Przykłady ćwiczeń w pozycji leżenia na plecach

• Obie kończyny górne pod głową, prawa/lewa kończyna dolna jest wyprostowana,

lewa/prawa kończyna dolna pozostaje zgięta w kolanie. Miednica po

stronie zgiętej kończyny dolnej zostaje uniesiona aż do wyprostu w stawie

biodrowym (Fot. 2).

Obie kończyny dolne są zgięte w kolanach, pacjent leży na prawym/lewym

boku, przy czym ramiona i głowa pozostają na podłożu (Fot. 3). Kończyny

górne ułożone pod głową.

Lewa/prawa kończyna dolna pozostaje wyprostowana i nieco przywiedziona.

Prawa/lewa kończyna dolna zgięta w kolanie, położona na kończynie

wyprostowanej i przywiedziona tak, że kolanem dotyka podłoża

Obie kończyny górne pod głową. Obie kończyny dolne są wyprostowane

i lekko odwiedzione. Następnie prawe/lewe biodro zostaje uniesione w górę,

przy czym pozycja głowy i rąk pozostaje niezmieniona.

• Ramiona pod głową, łokcie ułożone w przód w kierunku sufitu. Obie kończyny

dolne są wyprostowane i odwiedzione. Głowa i obręcz barkowa zostają

zrotowane w prawo/lewo, aż do momentu, kiedy prawe/lewe ramię dotknie

podłoża.

Ruch przejścia z leżenia na plecach do leżenia na brzuchu

• Obie kończyny dolne są zgięte i ułożone na prawym/lewym boku. Ramiona

są wyprostowane ułożone nad głową. Prawa/lewa kończyna górna nadaje

rozmach, głowa zostaje uniesiona i zrotowana, ramię zostaje przemieszczone

na stronę położonych kończyn dolnych. Zamach powinien być tak duży, aby

udało się osiągnąć położenie na boku. Po podparciu się jedna ręką, obie kończyny

dolne zostają wyprostowane, następnie przetacza się pozostała część

ciała, aż do pozycji na brzuchu.

• Obie kończyny górne i dolne są wyprostowane. Następnie z dużym zamachem

prawej/lewej kończyny dolnej wyprostowanej i trzymanej w górze przenosi

się ją nad drugą kończynę dolną. Zamach jest tak duży, że obraca całe

ciało do pozycji leżącej na brzuchu.

• Obie kończyny górne są wyprostowane nad głową. Jedna kończyna dolna

jest wyprostowana, druga zgięta. Stopa zgiętej nogi naciska tak silnie na podłoże,

że nadaje w ten sposób ruch całego ciała w stronę przeciwną (odbicie)

i powoduje obrócenie się na brzuch.

• Lewa kończyna górna jest wyprostowana ułożona nad głową, kończyny dolne

wyprostowane. Prawa kończyna górna przechodzi z pozycji odwiedzenia

i rotacji wewnętrznej przodem na lewą stronę ciała. Dzięki zgięciu i rotacji

głowy, możliwe jest przełożenie ciała na brzuch przez lewe ramię.

Z identycznej pozycji chory przekręca głowę, obręcz barkową i ramię na lewo/

prawo. Lewe/prawe biodro wykonuje ruch w lewo/prawo (w kierunku podłogi).

Obie kończyny górne wyprostowane w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej

(ramiona w bok). Obie kończyny dolne są wyprostowane. Teraz chory odwraca

głowę w prawo/lewo i prawą/lewą kończynę górną z zamachem przenosi

na stronę lewą/prawą. Przy tym prawa/lewa ręka może klasnąć w leżącą

pod nią lewą/prawą rękę (Fot. 6).

Pacjent porusza z zamachem prawą/lewą kończyną górną wykonując ruch

zgięcia, odwodzenia i rotacji na zewnątrz (uniesienia kończyny za głowę).

Przeciwstronna kończyna górna jest zgięta i znajduje się pod głową. Prawa/

lewa kończyna dolna jest wyprostowana w stawie kolanowym i wykonuje

zamaszysty ruch nad przeciwstronna kończyną (na stronę lewą/prawą) (Fot. 7).

Ćwiczenia ruchowe na miękkiej macie (Fot. 8, 9, 10, 11).

Przykłady ćwiczeń w pozycji leżącej na brzuchu

Pozycja leżąca na brzuchu jest możliwa u chorych, u których nie stwierdza się

niewydolności oddechowej, nie są znane problemy kardiologiczne i u których

nie ma ograniczenia ruchomości kręgosłupa i stawów.

• Obie kończyny górne ułożone się pod czołem. Pacjent unosi prawą/lewą kończynę

dolną nad kończyną przeciwstronną z równoczesnym unoszeniem prawego/

lewego biodra.

68

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

Obie kończyny górne wyprostowane ułożone nad głową. Prawa/lewa kończyna

dolna jest zginana bokiem w stawie biodrowym i kolanowym. Przy

tym pacjent skręca głowę w stronę zgiętej kończyny dolnej. Następnie prostuje

kończynę dolną i odwraca z powrotem głowę (Fot. 12).

• Kończyny górne ułożone wzdłuż tułowia. Pacjent wykonuje przeprost z przywiedzeniem

prawą/lewą kończyną górną tak daleko w tył aż nie dotknie ona

dłonią przeciwstronnego pośladka.

• Kończyny górne ułożone wzdłuż tułowia. Obie nogi są wyprostowane i lekko

odwiedzione. Podczas przeprostu prawej/lewej ręki pacjent zgina głowę

w prawą/lewą stronę, patrząc w kierunku stóp.

• Z podobnej pozycji wyjściowej, prawą/lewą rękę skierować w kierunku prawego/

lewego kolana. Równocześnie zginając bokiem po podłodze prawą/lewą

kończynę dolną w kolanie i biodrze. Głowa pozostaje pośrodku.

• Pozycja i przebieg ruchu taki sam. Dodatkowo głowa zostaje skierowana

w stronę zgiętej kończyny dolnej.

Przykłady ćwiczeń w pozycji leżącej na boku

• Obie kończyny górne są skrzyżowane za głową. Tułów i obie kończyny dolne

wyprostowane. Pacjent skręca głowę, ramiona oraz górną część tułowia do

pozycji leżenia na plecach i z powrotem.

69

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

• Obie kończyny górne są wyprostowane nad głową. Obie kończyny dolne są

również wyprostowane. Pacjent wykonuje ruch biodrem i znajdującą się wyżej

kończyną dolną do położenia na brzuchu i z powrotem.

• Podobna pozycja i przebieg ruchu biodra i kończyny dolnej, jedynie chory

wykonuje dodatkowo ruch głową i znajdującą się wyżej kończyną górną

(w przeciwną stronę) do pozycji leżenia na plecach i z powrotem.

• Znajdująca się niżej kończyna górna jest ułożona pod głową, drugą kończyną

górną chory się podpiera. Obie kończyny dolne są zgięte w stawach biodrowych

i kolanowych. Kolana trzyma uniesione w kierunku sufitu, przy czym

stopy pozostają na podłodze (Fot. 13).

• Obie kończyny górne są skrzyżowane za głową. Znajdująca się niżej kończyna

dolna jest wyprostowana, druga kończyna dolna jest zgięta i leży na podłodze

przed kończyną przeciwstronną. Następnie pacjent obraca głowę, Kończynę

górną leżącą wyżej oraz górną część tułowia w stronę podłoża.

• Kończyny górne są skrzyżowane za głową. Znajdująca się na poniżej kończyna

dolna jest wyprostowana. Kończyna dolna ułożona powyżej jest zgięta

w biodrze, wyprostowana w kolanie, palce obciągnięte. Chory wykonuje ruch

odwodzenia kończyny dolnej ułożonej w przód.

Zmiana pozycji z leżenia na plecach do siadu prostego

• Prawa/lewa kończyna górna lekko odwiedziona ułożona wzdłuż tułowia,

kończyna górna przeciwstronna jest zgięta ułożona nad głową. Pacjent unosi

i odwraca głowę w stronę ramienia, które ułożone jest przy tułowiu, z rozmachem

przenosi zgiętą kończynę górną na stronę ręki, którą się podpiera.

Teraz może podpierać się dwiema kończynami. Następnie podnosi tułów

dźwigając się z pomocą obu ramion.

• Prawa/lewa kończyna górna nieznacznie odwiedziona ułożona wzdłuż tułowia.

Ramię przeciwstronne jest odwiedzione w bok. Pacjent przekłada z rozmachem

ramię na stronę prawą/lewą ze skrętem głowy w tym samym kierunku.

Z pomocą obu rąk siada.

Przykłady ćwiczeń w pozycji siadu prostego

• Pacjent siedząc odchylony do tyłu opiera się na ustawionych w pozycji odwiedzenia

i zewnętrznej rotacji kończynach górnych. Kończyny dolne są lekko

odwiedzione. Unosi prawe/lewe biodro.

• Chory w podobnej pozycji ramion przenosi z rozmachem prawą/lewą kończynę

dolną na stronę przeciwną, do momentu uniesienia biodra (Fot. 14).

• Pacjent siedzi podpierając się obiema rękami z prawej/lewej strony. Próbuje

odwodzić kończynę dolną po stronie przeciwnej.

• Podobna pozycja ciała i wykonywane ruchy. Kończyna dolna po stronie przeciwnej

zostaje na krótko uniesiona.

• Pacjent wspiera się na obu rękach po prawej/lewej stronie. Noga przeciwstronna

jest zgięta w kolanie i biodrze, leżąc bocznie na podłodze.

• Obie kończyny górne są zwrócone ku przodowi, dłonie zaciśnięte. Obie kończyny

dolne są lekko rozstawione. Chory wykonuje mocny skręt obręczy

barkowej i kończyn górnych w prawo/lewo, patrząc za torem ruchu.

• W podobnej pozycji i przy identycznym ruchu kończyn górnych w stronę

prawą/lewą, lewa/prawa kończyna dolna wykonuje ruch wysunięcia w przód.

• W tej pozycji chory może opierać się o piłkę Pezziego (Fot. 15).

Przejście z pozycji siadu prostego do pozycji siedzącej na boku

• Chory podpiera się z tyłu na kończynach górnych odwiedzionych i zrotowanych

na zewnątrz. Zgina kończyny dolne i układa je na prawym/lewym boku,

następnie przenosi lewą/prawą rękę na stronę prawą/lewą.

• Pacjent podpiera się obiema rękami z jednej strony. Następnie zgina kończyny

dolne i układa ja na boku po stronie podpierających rąk.

72

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

Przykłady ćwiczeń w pozycji siedzącej na boku

• Pacjent siedzi na prawym boku, podpierając się z tyłu rękami. Unosi kolana

w górę i w dół.

• Chory siedzi na prawym boku. Podpiera się rękami z prawej strony. Lewą

kończynę górną przekłada na lewą stronę, następnie przekłada kończyny dolne

i prawą kończynę górną kończąc ćwiczenie w pozycji siedzącej na boku lewym

podpierając się obiema rękami z lewej strony.

• Pacjent siedzi na prawym/lewym boku. Obie ręce spoczywają na piłce Pezziego

z prawej/lewej strony. Popycha piłkę, prostując tułów (Fot. 16).

Pozycja siedząca na prawym/lewym boku. Chory podpiera się prawą/lewą

ręką, drugą ręką przetacza piłkę przed kolanami.

Chory siedzi na prawym boku. Podpiera się prawą ręką. Lewą kończynę górną

unosi w kierunku sufitu.

Pacjent siedzi na prawym/lewym boku. Podpiera się prawą/lewą ręką. Drugą

ręką utrzymuje w powietrzu balon (Fot. 17 i 18).

Pacjent siedzi na lewym/prawym boku. Podpiera się obiema rękami z lewej/

prawej strony. Prostuje kończynę dolną, znajdującą się wyżej i przenosi ją do

przodu. Palcami stopy dotyka podłoża.

Z podobnej pozycji wyjściowej i w trakcie tego samego układu ruchowego

dodatkowo kończyna górna prawa wykonuje ruch w przeciwnym kierunku

względem kończyny dolnej.

Przejście z pozycji siedzącej na boku do pozycji na czworakach

• Pacjent siedzi na prawym/lewym boku. Podpiera się rękami z tyłu. Przekłada

prawą/lewą kończynę górną z zamachem na lewą/prawą stronę. Przenosi ciężar

na obie ręce, miednica przesuwa się do przodu do pozycji na czworakach.

• Chory siedzi na prawym boku. Podpiera się obiema rękami przed sobą z prawej

strony. Z rozmachem przenosi ciężar na obie ręce. Miednica zostaje pociągnięta

do góry, chory przyjmuje pozycję na czworakach (Fot. 19 i 20).

Kierunek ruchu można kontynuować do pozycji siedzącej na lewym boku.

• Identyczna pozycja wyjściowa. Stopy są możliwie jak najmocniej oparte o podłoże.

Następuje identyczny ruch ciała, obciążeniu ulegają stopy, a nie kolana.

Przykłady ćwiczeń w pozycji na czworakach

• Oba kolana są rozstawione na szerokość miednicy. Chory porusza biodrami

na prawo/lewo i w tył w kierunku stóp, po czym wraca do pozycji wyjściowej.

• Podobne ćwiczenie. Pacjent próbuje poszerzyć sposób wykonywania ćwiczenia,

aż do dotknięcia biodrami podłoża.

• Pacjent uderza o podłoże palcami prawej/lewej ręki wysuwając ją jak najdalej

w lewo (Fot. 21).

• Prawą/lewą ręką próbuje szerokim łukiem do przodu i na zewnątrz dotknąć

zewnętrznej powierzchni przeciwstronnego stawu kolanowego.

• Pacjent próbuje położyć prawą/lewą stopę obok prawej/lewej dłoni (Fot. 22).

• Chory podpiera się na rozstawionych na szerokość barków kończynach górnych.

Oba podudzia „wędrują" łukiem obok prawej/lewej ręki.

• Wychodząc z podobnej pozycji „wędrują" teraz obie ręce obok prawego/lewego

stawu kolanowego, tak daleko jak to możliwe.

Wstanie z pozycji siedzącej na boku do klęczenia

• Pacjent siedzi na prawym/lewym boku. Podpiera się obiema rękami, które

trzyma na taborecie, znajdującym się przed nim i po tej samej stronie. Taboret

umożliwia przejście do klęku obunóż.

• Obie ręce znajdują się na piłce Pezziego, znajdującej się obok kolan. Piłkę

powinno się przesunąć do przodu i do środka, co ułatwia przejście do klęczenia.

• Chory trzyma w rękach, w górnym odcinku, pionowo ustawiony drążek gimnastyczny.

Przesunięcie ciężaru ciała do przodu, przy silnym oparciu się na

drążku umożliwia podniesienie się do pozycji klęczącej.

• Chory obiema rękami trzyma w środku i w górnym odcinku drążek ustawiony

pionowo. Poprzez przesunięcie ciężaru do przodu i podparciu się na drążku

możliwe jest osiągnięcie pozycji klęczącej (Fot. 23 i 24).

• Pacjent, siedząc na prawym boku, trzyma, po prawej stronie, obiema rękami

drążek ustawiony poziomo. Wysuwa ręce w przód i do góry, co ułatwia przejście

do pozycji klęczącej.

• Chory siedząc na prawym boku trzyma obiema rękami piłkę gimnastyczną.

Na polecenie rzuca piłkę do stojącego po przeciwnej stronie terapeuty, dzięki

czemu powinien łatwiej wstać do pozycji klęczącej.

• Pacjent podbija obiema rękami balon. Na polecenie, pacjent podnosi się do

pozycji klęczącej.

Przejście z pozycji klęczącej do klęczenia na jednym kolanie

• Chory prawą/lewą ręką podpiera się o taboret, który stoi po tej samej stronie.

Ciężar ciała zostaje przeniesiony na prawą/lewą kończynę dolną. Następnie

przesuwa lewą kończynę dolną do przodu. Dzięki odchyleniu w prawo

może postawić stopę wysuniętą do przodu.

• Chory obiema rękami trzyma górny koniec drążka podpierając się na nim.

Na polecenie przenosi ciężar ciała na prawą/lewą kończynę dolną, lewą/prawą

kończynę dolną wysuwa do przodu. Powinno się położyć stopę na wysokości

drążka.

• Chory trzyma przy górnym końcu, tym razem dłuższy drążek, który ustawiony

jest przed nim z prawej/lewej strony. Obciąża prawą/lewą kończynę dolną

i lewą/prawą stopę może wtedy wysunąć do przodu. Stopa powinna znajdować

się na wysokości drążka (Fot. 25 i 26).

• Pacjent trzyma oburącz drążek przy jego końcach (drążek ustawiony poziomo).

Drążek powinien znajdować się po prawej/lewej stronie na wysokości

bioder i z tego miejsca jest podnoszony do góry i do przodu. Równocześnie

chory może wysunąć lewą/prawą kończynę dolną do przodu.

• W każdej z rąk pacjent trzyma drążek w połowie jego długości. Po podniesieniu

do przodu prawego drążka i do tyłu lewego, możliwe staje się wysunięcie

lewej stopy do przodu i na odwrót.

Przejście z pozycji klęczącej na jednym kolanie do stania

• Pacjent klęczy na jednym kolanie bocznie względem drabinek. Prawą/lewą

nogę ma wysuniętą do przodu. Prawą ręką trzyma się szczebla możliwie jak

najwyżej. Otrzymuje polecenie przeniesienia ciężaru ciała na wysuniętą do

przodu kończynę dolną i podnosi się do stania.

• Chory klęczy na jednym kolanie, z wysuniętą do przodu prawą/lewą stopą.

W prawej/lewej ręce trzyma stojący pionowo drążek. Po przeniesieniu ciężaru

ciała na prawą/lewą kończynę dolną, przejście do stania staje się łatwiejsze

(Fot. 27 i 28).

Prawą/lewą kończynę dolną chory ma wysuniętą do przodu. Prawa/lewa ręka

trzyma drążek ustawiony poziomo na wysokości barków. Po wyciągnięciu

drążka do przodu ciężar ciała ulega przeniesieniu na wysuniętą do przodu

kończynę dolną i następuje podniesienie się do pozycji stojącej.

Prawa/lewa kończyna dolna jest wysunięta do przodu. Prawa/lewa kończyna

górna jest zwrócona do tyłu, odwiedziona, zrotowana do wewnątrz, lewa/

prawa kończyna górna trzyma za nadgarstek prawej/lewej ręki. Pacjent unosi

bokiem do góry prawą/lewą kończynę górną (ustawiając ją w pozycji zgięcia,

przywiedzenia i rotacji zewnętrznej). Ciężar ciała ulega przeniesieniu na wysuniętą

do przodu nogę. Na polecenie chory podnosi się do pozycji stojącej.

Podąża wzrokiem za ręką.

Pacjent trzyma piłkę gimnastyczną oburącz. Ma wysuniętą do przodu prawą

kończynę dolną. Rzuca piłkę w przód do rehabilitanta, przenosząc ciężar ciała

na wysuniętą kończynę i próbuje wstać.

Chory ma splecione dłonie, lewa/prawa noga jest wysunięta do przodu. Obie

ręce zostają „wyrzucone" do przodu. Przeniesienie ciężaru ciała na wysuniętą

do przodu nogę umożliwia wstanie (Fot. 29 i 30)

Ćwiczenia mobilizujące poszczególne odcinki kręgosłupa

Pozycja wyjściowa: Siedzenie na krześle z oparciem pleców

• Poruszanie oczami na prawo/lewo i następnie skręt głowy w prawo/lewo, przy

czym chory trzyma się mocno siedzenia (Fot. 31).

• Powolne przechylanie i rotacja głowy w prawo/lewo.

• Powolny skręt głowy w prawo/lewo, ruchy potakiwania podczas wykonywania

skrętu.

• Przechylanie głowy w prawo/lewo, następnie kładzenie prawej/lewej ręki na

głowie tak, aby dotknąć ucha po stronie przeciwnej (Fot. 32).

• Podbródek przy zamkniętych ustach powinno się zbliżyć do szyi, równocześnie

część potyliczna zostaje uniesiona w kierunku sufitu.

• Zamknięcie oczu, przygięcie głowy, aż podbródek dotknie klatki piersiowej.

• Spojrzenie w górę i wykonywanie rotacji głową. Pomocne może być skierowanie

spojrzenia ze ściany na sufit.

Pozycja wyjściowa: siedzenie na taborecie, obie kończyny dolne rozstawione

• Z zamachem chory chwyta obiema rękami za prawą/lewą krawędź siedzenia,

możliwie jak najbardziej z tyłu. Wzrok pozostaje albo skierowany na wprost

albo podąża za rękami.

• Prawa/lewa ręka trzyma siedzenie taboretu po lewej/prawej stronie, podczas

gdy lewa/prawa ręka trzyma tylny brzeg taboretu.

• Pacjent siedzi na przedniej połowie taboretu. Drążek gimnastyczny jest trzymany

przez pacjenta z tyłu. Plecy powinny być wyprostowane (Fot. 33).

Trzymanym poziomo drążkiem pacjent dotyka podłoża przed prawą/lewą

stopą. Podczas wstawania zbliża drążek do ciała i następnie podnosi ręce do

góry w kierunku sufitu.

Pacjent przenosi ciężar ciała na prawy/lewy pośladek. Uniesiona część miednicy

jest szybko wysuwana do przodu i ku tyłowi (Fot. 34).

W czasie skrętu tułowia w prawo chory zgina prawą kończynę dolną i obiema

rękami klaszcze w prawe udo. Następnie tułów prostuje się i pacjent wraca

do pozycji wyjściowej.

Rytmiczne klaskanie po prawej stronie, z przodu i z lewej strony. Kończyny

górne są na przemian zgięte i wyprostowane.

Pacjent trzyma stopę opartą o siedzenie i możliwie jak najbliżej pośladka.

Trzyma oburącz za podudzie rozciągając w ten sposób grzbiet (Fot. 35)

Zginanie prawej/lewej kończyny dolnej w kierunku przeciwstronnego barku,

korzystnie wpływa na staw kolanowy.

Pacjent trzyma obie ręce pod pośladkami. Następnie unosi na przemian prawe/

lewe biodro. Zalecane jest szybkie tempo wykonywanego ćwiczenia.

84

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

Metody przenoszenia ciężaru ciała oraz odruchy postawne

Pozycja wyjściowa: Siedzenie na taborecie

• Oba kolana rozstawione. Tułów wychyla się na boki - w prawo/lewo z równoczesnym

uniesieniem przeciwstronnego pośladka. Chory podpiera się na

rękach.

• Obie dłonie są splecione, kończyny górne tworzą pierścień. Obracanie górnej

części tułowia w prawo/lewo z rękami ustawionymi daleko w bok (Fot. 36).

• Podobna pozycja wyjściowa. Zintensyfikowanie przeniesienia ciężaru ciała,

aż do momentu oderwania od podłoża stopy, znajdującej się po stronie

przeciwległej.

• Lewe ramię jest ustawione z przodu, prawe z tyłu. Następuje nagła zamiana

pozycji ramion i oderwanie przeciwstronnej stopy od podłoża (Fot. 37).

• Obie ręce wykonują zamach w prawą/lewą stronę. Przeciwległa kończyna

dolna zostaje równocześnie wyprostowana. Szybka zmiana stron.

• Obie dłonie są splecione, kończyny górne tworzą pierścień. Pacjent ustawia

przedramiona w pronacji i wykonuje ruch kończynami górnymi do przodu,

w prawo/lewo i z powrotem zbliża do ciała ręce w pozycji supincyjnej.

• Chory trzyma oburącz drążek gimnastyczny na jego końcach na wysokości

oczu. Wykonuje teraz mocny zwrot w prawo z jednoczesnym założeniem

prawej nogi na lewą. Następuje zmiana strony (Fot. 38).

• Prawą/lewą ręką kozłuje gumową piłką, zaczynając od prawej/lewej strony,

z tyłu aż do strony przeciwnej.

• Jeden lub dwa balony są odbijane zamiennie lewą i prawą ręką.

Pozycja wyjściowa: Siedzenie na piłce Pezziego. Kończyny dolne rozstawione na

szerokość bioder

• Obie kończyny górne są wyprostowane i ustawione w bok. Powolne krążenia

ramion do przodu i do tyłu.

86

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

• Z podobnej pozycji wyjściowej próba przenoszenia ciężaru ciała na boki.

• W kolejnym ćwiczeniu przenoszenie ciężaru ciała na boki jest tak duże, że

dochodzi do oderwania przeciwstronnej stopy od podłoża.

• Obie ręce są położone z boku na piłce. Chory prostuje jedną kończynę dolną

w przód i następnie szybko powraca do pozycji wyjściowej.

• Obie ręce są wyprostowane w bok. Szybkie założenie nogi na nogę.

• Skakanie na piłce w wolnym rytmie, przy czym stopy są na krotko odrywane

od podłoża.

• Obie ręce są wyprostowane w bok. Podskakiwanie z odrywaniem obu stóp

od podłoża. Podczas wznoszenia się stopy „wędrują" w lewo lub prawo.

Pozycja wyjściowa: Pozycja jeźdźca na walcu

• Szybkie kołysanie się na prawo/lewo z obciążeniem prawej/lewej stopy i uniesieniem

stopy przeciwstronnej. Pożądane są towarzyszące ruchy kompensacyjne

kończyn górnych.

• Chory obiema rękami trzyma piłkę gimnastyczną. Kołysanie walca w stronę

prawą/lewą i kozłowanie piłką po prawej/lewej stronie. Szybka zmiana stron.

• Piłka gimnastyczna w prawej/lewej ręce. Pacjent przerzuca piłkę nad głową

z ręki do ręki. Pożądane jest poruszanie kompensacyjne walcem.

• Poruszanie walcem w prawo/lewo, przy czym pacjent szybko kładzie kończynę

dolną odciążoną na walcu i z powrotem na podłodze.

Przejście z pozycji siedzącej do stania

Pozycja wyjściowa: Siedzenie na taborecie

• Obie stopy wysunięte w przód przy czym stopa prawa/lewa jest bardziej

wysunięta w przód. Dłonie splecione ułożone na torsie. Dzięki szybkiemu

ruchowi „wyrzucenia" obu rąk w przód i w stronę prawą/lewą możliwe staje

się podniesienie się do pozycji stojącej (Fot. 39) Przez przysunięcie rąk z powrotem

do siebie osiągnięta zostaje pozycja siedząca na taborecie.

• Prawa/lewa stopa jest wysunięta w przód. Obie ręce są wyprostowane i trzymane

z lewej/prawej strony. Na polecenie: „zamach wysoko" chory wykonuje

zamach w przód ramionami, pochyla się do przodu i podnosi się do pozycji

stojącej. Na polecenie: „zamach z powrotem" ma miejsce powrót ramion

i ponowny siad na taborecie.

• Taboret ustawiony obok stołu. Pacjent podtrzymuje się prawą/lewą ręką opartą

o blat stołu, prawa/lewa stopa jest wysunięta w przód. Lewe/prawe ramię

wykonuje zamach dołem w przód, co ułatwia podniesienie ciała do pozycji

stojącej. Przy zamachu kończyny lewej/prawej w tył chory siada z powrotem

na taborecie.

• Taboret ustawiony obok stołu. Prawa/lewa stopa jest wysunięta w przód. Obie

ręce oparte są na blacie stołu (z prawej/lewej strony) podczas podnoszenia się

do pozycji stojącej.

• Siedzenie bez podparcia na taborecie. Prawe ramię i prawa kończyna dolna

są wysunięte do przodu, lewe ramię i lewa kończyna dolna znajdują się z tyłu.

Z pomocą ruchu wahadłowego (w przód i w tył) kończyn górnych pacjent

wstaje do pozycji wykrocznej. Powrót do pozycji siedzącej ma miejsce

po wykonaniu ruchu wahadłowego w odwrotnym kierunku.

Pozycja wyjściowa: Siedzenie na piłce Pezziego

• Obie ręce są z tyłu. Prawa/lewa stopa jest wysunięta w przód. Zamach obu

kończyn górnych w przód przenosi ciężar ciała na kończynę dolną wysunięta

do przodu, co ułatwia podniesienie się do pozycji stojącej.

• Obie ręce trzymają ustawiony pionowo drążek przy jego górnym końcu. Po

wykonaniu kilku podskoków na piłce następuje podniesienie się do pozycji

stojącej.

• Podobny układ ruchu ale z dwoma drążkami.

88

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

Pozycja wyjściowa: Siedzenie w poprzek walca

• Obie stopy wysunięte w przód. Chory trzyma przed sobą, obiema rękami,

ustawiony pionowo dłuższy drążek gimnastyczny. Toczenie do przodu walca

oraz przeniesienie ciężaru ciała do przodu sprzyjają podniesieniu się do pozycji

stojącej (Fot. 40).

• W trakcie toczenia w przód ręce wykonują zamach w tym samym kierunku,

klaszcząc podczas wstawania do pozycji stojącej.

• Pacjent trzyma przed sobą oburącz piłkę gimnastyczną. Toczenie walca w przód

oraz wyprostowanie rąk z trzymaną piłką ułatwia podniesienie się do pozycji

stojącej wykrocznej. Po cofnięciu rąk pacjent siada z powrotem na walcu.

• Ustawienie wykroczne, prawa/lewa stopa jest wysunięta w przód. Chory trzyma

piłkę gimnastyczną lewą/prawą ręką. Toczenie do przodu na walcu i rzucenie

piłki do stojącego przed chorym rehabilitanta podczas wstawania z pozycji

siedzącej.

Ćwiczenia w pozycji stojącej

Na podłodze, macie czy pochylni ćwiczy się utrzymanie postawy, przenoszenie

ciężaru ciała oraz odruchy równoważne. U chorego z tendencją do upadków

lub z pulsją istnieje pewne niebezpieczeństwo upadku. Dlatego w trakcie rehabilitacji

powinno się zachować szczególną ostrożność lub nawet zrezygnować

z pewnych ćwiczeń.

• Pacjent odbija kolanem piłkę gimnastyczną do góry i łapie ją rękami.

• Trzyma w prawej/lewej ręce balon.

• Odbija balon palcami obu rąk (Fot. 41).

• Odbija balon głową, palcami (Fot. 42).

• Odbija dwa balony na zmianę głową, prawym/lewym kolanem, palcami rąk.

Ćwiczenia w pozycji stojącej z podparciem

• Pacjent stoi bokiem do drabinek. Obiema rękami trzyma się szczebla wysoko

nad głową. Stopy znajdują się blisko ostatniego szczebla. Rozciąga boczne

mięśnie grzbietu przez wygięcie tułowia w prawo lub lewo (Fot. 43 i 44).

• Pacjent będąc w podobnej pozycji, wykonuje maksymalny skręt tułowia tak,

że dotyka drabinek albo plecami albo brzuchem (Fot. 45 i 46).

• Chory stoi zwrócony twarzą do drabinek, trzyma się ich wyprostowanymi

w łokciach kończynami górnymi, możliwie jak najwyżej. Następnie próbuje

odchylić tułów możliwie jak najdalej od drabinek (Fot. 47).

• Podobna pozycja wyjściowa. Skręt tułowia przez zgięcie nóg w kolanach i biodrach

dotyczy również obręczy barkowej i miednicznej.

• Chory w podobnej pozycji wyjściowej odchyla tułów do tyłu i wykonuje ruchy

biodrami w prawo i lewo.

• W podobnej pozycji wyjściowej chory ustawia kończyny dolne w szerokim

rozkroku i ćwiczy przenoszenie ciężaru z lewej nogi na prawą.

• Przyspieszanie i nasilanie bocznego przenoszenia ciężaru ciała przez podnoszenie

do góry kończyny dolnej nieobciążonej (Fot. 48).

• Podobny układ ruchu, tylko, że kończyna dolna unoszona dotyka na krótko

podłoża obok, przed i za kończyną dolną obciążoną, zanim wróci do pozycji

wyjściowej i przejmie ciężar ciała.

• Stanie prawym/lewym bokiem do drabinek w pozycji wykrocznej. Prawą ręką

chory trzyma się szczebla na wysokości obręczy barkowej. Ciężar ciała przenosi

na wysunięta do przodu kończynę dolną i z powrotem wraca do pozycji

wyjściowej.

• Przesunięcie do przodu środka ciężkości może być jeszcze bardziej zintensyfikowane

poprzez oderwanie od podłoża kończyny dolnej nieobciążonej.

• W podobnej pozycji wyjściowej chory przenosi ciężar ciała do tyłu i świadomie

powraca do pozycji początkowej.

• Dodatkowo można zwiększyć przesunięcie środka ciężkości do tyłu poprzez

uniesienie do góry kończyny dolnej wysuniętej do przodu.

• Z podobnej pozycji wyjściowej szybka zmiana położenia środka ciężkości do

przodu lub do tyłu. Następnie świadomy powrót do punktu wyjścia z równomiernym

obciążeniem obu stóp.

• Stojąc przodem do drabinek pacjent trzyma obiema rękami szczebel na wysokości

barków. Następnie na polecenie „1, 2, 3 - start" zaczyna stąpać w miejscu.

• Na polecenie „zatrzymaj się" chory przestaje stąpać i staje w taki sposób, aby

jedna kończyna dolna była obciążona a druga odciążona.

• Na polecenie „w prawo" lub „w lewo", stopy są przenoszone tak, że dolna

część tułowia ulega skręceniu w prawo/lewo, podczas gdy jego górna część ze

względu na trzymanie się rękami szczebla na wysokości barków pozostaje

w pozycji frontalnej.

• Z podobnej pozycji wyjściowej chory ustawia stopy do skrętu w prawą/lewą

stronę.

• Chory stoi twarzą do drabinek. Trzyma wyprostowanymi w łokciach kończynami

górnymi szczebel poniżej poziomu barków. Ciężar ciała zostaje przeniesiony

na prawą/lewą kończynę dolną. W tym czasie noga odciążona porusza

się wahadłowo, równolegle do drabinek, do przodu i w tył.

• Chory w podobnej pozycji wyjściowej palcami prawej/lewej stopy dotyka

chustki zawieszonej luźno nad podłogą, zakreślając w powietrzu przed lub za

kończyną obciążoną półkole lub inne figury.

• Pacjent stoi prawym/lewym bokiem do drabinek. Prawą/lewą ręką trzyma się

szczebla na wysokości barków. Prawa/lewa kończyna dolna wykonuje ruch

wahadłowy z wyraźnym skrętem bioder do przodu i w tył.

• W podobnej pozycji wyjściowej przebiega ruch wahadłowy kończyną dolną

i współruch kończyną górną po stronie przeciwnej. Podczas wychylenia kończyny

dolnej do przodu staw kolanowy jest lekko ugięty.

• Podobne ćwiczenie, zginanie stawu kolanowego zostaje sprzężone z odchyleniem

w tył. Podczas zginania do przodu chory kopie wyimaginowany przedmiot

(Fot. 49).

• Lewa/prawa stopa wyciera podłogę przy pomocy płóciennego materiału.

Odpowiednio do ruchu kończyny dolnej chory balansuje przeciwstronną ręką.

• Z podobnej pozycji wyjściowej pacjent kopie piłkę do rehabilitanta.

Odruchy równoważne w pozycji stojącej

Reakcję na zmiany położenia środka ciężkości można ocenić z wykorzystaniem

ruchomej platformy (Ryc. 6). Przy czym platforma powinna poruszać się dość

szybko. W przypadku chorych z zaburzeniami kontroli postawy oraz z problemem

pulsji, ruchome podłoże, na którym stoją zostaje ustawione w stanie równowagi.

Poza tym ćwiczenia te mają korzystny wpływ na koncentrację chorych.

Aby zwiększyć pewność pozycji pacjenta oraz zintensyfikować ćwiczenie odruchów

równoważnych, powinno się zwiększyć pochylenie platformy na stronę

odpowiadającą kierunkowi propulsji.

• Pacjent stoi na środku platformy, płaszczyzną czołową równolegle do jej płozy.

Przeniesienie środka ciężkości poprzez obciążenie prawej/lewej kończyny

dolnej. Zostaje w ten sposób sprowokowane rozdzielenie lateropulsji od tendencji

do padania w bok. Również ramiona mogą uczestniczyć w odruchach

równoważnych (Fot. 50).

• Stopniowe przemieszczanie ciała bliżej prawego/lewego brzegu platformy.

Prowokacja koordynacji stania będzie przez to intensywniejsza.

• Stanie na środku platformy, płaszczyzną czołową prostopadle do płozy. Punkt

ciężkości przemieszcza się w płaszczyźnie strzałkowej. W ten sposób zostaje

sprowokowane rozdzielenie tendencji do padania w przód od pro- i retropulsji.

Również ramiona powinny brać udział w reakcji równoważnej (Fot. 51).

Stopniowe przemieszczanie ciała na brzeg platformy. Odruchy równoważne

są przez to zintensyfikowane.

Stanie na przekątnej albo w środku platformy albo w pobliżu jej brzegu. W ten

sposób dochodzi do wzmocnienia ruchów rotacyjnych w stawach nóg, w kręgosłupie

i obręczy barkowej, które są wymagane do utrzymania równowagi

Samodzielny chód z jednoczesnym wykonywaniem innych programów motorycznych

• Obracanie piłki gimnastycznej w rękach podczas chodu.

• Wyrzucanie do góry i łapanie piłki podczas chodzenia.

• Podbijanie balonu podczas chodzenia.

• To samo ćwiczenie ale z dwoma balonami.

• Chodzenie po torze odpowiadającym kształtem danej literze.

• Chodzenie po torze i ustawianie w odpowiednich miejscach kręgli.

• Chodzenie wzdłuż promieni gwiazdy ułożonej z lin (Fot. 52).

• Toczenie piłki laską podczas chodzenia.

• Popychanie gąbkowej piłki laską wzdłuż dwóch rzędów kręgli (Fot. 53).

Pomoc w zmianie kierunku

• Rozpoczynanie chodzenia na komendę. Po ustalonej wcześniej liczbie kroków

skierowanie wzroku, następnie obracanie głowy, potem dopiero całego

ciała w prawo/lewo (Fot. 54).

Po rozpoczęciu chodu pacjent dochodzi do kręgla i na jego wysokości zmienia

kierunek ruchu. W dalszym ciągu zwraca kolejno najpierw oczy, głowę

a potem całe ciało.

Podczas ćwiczenia na zewnątrz sygnałem do zmiany kierunku może być drzewo

lub zaznaczony kamień.

Pacjent idzie „uliczką" ustawioną z kręgli, która skręca pod kątem prostym

(Fot. 55).

Po szybkim rozpoczęciu ruchu pacjent zwalnia dochodząc do oznakowanego

miejsca i wykonuje całkowity obrót do punktu wyjścia, również na początku

szybko a następnie coraz wolniej.

Zmiana kierunku chodu na umówioną liczbę na przykład: 1 = do przodu,

2 = skręt w prawo, 3 = skręt w lewo, 4 = zawrócenie.

Zmienność tempa

• Uzgodnienie tempa chodu, liczby 1,

2, 3 oznaczają szybkie tempo, 4, 5,

6 odpowiadają wolnemu tempu.

• Kręgle oznaczają odcinek szybkiego

marszu, a leżące na podłodze

obręcze sygnalizują wolne tempo

(Fot. 56).

• Szybkość sygnalizuje terapeuta (klaszcząc).

• Metronom wyznacza tempo chodu

(Fot. 57).

• Chodzenie po ruchomej bieżni, której

zmienia się szybkość przesuwu.

Prędkość jest dopasowana do chorego.

Zmiana tempa jest bezpośrednio

zapowiadana przez terapeutę.

Oddziaływanie na długość kroku

• Długość kroku jest optycznie znaczona na przykład za pomocą śladów stóp

wyciętych z kartonu i przytwierdzonych do podłogi za pomocą taśmy klejącej

w odstępach 10 i 15 cm między końcami stóp a piętą drugiej stopy (Fot. 58).

• Kręgle w odstępach 10 cm oznaczają długość kroków, przy czym na przykład

pierwsze 5 kroków może być w odstępach co 10 cm, a następne, co 15 cm.

• Długość kroków zostaje podana w komendzie długi-długi-długi... na przykład

dla 7 kroków, krótki-krótki-krótki... dla następnych kroków.

• Chodzenie po ruchomej bieżni, która może być nastawiona na prędkość od

1 do 1. 8 km/godzinę oraz pod nachyleniem od 0 do 20 stopni (Fot. 59).

Poszerzanie podstawy chodu

• Chodzenie wytyczonym torem z umieszczoną po środku belką celem uświadomienia

sobie podstawy chodu.

• Chodzenie po zewnętrznej stronie dwóch lin albo przyklejonej taśmy, która

położona jest w odstępach od 10 cm do 15 cm, mierząc od wewnętrznych

stron pięt.

• Chodzenie po zewnętrznej stronie szeregu kręgli. Kręgle nie powinny leżeć

przewrócone.

• Naśladowanie chodu marynarza.

• Naśladowanie ruchów łyżwiarza w trakcie chodzenia.

• Chodzenie po pochylni wzdłuż przekątnej.

105

Leczenie rehabilitacyjne hipokinezy

Poprawa obracania się i przeciwrotacji

• Na polecenie rozpoczęcie chodu od prawej kończyny dolnej. Terapeuta idzie

za pacjentem i pociąga w tył biodro po stronie kończyny dolnej wykrocznej.

• Pozycja wyjściowa jak wyżej. Terapeuta idzie za pacjentem i obraca obręcz

barkową po stronie nogi wykrocznej w tył (Fot. 60).

• Pacjent w pozycji wykrocznej. Rehabilitant stoi przed pacjentem i trzyma jego

ręce (przy skrzyżowanych ramionach). Następnie wyraźne pociąganie do przodu

ramienia po stronie nogi obciążonej i wypychanie w tył ramienia po stronie

przeciwnej przy każdym kroku. Komendę wydaje terapeuta lub pacjent.

• Pacjent znajduje się w środku obręczy, którą trzyma rękami wyprostowanymi

w łokciach (obręcz ustawiona poziomo). Obręcz jest obracana zdecydowanym

ruchem w przeciwnym kierunku do ruchu kończyny dolnej (na przykład

obręcz obraca się w prawo, w czasie gdy kończyna dolna jest wysunięta

do przodu i na odwrót).

• Pacjent i terapeuta idą obok siebie trzymając się za ręce. Wyraźne wychylenie

do przodu złączonych rąk przy postawieniu do przodu nogi przeciwstronnej;

wychylenie rąk w tył, przy postawieniu w przód nogi po tej samej stronie

trzymanych dłoni. Komendę podaje terapeuta lub pacjent.

Sprzęt pomocny w chodzeniu

Zastosowanie sprzętu pomocnego przy chodzeniu ma sens w sytuacji, gdy pacjent

dzięki niemu czuje się pewniej, przez to więcej chodzi i regularnie dokonuje

przejścia określonego odcinka.

Następujące przyrządy mogą okazać się pomocne:

- laska lub kula łokciowa z anatomicznie dopasowanym uchwytem,

- czwórnóg,

- wózek inwalidzki zaopatrzony w kółka na oponach, hamulce i wygodne siedzenie.

Przykłady ćwiczeń rozciągowych

Każda z pozycji rozciągowych powinna być utrzymana, przez co najmniej 10

sekund.

• Stanie przy stole z rękami opartymi o blat stołu (palce wyprostowane). Chory

prostuje kończyny górne w stawach łokciowych, przenosi ciężar ciała do

przodu, co zwiększa rozciągnięcie mięśni.

• Podobna pozycja wyjściowa, ale chory opiera się o blat jedną ręką. Ręka wolna

może pomóc w ufiksowaniu od góry nadgarstka.

• Stanie przed ścianą. Powierzchnie dłoniowe przylegają do ściany, palce i łokcie

są wyprostowane, skierowane czubkami w stronę sufitu. Powoli pacjent

przesuwa dłonie po ścianie w kierunku podłogi, aż do uzyskania pozycji rozciągającej.

Nadgarstki pozostają przy ścianie (Fot. 76).

• Stanie przed ścianą. Powierzchnie dłoniowe przylegają do ściany z palcami

skierowanymi do podłogi. Obie ręce obracają się w kierunku sufitu, aż do

uzyskania pozycji rozciągającej.

• Siedzenie przy stole z łokciami wspartymi na blacie, powierzchnie dłoniowe

przylegają do siebie. Łokcie oddalają się od siebie, złączone dłonie i przedramiona

zbliżają się do blatu stołu. Ćwiczenie można przeprowadzić w zgięciu

grzbietowym lub w pozycji odwiedzenia promieniowego (Fot. 77).

• Przedramię prawej/lewej kończyny górnej leży na stole, dłoń zwisa. Z wykorzystaniem

drugiej ręki można rozciągać rękę w pozycji zgięcia dłoniowego

i odwiedzenia łokciowego.

• Oba przedramiona i dłonie spoczywają na stole, dotykając się kciukami i palcami

wskazującymi. Rozciąganie pierwszej przestrzeni międzykostnej przez

przyciskanie do siebie dłoni (Fot. 78).

• Prawa/lewa dłoń spoczywa na blacie stołu. Dwoma palcami wolnej ręki ulegają

rozciągnięciu przestrzenie międzykostne palców wskazującego i środkowego,

środkowego i serdecznego, serdecznego i najmniejszego. Rozciągnięcie

przestrzeni międzykostnych może mieć miejsce również podczas odchylenia

brzegu łokciowego dłoni.

• Zaciskanie pięści, nawracanie przedramion, prostowanie kończyn górnych

w łokciach, aż do ustawienia w pozycji rozciągnięcia. Następnie dochodzi do

zgięcia kończyn górnych w łokciach, przedramiona ulegają odwróceniu a łokcie

wyprostowaniu.

Ćwiczenia relaksacyjne

• Pozycja wyjściowa: siedzenie na krześle, plecy są oparte. Pacjent wykonuje

ruch wiosłowania rękami.

• Powierzchnia dłoniową jednej ręki przesuwa po ramieniu drugiej w kierunku

dystalnym.

• Pocieranie rękami jak przy nakremowaniu ciała.

• Prawa ręka pociera lewą i na odwrót, aż do nagrzania się skóry.

• Pstrykanie i przebieranie palcami rąk.

• Strzepywanie ścierki do kurzu trzymanej w prawej/lewej ręce.

• Machanie jak lassem krótką linką luźno nad głową.

• Bębnienie prawą/lewą pięścią w piłkę Pezziego.

• Stanie w rozkroku, wykonywanie ruchów wahadłowych rękami.

• Podobna pozycja wyjściowa. Oklepywanie się rękami (otrzepywanie się jak

w zimie).

Przykłady ruchów naprzemiennych rąk i palców

Tempo jest nadawane przez metronom.

Pozycją wyjściową jest pozycja siedząca przed stołem

• Oba przedramiona spoczywają na stole, dłonie ustawione są powierzchnią

grzbietową do góry. Odwracanie przedramion tak, że grzbiet dłoni jest raz na

górze raz na dole.

• Powierzchnia grzbietowa lewej ręki i dłoniowa prawej skierowane są do góry.

Następuje obrót przedramion (Fot. 79 i 80).

• Przedramiona przylegają do siebie. Powierzchnie dłoniowe stykają się. Szybkie

obroty przedramion tak, że na górze jest na przemian lewa/prawa ręka.

• Przedramiona leżą skrzyżowane na stole, powierzchnie grzbietowe dłoni są

skierowane do góry. Szybka zmiana położenia przedramion tak, że na przemian

raz na górze są grzbiety dłoni, a innym razem dłonie.

Dłonie są zwrócone w kierunku twarzy. Szybki obrót obu dłoni grzbietem do

twarzy i z powrotem do pozycji wyjściowej.

Powierzchnia dłoniowa i grzbiet prawej ręki ustawione są na zmianę w kierunku

twarzy. Pacjent wykonuje szybki obrót przedramienia.

Pacjent na zmianę rozstawia i przywodzi palce rąk stosownie do narysowanego

schematu (Fot. 81 i 82).

Oba przedramiona spoczywają na podłożu, ręce ustawione są powierzchnią

grzbietową do góry, kciuki pozostają w odwiedzeniu. Następuje szybkie zgięcie

i wyprost pozostałych palców.

Przedramiona są położone na podłożu. Pacjent zaciska ręce w pięść, uderzając

kciukiem o pozostałe palce. Potem następuje otwarcie dłoni i palce rozstawiają

się.

Obie dłonie najpierw są zaciśnięte w pięść a następnie otwierają się. Kciuki

są zmiennie w odwiedzeniu i w pozycji zgięcia i przywiedzenia.

Przykłady ćwiczeń zręcznościowych

• Wyjściowa pozycja siedząca. Przedramiona oparte są na stole. Pacjent toczy

prawą/lewą ręką piłkę po powierzchni stołu (Fot. 84).

• Pacjent trzyma piłkę w obu dłoniach i obraca ją między palcami (Fot. 85).

• Chory mnie bibułkę prawą/lewą ręką a następnie ją rozprostowuje.

• Palcami obu rąk marszczy ręcznik a następnie go rozprostowuje (Fot. 86).

• Wtyka kołeczki do deski z dziurkami na zmianę prawą/lewą ręką (Fot. 87).

• Kozłowanie gumową piłką dłońmi.

• Kozłowanie gumową piłką palcami.

• Odbijanie balonu palcami prawej/lewej ręki.

• Obracanie kostki w ręce.

• Tasowanie kart do gry.

• Pstrykanie palcami gąbkowej piłki.

Do treningu zręczności w aspekcie precyzyjnych ruchów chwytnych służą takie

przedmioty jak: zakrętki butelek, szklanki, tubki, śrubokręty, zapinki od krawatu,

sznurowadła, przyrządy do szycia (nawlekanie nici na igłę), guziki (zapinanie

i odpinanie guzików różnego rozmiaru).

Celem poprawy zręczności zaleca się wykorzystanie różnych gier: granie w szachy,

karty, puzzle, malowanie, lepienie z gliny, gra na instrumentach.

Niezwykle istotną rolę w rehabilitacji układu ruchów precyzyjnych odgrywa,

ergoterapia, dlatego powinno się zwrócić na nią szczególną uwagę

Propozycje sposobów rehabilitacji czynności pisania

• Rozpoczęcie obiema rękami a następnie jedną ręką rysowania kół o różnej

średnicy.

• Rysowanie spirali o różnych rozmiarach.

• Rysowanie linii pionowych i poziomych z lub bez ich łączenia.

• Litery i połączenia liter w piśmie drukowanym i łacińskim, w różnym rozmiarze

i z lub bez linii (Fot. 88).

Chory stoi przed tablicą. Rysowanie i pisanie na ustawionej pionowo tablicy

wymaga oprócz jedno lub oburęcznej aktywności manualnej, zdolności do

bocznego przemieszczania się i stanowi połączenie dwóch programów motorycznych

w jedną czynność. (Fot. 89)

Godnym polecenia jest też codzienne pisanie tekstu przez określony czas. Trening

pisania jest zadaniem, które może być przeprowadzone samodzielnie przez

chorego. Efektywność polega po pierwsze na rosnącej liczbie słów (zwiększenie,

szybkości pisania) oraz po drugie, na lepszej czytelności pisma. Zapis ćwiczeń

powinien być gromadzony z określeniem dat i w ten sposób można porównać

czytelność pisma. Szczególnie niewyraźne litery powinny być przez terapeutę

scharakteryzowane, aby zwrócić uwagę chorego. W czasie ćwiczenia pisania

powinno się stosować papier liniowany.

Zmniejszenie sztywności mięśni ust i twarzy14

• Wysuwać wargi i szeroko rozciągać usta na zmianę. Zmienne tempo.

• Dmuchać na świeczkę, zapałkę, dym, watę. 15

• Na zmianę, ustawianie górnej wargi na dolnej16 oraz dolnej na górnej (Fot. 90).

• Wciągnięcie górnej i dolnej wargi, następnie otwarcie ust z odgłosem mlaśnięcia

(Fot. 91).

• „Ugryźć" górną wargę dolnymi zębami.

• „Ugryźć" dolną wargę górnymi zębami. 17

• Wziąć do ust łyk wody, usta trzymać zamknięte, przelewać wodę z jednego

policzka do drugiego.

Wziąć do ust ołówek trzymając go górną wargą.

Zwilżyć wargi, pocierać jedna o drugą tak długo aż wyschną.

Trzymanie w ustach słomki i picie przez nią ze szklanki (Fot. 92).

Opuszczanie rozluźnionej żuchwy.

Wysuwanie do przodu żuchwy.

Wciągnąć z powrotem żuchwę.

Wysuwanie i wciąganie z powrotem żuchwy w różnym tempie.

Poruszanie rozluźnioną żuchwą na boki.

Spróbować zatoczyć półkole żuchwą.

Wystawić język na brodę (Fot. 93)

Pokazać boczne brzegi języka.

Pokazać przedni brzeg języka.

Pokazać prawy/lewy ząb trzonowy.

Usta lekko otworzyć, pokazać szybko język i z powrotem schować, przy tym

nie poruszać żuchwą.

Poruszać językiem na boki, pokazując i chowając koniec języka, nie poruszając

przy tym żuchwą (Fot. 94 i 95).

Wystawić język opierając go na wardze górnej.

Wystawić język opierając go na wardze dolnej.

Językiem wykonać obrót zataczając koło od dolej do górnej wargi.

Spróbować dotknąć czubkiem języka końca nosa.

Językiem wypchnąć od środka

lewy / prawy policzek

(Fot. 96).

Cmokać z pomocą języka.

Położyć najmniejszy palec

na środku języka, a następnie

„zawinąć" wokół niego

język.

Chwycić dwoma palcami

język i delikatnie pociągnąć

do przodu.

Przykłady wybranych ćwiczeń mięśni mimicznych

• Unieść brwi wysoko, zbliżając do linii włosów.

• Ściągnąć brwi nad nasadą nosa.

• Obniżyć brwi.

• Podnosić prawą/lewą brew na zmianę.

• Oczy lekko zamknąć.

• Mocno zmrużyć oczy.

• Zamykać i otwierać na zmianę prawe/lewe oko (Fot. 97 i 98).

• Szybkie ruchy powiek do góry i na dół.

• Zmarszczyć nos.

• Rozszerzać skrzydełka nosa.

• Układać odpowiednio wargi (Fot. 99 i 100).

• Unosić kąty ust do góry i na zewnątrz.

• Kąty ust lekko w dół ściągnąć.

• Zamknięte usta rozciągać na boki.

• Podnieść górną wargę pokazując górne zęby (Fot. 101).

• Obniżyć dolną wargę ukazując dolne zęby (Fot. 102).

• Pokazać wszystkie zęby (Fot. 103).

• Na zmianę szybko rozszerzać i ściągać usta.

• Zakładać górną wargę na dolną.

• Ściągnąć obie wargi (Fot. 104).

• Przy zamkniętych ustach wydymać policzki.

• Przesuwać powietrze z jednego policzka do drugiego przy zamkniętych ustach.

Przykłady ruchów ekspresji mimicznej

• Patrzenie z zachwytem - uniesienie głowy, brwi, powiek i oczu (Fot. 105).

• Tajemnicze spojrzenie - przechylić głowę na jedną stronę, ściągnąć brwi, skierować

wzrok i napiąć powieki.

• Zmęczony wyraz twarzy - opuścić powieki, powolne mruganie.

• Wyraz niezadowolenia - napięte powieki, utworzenie pionowego fałdu nad

nasadą nosa (Fot. 106).

• Słodki wyraz twarzy oraz spojrzenie z zachwytem - usta lekko uniesione,

uniesienie powiek, brwi i oczu.

• Zacięty wyraz twarzy - napięty podbródek, usta zaciśnięte.

• Wyraz złości i niezadowolenia - ściągniecie brwi i wydłużenie nosa, obniżenie

kątów ust.

• Wyraz pogardy - ściągnięcie ust i wyprostowaniem podbródka.

• Wzmożona uwaga - wysoko uniesione brwi, rozszerzenie skrzydełek nosa.

• Powściągliwy uśmiech - lekko uniesione kąty ust przy delikatnym stykaniu

się warg.

• Szczery śmiech - otwarcie ust (Fot. 107).