Klatka piersiowa -Klatka piersiowa zawiera i ochrania narządy w niej położone. Szkielet klatki piersiowej ma budowę kostno-chrzęstną i prócz kręgosłupa piersiowego tworzy go dwanaście par żeber oraz mostek.

Żebra - (costae) z uwagi na stosunek do mostka dzielimy na: 7 par żeber prawdziwych (costae verae), bezpośrednio łączących się z mostkiem oraz 5 par żeber rzekomych (costae spuriae), nie połączonych bezpośrednio z mostkiem. Spośród żeber rzekomych 3 pierwsze pary, tj. żebra od 8 do 10, łączą się z mostkiem pośrednio, poprzez chrząstkę 7 żebra i dlatego nazywamy je żebrami przytwierdzonymi (costae affixae). W wyniku połączenia się chrząstek żebrowych powyższych żeber wytwarza się obustronnie łuk żebrowy (arcus costalis), stanowiący przednio-dolną granicę klatki piersiowej. Ostatnie dwie pary żeber nie łączą się ze sobą, ich wolne końce tkwią w powłokach brzusznych i nazywamy je żebrami wolnymi (costae fluitantes).

Każde żebro składa się z dłuższej części kostnej zwanej kością żebrową oraz krótszej części zwanej chrząstką żebrową położonej z przodu. Długość żebra wzrasta od 1-go do 7-go, następnie stopniowo zmniejsza się, w związku z tym 12-ste żebro posiada długość zbliżoną do pierwszego.

Kość żebrowa (os costale) posiada koniec tylny, kręgosłupowy i koniec przedni, czyli mostkowy oraz znajdujący się między nimi trzon. Koniec kręgosłupowy jest zgrubiały i tworzy głowę żebra (caput costae), która jest zaopatrzona w powierzchnię stawową (facies articularis capitis costae) służącą do połączenia z dołkiem żebrowym trzonów kręgów piersiowych.

W żebrach od 2go do 10go powierzchnia stawowa głowy żebra jest przedzielona poziomo biegnącym grzebieniem głowy żebra (crista capitis costae) na część górną i dolną. Jest to związane z budową odpowiadających im dołków żebrowych. Głowa żebra przedłuża się w szyjkę żebra (collum costae), której zaostrzona górna krawędź nosi nazwę grzebienia szyjki żebra (crista colli costae). Na żebrach pierwszych i ostatnich brak jest grzebienia szyjki żebra. Następnie szyjka żebra przechodzi w trzon żebra (corpus costae). Na granicy przejścia szyjki w trzon żebra znajduje się guzek żebra (tuberculum costae) z powierzchnią stawową (facies articularis tuberculi costae) przeznaczoną do połączenia się z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego odpowiedniego kręgu piersiowego. Na dwóch ostatnich żebrach guzek żebrowy nie występuje.

Trzon żebra (corpus costae) jest cienki i spłaszczony, posiada gładką i wypukłą powierzchnię zewnętrzną oraz wklęsłą powierzchnię wewnętrzną. Największe załamanie trzonu żebra jest położone bocznie od guzka i tworzy tzw. kąt żebra (angulus costae). Kąt żebra w żebrze I jest położony w rejonie guzka żebra, w następnych żebrach oddala się w bok od guzka, a brak go na dwóch ostatnich żebrach. Powierzchnie trzonu schodzą się w dwóch brzegach, z których brzeg górny jest grubszy i zaokrąglony, a brzeg dolny ostry. Wzdłuż dolnego brzegu, na wewnętrznej powierzchni trzonu, przebiega bruzda żebra (sulcus costae) przeznaczona dla naczyń i nerwów międzyżebrowych.

Koniec przedni kości żebrowej jest nieco szerszy i posiada chropowatą powierzchnię do połączenia z chrząstką żebrową.

Chrząstka żebrowa (cartilago costalis), czyli żebro chrzęstne stanowi przedłużenie żebra kostnego i jest istotnym czynnikiem, zwiększającym sprężystość ścian klatki piersiowej.

Żebra krańcowe, tj. górne i dolne, różnią się dość znacznie od pozostałych.

Pierwsze żebro jest szerokie i płaskie, ustawione w płaszczyźnie poprzecznej i w związku z tym posiada powierzchnię górną i dolną trzonu, a brzegi skierowane na zewnątrz i do wewnątrz.

Głowa mała zaokrąglona i powierzchnia stawu nie podzielona, łączy się z trzonem 1szego kręgu piersiowego. Brzeg zewnętrzny jest wypukły i gruby, służy za przyczep mięśnia zębatego przedniego.

Na powierzchni górnej pierwszego żebra, kierując się od strony przyśrodkowej ku bokowi, znajduje się: guzek mięśnia pochyłego przedniego (tuberculumm. scaleni anterioris), bruzda tętnicy podobojczykowej (sulcus a. subclaviae) oraz chropowate pole, będące miejscem przyczepu mięśnia pochyłego środkowego.

Żebro drugie posiada pośrednie ustawienie powierzchni w stosunku do żebra pierwszego i niżej leżących żeber. Trzon nie jest skręcony

Dwa ostatnie żebra są słabiej rozwinięte, krótsze, pozbawione szyjki, guzka i kąta żebra, a ich przedni koniec ma małą chrząstkę żebrową.

Na kości żebrowej wyróżniamy 3 krzywizny: krzywiznę płaszczyzny, krzywiznę krawędzi i krzywiznę osi długiej. Krzywizna płaszczyzny wiąże się z zewnętrzną powierzchnią wypukłą i wewnętrzną wklęsłą. Krzywizna krawędzi powoduje, że żebro położone na płaszczyźnie nie przylega doń całą krawędzią. Krzywizna osi długiej jest związana z esowatym skręceniem żebra.

Żebra są zbudowane z istoty gąbczastej bogatej w szpik kostny czerwony i pokryte cienką warstwą istoty kostnej zbitej.

Mostek - Mostek (sternum) jest nieparzystą kością płaską, zamykającą pośrodku od przodu ścianę klatki piersiowej. Mostek jest ustawiony nieco skośnie od góry i tyłu ku dołowi i do przodu. Leży na wysokości od 2-3 do 9-10 kręgu piersiowego. Kształt mostka przypomina krótki, szeroki miecz grecki, stąd trzy jego składowe części otrzymały swe nazwy: najszersza część górna nosi nazwę rękojeści, najdłuższa część środkowa to trzon mostka, a dolna, najsłabiej rozwinięta część nazywa się wyrostkiem mieczykowatym. Trzy części mostka są zespolone w jedną całość za pośrednictwem chrząstkozrostów; co warunkuje im w stosunku do siebie pewien stopień ruchomości.

Rękojeść mostka (manubrium sterni) jest zbliżona kształtem do czworokąta, zwęża się ku dołowi. Na brzegu górnym, najgrubszym, zaznacza się pośrodku płytkie wcięcie szyjne (incisura jugularis), a bocznie od niego znajduje się parzyste zagłębienie zwane wcięciem obojczykowym (incisura clavicularis), które służy do połączenia stawowego z obojczykiem. Poniżej, na brzegach bocznych rękojeści, leży wcięcie żebrowe (incisura costalis) do połączenia z chrząstką pierwszego żebra.

Powierzchnia przednia jest wypukła i gładka, służy za przyczep części mostkowej mięśnia piersiowego większego i mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Powierzchnia tylna wklęsła i gładka przyczepiają się do niej mięśnie mostkowo-gnykowy i mostkowo-tarczycowy.

Trzon mostka (corpus sterni) jest dłuższy, węższy i cieńszy od rękojeści, posiada także powierzchnię przednią i tylną oraz dwa brzegi boczne. Brzeg górny trzonu łączy się z brzegiem dolnym rękojeści pod kątem otwartym ku tyłowi za pośrednictwem chrząstki włóknistej. Połączenie to nosi nazwę spojenia mostkowego (symphysis sterni), a załamanie trzonu w stosunku do rękojeści tworzy tzw. kąt mostka (angulus sterni). Kąt mostka podczas wdechu spłaszcza się. Dolny brzeg trzonu mostka zespala się z wyrostkiem mieczykowatym za pośrednictwem chrząstkozrostu mostkowego (synchondrosis sternalis). W miejscu spojenia mostka, na bocznych krawędziach rękojeści i trzonu, znajduje się para wcięć żebrowych, przeznaczonych do połączenia z chrząstką drugiego żebra. Niżej, wzdłuż brzegów bocznych trzonu, są położone kolejne wcięcia żebrowe dla pozostałych żeber prawdziwych, tj. od 3 do 7. Na części przedniej trzonu przyłącza się część mostkowa mięśnia piersiowego większego.

Powierzchnia tylna jest równa, do jej dolnej części z boku przyczepia się mięsień poprzeczny klatki piersiowej.

Wyrostek mieczykowaty (processus xiphoideus) jest tworem szczątkowym, odznacza się niestałym kształtem i wielkością. Wewnętrzna budowa mostka jest podobna do struktury żeber.

Do powierzchni przedniej po obu stronach przyczepia się więzadło żebrowo-mieczykowe i mała część mięśnia prostego brzucha, powierzchnia tylna jest miejscem przyczepu.

Połączenia żeber z kręgosłupem

Żebra łączą się ruchomo z kręgami piersiowymi za pośrednictwem stawów żebrowo-kręgowych (articulationes costovertebrales). Każde żebro, z wyjątkiem 11go i 12, uczestniczy w utworzeniu dwóch odrębnych anatomicznie stawów, które pod względem mechanicznym stanowią zwartą całość.

Głowa żebra porusza się w dołkach żebrowych trzonów a guzek żebra obraca się w dołku żebrowym wyrostków poprzecznych.

Stawy głów żebrowych (articulationes capitum costarum) są utworzone przez powierzchnię stawową głowy żebra i dołki żebrowe dwóch sąsiednich kręgów oraz leżący między nimi krążek międzykręgowy. W żebrach 1, 11 i 12 głowa żebra łączy się z jednym trzonem kręgu. Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka włóknista w stawach od 2 do 10, natomiast w stawach 1 i 11, 12 żebra - chrząstka szklista. Staw otacza cienka torebka stawowa, którą wzmacniają dwa więzadła:

więzadło PROMIENISTE głowy żebra (lig. capitis costae radiatum) biegnie na przedniej powierzchni torebki, od głowy żebra do powierzchni bocznej sąsiednich trzonów i krążków międzykręgowych,

więzadło ŚRÓDSTAWOWE głowy żebra (lig. capitis costae intraarticulare) rozpięte jest w jamie stawu między grzebieniem głowy żebra a krążkiem międzykręgowym i występuje w stawach od 2 do 10 żebra.

Stawy żebrowo-poprzeczne (articulationes costotransversariae) są utworzone przez wypukłą powierzchnię stawową guzka żebra i dołek żebrowy wyrostka poprzecznego. Stawy te występują w 10 górnych żebrach. Do najważniejszych więzadeł wzmacniających torebkę stawową należą:

więzadło żebrowo-poprzeczne (lig. costotransversarium) rozpięte między szyjką żebra a wyrostkiem poprzecznym odpowiadającego mu kręgu, ŁĄCZY SZYJKĘ Z WYROSTKIEM POPRZECZNYM.

więzadło żebrowo-poprzeczne górne – silnie czworokątne pasmo biegnie od grzebienia szyjki żębra skośnie w górę i bocznie do dolnego brzegu wyrostka wyżej położonego kręgu.

OD SZYJKI GŁÓWKI ŻEBRA BOCZNIE DO WYROSTKA WYŻEJ POŁOŻONEGO KRĘGU

więzadło żebrowo-poprzeczne boczne (lig. costotransversarium superius et laterale), które łączą rejon szyjki i guzka żebrowego z wyrostkiem poprzecznym wyżej leżącego kręgu.

Z POWIERZCHNI TYLNEJ SZYJKI ŻEBRA SKOŚNIE W GÓRĘ I PRZYŚRODKOWO.

[…]Oba stawy żebrowo-kręgowe tworzą pod względem czynnościowym jedną całość. Wspólną osią ruchu jest oś długa szyjki żebra, wokół której odbywają się ruchy obrotowe.[…]

więzadło guzka żebra – krótkie mocne pasmo. Skośnie z wierzchołka wyrostka poprzecznego do powierzchni tylnej odpowiadającego mu guzka żebra. SKOŚNIE Z WYROSTKA POPRZECZNEGO DO POWIERZCHNI TYLNEJ GUZKA ŻEBRA

więzadło lędźwiowo-żebrowe – część górna blaszki głębokiej powięzi piersiowo lędźwiowej i uwzględnione będzie dalej.

Połączenia żeber z mostkiem

Chrząstka 1go żebra wytwarza chrząstkozrost mostkowo-żebrowy (synchondrosis sternocostalis). Chrząstki żeber od 2 do 7 łączą się z mostkiem za pośrednictwem stawów mostkowo-żebrowych (articulationes sternocostales), wykazujących duże podobieństwo budowy do stawów głów żebrowych. Torebka stawowa wzmocniona jest więzadłem promienistym a więzadło śródstawowe wzmacnia połączenie obu końców stawowych.

Powierzchnię wypukłą tworzą chrząstki żeber, powierzchnię wklęsłą - wcięcie żebrowe na bocznych brzegach mostka. Cienka torebka stawowa tych połączeń jest wzmocniona więzadłami mostkowo-żebrowymi promienistymi (lig. sternocostalia radiata), które na przedniej i tylnej powierzchni mostka przechodzą w błonę mostka (membrana sterni). Błona tylna jest na tyle mocna, że w przypadkach poprzecznych złamań mostka nie pęka tak jak przednia. Natomiast w stawie drugiego żebra występuje dodatkowo więzadło mostkowo-żebrowe śródstawowe (lig. sternocostale intraarticulare).

Więzadła żebrowo-mieczykowe – tworzą one pasma biegnące obustronnie z dolnego końca trzonu mostka i z powierzchni przednich.

Połączenia mostka zachodzą między zwróconymi ku sobie brzegami rękojeści i trzonu oraz trzonu i wyrostka mieczykowatego. Są to chrząstkozrosty mostkowe (synchondroses sternales). Powierzchnie łączących się brzegów pokrywa chrząstka szklista, a między nimi znajduje się chrząstka włóknista. W obrębie chrząstki, między rękojeścią a trzonem, może pojawić się jama wypełniona mazią. Połączenie to nazywamy spojeniem mostkowym (symphysis manubriosternalis). Połączenie to nie ulega kostnieniu.

Klatka piersiowa jako całość

Klatka piersiowa (thorax) kształtem przypomina ścięty stożek, spłaszczony w kierunku przednio-tylnym, podstawą zwrócony ku dołowi. Wyróżnia się na niej najkrótszą ścianę przednią, utworzoną przez mostek i chrząstki żebrowe, dwie najdłuższe ściany boczne oraz ścianę tylną, utworzoną przez kręgosłup piersiowy i tylne części żeber. Żebra są oddzielone od siebie przestrzeniami międzyżebrowymi (spatia intercostalia), które wypełniają mięśnie i błony międzyżebrowe. Ściany klatki piersiowej ograniczają przestrzeń zwaną jamą klatki piersiowej, w której znajdują się ważne dla życia narządy, jak serce i płuca.

Do jamy klatki piersiowej prowadzi otwór górny (apertura thoracis superior), ograniczony trzonem pierwszego kręgu piersiowego, pierwszą parą żeber i brzegiem górnym rękojeści mostka. Płaszczyzna otworu jest pochylona do przodu. Otwór jest wypełniony osklepkami opłucnej oraz przebiegającymi między nimi: przełykiem, tchawicą, wielkimi naczyniami krwionośnymi, przewodem piersiowym (limfatycznym) i nerwami.

Znacznie większy otwór dolny klatki piersiowej (apertura thoracis inferior) jest ograniczony dwunastym kręgiem piersiowym, ostatnią parą żeber oraz chrząstkami żeber przytwierdzonych, wytwarzającymi z każdej strony łuk żebrowy (arcus costalis). Otwór dolny jest zamknięty mięśniem szkieletowym zwanym przeponą. Kąt ograniczony przez łuki żebrowe nazywamy kątem podmostkowym (angulus infrasternalis); wykazuje on dużą zmienność osobniczą.

Kształt klatki piersiowej zależy od wieku, płci, fazy oddechu i typu budowy ciała. U kobiet jest ona krótsza, w swej dolnej części szersza niż u mężczyzn. Klatka piersiowa dziecka jest bardziej okrągła i dopiero z wiekiem ulega spłaszczeniu i poszerzeniu.

Ruchomość klatki piersiowej jest uwarunkowana ruchami poszczególnych żeber kostnych w obu stawach żebrowo-kręgowych oraz sprężystością chrząstek żebrowych i związaną z tym możliwością przesunięć mostka. Podczas skurczu mięśni wdechowych następuje skręcenie żeber na zewnątrz z równoczesnym uniesieniem żeber i mostka ku górze. Podnoszenie żeber i mostka powoduje powiększenie się jamy klatki piersiowej w wymiarze strzałkowym i poprzecznym. Jednocześnie następuje prostowanie kręgosłupa piersiowego i w wyniku skurczu obniżenie przepony, co sprawia, że wybitnie zwiększa się także wymiar wysokościowy jamy klatki piersiowej. Podczas opuszczania żeber, czyli w chwili wydechu, wymiary poprzeczny i strzałkowy zmniejszają się, a przepona unosząc się ku górze w czasie rozkurczu powoduje zmniejszanie wysokości jamy klatki piersiowej.