Nazewnictwo w chemii organicznej

1.Rodniki (grupy) alkilowe

Nazwy rodników (grup) powstałych przez oderwanie jednego (lub więcej) atomu wodoru od alkanu tworzymy zastępując charakterystyczną końcówkę –an końcówką –yl. Jednakże istnieje kilka grup, które oprócz nazw systematycznych mają nazwy zwyczajowe. Nazwy te są tak popularne, że IUPAC dopuszcza ich używanie. Grupy te to:

Nazwa zwyczajowa	Nazwa systematyczna
izopropyl	1-metyloetylu
izobutyl	2-metylopropylu
izopentyl	3-metylobutyl
tert-butyl	1,1-dimetyloetyl
tert-pentyl	1,1-dimetylopropyl
neopentyl	2,2-dimetylopropyl
winyl	etenyl
allil	prop-2-enyl
fenyl
benzyl
benzyliden	nazwy jedynie dla związków z wiązaniem podwójnym/potrójnym lub dla identycznych podstwników
benzylidyn
metylen (metyliden)

 

 

1. Grupy acylowe

Ogólna nazwa takiej grupy to acyl (acid + -yl). Kwasy organiczne znane były od dawna, a ich nazwy tworzono od materiału z którego je otrzymano (lub w którym występuje). Z uwagi na to, że dawniej językiem w którym porozumiewali się badacze był język łaciński, rdzeń w nazwie kwasu jest pochodzenia łacińskiego. Nazwy zwyczajowe grup otrzymanych z kwasu przez oderwanie grupy hydroksylowej tworzone są z nazwy łacińskiej kwasu (rdzeń) do której dodajemy końcówkę –yl. Nazwy systematyczne tworzone są z nazwy węglowodoru posiadającego taką samą liczbę atomów węgla jak grupa do której dodawana jest końcówka –oil: alkanoil.

Nazwa zwyczajowa	Nazwa systematyczna
formyl	metanoil
acetyl	etanoil
propionyl	propanoil
butyryl	butanoil
izobutyryl	2-metylopropanoil
akryloil	propenoil
metaakryloil	2-metylopropenoil
benzoil
ftaloil
tosyl	p-metylobenzenosulfonoil

2. Ważne węglowodory i inne pochodne

Węglowodory mające charakterystyczne rozgałęzienie na końcu łańcucha w nazwie zwyczajowej mają przedrostek izo-. Nazwy wielu pochodnych tworzone są z nazw poznanych wcześniej grup.
Wiele związków aromatycznych znanych jest lepiej pod nazwą zwyczajową niż pod nazwą systematyczną:

Nazwa zwyczajowa	Nazwa systematyczna
izobutan	2-metylopropan
neopentan	2,2-dimetylopropan
chlorek winylu	chloroeten
chlorek allilu	3-chloroprop-1-en
chlorek metylenu	dichlorometan
chloroform	trichlorometan
chlorek benzylu	fenylochlorometan
chlorek benzylidenu	fenylodichlorometan
chlorek benzylidynu	fenylotrichlorometan
beznylidenoaceton	4-fenylobut-3-en-2-on
styren	fenyloeten
anizol	metoksybenzen
fenetol	etoksybenzen
p-krezol	4-metylobenzenol
benzonitryl	benzenokarobonitryl
dibenzoil	1,2-difenyloetanodion
benzoina	1,2-difenylo-2-hydroksyetanon