CZUCIE I PERCEPCJA

Bodźce

Mechaniczne Elektromagnetyczne Chemiczne

• Dotyk •światło •cz. zapachowe

• Ucisk •ciepło •cz. smakowe

• Rozciąganie •stężenie CO₂

• Wibracje •stężenie jonów

• Ciśnienie krwi

• Fala akustyczna

Swoistość bodźca:

1. Swoiste= adekwatne np. fala akustyczna dla ucha / [taki rodzaj bodźca, na który odpowiada się przy najwyższym progu pobudliwości]

2. Nieswoiste= nieadekwatne= heterologiczne np. ucisk gałki ocznej wtedy widzi się światło/ [nie jest charakterystycznym bodźcem dla danego receptora, przy dużym natężeniu może wywołać specyficzne wrażenia]

Receptor- komórka, grupa komórek lub narządów pobudliwych, wyspecjalizowanych w odbieraniu konkretnych bodźców środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego. Zasada działania receptora polega na przekształcaniu energii docierającego bodźca w impuls nerwowy oraz ich przekazywanie do OUN.

Morfologicznie receptorem może być:

• Wolne, bezosłonowe (bezmielinowe) zakończenia obwodowe neuronu czuciowego np.. termoreceptory

• Wyspecjalizowany receptor np. czopki, komórki węchowe

• Odrębna komórka receptorowa (komórka zmysłowa) np. komórka rzęsata narządu Cortiego

Potencjał receptorowy (potencjał generujący) – jest to zmiana potencjału powstająca w receptorze pod wpływem działania bodźca

Adaptacja receptorów – polega na zmniejszeniu się lub nawet zaniku potencjału generującego podczas działania bodźca o stałym natężeniu (receptor staje się powoli coraz bardziej niewrażliwy na bodziec)

Receptory fazowe (szybko adaptujące się) – długotrwały bodziec wywołuje potencjał generujący, który szybko wygasa np. receptory skórne- ciała blaszkowate, receptory koszykowe mieszków włosowych.

Receptory toniczne (wolno adaptujące się) – potencjał czynnościowy jest generowany mimo pewnego spadku częstotliwości, przez cały czas trwania bodźca np. proprioreceptory.

Rekrutacja – wzrost liczby uczynnionych receptorów ze wzrostem siły bodźca.

Pole receptorowe – pole na którym znajdują się receptory.

Ciałka dotykowe Meissnera:

• Umieszczone w skórze, zakończenie czuciowe otoczone torebką

• Występują głównie na: palcach (głównie opuszki), wargi, język, stopa, twarz, narządy rozrodcze, w tkance łącznej włóknistej

• Szybko adaptujące się

Wolne zakończenia nerwowe:

• Reagują na dotyk i ból

• Sieciowato lub drzewkowato rozgałęzione włókna bezrdzenne

• Bodziec bólowy (serotonina, histamina, polipeptydy i kininy) oraz np. ukłucie, oparzenia czy przecięcie

Ciałka Krausego:

• (ciała opuszkowe/ kolbka końcowa) = receptory zimna

• Bodziec progowy = ↓ temperatury skóry o 0,004 ⁰ C/ s (10-40 ⁰C)

• To splątane kłębki włókien czuciowych, o kształcie buławkowatym i zamknięte w torebce (wypełniona galaretowatym płynem)

• Liczne w: błonie śluzowej jamy ustnej, spojówkach oczu, skórze twarzy i palców.

Ciałka Ruffiniego:

• Receptory ciepła

• Bodziec progowy- ↑ temperatury o 0,001⁰C/s (20-45⁰C)

• Adaptujące wolno

• Kłębki bezrdzennych włókien nerwowych, otoczone torebką

• W warstwie skóry właściwej

Ciałka Paciniego:

• Ciałka blaszkowate= receptory nacisku

• Kształt eliptyczny

• Związane z odczuwaniem wibracji, bodźcem adekwatnym jest szybkozmienny ucisk

• Nieosłonięte aksony otoczone na przemiennie (koncentrycznie) rozmieszczonymi blaszkami i płynem

• Ściśnięcie wywołuje impuls (deformacja aksonu)

• Najwięcej jest ich w głębokich warstwach skórynce palców i sromu, w ciałach jamistych prącia, w ścięgnach i torebkach stawowych

• Adaptują się błyskawiczne (ułamki sekundy)

Struktury koszyczkowe mieszków włosowych:

• W skórze owłosienie

• Związane z włosami

• Wychwytują bodziec o małej intensywności

• Wykonują ruch włosa

Podział czucia:

1. Teleceptywne- odbieranie bodźców ze środowiska przez narządy zmysłów np. widzenia, słyszenie (bodziec działa w pewnej odległości)

2. Eksteroceptywne (powierzchowne)- przez receptory skóry np. czucie temperatury, bólu, dotyku, ucisku (bodźce z otoczenia organizmu, działają nań bezpośrednio)

3. Proprioceptywne (głębokie)- odbierane przez proprioreceptory w mięśniach ścięgien, powierzchniach stawowych i w błędniku (dostarcza informacje o pozycji ciała, kończyny, głowy i tułowia względem siebie)

4. Interoceptywne-