Nie tylko pojedyncze dzieła, ale cała dziedzina aktywności humanistycznej pozostaje w rozlicznych stosunkach z innymi dziedzinami życia społecznego i wraz z nim ulega przeobrażeniem w toku historii. Przebieg tych przeobrażeń zwie się procesem historycznoliterackim

Proces historycznoliteracki jest wielostronnym porządkiem dynamicznym, którym rządza pewne prawidłowości ewolucyjne o charakterze wewnętrznym- są właściwe wyłącznie zjawiskom li. Pięknej, które określają jej swoiste właściwości i zewnętrznym- określają dynamikę jego przebiegu w ścisłym związku z dynamiką życia społecznego i innych dziedzin kultury; wewnętrznych i zewnętrznych procesów nie należy rozdzielać ani przeciwstawiać

Prawidłowości zewnętrzne łączą rozwój literatury z rozwojem społeczeństwa i różnorodnych form świadomości zbiorowej:

Bezpośrednie- rozwój literatury łączy się z rozwojem historycznym danego społeczeństwa, z jego przemianami w zakresie słownictwa, frazeologii, z kształtowaniem się rozlicznych stylów funkcjonalnych, z procesem krystalizowania się języka ogólnonarodowego z poszczególnych odmian regionalnych, język jest tworzywem literatury,

Pośrednie- trudno powiedzieć, że rozwój środków wytwórczych i stosunków produkcyjnych, tzn. sfera ekonomiczna wiąże się bezpośrednio z literaturą, chociaż przemiany gospodarcze są podstawa wszelkich przemian ludzkiej działalności i życia społecznego, a wiec i literatury; związki te maja charakter pośredni, a sfera pośrednicząca SA takie zjawiska jak: walka klas, instytucje społeczne, ideologie, światopogląd, zwyczaje itp..

Zycie społeczno-narodowe oddziaływa na literaturę nie tylko poprzez ciśnienie systemu ojczystego języka

Zbiorowisko narodowe stanowi podstawę jedności danej kultury, istniejące zaś wewnątrz tego zbiorowiska rozwarstwienie klasowe i grupowe wpływa na zróżnicowanie przejawów kulturowych

W dziejach narodu istnieją sytuację, w których ma jako całość wspólne interesy, w tych warunkach powstaje literatura wyrażająca patriotyczne dążenia całego narodu, w innych Inwo nie czynniki narodowe, lecz konflikty społeczne wyznaczają bieg jej dziejów. Hierarchia tych wyznaczników jest historycznie zmienna.

Czynnik ogólnonarodowy i czynnik zróżnicowań społecznych w obrębie danej zbiorowości narodowej współkreślą proces historycznoliteracki jako całość: ich działanie można obserwować w nie poszczególnym utworze nie wyobcowanym z kontekstu literackiego epoki, ale dopiero w większym zespole zjawisk literackich

Twórczość literacka pozostaje w stałych zwiadach z obyczajowością, mitami, ideologią, z wierzeniami środowiska, z całą złożoną sferą świadomości społecznej w rożnych formach; rozwija się ściśle od przemian zachodzących w tej dziedzinie, utrwala w sobie doświadczenia kulturalne, mniemania i postawy występujące w obrębie danej społeczności

Literaturę bardzo wiele łączy ze zjawiskami światopoglądu i filozofii

Spośród poglądów filozoficznych dla procesu historycznoliterackiego mają te, które dotyczą zjawisk sztuki, a więc poglądy estetyczne; estetyka albo wysnuwa nowy ideał piękna albo dokonuje teoretycznego uogólnienia praktyki twórczej artystów; z doświadczeń estetyki korzystają Ci twórcy i teoretycy, którzy nowe programy artystyczne jak i ci którzy je zwalczają- to jeden z wyznaczników procesu historycznoliterackiego

Wzajemny stosunek poglądowo estetycznych i twórczości literackiej mogą mieć trojaki charakter:

Poglądy estetyczne mogą wyprzedzać praktykę literacką, wytyczać jej rozwój

Poglądy estetyczne mogą Stanowic teoretyczne uzasadnienie dla zaistniałego już w praktyce literackiej przełomu i występować post fatum

Poglądy estetyczne mogą kształtować się równolegle do nowych osiągnięć twórczych danego prądu literackiego

Rozwój literatury ma wiele wspólnego z rozwojem innych gałęzi sztuki; wspólnota przejawów różnych sztuk może mieć źródło bądź w tym , ze wyrastają one z tych samych korzeni (społecznych, estetycznych, filozoficznych) bądź tez w tym, ze osiągnięcia jednej odziałują na rozwój drugiej

Prawidłowości wewnętrzne, patrz. Początek, określają dynamikę rozwojowa form literackich, wyznaczają ich względnie samodzielny proces narodzin, kształtowania się i rozprzestrzeniania, genetycznie u samych początków większość zjawisk da się wyprowadzić ze zjawisk nie będących literaturą: z form potocznego kontaktu językowego, z obrzędów, instytucji itp. Jednak powstałe na tej drodze formy literackie usamodzielniają się w toku rozwoju historycznego

Każdy uwtór literacki ma podwójna genezę:

Określoną historycznie sytuacja społeczną

Dotychczasowy rozwój literatury, który doprowadził do wykrystalizowania się różnych form

Śledząc historie jakiegokolwiek gatunku literackiego, dostrzegamy, ze istnieje w rożnych formacjach społecznych i mogą służyć wyrażaniu najróżniejszych postaw, same nie podlegając istotniejszym zmianom

Dostrzegamy zjawisko odwrotne: pewne przekształcenia gatunków czy technik literackich odbywają się niezależnie od takich czy innych przeobrażeń w życiu społecznym; nie możemy dla nich znaleźć odpowiedników w innych sferach życia historycznego np. historia sonetu powstałego w XIII w na gruncie włoskim, sięgali po niego poeci odrodzenia, baroku, romantyzmu, pozytywizmu, Młodej Polski i Xxlecia,- żywotnośc i atrakcyjnośc sonetu nie wygasła z końcem jednej epoki

W procesie historycznoliterackim działają prawidła i zasady o różnym stopniu trwałości, związki literatury z warunkami życia społecznego mają charakter stały, niezmiennie występują we wszystkich procesach rozwojowych literatury, podobnie prawidłowości określające zależności form literackich od zależności form danego języka są trwale, również poznawcze dostosowanie wypowiedzi literackiej do rzeczywistości charakteryzuje literaturę w całym przebiegu jej dziejów, każdy utwór poprzez świt przedstawiony odnosi się do świata realnego, i w tym sensie można powiedzieć, że mamy do czynienia z niezmiennym prawem; jednakże już środki są pomocą za pomcą których owo odbicie każdorazowo się aktualizowało- dalekoidące zmiany i przeobrażenia

Niektóre prawidłowości właściwe są pewnym epokom,