Kacper Ptaszek Gdańsk, 31 maja 2013 r.
Biologia, II msu
Psychologia, spec. neurobiopsychologia, III rok
nr albumu: 170934
Risperidon jako lek przeciwpsychotyczny
stosowany w farmakoterapii zaburzeń ze spektrum autyzmu
Risperidon1 (Rysperydon; łac. Risperidonum) należy do grupy neuroleptyków atypowych [1], przez co rzadziej powoduje zaburzenia ruchowe i jest lepiej tolerowany w porównaniu do innych leków przeciwpsychotycznych [5]. Lek stosowany jest w leczeniu ostrych i przewlekłych psychoz schizofrenicznych oraz stanów psychotycznych z objawami pozytywnymi i negatywnymi. Ponadto, w przypadku schizofrenii zmniejsza objawy depresyjne i lękowe. Preparat stosowany jest także w leczeniu zaburzeń lękowych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, zespołu Tourette'a, lekoopornej depresji czy zaburzeń odżywiania [4]. Postanowiłem poznać dokładniej tą substancję z powodu jej stosowania w przypadku farmakoterapii zaburzeń ze spektrum autyzmu [1].
Preparat wykazuje silne powinowactwo do receptorów serotoninowych oraz dopaminowych,
a także w mniejszym stopniu do adrenergicznych receptorów α1 oraz receptorów histaminowych H1 [1]. Blokowanie powyższych receptorów powoduje łagodzenie symptomów psychotycznych, jak: halucynacje, nadmierna podejrzliwość, agresja, gonitwa myśli. Zrównoważone ośrodkowe działanie antagonistyczne
w stosunku do receptorów serotoninergicznych i dopaminergicznych wiąże się z redukcją objawów wytwórczych w schizofrenii, a także małym nasileniem pozapiramidowych działań niepożądanych. Pozwala również rozszerzyć działania terapeutyczne na objawy osiowe w schizofrenii oraz objawy zaburzeń afektywnych [4]. W przypadku autyzmu lek skutecznie wpływa na poprawę zachowania, szczególnie redukcję zachowań obsesyjno-kompulsywnych oraz lękowych [2].
Biorąc pod uwagę budowę chemiczną jest to związek heterocykliczny, jednopierścieniowy [1]. Jego masa cząsteczkowa wynosi 410,49 g/mol, zaś wzór sumaryczny C23H27FN4O2. Ponadto, jest pochodną benzoksazolu [3]. Risperidon, opracowany przez Janssen-Cilag (pododdział Johnson & Johnson) do użytku farmakologicznego został wprowadzony w 1994 roku [2].
Ryc. 1. Wzór strukturalny Risperidonu [1]
Lek występuje pod postacią tabletek (1, 2, 3, 4 mg) lub roztworu (1 mg/ml). Preparat przyjmowany jest doustnie. Praktyczna informacja jest taka, że tabletki należy przyjmować niezależnie od posiłków, popijając odpowiednią ilością wody [6]. Podczas farmakoterapii w przypadku autyzmu (dzieci powyżej 5 lat
i młodzież) zalecana dawka początkowa wynosi 0,25 mg/dobę dla pacjentów o masie ciała poniżej 20 kg
(w czwartym dniu stosowania dawka może być zwiększona do 1 mg/dobę), natomiast po 8 dniach dawkę można zwiększyć o maksymalnie 1 mg w ciągu tygodnia, aczkolwiek dawka maksymalna wynosi 1-4 mg/dobę (lub 0,06 mg/kg mc./dobę) [4].
Preparat jest bardzo efektywnie wchłaniany (94% biodostępność przy przyjęciu doustnym z płynem), natomiast całkowita doustna biodostępność wynosi 70%. Stężenie maksymalne w osoczu osiąga w ciągu jednej do dwóch godzin [2]. Risperidon jest metabolizowany w wątrobie przez cytochrom P-450 IID6
do 9-hydroksy-risperidonu, który ma podobne działanie farmakologiczne do risperidonu. Łącznie
z 9-hydroksy-risperidonem tworzą czynna frakcję przeciwpsychotyczną. Połowiczny czas rozpadu risperidonu wynosi około 3 godzin, natomiast dla 9-hydroksyrisperidonu (czynnej frakcji przeciwpsychotycznej) wynosi 24 godziny. W osoczu risperidon wiąże się z albuminami i z kwaśnymi α1-glikoproteinami. 88% risperidonu
i 77% 9-hydroksyrisperidonu wiąże się z białkami osocza. 70% dawki wydalane jest w moczu, a 14% z kałem. 35-45% dawki jest wydalane z moczem w postaci risperidonu oraz 9-hydroksyrisperidonu, a pozostała część leku wydalana jest w postaci nieczynnych metabolitów [2 i 3].
Jak już zostało wspomniane, risperidon to selektywny antagonista monoamin. Posiada silne powinowactwo do receptorów serotoninergicznych 5-HT2A (Ki = 0,16 nM) oraz receptorów dopaminergicznych D2 (Ki = 3,13 nM). Ponadto wiąże się z receptorami adrenergicznymi α1 (Ki = 0,8 nM)
oraz w mniejszym stopniu z receptorami histaminowymi H1 (Ki = 2,23 nM) i adrenergicznymi α2
(Ki = 7,54 nM). Co więcej, nie wykazuje powinowactwa do receptorów cholinergicznych [2 i 4].
Tabela 1. Powinowactwo Risperidonu do receptorów ośrodkowych [2]
| oddziaływanie | typ receptora | powinowactwo |
|---|---|---|
| antagonista receptora serotoninowego |
5-HT1A | Ki = 420 nM |
| 5-HT1D | Ki = 100 nM | |
| 5-HT2A | Ki = 0,16 nM | |
| 5-HT2C | Ki = 26 nM | |
| nieodwracalny antagonista receptora serotoninowego |
5-HT7 | |
| antagonista receptora dopaminowego |
D1 | Ki = 536 nM |
| D5 | ||
| D2 | Ki = 3,13 nM | |
| D4 | ||
| odwracalny agonista receptora dopaminowego |
D3 | |
| antagonista receptora α1-adrenergicznego |
α1A | Ki = 0,8 nM |
| α1B | ||
| α1D |
| antagonista receptora α2-adrenergicznego |
α2A | Ki = 7,54 nM |
|---|---|---|
| α2B | ||
| α2C | ||
| antagonista receptora histaminowego |
H1 | Ki = 2,23 nM |
Literatura:
portal internetowy Wikipedia (http://pl.wikipedia.org/wiki/Risperidon)
portal internetowy Wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Risperidone)
podsumowanie leku w bazie PubChem Public Chemical Database
(http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=5073#x94)witryna Polskiej Przychodni Internetowej (http://www.przychodnia.pl/el/leki.php3?lek=2781)
materiały z zajęć, rozdział 27 Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyczne)
ulotka leku Risplolept®
pełna nazwa według systemu IUPAC: 4-[2-[4-(6-fluorobenzo[d]isoxazol-3-yl)-1-piperidyl]ethyl]-3-methyl-
2,6-diazabicyclo[4.4.0]deca-1,3-dien-5-one↩
Wyszukiwarka