STANY NADZWYCZAJNE

Stan nadzwyczajny: oznacza reżim prawny, wprowadzony w razie szczególnego zagrożenia, którego usunięcie jest możliwe tylko przy pomocy środków o wyjątkowym charakterze.

Charakterystyczne cechy stanów nadzwyczajnych:

a) wprowadzane w sytuacji szczególnego zagrożenia gdy obowiązujące regulacje prawne nie wystarczają:

b) wprowadzane są w drodze ustawy, które określają:

• zasady działania organów władzy;

• zasady i zakres ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela;

• zasady wyrównywania strat majątkowych (mogą);

• proporcjonalność podejmowanych działań;

• najszybsze przywrócenie normalności funkcjonowania.

Zasady obowiązujące w stanach nadzwyczajnych:

• wyjątkowość (zaistnienie sytuacji szczególnego zagrożenia);

• legalność (podstawą prawną – ustawa, rozporządzenie, ogłoszenie, wyrównanie strat majątkowych)

• proporcjonalność (działania adekwatne do zagrożenia);

• celowość (przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa);

• ochrona podstaw systemu prawnego (zakaz zmiany aktów prawa);

• ochrona organów przedstawicielskich (czasowy zakaz zmian);

Podczas stanu nadzwyczajnego nie można zmieniać:

• Konstytucji;

• ordynacji wyborczych do Sejmu, Senatu, organów samorządowych;

• ustaw o; wyborze Prezydenta, stanach nadzwyczajnych

Podczas stanu nadzwyczajnego i 90 dni po nim nie można:

• skracać kadencji Sejmu i Senatu;

• przeprowadzać: wyborów Prezydenta, do Sejmu i Senatu, organów samorządu terytorialnego, referendum krajowego.

Artykuł 231.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin, od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm morze je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Artykuł 232.

W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów morze wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu morze nastąpić za zgodą Sejmu.

Artykuł 234

1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie morze się zebrać na posiedzenie Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art.228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

2. „Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

Na mocy Konstytucji, Sejm 21 czerwca 2002r. uchwalił ustawę o stanie wyjątkowym(Dz.U. z dnia 20 lipca 2002), a 29 sierpnia 2002 ustawę o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zadaniach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z dnia 25 września 2002).

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ (ustawa z 18.04.2002

Klęska żywiołowa:

• katastrofa naturalna; wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, opady atmosferyczne, ekstremalne temperatury, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe, masowe występowanie szkodników, choroby zakaźne zwierząt, roślin i ludzi;

• awaria techniczna: uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, technicznego lub urządzeń technicznych, spowodowane działaniami sił natury lub terrorystycznymi.

Rada Ministrów wprowadza:

• z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody, na czas nie dłuższy niż 30 dni. Za zgodą Sejmu może go przedłużyć na czas oznaczony;

• określone do konkretnych potrzeb ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych.

Działaniami ratowniczymi (zapobiegawczymi) – przy pomocy zespołu reagowania kryzysowego – kierują;

• wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, wojewoda, właściwy minister;

• pełnomocnik, wyznaczony przez właściwego ministra, Prezesa Rady Ministrów. Na wniosek wojewody mogą być użyte pododdziały Wojska.

STAN WYJĄTKOWY (ustawa z 21.06.2002r.)

Stan Wyjątkowy: szczególne zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

Prezydent RP:

• wprowadza w drodze rozporządzenia, na wniosek Rady Ministrów na czas nie dłuższy niż 90 dni oraz przedłuża do 60 dni;

• postanawia na wniosek Prezesa Rady Ministrów o użyciu SZRP

Działaniami usuwającymi zagrożenie kierują:

• Prezes Rady Ministrów:

• wojewoda;

• komisarz rządowy, zarząd komisaryczny – na wniosek wojewody wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów.

Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia:

• zakres ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela;

• tryb postępowania organów cenzury:

• zasady użycia pododdziałów SZRP

Właściwy minister w drodze rozporządzenia wprowadza określone ograniczenia.

Wojewoda

• podejmuje decyzję o odosobnieniu na wniosek Policji, ABW, AW, WSI, SG, ŻW.

• Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z MSWiA tworzy ośrodki odosobnienia.

STANY NADZWYCZAJNE

Artykuł 228

1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, morze zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: wojenny, wyjątkowy, klęski żywiołowej.

2. Stan nadzwyczajny morze być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości;

3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych określa ustawa.

4. Ustawa morze określić podstawowy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych, wynikających z ograniczeń w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i prawa człowieka i obywatela.

5. Działania podjęte w wyniku stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

Artykuł 229

W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo całym terytorium państwa.

Artykuł 230

1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo całym terytorium państwa.

2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.

PODSTAWY PRAWNE – bezpieczeństwa wewnętrznego UE

I. SYSTEM SCHENGEN

Likwidacja kontroli granic w UE

a) Układ o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach z 14 czerwca 1985r., Schengen (Beneluks, RFN,RF)

• cz. I. działania krótkoterminowe; uproszczenie procedur kontrolnych;

• cz. II. Działania długoterminowe, do 31.12.1989r.; likwidacja kontroli paszportowej w wewnętrznym ruchu osobowym (ścisła kontrola na granicach zewnętrznych);

• wspólna polityka azylowa i wizowa;

• stworzenie podstaw współpracy policji w zakresie przestępczości zorganizowanej, terroryzmu, nielegalnego handlu, przemyt narkotyków;

• analiza czynników utrudniających pomoc sądową i ekstradycję;

• możliwość prowadzenia pościgów trans granicznych;

b) Jednolity Akt Europejski, z 9 września 1985r.

utworzenie rynku wewnętrznego do 31.12.1992r. z prawem do kontroli wewnętrznej państw członkowskich;

c) Konwencja wykonawcza z 19 czerwca 1990r. (od 26.3.1995) katalog środków zabezpieczających na granicach zewnętrznych i w UE;

• przekraczanie granic przez osoby spoza UE;

• stworzenie wspólnej polityki wizowej, azylowej;

• zasady współpracy policji oraz sądownictwa;

• stworzenie Systemu Informatycznego Schengen;

• rola i zadania Komitetu Wykonawczego;

STRUKTURA UNI EUROPEJSKIEJ USTALONA W TRAKTACIE Z MAASTERICHT

UNIA EUROPEJSKA

I FILAR Europejska Wspólnota Węgla i Stali; Wspulnota Europejska Euratom	II FILAR Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa	III FILAR Współpraca wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
Decyzje wspólnotowe (ponadnarodowe)	Decyzje międzyrządowe	Decyzje międzyrządowe

II. TRAKTAT Z MASTRICHT

O utworzeniu Wspólnoty Europejskiej z 7.2.1992r.

Cele Unii Europejskiej

• wspieranie stałego i trwałego postępu gospodarczego i społecznego przede wszystkim przez utworzenie obszaru, który byłby pozbawiony granic wewnętrznych, pogłębienie gospodarczej i społecznej spójności, ustanowienie unii gospodarczo – walutowej, która doprowadzi do jednej waluty;

• potwierdzenie na arenie międzynarodowej swojej tożsamości, głównie przez realizację wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa, które mogły w przyszłości prowadzić do wspólnej obrony;

• umacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich, przez wprowadzenie obywatelstwa Unii Europejskiej;

• rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych;

• umacnianie prawnych struktur integracji, utrwalanie jej mechanizmów i instrukcji;

Zwalczanie przestępczości

I. NIELEGALNA IMIGRACJA

Konwencja, Dublin, 15.7.1990, zapobieganie wielokrotnym wnioskom azylowym

• system wymiany informacji,

• kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego,

• pobieranie odcisków wszystkich palców (system EURODAC),

Obrady w Sewilli (21-22.06.2002r.):

• wspólne prawodawstwo;

• wspólne zasady walki z nielegalną imigracją:

• leprze zarządzanie granicami zewnętrznymi;

• sprawy imigracyjne w stosunkach z państwami trzecimi;

wnioski:

a) powołanie wspólnej straży granicznej (14.04.2005)

b) konsolidacja przepisów granicznych;

• wspólna definicja ułatwiania nielegalnego wjazdu, tranzytu, pobytu,

• katalog środków prawnych wzmacniających prawo karne,

• sieć oficerów łącznikowych ds. imigracji

• program AENEAS:

• kampania informacyjna i porady prawne o nielegalnej imigracji i zatrudnieniu, handlu ludźmi, przemycie emigrantów;

• porady prawne o legalnej pracy, podatkach i pobycie;

• system zbierania danych o sytuacji imigracyjnej:

• wsparcie docelowej społeczno – ekonomicznej integracji,

II. HANDEL NARKOTYKAMI

RE, Helsinki, grudzień 1999

• podstawowe zadania służb policyjnych

• priorytet walki w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym;

• gromadzenie i rozpowszechnianie danych, w tym o podarzy i popycie;

• kampania informacyjna (dostępność, następstwa zdrowotne, skala nałogu, koszty);

• „pranie brudnych pieniędzy”;

• Udział w pracach ONZ;

Wiedeń, grudzień 1988

• Konwencja o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi oraz substancjami psychotropowymi: prawno karne postanowienia o charakterze regulacyjnym i administracyjnym;

III. ZWALCZANIE HANDLU LUDŹMI

Sewilla 21-22.06.2002

) podstawowe zadanie służb policyjnych

- czyny karalne

• werbowanie,

• uprowadzanie,

• zastraszanie,

• przymus,

• przewóz,

• dysponowanie,

• przechowywanie,

• nierząd i pornografia (Internet)

• oszustwa, nadużycia finansowe

• systemy zbierania danych o sytuacji

programy informacyjno – badawcze: globalne wyzwanie na XXI wiek.

IV. ZWALCZANIE RASIZMU I KSENOFOBII

RASIZM: pseudonaukowa teza o nierówno wartości biologicznej, intelektualnej i społecznej ras ludzkich;

KSENOFOBIA: niechętny, wrogi stosunek do cudzoziemców;

- czyny karalne:

• publiczne podżeganie do dyskryminacji rasowej, przemocy lub nienawiści (antysemityzm)

• publiczne podżeganie do zachowań rasistowskich i ksenofobicznych;

• publiczne podżeganie do naruszania praw człowieka;

• publiczne negowanie zbrodni popełnionych podczas II wojny światowej;

• rozpowszechnianie rasistowskich i ksenofobicznych informacji;

• uczestnictwo w działaniach grup, organizacji, stowarzyszeń.

Konstytucja RP. Art. 13

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także do tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową lub narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

a)współpraca międzyrządowa w strefie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; możliwość wspólnej regulacji spraw:

• polityka azylowa;

• zasady przekraczania zewnętrznych granic państw członkowskich;

• polityka imigracyjna;

• zwalczanie narkomani

• przeciwdziałanie nadużyciom na skalę międzynarodową;

• współpraca sądowa i celna;

• współpraca policji w zwalczaniu przestępczości międzynarodowej (terroryzm, handel narkotykami), wymiana informacji;

b) specjalne instytucje III filar

• Komitet Koordynacyjny;

• Europejskie Biuro Policji (Europol);

III. Traktat Amsterdamski, z 2 października 1997r.

• cz. I. polityka azylowa, wizowa, współpraca sądowa ws. Cywilnych;

• kontrola granic zewnętrznych, zapobieganie przestępczości, zwalczanie nielegalnej migracji;

• wprowadzanie przepisów wspólnotowych;

• rola Parlamentu i Trybunału Sprawiedliwości;

• cz. II. nowy III filar

• międzyrządowa współpraca policyjna i sądowa ws. Karnych;

• przeniesienie do I filaru spraw dot. ruchu osobowego;

• Nordycka Unia Paszportowa

IV. Traktat Nicejski z 26 lutego 2001

• Eurojust, koordynacja współpracy sądowej ws. Karnych

INSTYTUCJE UNI EUROPEJSKIEJ

(SPRAWY WEWNĘTRZNE I WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI)

I. Instytucje o kompetencjach ogólnych

a) Rada Europejska

• Kluczowe znaczenie w rozwoju współpracy;

• „konkluzje prezydencji”

b) Rada Unii Europejskiej

• Forum wymiany poglądów (współpraca sądowa, zwalczanie przestępczości zorganizowanej);

• Zwalczanie nielegalnej migracji;

• Polityka azylowa i wizowa,

• Przyjmowanie aktów prawnych (opinie, rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia);

c) Komisja Europejska

• Inicjatywa prawodawcza;

d) Parlament Europejski

• opiniowanie aktów prawnych;

• współdecydowanie – wraz z Radą UE o przyjęciu aktów prawnych;

e) Trybunał sprawiedliwości (deklaracja państwa o uznaniu roli);

• orzeka na wniosek sądu krajowego (wyjątek kontrola graniczna);

• orzeczenia wstępne dot. interpretacji prawa (na wniosek Rady UE i Komisji);

• bada legalność przyjętych decyzji ramowych;

• rozstrzyga spory związane ze stosowaniem konwencji;

f) Trybunał Obrachunkowy

• kontrola wydatków;

II. Instytucje wyspecjalizowane

a) Europejskie Biuro Policji (EUROPOL)

konwencja o EUROPOL, Bruksela, 18 lipca 1995r. doskonalenie współpracy władz krajowych w zwalczaniu przestępczości międzynarodowej;

• ekspansja grup mafijnych (zwiększona aktywność mafi włoskiej), kradzieże i przemyt samochodów oraz materiałów radioaktywnych;

• przemyt narkotyków;

• nielegalna migracja;

• terroryzm i fałszowanie euro;

Zadania EUROPOLU

• ułatwienie wymiany informacji między państwami;

• dokonywanie zestawień informacji i doniesień;

• powiadamianie kompetentnych władz członkowskich;

• wspomaganie śledztw prowadzonych w krajach członkowskich;

• prowadzenie skomputeryzowanego systemu informacji;

Struktura organizacyjna EUROPOL

Zarząd: ustala prawa i obowiązki oficerów łącznikowych; uczestniczy w przyjmowaniu przepisów regulujących stosunki EUROPOL z państwami członkowskimi, opracowuje przepisy wykonawcze, zarządza systemem informatycznym, nadzoruje pracę dyrektora, przyjmuje sprawozdanie ogólne (roczne),

Dyrektor: wykonuje zadania EUROPOLU; przygotowuje i wykonuje decyzje Zarządu, kieruje administracją projekt budżetu i plany kosztów;

Komitet finansowy: opracowanie zagadnień natury budżetowej i finansowej;

b)EUROJUST

28 lutego 2002r. decyzja o utworzeniu; 13 czerwca 2002r. regulamin;

Cel: intensyfikacja walki z poważną przestępczością;

Kolegium, Dyrektor administracyjny;

• współpraca sądowa w sprawach karnych;

• stymulowanie i koordynacja współpracy państw członkowskich;

• poprawa współpracy władz państw członkowskich;

• wspieranie działań usprawniających dochodzenia i ścigania;

• zapewnienie obiegu informowania państw członkowskich;

• wzajemna współpraca EUROJUST z EUROPOL i OLAF;

c) Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomani

8 lutego 1993r. decyzja o utworzeniu; od 1995r. w Lizbonie;

Zarząd, Dyrektor Wykonawczy, Komitet Naukowy;

• przygotowanie propozycji i planów działania UE w zwalczaniu narkotyków i narkomanii;

• dostarczanie informacji o poziomie i konsekwencjach zagrożenia;

Zadania: gromadzenie i analiza danych od państw członkowskich; prowadzi samodzielne badania naukowe oraz studia przygotowawcze, programy pilotażowe, spotkania z ekspertami, propaguje działalność informacyjną; koordynuje Europejski System Informacji i Narkotyków

d) Europejskie biuro ds. Zwalczania Nadużyć finansowych (OLAF)

28 kwietnia 1999r.

Komitet Nadzorujący, Dyrektor

• prowadzenie zewnętrznych dochodzeń w walce z korupcją, oszustwami finansowymi, nielegalną działalnością finansową;

• prowadzenie wewnętrznych dochodzeń w walce z korupcją, oszustwami;

• badanie faktów wpływających na działalność zawodową

Zadania zlecone;

• przygotowanie koncepcji walki z oszustwami;

• wspieranie KE w walce z oszustwami;

• przygotowanie ustawodawczych i regulacyjnych inicjatyw KE;

• utrzymywanie stałych kontaktów z EUROJUST i EUROPOL;

Uprawnienia: dostęp do każdej informacji, kontrola księgowości, żądanie udzielenia niezbędnych informacji.

e) Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobi 2 czerwca 1997r.

Zarząd, Rada wykonawcza, Dyrektor

Cel: dostarczanie obiektywnych i miarodajnych informacji zjawisk rasizmu i ksenofobii oraz antysemityzmu: prowadzenie badań w/w. zjawisk;

Zadania:

• rozpowszechnianie wiedzy o w/w. zjawiskach w policji, szkolnictwie, polityce społecznej, organizowanie spotkań Okrągłego Stołu;

• publikowanie rocznych raportów;

• promowanie współżycia środowisk różnych etnicznie i religijnie;

• prowadzenie baz danych o w/w. zjawiskach;

• wydawanie kwartalnika „Fqual Voice”;

III. Wyspecjalizowane instytucje narodowe