Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wlkp.

Mózgowe porażenie dziecięce

Terminologia:

Mózgowe porażenie dziecięce jest to zaburzenie bardzo niejednolite klinicznie a także definicyjnie. Istnieje więc wiele różnych definicji.

Według A. Wyszyńskiej to przewlekłe, nie postępujące zaburzenie czynności ośrodkowego neuronu ruchowego, będącego następstwem nieprawidłowego rozwoju lub uszkodzenia mózgu. Nie stanowi ono odrębnej jednostki chorobowej, lecz zespół objawów, spośród których na pierwszym planie wysuwa się upośledzenie funkcji motorycznych.

R. Michałowicz stwierdza, że są to „niepostępujące zaburzenia czynności będących w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub okresie okołoporodowym. MPD nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest różnorodnym etiologicznie i klinicznie zespołem objawów chorobowych, a co się z tym ściśle łączy, także z różnym obrazem anatomopatologicznym.”

Z. Łoszowski definiuje mózgowe porażenie dziecięce jako „zaburzenie czynności ruchowych i postawy będące następstwem uszkodzenia niedojrzałego mózgu lub jego zaburzeń rozwojowych”.

Definicje te wskazują na to, iż mózgowe porażenie dziecięce dotyczy uszkodzenia mózgu, a zwłaszcza neuronu ruchowego. Powstałe uszkodzenie nie pogłębia się z biegiem lat, jedynie wraz z rozwojem fizycznym dziecka mogą się nasilać objawy kliniczne.

Klasyfikacja:

Ze względu na umiejscowienie uszkodzenia w mózgu i występujące objawy, mózgowe porażenie dziecięce dzieli się na następujące postaci:

(Podział wg. Ingrama)

1. Obustronny niedowład kurczowy- charakteryzuje się większym niedowładem kończyn dolnych niż górnych. Górne są często prawie zupełnie sprawne

Przyczyna: niedotlenienie mózgu w okresie okołoporodowym

Skutek: mogą występować napięcia mięśni ud i ścięgien Achillesa, co wiąze się z deformacjami stóp i stawów biodrowych.

1. Niedowład połowiczy- dotyczy niedowładu po jednej ze stron ciała (kończyny górnej i dolnej)

Przyczyna: niedotlenienie, krwawienia do mózgu lub zapalenie opon mózgowych

Skutek: asymetrie w ciele dziecka się nasilają, kończyny rosną wolniej, ograniczone czucie, padaczka.

1. Obustronny niedowład połowiczny- zaburzenia wszystkich czynności ruchowych, niedorozwój umysłowy, zaburzenia wzroku, mowy, padaczka.

Przyczyna: przewlekłe niedotlenienie inne czynniki działające szkodliwie na płód.

Skutek: brak możliwości samodzielnego poruszania się, wymagają stałej opieki, przebywają na wózkach inwalidzkich.

1. Postać pozapiramidowa- niekontrolowane ruchy mimowolne, niezależne od woli, utrudnienia w rozwoju mowy i czynności manualnych, rozwój umysłowy jest w większości przypadków prawidłowy.

Przyczyny: wysoki poziom bilirubiny we krwi noworodka z powodu konfliktu serologicznego

1. Postać móżdżkowa- uszkodzenia móżdżku, zaburzenia koordynacji ruchów, zaburzenia równowagi, niemożność dostosowania siły.

2. Postaci mieszane- najliczniejsza grupa, gdyż uszkodzenie mózgu często zaburza współdziałanie między wieloma jego strukturami. Stopień nasilenia zaburzeń zależy nie tylko od miejsca uszkodzenia mózgu ale także od rozległości i ciężkości tego uszkodzenia.

Funkcjonowanie psychofizyczne dziecka z porażeniem mózgowym.

Dojrzewanie dziecka zależy od jego fizycznego, umysłowego i emocjonalnego rozwoju. U dzieci z MPD rozwój ten jest zaburzony.

Wśród zaburzeń występują

1. zaburzenia wzroku, które powodują:

• trudności w zauważaniu różnic między przedmiotami

• trudności z wyróżnianiem figury z tła.

• słaba pamięć wzrokowa

1. zaburzenia słuchu, które powodują:

• trudności z zapamiętywaniem słów, wierszy, piosenek

• trudności w pisaniu ze słuchu.

• trudności z mową

1. zaburzenia ruchu, które powodują

• trudności z poruszaniem

• trudności z wykonywaniem czynności manualnych

W sferze psychicznej natomiast mogą występować:

1. zaburzenia w sferze emocjonalnej: drażliwość, wybuchowość, brak cierpliwościi wytrwałości, agresja

2. zaburzenia adaptacyjne

3. zespoły nerwicowe: nerwice lękowe, nerwice natręctw

4. zespoły depresyjne

5. autyzm

Należy pamiętać, że każde dziecko, które ma zapewniona właściwą opiekę może osiągnąć optimum swoich możliwości, mimo występowania zaburzeń!!

Edukacja i rehabilitacja dziecka z porażeniem mózgowym

Pomoc dzieciom niosą specjaliści z kilku dyscyplin medycznych. Wiodącym diagnosta jest jednak neurolog. Badaniami neurologicznymi powinno obejmować się wszystkie dzieci tzw ryzyka okołoporodowego. Dzięki tym badaniom można wykryć wcześnie objawy tego zaburzenia lub ocenić jego prawdopodobieństwo.

Podstawowa metodą pomocy dziecku jest rehabilitacja. Ma ona na celu zapobieganie negatywnym skutkom unieruchomienia a także ich uaktywnienie. Pokrótce opisze kilka z metod:

1. Balneoterapia- podczas zabiegów usprawniających, korzysta się z naturalnych tworzyw sztucznych. Zalicza się do nich wody mineralne, gazy zawarte w niektórych zdrojach itp. Najwieksze zastosowanie ma borowina. Duże zastosowanie maja baseny z woda solankową. Ćwiczenia te odciążają mięśnie.

2. Elektroterapia- usprawnianie za pomocą stałego prądu. Stymuluje się wówczas cały układ anatomiczny. Ma duże zastosowanie w przypadku niedowładu mięsni

3. Hydroterapia- wodo terapia, przebiega w formie kąpieli gorącej i zimnej, polewań, nacierań, okładów.

4. Parafinoterapia- okłady z gorącej parafiny celu przegrzania skóry

5. Masaż- metoda leczenia narządów ruchu, polega na określonych zabiegach w celu zwiększenia dopływu krwi oraz dla rozciągnięcia przykurczy. Masaż prowadzi się wg określonych zasad, tj. od obwodu ku środkowi ciała

6. Farmakoterapia- metoda wspierająca, stosowanie środków farmakologicznych, np.

Metody wspomagania psychoruchowego:

Ten rodzaj zajęć pełni rolę bodźca stymulującego rozwój psychoruchowy. Oddziałowuje się tu na cały organizm. Zajęcia te mają duże znaczenie w rozwoju emocjonalnym, poznawczym i społecznym dziecka. i tak np. wykorzystywania jest Metoda „Dobrego startu”

Istotną rolę pełnią trzy elementy: wzrokowy, słuchowy, motoryczny. Zajęcia te usprawniają analizatory. Prowadzone są kolejno, ze zwiększaniem trudności.

Zajęcia wprowadzające:

cel: dyscyplina, korygacja postawy ciała, orientacja prawej i lewej strony,

metoda: słuchanie piosenki powiazanej ze znakiem graficznym

Ćwiczenia ruchowe:

Cel: usprawnienie motoryki,

metoda: wykonywanie ruchów w ścisle zlokalizowaniej przestrzenni np. góra- dół. Ćwiczenia ruchowo- słuchowe-

uderzanie w rytm piosenki

Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe:

zestaw wzorów graficznych i odpowiednio dobranych piosenek.

Zajęcia końcowe-

przyzwanie są to zabawy o charakterze muzyczno-ruchowym.

Metoda ta służy nauce czytania i pisania. Zwraca się w nich uwagę na poprawne ułożenie dłoni dziecka, rozwija się pamięć wzrokowo-słuchowa.

Edukacja:

Istnieją cztery modele edukacji dzieci niepełnosprawnych ruchowo:

• Nauczenia indywidualne

• szkolnictwo specjalne

• Szkolnictwo integracyjne

• szkolnictwo powszechne

Nauczenia indywidualne- to korzystna forma pomocy w rozwoju dla dzieci z bardzo dużymi ograniczeniami ruchowymi. Pozbawia jednak kontaktu z rówieśnikami. Jeśli więc rodzic decyduje się na taką formę nauczania, powinien korzystać z innych zajęć grupowych.

Szkolnictwo specjalne- są przystosowane architektonicznie dla osób niepełnosprawnych, a także są nastawione na indywidualizację nauczania, uwzględniającą zróżnicowane możliwości uczniów.

Szkolnictwo integracyjne- dzieci zdrowe przebywają z niepełnosprawnymi, uczy to tolerancji i pokazuje, że z chorobą można żyć, a dzieci niepełnosprawne są takie same jak i oni, mimo swoich wad.

Szkolnictwo powszechne- tutaj mogą być dzieci ze stosunkowo małymi dysfunkcjami. Dziecko z większymi zaburzeniami nie będzie radzić sobie z realizowanym programem nauczania.