Wyrazy mylone. Najczęstsze wyrazy źle rozumiane

I Wyrazy mylone – są to pary słów, których zapis i brzmienie są podobne, ale maja one różne znaczenie. Ich mylenie i niepoprawne użycie jednego zamiast drugiego wynika z podobieństwa formalnego.

• adaptować (przystosowywać do innego użytku niż pierwotnie założony) – adoptować (uznawać prawnie za własne dziecko, którego nie jest się biologicznym ojcem lub biologiczną matką )

• aklimatyzacja (przystosowanie się do nowych warunków, otoczenia) – klimatyzacja
  (utrzymanie w pomieszczeniu stałej temperatury i wilgotności; a także: urządzenie służące do tego procesu)

• anomalny (w fizyce i chemii: nietypowy, nieregularny) – anormalny (odbiegający od normy pod względem fizycznym lub psychicznym)

• cezura (ważne wydarzenie, które jest granicą w dziejach czegoś, w czyimś życiu, rozwoju wypadków) – cenzura (kontrola zawartości tego, co ma się ukazać, co ma zostać rozpowszechnione, prowadzona ze względów obyczajowych lub politycznych; potocznie również instytucja zajmująca się taką działalnością)

• chorał (uroczysty chóralny śpiew liturgiczny; także utwór muzyczny w formie podniosłej pieśni kościelnej, przeznaczony do takiego śpiewu) – churał (organ władzy państwowej w Mongolii; rada)

• efektowny (taki, który robi duże wrażenie, zwraca na siebie uwagę z powodu piękna, niezwykłości, oryginalności) – efektywny (taki, który przynosi zamierzone rezultaty, skuteczny; także: rzeczywisty, prawdziwy)

• egzystencjalny (1. związany z istnieniem, egzystencją, z podstawowymi potrzebami życiowymi i ich zaspokajaniem, 2. związany z egzystencjalizmem, kierunkiem filozoficznym połowy XX wieku ) – egzystencjalistyczny (związany z egzystencjalizmem, kierunkiem filozoficznym połowy XX wieku)

• emanować (wydzielać coś z siebie, promieniować czymś) – epatować (starać się wprawić kogoś w zdumienie, w podziw, w zachwyt)

• enuncjacja (zwykle w l. mnogiej: enuncjacje - oświadczenia oficjalne jakiegoś organu, jakiejś instytucji, wypowiedzi oficjalne) – denuncjacja (tajne wydanie kogoś w ręce policji lub innych władz, na przykład wskutek donosu)

• ewangelik (członek jednej z religijnych wspólnot protestanckich) – ewangelista (jeden z autorów dziejów Jezusa Chrystusa)

• formować (1.nadawać czemuś określoną formę, kształt, kształtować coś, 2. ustanawiać coś, powoływać do życia, organizować) – formułować (nadawać jakiejś myśli, jakiemuś programowi zwięzłą postać słowną; precyzować coś, ściśle określać)

• humanistyczny (związany z humanizmem, prądem filozoficzno-kulturalnym lub postawą intelektualną i moralną, albo z humanistą) – humanitarny (taki, który przestrzega godności człowieka, ma na względzie dobro człowieka, pełen człowieczeństwa)

• klerk (pisarz, artysta lub uczony, który programowo nie angażuje się w politykę, a za swój obowiązek uznaje uprawianie nauki lub sztuki wolnej od nacisków, aby przechować ponadczasowe i zagrożone przez współczesny świat wartości) – kleryk (słuchacz seminarium duchownego, przygotowujący się do stanu kapłańskiego)

• klauzula (zastrzeżenie, dodatkowy warunek występujący w jakimś dokumencie, umowie, traktacie) – klauzura (1. część regulaminu klasztornego z przepisami ograniczającymi kontaktowanie się zakonników z osobami świeckimi spoza klasztoru, 2. niedostępna dla osób z zewnątrz część klasztoru)

• konserwatorium (średnia szkoła lub wyższa uczelnia muzyczna) – konwersatorium (typ zajęć na wyższej uczelni)

• konsumpcjonizm (postawa życiowa, w której przywiązuje się nadmierną wagę do zdobywania dóbr materialnych i korzystania z nich, przy jednoczesnym zaniedbaniu sfery duchowej) – konsumeryzm (społeczny ruch obrony konsumentów i ich praw)

• maksymalny (największy, jaki może być; taki, który na określonej skali ma największą wartość) – maksymalistyczny (odpowiadający najwyższym wymaganiom, żądający największych poświęceń)

• metoda (sposób postępowania w określonej sprawie; sposób badania czegoś) – metodyka (zespół reguł, zasad, opisujących sposoby postępowania w określonej sprawie)

• minimalny (najmniejszy, jaki może być; taki, który w określonej skali ma najmniejszą wartość) – minimalistyczny (odpowiadający najmniejszym wymaganiom, stawiający najskromniejsze cele)

• monitować (przypominać o upływaniu terminu załatwienia jakiejś sprawy, uregulowaniu jakiejś należności) – monitorować (kontrolować jakiś proces lub stan w sposób stały, ciągły)

• ostateczny (1. będący końcowym etapem jakiegoś procesu albo działania, 2. skrajny, wyjątkowy w swojej dziedzinie) – ostatni (1. taki, który jest na końcu czegoś, jakiegoś układu w przestrzeni lub czasie, 2.najgorszy pod względem moralnym, 3. najmniej prawdopodobny, najmniej odpowiedni)

• parlamentariusz (osoba wysłana do nieprzyjaciela, żeby prowadzić z nim rozmowy w sprawie przerwania walk) – parlamentarzysta (członek parlamentu)

• prezencja (wygląd, powierzchowność, postawa jakiejś osoby) – prezentacja (1. pokazywanie czegoś publicznie, 2.przedstawianie sobie osób, które się dotąd nie znały)

• status (1.stan prawny danej osoby, organizacji, instytucji, 2.pozycja społeczna, czyjeś położenie w określonej grupie) – statut (zestaw przepisów określających cele i zadania organizacji, a także jej strukturę i sposoby działania)

• technika (1.sposób wykonywania jakiejś pracy, metoda pracy, 2. dział cywilizacji obejmujący środki materialne i sposoby ich wykorzystania w działalności gospodarczej) – technologia (ogół wiadomości o sposobach, technikach wytwarzania produktów oraz metodach przetwarzania materiałów)

II Najczęstsze wyrazy źle rozumiane – słowa, zwykle wyrazy obce, którym jest przypisywane inne znaczenie od tego, które mają. Wynika to z podobieństwa brzmieniowego lub graficznego do innych wyrazów, skojarzeniowego powiązania z innymi wyrazami, fałszywego odczytania znaczenia z ich budowy czy zapożyczenia znaczenia z innego języka.

• abnegat (człowiek, który nie dba o własne wygody, wygląd, gdyż uważa to za nieważne), błędne znaczenie: 'człowiek, który nie uznaje żadnych wartości w życiu' → niewłaściwe rozszerzenie znaczenia

• agresywny (brutalnie napastliwy, dążący do kłótni, awantury), błędne znaczenie: 'aktywny, rzutki' → niepoprawne tłumaczenie nowego znaczenia z języka angielskiego

• alternatywa (sytuacja, w której należy wybrać jedną z dwóch wykluczających się możliwości), błędne znaczenie: 'jedna z kilku możliwości' → niepoprawne tłumaczenie z języka angielskiego

• analogiczny (taki, który wykazuje zbieżność z czymś; podobny do czegoś), błędne znaczenie: 'taki sam, identyczny' → niewłaściwe użycie wyrazu w sytuacji podobnej do tej, w której używa się tego wyrazu poprawnie

• anulować (unieważniać jakieś przepisy, rozporządzenia), błędne znaczenie: 'odwoływać coś' → niewłaściwe rozszerzenie znaczenia

• arbitralny (nie liczący się ze zdaniem innych, narzucający swoje zdanie), błędne znaczenie: 'sprawiedliwy, obiektywny' → niewłaściwe wprowadzanie znaczenia słowa arbitralny od słowa arbiter 'sędzia'

• autor (twórca dzieła artystycznego, naukowego lub dziennikarskiego), błędne znaczenie: 'ten, kto coś zrobił, dokonał czegoś, sprawca' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia słowa pod wpływem języka angielskiego

• awaria (istotne uszkodzenie jakiegoś skomplikowanego mechanizmu, maszyny), błędne znaczenie: 'każde uszkodzenie jakiegoś urządzenia' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia

• bynajmniej (wcale, w żadnym razie), błędne znaczenie: 'przynajmniej' → mylenie słów z powodu podobieństwa brzmienia

• bryza (lekki wiatr, wiejący w dzień od morza ku lądowi, a w nocy od lądu w stronę morza), błędne znaczenie: 'fala morska, która rozbija się o wysoki brzeg' → błędne wprowadzanie znaczenia od słowa bryzgać

• cienki (mający nieznaczną grubość), błędne znaczenie: 'subtelny, delikatny' → niepoprawne zapożyczenie z języka rosyjskiego

• cyfra (znak graficzny, który służy do zapisywania cyfr), błędne znaczenie: 'liczba' → niewłaściwe utożsamianie pojęć nazywanych tymi słowami

• dezawuować (odmawiać komuś praw do występowania w czyimś imieniu, cofać swoja aprobatę dla kogoś, upoważnienia dane komuś do czegoś), błędne znaczenie: 'demaskować, odkrywać czyjeś prawdziwe oblicze' → niewłaściwe użycie wyrazu w sytuacji podobnej do tej, w której używa się tego wyrazu poprawnie

• dieta (szczególny sposób odżywania, polecany w niektórych chorobach albo jako sposób na odchudzanie), błędne znaczenie: 'sposób odżywania się, jadłospis' → niepoprawne rozszerzenie znaczenie pod wpływem języka angielskiego

• dramatycznie (przerażająco, wstrząsająco, tragicznie), błędne znaczenie: 'gwałtownie, nagle, natychmiast' → niepoprawne rozszerzenie znaczenie pod wpływem języka angielskiego

• dywagacje (rozwlekłe, niespójne, bezładne mówienie lub pisanie), błędne znaczenie: 'uwagi, spostrzeżenia, rozważania' → niewłaściwe użycie wyrazu w sytuacji podobnej do tej, w której używa się tego wyrazu poprawnie

• enigmatyczny (zagadkowy, tajemniczy, nieodpowiedzialny), błędne znaczenie: 'zdawkowy, lapidarny' → niewłaściwe użycie wyrazu w sytuacji podobnej do tej, w której używa się tego wyrazu poprawnie

• enuncjacje (wypowiedzi, oświadczenia oficjalne, obwieszczenia), błędne znaczenie: 'wypociny, gadanina, wynurzenia' → niewłaściwe użycie wyrazu w sytuacji podobnej do tej, w której używa się tego wyrazu poprawnie

• fanatyczny (ogarnięty fanatyzmem, zagorzale i bezkrytycznie oddany jakiejś sprawie), błędne znaczenie: 'pełen zapału, entuzjastyczny' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia pod wpływem języka angielskiego

• festiwal (przegląd artystyczny, często połączony z konkursem, zwykle cykliczny, z zakresu muzyki, teatru, filmu, sztuk plastycznych), błędne znaczenie: 'przegląd czegokolwiek, impreza promocyjna' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia pod wpływem języka angielskiego

• filozofia (1. nauka o istocie i naturze bytu, ogólnych prawach rozwoju rzeczywistości, granicach poznania, 2. w języku potocznym: skomplikowany charakter jakiegoś działania), błędne znaczenie: 'idea, myśl leżąca u podstaw jakiegoś działania, koncepcja, polityka'
  → niepoprawne rozszerzenie znaczenia pod wpływem języka angielskiego

• ignorancja (nieznajomość czegoś, brak wiedzy w jakimś zakresie), błędne znaczenie: 'świadome pomijanie czegoś, niebranie czegoś pod uwagę, ignorowanie'
  → podobieństwo wyrazów ignorowanie i ignorancja

• jubileusz (okrągła rocznica jakiegoś ważnego wydarzenia), błędne znaczenie: 'każda rocznica' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia

• kategoryczny (zdecydowany, stanowczy), błędne znaczenie: 'bezwzględny' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia

• kondycja (stan fizyczny ludzkiego organizmu, sprawność fizyczna), błędne znaczenie: 'stan, położenie kogoś lub czegoś' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia pod wpływem języka angielskiego

• konferencja (zabranie grona osób dla omówienia określonych spraw), błędne znaczenie: '1. odczyt, prelekcja, nauka rekolekcyjna, 2. grupa rozrywek sportowych' → zmiana znaczenia wyrazu pod wypływem języka francuskiego(1) i angielskiego (2)

• korupcja (przekupywanie urzędników państwowych, zwykle przez dawanie im łapówek), błędne znaczenie: 'demoralizacja, zepsucie moralne' → rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka angielskiego

• manifestować (1. brać udział w manifestacji, 2. publicznie, głośno wyrażać swoje poglądy), błędne znaczenie: 'przejawiać jakieś cechy, właściwości' → rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka angielskiego

• nostalgia (tęsknota z ojczyzną, odczuwana przez emigrantów), błędne znaczenie: 'tęsknota za czymś, co było, co minęło, co zostało utracone' → rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka angielskiego

• nowela (krótki, jednowątkowy utwór literacki, pisany prozą; także: krótki, jednowątkowy film), błędne znaczenie: 'długi, wielowątkowy serial telewizyjny o zawikłanej intrydze, wyświetlany latami' → rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka portugalskiego, hiszpańskiego lub angielskiego

• obrzydliwy (taki, który budzi czyjeś obrzydzenie, odrażający), błędne znaczenie: 'taki, który się czymś brzydzi, wrażliwy na brud, zapachy' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• odpis (1. kopia, 2. odpisanie czegoś skądś), błędne znaczenie: 'odpowiedź na list' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• odstający (taki, który odstaje od jakiejś rzeczy, od jakiejś powierzchni), błędne znaczenie: 'pozostający w tyle, nie nadążający za czymś, gorszy, słabszy' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka rosyjskiego

• oportunista (człowiek podporządkowujący zasady moralne i przekonania ideowe doraźnym korzyściom), błędne znaczenie: 'człowiek sprzeciwiający się czemuś, stawiający komuś opór' → niewłaściwe doszukiwanie się związku tego wyrazu ze słowem opór. Naprawdę wyraz oportunista pochodzi z łaciny: opportunus = korzystny, wygodny

• postument (cokół), błędne znaczenie: 'pomnik' → podobieństwo przedmiotów

• prolongować (przedłużyć ważność jakiegoś dokumentu albo przesunąć czas wykonania czegoś), błędne znaczenie: 'przedłużyć coś (cokolwiek)' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia

• reprezentować (być przedstawicielem kogoś, czegoś), błędne znaczenie: 'mieć jakieś cechy, odznaczać się czymś' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia

• resentymenty (urazy żywione do kogoś, silna niechęć do kogoś), błędne znaczenie: 'powrót uczucia; odrodzenie się sympatii do kogoś' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• rozpłaszczyć się (położyć się na płasko, stawać się możliwie jak najbardziej płaskim), błędne znaczenie: 'zdjąć płaszcz' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• selekcjonować (wybierać najlepsze osoby, najlepsze rzeczy z pewnej grupy), błędne znaczenie: 'oddzielać, dzielić' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia

• sentymentalny (1. ckliwy, nadmiernie uczuciowy, 2. związany z sentymentalizmem), błędne znaczenie: 'przywołujący wspomnienia, wywołujący wzruszenia '→ niepoprawne rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka angielskiego

• spolegliwy (taki, na którym można polegać), błędne znaczenie: 'uległy, taki, którego łatwo się podporządkowuje' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• trafiony (taki, którego ktoś trafił), błędne znaczenie: 'udany, trafny, celny ' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• wnioskować (wyciągać wniosek), błędne znaczenie: 'zgłaszać wniosek' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• wpływowy (mający wpływy, ważny), błędne znaczenie: 'łatwo ulegający czyimś wpływom' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• zabawny (taki, który wzbudza wesołość, śmieszny), błędne znaczenie: 'taki, który lubi się bawić, mający skłonność do zabawy' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy

• zabezpieczyć (uczynić bezpiecznym, ochronić), błędne znaczenie: 'zapewnić, zagwarantować coś' → niepoprawne rozszerzenie znaczenia wyrazu pod wpływem języka rosyjskiego

• zwyczajny (taki, który się niczym nie wyróżnia), błędne znaczenie: 'taki, który się przyzwyczaił, przyzwyczajony' → niepoprawne odczytanie znaczenia słowa z jego budowy