używki te działają energetyzująco na organizm.

• Przed położeniem się spać nie pij alkoholu. Co prawda, wieczorny drink ułatwia zasypianie, ale spłyca sen.

• Unikaj drzemek w ciągu dnia – wieczorna senność pojawia się później i trudniej jest zasnąć.

• Nie kładź się spać z zupełnie pustym żołądkiem ale nie jedz obfitych posiłków tuż przed zaśnięciem, nie przejadaj się przed snem, a przynajmniej kolację jedz powoli,

• Zasypiaj na boku

• Stwórz rytuał chodzenia spać –

• zjedz lekkostrawną kolację,

• pościel łóżko,

• umyj się, wykonaj czynności kosmetyczne,

• ubierz piżamę,

• zgaś światło

• wygodnie ułóż się w łóżku.

• Zrelaksuj się przed snem: odpręż się, zapomnij o stresach w ciągu dnia, posłuchaj muzyki, poczytaj książkę, weź ciepłą kąpiel, która wzmaga senność

• Nie zażywaj leków, które mogą opóźniać lub zakłócać sen,

• Zatroszcz się o dobrą aurę w sypialni: miejsce spania powinno być: ciche,

chłodne (najlepsza temperatura to 16-18°C), wygodne, zaciemnione, co sprzyja produkcji melatoniny – hormonu produkowanego przez szyszynkę, który warunkuje sen.

• Kiedy nie możesz zasnąć w czasie 30 minut od zgaszenia światła, wstań z łóżka i zacznij robić coś innego, np. przenieś się do innego pokoju.

Skorzystaj z zabiegów relaksujących – głębokie oddychanie, wizualizowanie sympatycznych wyobrażeń, relaksacja progresywna Jacobsona ułatwiają zasypianie (bazuje ona na założeniu, że odprężenie psychiczne powinno naturalnie wynikać z odprężenia fizycznego)

• Godzinę przed sen zrób kilka ćwiczeń oddechowych,

• Postaraj się wstawać o tej samej porze nawet, jeśli miałeś złą noc, lub położyłeś się późno

• Wypij ciepły napój mleczny. Przed snem szklanka mleka z miodem – pobudza wytwarzanie się Tryptofanu ( aminokwas na depresję). Jest on związkiem wyjściowym do biosyntezy dwóch rodzajów hormonów:

1. melatoniny, która jest odpowiedzialna za regulację cyklów snu i czuwania czyli rytm dobowy;

2. serotoniny, która jest hormonem regulującym aktywność wielu związków, występujących w mózgu, a odpowiadających za: ruchy mięśni, aktywność umysłową, stan świadomości - umożliwia zaśnięcie.

Najlepszymi źródłami tryptofanu są

rośliny strączkowe,

biały ser,

szparagi,

ananas,

pestki słonecznika,

szpinak,

mleko

banany

Nie należy bagatelizować problemów ze snem i pozwalać na uczucie permanentnego zmęczenia, gdyż niewyspanie znacznie obniża jakość funkcjonowania i poczucie zadowolenia z życia.

Relaksacja progresywna Jacobsona. Punktem wyjścia jest uświadomienie sobie różnicy pomiędzy stanem napięcia, a następnie rozluźnienia poszczególnych partii mięśni. W ten sposób poprzez rozluźnienie mniejszych obszarów dochodzi stopniowo do rozluźnienia całego ciała, a w konsekwencji odprężenia psychicznego. Podczas relaksu napina się energicznie mięśnie poszczególnych partii ciała na ok 5 sekund, by po chwili świadomie je rozluźnić skupiając sie przez co najmniej 10- 20 sek. Fizycznemu napinaniu i następującego po nim odprężeniu może towarzyszyć wizualizowanie sobie odpływającej z ciała wraz z odpręzeniem fali mięśni. Kluczowe jest również utrzymanie spokojnego miarowego oddechu przez nos, najlepiej torem brzusznym

• - Zaciśnij obie pięści – zwróć uwagę na napięcie dłoni i przedramion – rozluźnij się.

• - Dotknij palcami barków i podnieś ramiona – odnotuj napięcie bicepsów i ramion – rozluźnij się.

• Wzrusz ramionami, podnieś je jak najwyżej – zwróć uwagę na napięcie barków – rozluźnij się.

• - Zmarszcz czoło – zwróć uwagę na napięcie czoła i okolicy oczu – rozluźnij się.

• - Zaciśnij powieki – odnotuj napięcie – rozluźnij mięśnie z lekko przymkniętymi oczami.

• - Przyciśnij język do podniebienia – zwróć uwagę na napięcie w jamie ustnej – rozluźnij się.

• - Zaciśnij zęby – odnotuj napięcie w jamie ustnej i szczęce – odpocznij.

• - Odrzuć głowę do tyłu – zauważ napięcie karku i górnej partii pleców – odpocznij.

• - Opuść głowę, przyciśnij brodę do piersi – zauważ napięcie karku i barków – rozluźnij się.

• Wygnij plecy w łuk odsuwając się od oparcia krzesła i cofnij ramiona do tyłu – zauważ napięcie pleców i barków – odpocznij.

• Weź głęboki oddech i zatrzymaj powietrze – odnotuj napięcie klatki piersiowej i pleców – odpocznij.

• - Zrób dwa głębokie oddechy, zatrzymaj i wydychaj powietrze – zauważ, że oddech staje się wolniejszy i spokojniejszy – odpocznij.

• Wciągnij brzuch, staraj się docisnąć go do kręgosłupa – odnotuj uczucie napięcia brzucha – rozluźnij się, oddychaj regularnie.

• - Napnij mięśnie brzucha – zauważ naprężenie w brzuchu – odpocznij.

• Napnij pośladki tak, aby się na nich lekko podnieść – zauważ napięcie – odpocznij.

• - Ściągnij uda wyprostowując nogi – zauważ napięcie – odpocznij.

• Skieruj palce u nóg do góry, ku twarzy – odnotuj napięcie stóp i łydek – odpocznij.

• - Podkurcz palce u nóg tak, jakbyś chciał je zagrzebać w piasku – zauważ napięcie w podbiciu stóp – odpocznij.

F

• 10009387 hipersomnia - zaburzony sen: nadmiernie długi i głęboki sen, splątanie po przebudzeniu, nadmierna senność, letarg związany raczej z czynnikami psychologicznymi niż fizjologicznym

• 10013211 koszmary nocne - zaburzona percepcja: faza REM, narastające uczucie silnego nieposkromionego strachu, przerażenia i utrzymującego się stresu lub skrajnego niepokoju, który zwykle budzi śpiącego

• 10014939 adekwatny sen

• 10040379 drzemka

• 10006118 dystres

DC

• 10041824 bezsenność

• 10027226 zaburzony sen

• 10039968 koszmary nocne

• 10037615 ryzyko zaburzonego snu

• 10000477 niepokój

• 10041017 niepokój przed śmiercią

• 10035792 równowaga nastroju

• 10023066 dyskomfort

• 10025284 gotowość do uzyskania komfortu

IC

• 10024365 demonstrowanie technik relaksacyjnych

• 10039170 muzykoterapia

• 10040380 nauczanie o śnie

• 10038681 nauczanie o zarządzaniu stresem

• 10036764 ocenianie snu

• 10041745 ocenianie niepokoju

• 10038938 ocenianie nastroju

• 10037295 ocenianie w kierunku oznak dyskomfortu

• 10030589 ocenianie wsparcia emocjonalnego

• 10024298 ocenianie wsparcia społecznego

A

• 10016480 dodawanie otuchy

Proces ICNP

DC

• 10037615 ryzyko zaburzonego snu

IC

• 10024365 demonstrowanie technik relaksacyjnych

• 10036764 ocenianie snu

• 10040380 nauczanie o śnie

DC wynik

• 10035792 równowaga nastroju

Literatura u autora.