HERMENEUTYKA

1. Rodzaje hermeneutyk

• Hermeneutyka i egzegeza – w czasach starożytnych hermeneutyczna filologia była wykorzystywana do objaśniania Pisma Świętego (główny przedmiot interpretacji) i z istoty swej była także hermeneutyką teologiczną (musiała postępowac wg doktryny);najpilniejsze pytanie dotyczyło tego gdzie kryje się prawdziwy sens tekstu, sens mógł być dosłowny (tekst mówi to co mówi i nie mówi czegoś innego) lub przenośny (znaczenie tekstu jest znakiem odsyłającym do innego znaczenia)

• Hermeneutyka techniczna – sposób objaśniania tekstów; najpierw objaśniała święte słowa i znaki zesłane przez bogów, potem komentowała teksty święte by wreszcie wypracować reguły objaśniania wszelkich tekstów kultury

• Hermeneutyka filozoficzna – pyta jak możliwe jest rozumienie w ogóle (przedmiotem nie są już teksty święte ani teksty w ogóle); podstawa nauk humanistycznych przeciwstawiana naukom przyrodniczym (Dilthey)

1. Pojęcia wykładni, koła hermeneutycznego oraz przesądów

• Wykładnia – filologiczna interpretacja tekstu; wymiennie z interpretacją; świata nie można oddzielić od jego wykładni, z czego wynika interpretacyjny charakter rzeczywistości (Nietzsche)

• Koło hermeneutyczne – nie można zrozumieć części tekstu bez odwołania do całości i odwrotnie, całośc pozostanie niezrozumiała jeśli nie odwołamy się do poszczególnych części (Schleiermacher); interpretator musi krążyc między częściami i całością (stąd figura rozumienia kolistego); każde rozumienie musi być poprzedzone przez przed-rozumienie, czyli interpretator zanim zacznie interpretować, posiada własne rozumienie świata i dysponuje określonymipoglądami na to co przyjdzie mu interpretować (Heidegger); rozumieć można tylko wtedy gdy już cokolwiek rozumiemy, inaczej nigdy byśmy nie przekroczyli bariery obcości; człowiek zawsze interpretuje, nawet gdy nie robi tego jawnie

• Przesądy – w sensie filozoficznym to zinterioryzowane przeświadczenia, jakimi kieruje się podmiot w procesie rozumienia; rozumienie nie jest procesem neutralnym, lecz jest zawsze zakorzenione w przedrozumieniu, które nim kieruje; określają pozycję podmiotu w kole hermeneutycznym i jego dziejowe usytuowanie

1. Świadomośc vs język/hermeneutyczny zwrot językowy. Hermeneutyka nie jest już sztuką wykładania sensu tekstów ani teorią rozumienia, jest postawą filozoficzną, dla której niezapośredniczone przez język obiektywne poznanie jest mitem; najogulniejsza nazwa dla filozofii

2. Rozumienie wg Heideggera. Związane z nieuchronnym zanurzeniem człowieka w świecie (bycie-w-świecie, dasein). Nie należy do wiedzy teoretycznej tylko praktycznej (przedmioty tego świata są mi bliskie i tworzą moje otoczenie). Świat jest przy mnie, obok mnie i dlatego go rozumiem, i odwrotnie (świat jest obok tylko dlatego że go rozumiem); przestawanie ze światem.

3. Ricoeur i poszukiwanie symboli

• Hermeneutyka podejrzeń – krytyczny nurt w hermeneutyce nowożytnej (Marks, Freud, Nietzsche), poddanie w wątpliwośc suwerennośc podmiotu

• Tożsamośc narracyjna – koniecznośc opowiadania w procesie ustanawiania własnej tożsamości; opowieśc dokonuje redeskrypcji życia przez fikcję

• Wyjaśnianie – wstępny etap procesu hermeneutycznego zmierzającego do rozumienia (Ricoeur); postępowanie typowe dla nauk przyrodniczych zajmujących się wyjaśnianiem faktów (Dilthey)

• Tradycja – historyczna przestrzeń duchowa łącząca tekst i jego interpretatora; nieusuwalny składnik samorozumienia (Ricoeur); powinna zostać wyzwolona z tego co obce i przyswojona w akcie rozumienia (Gadamer)

1. Gadamerowska alienacja pisma (znaczenie rozmowy), fuzja horyzontów

• Rozmowa – podstawowa metafora lektury; rozmowa w której spotykamy coś czego jeszcze nie doświadczyliśmy, ma moc przemieniania naszego myślenia

• Fuzja horyzontów – elementarny warunek rozumienia przeszłości; rozumienie musi zniwelować dystans między tym co przeszłe a tym co teraźniejsze, co możliwe jest dzięki przyswajaniu tego co obce i uczestnictwu w tej samej tradycji