INNOWACYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW
prof. dr hab. Małgorzata Juchniewicz ZAL
KEP, pokój 203 pytania z wykładów będą na kole
2-3 listy -> podniesienie oceny z ćwiczeń
brak konsekwencji za nieobecność na wykładzie
WYKŁAD 1 13.10.2014
Wielcy o innowacjach.
- nie wprowadzać innowacji, to znaczy umierać (Ch. Freeman)
- podstawowym warunkiem wprowadzenia innowacji jest postrzeganie zmiany jako potencjalnej szansy, nie zaś zagrożenia (P. Drucker)
- innowacja odróżnia lidera od naśladowcy (S. Jobs)
- wprowadzenie innowacji jest ryzykowne, ale dużo bardziej ryzykowny jest brak innowacji (A. Pomykalski)
- trwały wzrost gospodarki jest możliwy tylko tak długo, jak długo pojawiają się w niej innowacje (L. Balcerowicz)
Pojęcie innowacji
Innowacje (od łac. innovare) – odnawiać
Wprowadzenie czegoś nowego, rzecz nowo wprowadzona, nowość, reforma. (Słownik Wyrazów Obcych)
Innowacje to: zmiany istniejącego stanu polegające na opracowywaniu i wdrażaniu nowych dla przedsiębiorstwa rozwiązań i ulepszaniu istniejących, mających na celu podnoszenie skuteczności jego funkcjonowania.
Zmiana w przedsiębiorstwie, aby można ją było nazwać innowacją:
- musi być wdrożona
- musi być wdrożona po raz pierwszy- wystarczy, że jest nowością tylko dla przedsiębiorstwa, które ją wprowadziło
Schumpeter – twórca pojęcia innowacji
Innowacja to:
- wprowadzenie do produkcji nowych wyrobów lub doskonalenie istniejących- wprowadzenie nowej lub udoskonalonej technologii produkcji
- zastosowanie nowego sposobu sprzedaży lub zakupów
- otwarcie nowego rynku
- zastosowanie nowych surowców lub półfabrykatów (również zdobycie nowego źródła zaopatrzenia w surowce lub półfabrykaty)
- wprowadzenie zmian w organizacji produkcji
Wynalazek a innowacje
Wynalazek – „narodzenie się” pomysłu wyrobu, procesu lub rozwiązania organizacyjnego (które poprawnie działa w warunkach laboratoryjnych) posiadającego prawo do nowości lub pierwszeństwa, tak jak to uznają biura patentowe
Innowacja – kiedy zastosowanie wynalazku w technice (na skalę przemysłową przy możliwych do zaakceptowania kosztach) zostaje sprecyzowane, czego rezultatem jest nowy produkt, proces lub rozwiązanie organizacyjne
Działalność badawczo-rozwojowa B+R
Obejmuje 3 rodzaje badań:
- badania podstawowe – prace teoretyczne i eksperymentalne podejmowane głównie w celu zdobycia lub poszerzenia wiedzy; nie są ukierunkowane na uzyskanie zastosować praktycznych
- badania stosowane – prace badawcze podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy mającej konkretne zastosowania praktyczne; ich wynikiem są np. modele próbne wyrobów, procesów czy metod
- badania rozwojowe – prace (w szczególności konstrukcyjne, technologiczno-projektowe oraz doświadczalne) polegające na zastosowaniu istniejącej już wiedzy do opracowania nowych lub istotnie ulepszonych materiałów, urządzeń, wyrobów, procesów itp.
Przedsiębiorstwo innowacyjne – przedsiębiorstwo, które w badanym okresie (najczęściej 3letnim) wprowadziło na rynek przynajmniej 1 innowację techniczną (nowy lub istotnie ulepszony produkt lub proces technologiczny).
Przedsiębiorstwo aktywne innowacyjne – przedsiębiorstwo, które w badanym okresie:
- wprowadziło przynajmniej 1 innowację techniczną
lub
- realizowało w tym okresie przynajmniej 1 projekt innowacyjny (tzn. projekt mający na celu opracowanie i wdrożenie innowacji), który został przerwany w trakcie badanego okresu (nie zakończył się sukcesem) lub nie został do końca tego okresu ukończony (tzn. jest kontynuowany)Przedsiębiorstwo prowadzące działalność innowacyjną – przedsiębiorstwo, które w danym roku sprawozdawczym prowadziło działalność innowacyjną, tzn. poniosło nakłady finansowe na tę działalność
Innowacyjność przedsiębiorstw
Zdolność i motywacja do poszukiwania i praktycznego wykorzystywania wyników badań naukowych, nowych koncepcji, pomysłów i wynalazków, prowadzących do wzrostu poziomu nowoczesności i wzmocnienia pozycji konkurencyjnej firmy.
WYKŁAD 2 27.10.2014
Innowacyjność może być miernikiem syntetycznym, składającym się ze wskaźników cząstkowych, pozycji i potencjału innowacyjnego.
Innowacyjność – cecha
innowacje – efekt innowacyjnych działań (wdrożenie)
Temat: Kryteria klasyfikacji i rodzaje innowacji
Klasyfikacja innowacji
Oryginalność zmian:
- kreatywne (twórcze, pionierskie) – są wynikiem twórczej, wynalazczej działalności
- imitujące (naśladowcze, odtwórcze) – stanowią następstwo postępu technicznego kreatywnego
Mechanizm pobudzania innowacji:
- podażowe – są następstwem odkryć, wynalazków i pomysłów stymulowanych przez rozwój nauki i techniki
- popytowe – są stymulowane przez potrzeby ujawniające się na rynku
Przedmiot oraz efekty innowacji (zakres przedmiotowy badań statystycznych wg metodologii Oslo):
- produktowe
- procesowe
- marketingowe
- organizacyjne
Sprzężenie osobowe i instytucjonalne:
- sprzężone – zmiany są wynikiem wspólnego wysiłku wielu osób, zespołów czy całych instytucji
- niesprzężone – zmiany dokonywane przez jednego twórcę w układzie względnie odosobnionym (działalność racjonalizatorska)
Wielkość i zakres skutków:
- strategiczne (duże) – dotyczą przedsięwzięć o charakterze długofalowym, o dużym znaczeniu dla przyszłości firmy
- taktyczne (małe) – dotyczą bieżących zmian w produktach, metodach produkcji, organizacji
Przedmiot (punkt) odniesienia:
- mega – punktem odniesienia jest gospodarka światowa
- makro – punktem odniesienia jest gospodarka narodowa
- mezo – punktem odniesienia jest region (ale też branża, sektor)
- mikro – punktem odniesienia jest przedsiębiorstwo
Przedmiot oraz efekty innowacji (też: zakres przedmiotowy badań statystycznych wg metodologii Oslo):
- innowacje technologiczne (tzn. twarde) – innowacje produktowe i procesowe
- innowacje nietechnologiczne (tzw. miękkie) – innowacje marketingowe i organizacyjne
INNOWACJE EPOKOWE – powodują przemiany gospodarki światowej; są przyczyną wahań tempa wzrostu gospodarczego (tzw. cykle Kondratiewa), a każdy z nich składa się z dwóch faz:
- stagnacji
- wzrostu (spowodowana nagromadzeniem innowacji w fazie stagnacji)
FORMY RYZYKA ZWIĄZANE Z WDRAŻANIEM INNOWACJI (BĘDZIE NA KOLOKWIUM)
- techniczne – brak pełnego przekonania o tym, czy dane rozwiązanie techniczne sprawdzi się, czy będzie funkcjonować, czy da się wprowadzić na skalę przemysłową
- czasowe – związane z obawą, czy konkurencja nie będzie „szybsza”; spóźnienie może zmniejszyć a nawet całkowicie zlikwidować efekty z pojawienia się nowości
- rynkowe – wynika z nieprzewidywalności reakcji rynku na pojawienie się nowości. Im produkt ma większy „ładunek nowości”, tym reakcja rynku jest mniej przewidywalna.
PROCES INNOWACYJNY
Zjawisko powstawania, rozwoju (doskonalenia) i upowszechniania idei, których praktycznemu zastosowaniu towarzyszą określone skutki ekonomiczno-społeczne.
Na tak rozumiany proces innowacyjny składają się wszystkie fazy zmian technologicznych:
- inwencja (pomysł)
- innowacja (np. produkt)
- dyfuzja (czyli upowszechnienie)
Model podażowy („pchany” przez naukę – technology push)
Badania podstawowe – badania stosowane – produkcja/wdrożenie – marketing
Model liniowy (rozwój – lata 50-60. XX w.)
Impulsem działalności innowacyjnej jest podaż innowacji (inicjator – ośrodek B+R)
Nacisk na przyczynową rolę osiągnięć naukowych (odkrycia, wynalazki)
Działalność badawczo-rozwojowa – niezbędna praca odkrywcza, która poprzedza innowacje
Model popytowy („ciągniony” przez rynek – market pull)
potrzeba rynkowa – prace rozwojowe – produkcja/wdrożenie – sprzedaż
Model liniowy (rozwój – lata 70. XX w.)
Potrzeby runku inicjują działalność innowacyjną
Rynek jest impulsem dla prac B+R
Sekwencja faz:
WYKŁAD 3 10.11.2014
Krytyka modeli liniowych
- zbytnie uproszczenie rzeczywistości
- jednokierunkowy przebieg, brak związków i sprzężeń między nauką, technologią, produkcją, rynkiem
- wysokie koszty prac B+R
- czasochłonność
- na powstawanie innowacji oddziałuje nie tylko sfera nauki, ale sytuacja może być odwrotna – na powstawanie wynalazków ma wpływ to, co dzieje się na rynku
Model sprzężony (popytowo-podażowy)
- model nieliniowy
- „sprzęga” możliwości techniczne generowane przez naukę (podaż) z potrzebami zgłaszanymi przez rynek (popyt) możliwościami przedsiębiorstw
- B+R umożliwia pokonywanie trudności powstających na skutek braku dostatecznej wiedzy (naukowej, technicznej, praktycznej)
Interaktywny model innowacji, model sprzężony
Czy istnieje potrzeba kolejnych zmian?
Wspólną cechą przedstawionych modeli jest ich duża „zamkniętość” (gromadzenie zasobów wewnątrz organizacji)
Tymczasem…
- nasilają się procesy konkurencji, rynek staje się coraz bardziej wymagający
- globalizacja (działań, klientów, produktów) staje się coraz bardziej powszechna
- następuje rozwój technologii umożliwiających budowanie interaktywnych relacji w czasie rzeczywistym między uczestnikami rynku
- intensywnie rozwija się wiedza (jej globalny przepływ skraca cykle życia produktów)
Podsumowanie: korzystanie z własnych zasobów, nawet bardzo dobrych jakościowo, przestało gwarantować sukces innowacyjny
Co to oznacza…
- konieczna staje się zmiana myślenia o innowacjach
- warunkiem powodzenia w budowaniu przyszłości firm staje się angażowanie wielu interesariuszy do opracowywania innowacji
Koncepcja procesu sieciowego
Sieć jako zbiór związków z wybranymi partnerami, które są efektem poszukiwania komplementarnych zasobów w celu zmniejszenia niepewności działania oraz uzyskania efektu synergii.
Klaster (Porter) – zespół powiązanych ze sobą przedsiębiorstw i innych jednostek, które jednocześnie konkurują, jak i współpracują na określonym terenie
zjawisko współpracy i konkurencji – koopetycja
Potrójna helipsa
Inicjatywy klastrowe – działania podejmowane przez różne podmioty potrójnej helipsy w celu nawiązania współpracy
Firmy coraz bardziej otwierają się a pomysły z zewnątrz, redefiniując rolę firmowych działów B+R – z twórców rozwiązań na poszukiwaczy partnerów, patentów i technologii
Koncepcja otwartych innowacji (H. Chesbrough)
Firmy angażują coraz szersze grono klientów, partnerów i dostawców w projektowanie i doskonalenie produktów
Model otwartych innowacji
Zdjęcie od Oli !!!
Innowacje popytowe (user-drivn innovation – UDI)
Koncepcja UDI bazuje na przekonaniu, że konsumenci (użytkownicy) mają coraz większy wpływ na dostępną ofertę handlową:
- odnosi się do procesu wykorzystania wiedzy użytkowników w celu rozwijania nowych produktów
- jej istota polega na zrozumieniu i poznaniu jawnych oraz ukrytych wymagań/potrzeb/oczekiwań użytkowników i systematycznym angażowaniu ich w proces innowacyjnego rozwoju przedsiębiorstwa
W ramach koncepcji UDI wyróżnić można dwa podejścia określające pozycję konsumenta w procesie innowacyjnym:
- głos konsumenta – koncentruje się na odkryciu potrzeb konsumentów, ich kreatywnego myślenia oraz wykorzystaniu ich uwag do poprawy wyrobów/usług istniejących na rynku (koncepcję tę stosuje np. P&G, HP, Intel, Electrolux)
- przewodnictwo konsumenta – charakteryzuje się poszukiwaniem i rozwojem nowych pomysłów pochodzących od konsumentów (koncepcję tę stosuje np. Adidas, Lego, Microsoft, 3M)
Tendencje na najbliższe 10 lat
Innowacji nie można „odłożyć” na później – najważniejszy obszar to głębsze rozpoznanie i rozumienie potrzeb klientów
Dostarczanie tzw. „grubych wartości” (bardziej trwałych), np. związanych ze społeczną odpowiedzialnością biznesu, ochroną środowiska (np. recykling i tzw. strategia „zamkniętej pętli”)
Odwrotna innowacyjność i oszczędne innowacje.
Europejskie filmy będą przenosić innowacyjne operacje z Europy i USA do Azji i Ameryki Południowej – ich udział w całości operacji zwiększy się z 12% (w 2010 r.) do 25% (w 2020 r.)
WYKŁAD 4 24.11.2014
Źródła i cele innowacji
1. Źródła innowacji (wg Druckera)
Wewnętrzne:
- nieoczekiwane zdarzenie (powodzenie, niepowodzenie)
- niezgodność między rzeczywistością a wyobrażeniem o niej
- potrzeba procesu („musi być lepszy sposób”)
* potrzeba musi być rozumiana – nie wystarczy by była odczuwalna
* rozumieniu potrzeby musi towarzyszyć wiedza potrzebna do wykonania zadania
* czy rozwiązanie odpowiada zwyczajom i wartościom potencjalnych użytkowników, czy też je narusza?
- zmiany w strukturze przemysłu lub w strukturze rynku
Zewnętrzne:
- zmiany demograficzne (np. liczebność, struktura, zatrudnienie, dochody ludności)
- zmiany w postrzeganiu, nastrojach i wartościach obecnych w społeczeństwie
- nowa wiedza
2. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa
Źródła endogeniczne (wewnętrzne):
- działalność B+R
- badania marketingowe (rynek krajowy i/lub zagraniczny)
- projekty zgłaszane przez pracowników przedsiębiorstwa
Źródła egzogeniczne:
RYNKOWE
- dostawcy wyposażenia, materiałów, komponentów i oprogramowania
- klienci
- konkurenci i inne przedsiębiorstwa z tej samej dziedziny działalności
- firmy konsultingowe (konsultanci), laboratoria komercyjne i prywatne instytucje B+R
INSTYTUCJONALNE
- placówki naukowe PAN
- jednostki badawczo-rozwojowe (tzw. JBR-y)
- zagraniczne publiczne instytucje badawcze
- szkoły wyższe (krajowe i zagraniczne)
POZOSTAŁE
- konferencje, targi, wystawy
- czasopisma i publikacje naukowe/techniczne/handlowe
- towarzystwa i stowarzyszenia naukowo-techniczne, specjalistyczne zawodowe
3. Źródła innowacji (wg badań GUS)
W Polsce dominują wewnętrzne źródła innowacji stanowiąc około 50%
Wśród źródeł rynkowych najważniejsi są klienci, mniejsze znaczenie mają dostawcy i konkurenci.
Wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstwa, znaczenie tych źródeł wzrasta.
Niewielkie znaczenie źródeł instytucjonalnych w tworzeniu innowacji jest podstawową wadą.
Brak współpracy między nauką a praktyką.
Ważnym źródłem zewnętrznym innowacji są konferencje, targi, wystawy.
4. Cele działalności innowacyjnej przedsiębiorstw to przede wszystkim poprawa jakości produktów, zwiększenie asortymentu produkcji, zwiększenie zdolności produkcyjnej, zwiększenie udziałów rynku. Wynika to ze zmiany strategii konkurowania polskich przedsiębiorstw przechodzących od przewag cenowo-kosztowych do przewag jakościowych.
5. Motywy wdrażania innowacji
- pozytywne - związane z korzyściami, jakie towarzyszą realizacji przedsięwzięć innowacyjnych – najczęściej dotyczą tzw. innowacji planowych
- negatywne – wynikające z „przymusu” ich realizacji – na ogół są to tzw. innowacje dostosowawcze
WYKŁAD 5 8.12.2014
Nakłady na działalność innowacyjną obejmują:
- wszelkie wydatki bieżące i inwestycyjne
- poniesione w danym roku
- poniesione na działania innowacyjne zakończone sukcesem lub nie
- niezależnie od źródeł ich pochodzenia (nie tylko środki własne, ale też wszelkie inne)
Jest to tzw. budżet innowacji.
Obejmują:
- prace badawcze i rozwojowe (B+R) związane z opracowaniem innowacji produktowych i procesowych (wewnętrzne i zewnętrzne)
- zakup i montaż maszyn i urządzeń oraz budowę, rozbudowę i modernizację budynków służących wdrażaniu innowacji
- zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw (licencji, know-how itp.)
- szkolenie personelu związane z działalnością innowacyjną (na różnych etapach procesu)
- marketing dotyczący nowych i ulepszonych produktów (np. badania i testy rynkowe, reklama)
- inne (np. opracowywanie procedur, norm, dokumentacji technicznej)
Struktura nakładów na działalność innowacyjną wg rodzajów działalności
W polskiej gospodarce przedsiębiorstwa najwięcej środków finansowych przeznaczają na zakup maszyn i urządzeń (zarówno w przemyśle, jak i usługach) oraz budynków i budowli. Maszyny, urządzenia i budynki, budowle – około 70%. Związane jest to z likwidacją tzw. „luki technologicznej”.
Nakłady na działalność innowacyjną poniosło:
- 13,8% przedsiębiorstw przemysłowych
- 10,4% podmiotów z sektora usług
Nakłady przypadające na jedno przedsiębiorstwo, które wydatkowało środki finansowe na działalność innowacyjną wyniosły:
- 5,7 mln zł (przemysł)
- 5,0 mln zł (usługi)
Struktura nakładów na działalność innowacyjną wg źródła finansowania
W strukturze finansowania dominują środki własne (75%). Jest to zjawisko niekorzystne, ponieważ podstawową barierą prowadzenia działalności innowacyjnej wskazywaną przez przedsiębiorstwa jest brak środków finansowych.
Poziom nakładów innowacyjnych ponoszonych przez polskie przedsiębiorstwa jest relatywnie wysoki (7 miejsce w Unii Europejskiej).
Intensywność innowacji
Wskaźniki można rozpatrywać na poziomie mikro i mezo.
Wskaźnik intensywności innowacji – relacja nakładów na działalność innowacyjną do wartości sprzedaży
- w przedsiębiorstwach przetwórstwa wskaźnik ten wynosił 2-3%
Przedsiębiorstwa innowacyjne
Wskaźnik innowacyjności – odzwierciedlający udział przedsiębiorstw innowacyjnych w całej populacji przedsiębiorstw.
Co piąte przedsiębiorstwo przemysłowe wprowadza innowacje i około 14% przedsiębiorstw usługowych.
Branże zaliczamy do sektora wysokiej techniki, są zawsze bardziej innowacyjne ze swojej natury niż branże niskiej techniki.
Biorąc pod uwagę przedsiębiorstwa innowacyjne w Europie zajmujemy 3 miejsce od końca ze wskaźnikiem dwukrotnie mniejszym niż średnia UE i około trzykrotnie mniejszy od liderów tej klasyfikacji. Węgry, Rumunia – 1, 2 miejsce od końca.
Klasyfikacja krajów UE (2011r.)
- liderzy innowacji krajów UE (2011r.)– Szwecja, Dania, Niemcy i Finlandia
- kraje goniące liderów – Belgia, Wielka Brytania, Holandia
- umiarkowani innowatorzy – Polska
- innowatorzy o skromnych wynikach „maruderzy” – Rumunia, Litwa, Bułgaria i Łotwa
Wyszukiwarka