Trzęsienia Ziemi.

Trzęsienie ziemi – to gwałtowne rozładowanie naprężeń powstałych w skorupie ziemskiej w czasie ruchów fragmentów litosfery. Z miejsca uwolnienia tych naprężeń (hipocentrum – ogniska trzęsienia ziemi) rozchodzą się fale sejsmiczne. Punkt na powierzchni Ziemi położony nad ogniskiem (epicentrum) to miejsce, gdzie fale docierają najwcześniej i gdzie straty są największe. Siła wstrząsów maleje w miarę oddalania się od epicentrum.

Badaniem trzęsień ziemi zajmuje się sejsmologia.

Intensywność wstrząsów sejsmicznych oznacza się za pomocą:

• 12-stopniowej skali Mercallego (skali MCS) – określającej intensywność trzęsienia ziemi,

• otwartej skali Richtera – używa się do ściślejszej oceny siły trzęsienia ziemi skali wielkości (magnitudy).

Pomiary wstrząsów sejsmicznych dokonuje się za pomocą sejsmografów.

Podział trzęsień ziemi:

• ze względu na przyczynę:

  • tektoniczne – najczęstsze (90%) i najgroźniejsze. Ich przyczyna to gwałtowne rozładowanie energii nagromadzonej w skorupie ziemskiej lub górnym płaszczu. Energia w ośrodkach skalnych kumuluje się, a gdy przekroczy krytyczną wartość, ośrodek pęka powodując wstrząs. Większość trzęsień tego typu powstaje w strefach granicznych płyt litosfery. Trzęsienia tektoniczne występują także w młodych pasmach fałdowych - w strefach, gdzie subdukcja już wygasła. Trzęsienia tektoniczne są związane z przemieszczaniem się mas skalnych w istniejących uskokach lub z powstawaniem nowych, młodych uskoków. Różnią się od trzęsień wulkanicznych tym, że od razu następuje najsilniejszy wstrząs, podczas gdy w trzęsieniach wulkanicznych siła wstrząsów narasta stopniowo.

  • wulkaniczne – stanowią ok. 7% trzęsień. Ich geneza związana jest z gwałtownymi erupcjami wulkanów lub zapadaniem się stropów opróżnianych komór magmowych.

  • zapadowe – związane z obszarami krasowymi, na których dochodzi do zawalania się stropów nad jaskiniami lub innymi próżniami w podłożu. Stanowią ok. 2% ogółu trzęsień, ich skutki są słabo odczuwalne.

  • antropogeniczne – wstrząsy spowodowane tąpnięciami. Do ich powstania może przyczynić się także naruszenie równowagi naprężeń w górotworze bądź też napełnienie zbiornika zaporowego. Na obszarach gęsto zabudowanych mogą spowodować znaczące szkody materialne. Występują na przykład na Górnym Śląsku, w okolicach Bełchatowa, na Dolnym Śląsku i w Pieninach.

• ze względu na głębokość ogniska:

  • płytkie (85%) – do 70 km,

  • średnie (12%) – 70-350 km,

  • głębokie (3%) – głębiej niż 350 km.

• ze względu na powiązanie ze wstrząsem zasadniczym:

  • wstępne – o słabej magnitudzie,

  • zasadnicze – o największej magnitudzie,

  • następcze – po wstrząsie zasadniczym, o zmniejszającej się magnitudzie.

• Przed i po erupcji wulkanu mogą (ale nie muszą) pojawić się wstrząsy typu:

  • foreshock (wstrząsy przed erupcją)

  • aftershock (wstrząsy po erupcji)

Ze względu na częstotliwość występowania trzęsień na danym terenie wyróżnia się obszary:

• sejsmiczne – częstych i silnych trzęsień ziemi,

• pensejsmiczne – rzadkich i słabych wstrząsów,

• asejsmiczne – bez wstrząsów sejsmicznych.

Skutki trzęsienia ziemi w Salwadorze w 2001 roku

Po trzęsieniu ziemi w 1906 roku w San Francisco wybuchły liczne pożary

Zniszczenia po trzęsieniu ziemi na Haiti w 2010 roku.

Trzęsienia ziemi w Polsce

Położenie, budowa i ewolucja geologiczna Polski wskazuje, że nasz kraj leży zasadniczo poza obszarami sejsmicznymi kuli ziemskiej. Takie obszary nazywamy asejsmicznymi. O asejsmiczności Polski świadczy budowa geologiczna, w której dominują paleozoiczne i mezozoiczne skały osadowe o miąższości niekiedy do 15 kilometrów. Skały te zalegają na sztywnym podłożu platformy wschodnioeuropejskiej i na w miarę usabilizowanym obecnie fundamencie krystalicznym, objętym paleozoicznymi ruchami orogenicznymi. Ostatnie duże trzęsienia ziemi na obszarze Polski związane są z okresami fałdowań alpejskich, a więc na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej, tj. ok. 150-200 mln lat temu. Wówczas zostały zmienione tektoniczne główne masywy górskie Sudetów i Gór Świętokrzyskich, w obrębie których powstały liczne uskoki, zręby i rowy tektoniczne. Liczne trzęsienia ziemi występowały rówinież w okolicach Pienińskiego Pasa Skałkowego, który tworzy wyraźną granicę tektoniczną między Karpatami Wewnętrznymi, a Karpatami Zewnętrznymi. Od czasu zakończenia orogenezy alpejskiej notowana jest w Polsce raczej "cisza" sejsmiczna. W czasach historycznych wzmożoną aktywność sejsmiczną na obszarze Polski odnotowano w : Sudetach, Karpatach, na Pomorzu Zachodnim i w Bełchatowie. Ostatnie odczuwalne trzęsienie ziemi w Polsce miało miejsce w województwie łódzkim. Odczuli je najbardziej mieszkańcy okolic Bełchatowa. Trzęsienie to miało siłę 4,4 w skali Richtera co spowodowało uszkodzenia stropów i ścian w niektórych budynkach^[1].. Przyczyną wstrząsów były prace kopalniane.

Największe trzęsienia ziemi na świecie.

Data Miejsce Stopnie w skali Richtera

18 kwietnia 1906 Stany Zjednoczone, San Francisco8,2
8 grudnia 1908 Sycylia, Mesyna7,5
16 grudnia 1920 Chiny, prowincja Gansu8,6
1 września 1923 Japonia, Tokio8,3
22 maja 1927Chiny, Sining8,3
25 grudnia 1932Chiny, prowincja Gansu7,6
30 maja 1935Pakistan, Kweta7,5
26 grudnia 1939Turcja, Erzincan7,9
22 maja 1960Chile9,5
26 lipca 1963Macedonia, Skopje6,9
1964Alaska, Anchorage9,2
31 maja 1970Peru7,8
23 grudnia 1972Nikaragua, Managua6,5
28 lipca 1976Chiny, Tangszan8,0 19 września 1985Meksyk, Meksyk8,1
7 grudnia 1988Armenia6,9
20 czerwca 1990Iran, prowincja Gilan7,7
16 lipca 1990Filipiny, Luzon7,8
19 października 1991północne Indie, rejon miast Chamoli i Uttarkashi7,0
30 sierpnia 1993południowe Indie, okolice miast Latur i Osmanabad6,4
16 stycznia 1995Japonia, południowe wybrzeże wyspy Honsiu7,2
27 maja 1995Rosja, wyspa Sachalin7,5
10 maja 1997północny Iran7,1
4 lutego 1998Afganistan6,1
30 maja 1998Afganistan7,1
17 lipca 1998Papua-Nowa Gwinea (północne wybrzeża)7,1
25 stycznia 1999Kolumbia, okolice miast Armenia, Calarca i Pereira6,0
17 sierpnia 1999Turcja, Izmit, Stambuł7,4
21 września 1999Tajwan7,3
12 listopada 1999Turcja7,2
13 stycznia 2001Salwador7,9
26 stycznia 2001Indie6,0
25 marca 2002Afganistan6,0
31 października 2002Włochy5,4
24 lutego 2003Chiny6,8
1 maja 2003Turcja6,4
21 maja 2003Algieria, Algier6,8
26 grudnia 2003Iran, Bam6,8
24 lutego 2004Maroko6,5
26 grudnia 2004wybrzeża Sumatry i Indonezji9,0
28 marca 2005zachodnie wybrzeże Sumatry8,7

Oblicza się, że silne trzęsienia ziemi, tzw. światowe (rejestrowane przez wiele stacji na świecie) pojawiają się co 52 dni na lądzie i 28 dni na dnach oceanów, ale nie wszystkie z nich wywołują katastrofy.