CELE ŚWIATOPOGLĄDOWE UCZENIA SIĘ

Światopogląd to system przekonań, sądów i postaw dotyczących miejsca i roli człowieka w świecie, w tym roli własnej jednostki lub grupy. Jest on pochodną wiedzy osobistej i motywacji do działania, czyli powodu z którego coś robimy. Sądy te są czerpane z rozmaitych dziedzin kultury, głównie nauki, sztuki, religii i filozofii.

W dzisiejszym świecie sprowadza się dziedzinę światopoglądową do roli ideologicznego oręża partii politycznych. Jest to dużym błędem, ponieważ światopogląd jest pojęciem znacznie szerszym i obejmuje nie tylko poglądy na gospodarkę państwa, jego ustrój i społeczeństwo, ale także na przyrodę, naukę, kulturę, sztukę i religię.

Taksonomia celów kształcenia omawianej przeze mnie dziedziny nie została jeszcze w Polsce do końca opracowana, mogłaby jednak objąć cztery kategorie osiągnięć uczniów:

Pierwszą z nich jest przekonanie o prawdziwości wiedzy czyli zaufanie do źródeł informacji o świecie. Do źródeł tych można zaliczyć własne doświadczenie, opinie autorytetów, środków masowego przekazu, dzieł naukowych i artystycznych.

Taką postawę będzie wyrażał uczeń, który interesuje się głównie przedmiotami o charakterze technicznym, natomiast poglądy głoszone na lekcjach języka polskiego czy historii będą dla niego nie niezaprzeczalne. Nie będzie próbował ich analizować ani zmieniać. W przyszłości może zostać np. mechanikiem samochodowym, który: wierzy w głoszone przez innych poglądy o świecie, ale uważa że wiedza naukowa rozmiękcza charakter. Jego zdaniem w życiu liczy się głównie rozsądek i spryt, ponieważ w sytuacji gdy musimy np. odkręcić śrubkę, a nie posiadamy pod ręką odpowiedniego klucza, tylko doświadczony lub sprytny człowiek wpadnie na to, by posłużyć się kombinerkami. Takich rozwiązań nie uczy się w szkole ani nie zawiera w książkach. Wychodzi więc na to, ze najważniejsza jest wiedza i umiejętności praktyczne, a wszelkie teorie naukowe są tylko dodatkiem do rzeczywistości.

Następną kategorią jest przekonanie o wartości wiedzy czyli przeświadczenie o użyteczności informacji o świecie, ale bez zaangażowania się w jej pomnażanie i wykorzystanie. W szkole osobą o takiej postawie będzie dziecko, które uczy się aby posiąść podstawowe informacje o świecie. Zdaje sobie sprawę z tego, że świat wymaga zmian, ale same nie zamierza podjąć żadnych działań w tym kierunku. Uważa, że się do tego nie nadaje i że kroki ku lepszej rzeczywistości wykonają inni. Jeśli chodzi o dorosłych to może to być np. mama gimnazjalistów. Uważa ona, że wiedza jest pożyteczna i ma wartość dla społeczeństwa, więc także dla niej i jej dzieci. Zachęca więc do nauki lecz sama nie robi nic poza wykonywaniem swej pracy. Ogląda wiadomości o sytuacji w państwie i na świecie, lecz nigdy nie przychodzi jej na myśl by tę sytuację zmienić.

Trzecią kategorią osiągnięć uczniów jest nastawienie na zastosowanie wiedzy czyli konsekwentne dążenie do wykorzystania informacji o świecie dla zaspokojenia potrzeb własnych i potrzeb innych ludzi. Będzie to uczeń, który uwielbia się uczyć i wręcz całe dnie spędza w książkach. W przyszłości może zostać np. chemikiem. Będzie chciał dokonać czegoś wielkiego i społecznie pożytecznego, np. wynaleźć lek na śmiertelne choroby. Jednak jego działania najczęściej będą kończyć się na etapie dobrych zamiarów. Ponieważ wszelka niezgodność z teoriami zawartymi w książkach będzie go zniechęcać do dalszych kroków. Co nie oznacza, że nie będzie ich odejmować ponownie.

Ostatnią kategorią jest system zastosowań wiedzy czyli działanie zharmonizowane z osobowością posiadacza światopoglądu w sposób pełny i niezawodny. Pojawia się tutaj jako przykład postać dziewczynki, która szanuje wiedzę, pogłębia ją i systematyzuje. Najważniejsze wiadomości stara się wykorzystać. Angażuje się w wszelka działalność społeczną. Być może marzy o założeniu oddziału Związku Harcerstwa Polskiego w maleńkiej miejscowości daleko od miasta. Prowadziłaby wiele zbiórek żywności, organizowała dzieciom czas wolny, zachęca do pomagania innym poprzez dawanie wzoru. Byłaby zaangażowana w to całym sercem. A w przypadku niepowodzeń próbowałaby nieustannie nowych działań. Wszystko po to by uczynić świat lepszym.

Podsumowując informacje zawarte w tekście zauważamy, że dwie pierwsze kategorie opisują postawy bierne, natomiast dwie ostatnie postawy czynne. Niewątpliwe jest to, że nastawienie na zastosowanie wiedzy oraz system jej zastosowań są cenniejsze od pozostałych postaw ze względu na to, jaką wartość niosą edukacji. Nastawienie na zmiany i przebudowę świata oraz działania podejmowane przez osoby reprezentujące taką postawę niosą ze sobą nadzieję na lepsze jutro.

Wyłaniają się następujące wnioski: jeśli chcemy skutecznie kształcić musimy rozpoznać postawy przyjęte przez uczniów, szanować je i zmieniać na lepsze jedynie za zgodą i stopniowo.