Przedsocjologiczna refleksja teoretyczna:

1. normatywny (jak być powinno, a nie jak jest) Plato, Arystoteles

2. woluntaryzm : wiara we wszechmoc władcy, przekonanie, że skoro ludzie obdarzeni są wolną wolą i każdy może robić , co chce, to rzeczywistość społeczna składa się wyłącznie z niespodzianek i jest całk nieprzewidywalna, wiara w opatrzność

3. koncentracja uwagi na państwie i władzy (nie było znane poj. Społeczeństwa jako czegoś innego niż państwo)

3 rewolucje: 1) oddzielenie porządku ludzkiego od porządku natury, 2) oddzielenie społeczeństwa od państwa, 3)

Wiedza potoczna : na świat społ patrzy się z perspektywy małego wycinka rzeczywistości, z którą ma się do czynienia i uzupełnia się to wiedzą pochodzącą z doświadczenia innych. Powstają przysłowia (Kruk krukowi oka nie wykole (solidarność zbiorowa)).

Wiedza potoczna rzadko bywa neutralna – jest związana z wartościowaniem, jest związana z podziałami dychotomicznymi (świat w kolorach czarno-białych), traktowanie następstwa zdarzeń jako wyrazu ciągu przyczynowo-skutkowego, upatrywanie przyczyn w celowych działaniach ludzi, pochopność uogólnień.

Historyczne warunki narodzin socjologii jako dyscypliny naukowej

Po odkryciach nowych lądów wniosek (Monataigne), że ludy egzotyczne są dla nas tak osobliwe, jak my dla nich. Potem pojawiła się świadomość, że zmienne formy życia społecznego pojawiły się nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie  poj. Rozwoju

W XVIII w. uważano, że istnieją prawa naturalne rządzące zachowaniami ludzi,a więc i życiem społecznym, szukano takiego podstawowego prawa analogicznie do prawa powszechnego ciążenia.

Rewolucja francuska położyła kres wierze, że jeśli władca pozna prawa natury, to natychmiast wprowadzi je w życie. Ukazała także, że wiele procesów społecznych przebiega spontanicznie, a także, że występuje rozbieżność między ostatecznymi rezultatami a wcześniejszymi zamierzeniami. Uprzytomniła też, że nawet dogłębna zmiana ustroju politycznego nie likwiduje problemów społecznych  zaczęła się kształtować świadomość, że społeczeństwo jest odrębne od państwa.

Inne wielkie doświadczenie Europy to rewolucja przemysłowa: przejście od społ. rolniczego do przemysłowego, inny tryb i rytm życia, migracja ze wsi do miast, co oznaczało zmianę środowiska społecznego (wielu ludzi w niewielkiej przestrzeni, anonimowość, niższy poziom kontroli społecznej). Rewolucja przemysłowa zrodziła też poważną kwestię socjalną.

Stąd A. Comte i próba zaadoptowania procedur przyrodoznawstwa do nowej nauki.

Potem za sprawą filozofów: Wilhelma Diltheya i Heinricha Rickerta wykazano, że takie procedury są całkowicie nieprzydatne dla humanistyki. W pierwszym przypadku świat będący przedmiotem zainteresowań jest zewnętrzny wobec człowieka, w tym drugim jest jego tworem. Skoro tak jest, to podmiot i przedmiot poznania należą do tego samego świata i powinno się stosować inne procedury poznawcze. Zaproponowali poj. Rozumienie, polegające na docieraniu do ukrytego znaczenia kultury i interpretacji ich sensów.

Socjologia a inne nauki społeczne

Historia (nauki nomotetyczne wykrywające ogólne prawa i idiograficzne zajmujące się opisywaniem tego, co jednostkowe i niepowtarzalne). Ogólnie historia jest idiograficzna, a socjologia nomotetyczna, ale jest i socjologia historyczna i historia społeczna posługująca się socjol metody badawcze i podejmuje klasyczne tematy socjologiczne (typu zróżnicowanie społeczne w społ. średniowiecznym).

Antropologia, też niejedno ma imię. Wyróżniamy A antropologię fizyczną : człowiek jako gatunek przyrodniczy i jego fizyczne zróżnicowanie w przestrzeni i w czasie B a. kulturową lub spoleczną  poszukiwanie cech typowo ludzkich, czyli tych, które wiążą się z kulturową istotą czł. . Ale długo a.kult zajmowała się społecznościami pierwotnymi oddalonymi od naszych społ. w przestrzeni (historia zajmuje się też takimi, ale odległymi w czasie). Obecnie a.kult zwróciła swoja uwagę na spol. Współczesne używając metod wykształconych w badaniu społ. pierwotnych.

Psychologia: rozdarta między naukami przyrodniczymi i społecznymi. Z jednej strony ma ścisłe związki z fizjologią i neurologią, z drugiej przez p.społeczną z socjologią.

Ekonomia: wg encyklopedii jej przedm. Zainteresowań są „indywidualne i zbiorowe decyzje dotyczące produkcji, dystrybucji i konsumpcji dóbr i usług”. Ale we współczesnym rozumieniu ekonomii w pole jej dociekań weszły koszty i zyski (psychologiczne – wydatkowanie energii i napięcia) i satysfakcje emocjonalne w postaci wzrostu poczucia własnej wartości czy poczucia bezpieczeństwa. Czyli wchodzi problematyka sposobu podejmowania przez jednostki decyzji ekonomicznych, ich racjonalnością.

Nauki polityczne: obszarem zainteresowania jest władza, jej źródła i sposoby jej sprawowania na poziomie państwa, a b.szczegółowo zachowania wyborcze, funkcjonowanie administracji państwowej, dystrybucja władzy, filozofia społeczna i polityczna (np. model ustrojowy). N.polityczne mają wspólną z socjologią prehistorię,

Wewnętrzne zróżnicowanie socjologii:

Socjologia scjentystyczna (naturalistyczna, pozytywistyczna) badanie zjawiska społ. „jak rzeczy”, czyli przedmiotowo  badać fakty i tylko fakty i szukać medzy nimi związków

Socjologia humanistyczna badanie zjawiska społ jako stwarzanych przez istoty obdarzone świadomością

Empiryczne poznanie społeczeństwa:

3. rodzaje źródeł: socjolog pyta ludzi i obserwuje ich zachowania; analizuje teksty pisane i przekazywane przez mass media; eksperyment przeprow. W laboratorium.

Zdefiniowanie problemu badawczego. Na jego wybór wpływ a) czynniki spol: doniosłe, często bolesne problemy społeczne; b) czynniki teoretyczne – badacz zainteresowany jakąś teorią może chcieć ją przetestować lub spr wyniki innych badań dotyczących Inter go kwestii

Przegląd istniejącej literatury

Sformułowanie pytań np. dot. bezrobocia (poziom makrospor i mikrospor)

Wybór narzędzi badawczych i sposobu zbierania danych (czasami używa się kilku narzędzi jednocześnie)

Zbieranie danych

Analiza ilościowa i jakościowa

Interpretacja wyników

Sformułowanie wniosków

Narzędzia badawcze: I ankieta (nie ma bezpośredniego kontaktu z badanymi), II wywiad – jest ten kontakt (w tym wywiad swobodny –określa się jedynie temat wypowiedzi, badacz słucha i nagrywa, ważne jest nie tylko co, ale i jak badany mówi), III obserwacja (różni się od potocznej wyraźnym ukierunkowaniem i systematycznością (w tym obserw. uczestnicząca) IV źródła pisane, V eksperyment (na pograniczu socjologii i psychologii społecznej) – polega na tworzeniu w celach badawczych małych grup i obserwowaniu w warunkach laboratoryjnych zachowania się ich członków. Np. słynny eksperyment polegający na wchodzeniu w role strażników i więźniów (patrz film niem. pod tytułem Eksperyment)