Skały magmowe w bud
Granit- fundamenty ściany budynków niemieszkalnych,ogrodzenia murki oporowe,okładziny zewnętrzne i wewnętrzne,cokoły elementy wykończenia wnętrz – surowce skalne, krawężniki, tłuczeń kostka brukowa, nawierzchnie drogowe, kamień łamany do budowy umocnień wodnych, filary mostowe, przemielony - nasypy budowlane, kontrolowane – nasypy kolejowe, falochrony
sjenit- jak granit, trochę gorsze właściwości technologiczne
Bazalt do mieszanek mineralno-asfaltowych do betonów cmentarnych odpornych na wpływy atmosf Bardzo duże zastosowanie ze względu na doskonałe właściwości techniczne, wyrób kruszyw, domieszki do betonów
Andezyty-stopnie schodów,cokoly posadzki
Gabro-jako materiał okładzinowy i kruszywo drogowe Skały metamorf. W bud Marmur- w budownictwie mieszkalnym jako elewacje płyty posadzkowe stopnie schodów okładziny na ścianę kominki parapety okienne
skały osadowe w bud
Piaskowce jako kamien konstrukcyjny lub okładzinowy elewacji zew
wapienie w budownictwie mieszkalnym jako okładziny elewacji zewnętrznych
Dolomity- budownictwo mieszkalny jako okładzina budynków, kruszywo do budownictwa dróg
Hipocentrum to położone w głębi Ziemi źródło rozchodzenia się fal sejsmicznych, czyli ognisko trzęsienia ziemi
Epicentrum - miejsce na powierzchni skorupy ziemskiej położone w najbliższej odległości (prostopadle) nad ogniskiem trzęsienia ziemi

Wietrzenie fizyczne (mechaniczne) – proces wietrzenia prowadzący do zmian fizycznych skały – jest ona rozdrabniana na coraz mniejsze okruchy, lecz nie zmienia się jej skład chemiczny.Może być ono wywołane:
-zmianami natężenia promieniowania słonecznego (wietrzenie insolacyjne – dezintegracja skał i eksfoliacja)
-zmianami temperatury – najistotniejsze są dobowe amplitudy temperatur oraz wahanie temperatury w okolicach 0 °C (zamarzanie i rozmarzanie gruntu – wietrzenie mrozowe)
-zmianami wilgotności gruntu – duże znaczenie w przypadku skał ilastych (wietrzenie ilaste)
-mechanicznym działaniem soli (wietrzenie solne)
-mechanicznym działaniem organizmów (wietrzenie biologiczne)
Prowadzi do rozpadu skały na bloki, gruz, okruchylub poszczególne ziarna. W jego wyniku powstają m.in. gołoborzai stożki usypiskowe.
Przełom - odcinek doliny rzecznej o wąskim dnie i stromych zboczach, w którym ciek wodny (rzeka) pokonuje przeszkodę obecną na jej drodze (np. pasmo górskie lub inna wypukłość terenu)Rodzaje przełomów:
-antecedentny (przetrwały) - powstaje, gdy na drodze rzeki zaczyna tworzyć się wypiętrzenie tektoniczne, a ruch wznoszący jest na tyle wolny, że erozja wgłębna wód nadąża z wcinaniem koryta rzeki w podłoże. Często przełomy te mają kręty , meandrowy przebieg, pokrywające się z biegiem rzeki przed rozpoczęciem procesu podnoszenia się terenu. -odziedziczony - powstaje, gdy rzeka wykorzystuje dolinę lodowcową płynąc jednak w kierunku przeciwnym niż płynęła rzeka lodowcowa
-strukturalny - ściśle związany z budową geologiczną obszaru, powstaje, gdy rzeka natrafia na osady o większej odporności co powoduje wyraźne przewężenie doliny;
-przelewowy - powstanie przez rozcięcie zapory spiętrzającej wodę rzeczną. Zaporę tę stanowić mogą wały morenowe, jęzory osuwiskowe, strumienie lawy lub jęzory spływów moren ablacyjnych bądź rygle skalne
-regresyjny - powstaje w wyniku erozji wstecznej źródeł rzeki (zobacz kaptaż), co doprowadza do przecięcia działu wodnego i połączenia się dwóch rzek.
-epigenetyczny - powstaje, gdy rzeka rozwija się na powierzchni zbudowanej ze skał osadowych pokrywających ukrytą pod nimi starą rzeźbę. Rzeka wzdłuż swojego grzbietu odpreparowuje stare, odporne grzbiety. Przecinając je tworzy przełomy
pozorny - powstaje poprzez odpreparowanie rowu zapadliskowego na obszarze o rzeźbie
Wysadzina - zjawisko polegające na podnoszeniu się ku górze powierzchni przemarzającej gruntu spoistego (gliny, iłu) wskutek kapilarnego podciągu wody gruntowej do strefy przemarzania.
skamieniałości śladowe, czyli ślady
działalności życiowej organizmu. Mogą to być np. ślady
żerowania, rycia w osadzie dennym, gniazda i nory, uszkodzenia
kości obgryzanych przez drapieżniki, skamieniałe odchody
(koprolity), a także ślady poruszania się (tropy).
Linia lobowa – linia, która powstaje na styku przegród i wewnętrznej ściany muszli głowonogów. Linia ta jest zwykle pofałdowana; składa się z siodeł (fałdów wypukłych w stosunku do ujścia muszli) i zatok (fałdów wklęsłych).

Glina zwałowa, glina lodowcowa, glina morenowa - rodzaj gliny; niewysortowany, zazwyczaj niewarstwowany materiał osadowy powstający z błota morenowego, składający się z różnych frakcji.
Gliny zwałowe mogą występować w postacji rozległych pokładów (świadczących o zasięgu lodowca) lub w formie wkładek, soczewek i przewarstwień wśród innych osadów lodowcowych.
Charakterystyczne cechy gliny zwałowej to: brak

warstwowania, obecność wszystkich frakcji, w

tym głazów o ciężarze niekiedy wielu ton oraz

obecność w grubych frakcjach skał pochodzenia

skandynawskiego.
Makroporowatośc- charakterystyczna dla lessów i utworów lessopodobnych struktura polegajaca na tym ze przestrzenie miedzy ziarnami SA wieksze niż same ziarna. Jest to cecha skał okruchowych . Tworza one stabilna strukture dzieki siłom spójności i wystepowaniu spoiwa głównie weglanowego .
Osiadanie zapadowe- zjawisko występujące w lessach i innych gruntach makroporowatych polega ono na gwałtownym zmiejszaniu objętości obciążonego gruntu, który został nasycony woda. Nie trwała struktura gruntu makroporowatego załamuje się wówczas w wyniky zniszczenia wiazań łączących ziarna zbudowane z róznych soli, a także niszczenia agregatów o spoiwie ilastym.
Platforma abrazyjna - rodzaj powierzchni zrównania, znajdującej się w większości pod wodą, powstałej na skutek niszczenia klifowego brzegu morza lub dużego jeziora przez uderzające o brzeg fale.

Osuwisko-przyczyny powstania i elementy morfologii.

Przyczyny powstania osuwiska: zwiększenie nachylenia zbocza na przykład w wyniku jego podcięcia przez rzekę, obciążenie zbocza budową lub wydmą, drgania (trzęsienie ziemi, drgania komunikacyjne), silne nasiąkniecie mas zwietrzelinowych i skalnych woda zawodnienie może być spowodowane zarówno czynnikami naturalnymi (opady) jaki i sztucznymi (awarie sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej przebiegającej w gruncie), procesy sufozji występujące w dolnej części profilu zbocza, podniesienie

Typy ekshalacji wulkanicznych:
Mofeta – rodzaj ekshalacji wulkanicznych, chłodny wyziew (o temperaturze poniżej ), zawierający głównie dwutlenek węgla, bez większej obfitości pary wodnej.
Fumarola - rodzaj ekshalacji wulkanicznych towarzyszących czynnym wulkanom. Przez fumarole wydostają się gazy oraz para wodna pochodzenia wulkanicznego, bogate w różne składniki chemiczne, o temperaturze powyżej . Występuje najbliżej erupcji.
Solfatara - rodzaj ekshalacji wulkanicznych umiarkowanie gorących (o temperaturze 100 - 300ºC). Składają się głównie z przegrzanej pary wodnej, dwutlenku węgla i siarkowodoru, z którego wytrąca się nieraz duża ilość siarki. Zazwyczaj towarzyszą wulkanom drzemiącym i wygasającym. Często traktowane jako odmiana fumaroli.
Krystalizacje magmy koncza procesy pomagmowe(krystalizacja resztek magmy).
W ich obrębie wyróznia się następujące etapy: 1. etap pegmatytowy- przewaga elementów nielotnych nad lotnymi (wzbogacanie w szereg pierwiastków rzadkich np. Beryl, Lit ;sklenie, kwarc, łyszczyki )
2. etap pneumatolityczny- elementy lotne (para wodna w przewadze nad nielotnymi
3. etap hydrotermalny- gorące roztwory 4. ekshalacje wulkaniczne-
Sposoby zasilania wód podziemnych
wody infiltracyjne, które powstają wskutek przesiąkania wody przez szczeliny w glebie i warstwach skalnych,
wody kondensacyjne, czyli takie, których przyczyną powstania było skraplanie pary wodnej w przypowierzchniowych warstwach gruntu,
wody juwenilne, czyli wody, które powstają z magm wydostających się z głębi Ziemi lub wody reliktowe, które w przeszłości geologicznej zostały uwięzione w warstwach skalnych i przez to nie miały kontaktu z otoczeniem przez długi czas.

1. Wymień i narysuj główne typy rozwinięcia koryta rzecznego. Przyczyny powstania rzeki dzikiej.

a) rzeka prostolinijna: koryto pozbawione zakrętów, przy brzegach łachy aluwialne położone naprzemian to przy jednym to przy drugim brzegu, ich występowanie związane jest z obecnością w podłożu skal odpornych na erozję, tworzących struktury linijne. W takich rzekach dominuje erozja wgłębna
b) rzeka meandrująca: niewielki spadek, wyrównany przepływ w rzece. Duża zdolność retencyjna zlewni jest przyczyną wyrównania przepływu. Jest związana z małym spływem powierzchniowym, a znaczną infiltracją wód opadowych. Rzeki zasilane głownie z wód podziemnych, woda płynie jednym wąskim głębokim krytym korytem. Meander to odcinek złożony dwóch zakoli połączonych odcinkiem prostym. Występują, starorzecza czyli odcięte meandry, które w miarę czasu zarastają i wypełniają się osadami organicznymi (torfami i namułami), obniżają poziom dna doliny.
c) rzeka roztokowa (dzika): niewyrównany przepływ, nadbudowują dno doliny. Przyczyną powstania jest mała zdolność retencyjna zlewni spowodowana spadkiem terenu lub brakiem zwartej pokrywy roślinnej ograniczającej spływ powierzchniowy i stabilizującej zwietrzelinie na zboczach. W przypadku braku zwartej szaty roślinnej na obszarze dorzecza, więcej wód opadowych spływa do dolin rzecznych po powierzchni terenu. Zmniejsza się infiltracja tych wód w głąb profilu gruntowego i zasilanie podziemnych struktur wodonośnych. Obniża się regionalny poziom wód podziemnych, odpływ podziemny zmniejsza się, spływ powierzchniowy znosi do doliny zwietrzelinie z pozbawionych roślinnej ochrony zboczy. W czasie wezbrań zwiększa się głębokość i szerokość koryta. P o opadnięciu fali wezbraniowej rzeka przerabia tylko górną cześć własnych osadów a pozostały materiał pozostawia w postaci odsypów.
Jezioro wytopiskowe - rodzaj jeziora polodowcowego, powstałego w zagłębieniu utworzonym po wytopieniu się brył martwego lodu lub soczewek lodu gruntowego
Etapy zarastania jezior:
1. Gromadzenie sie osadów na dnie zbiornika
2. Spłycanie toni wodnej, wypłycenie się brzegów prowadzi do przesuwania się granicy lądów i wody
3. Porastanie dna roslinnoscia podwodna
4. Nasuniecie torfowisk od strony brzegu srodlesnych, co powoduje jeszcze wieksze zmniejszenie powierzchni toni lustra wody… dalsze zmiany prowadzą do powstania lasu
Przyczyną zarastania jezior jest eutrofizacja - wzrost żyzności wód, spowodowana przedostawaniem się do jeziora ścieków komunalnych, przemysłowych oraz powierzchniowym wymywaniem nawozów min.
Eutrofizacja powoduje szybsze zanikanie zbiorników wodnych - szybko odkładające się osady denne coraz wyżej podnoszą poziom dna, aż zbiornik zupełnie zniknie z powierzchni Ziemi.
Paramorfizm - przeobrazenie tej samej substancji chemicznej. Mineraly pochodzące z przeobrażenia innych mineralow mogą dziedziczyc po formach pierwotnych ich kształt.
Pseudomorfizm - zjawisko dziedziczenia formy zewnętrznej przez mineral, który utworzył się w miejscu innego, pierwotnego minerału. Postać nowo powstałego minerału nawiązuje do wcześniej istniejącego kryształu, natomiast skład chemiczny i budowa wewnętrzna odpowiadają nowo utworzonemu minerałowi.
Izomorfizm – zjawisko w swiecie mineralow. Odpowiadające sobie węzły sieci krystalicznej zajmowane sa przez rozne jony. Krysztaly wykazujące izomorfizm nazywane sa roztworami stalymi.
Diatomit – to zwiezla zdiagenezowana ziemia okrzemkowa. Jest skala bardzo higroskopijna. Uzywa się jej do oczyszcznia płynów.
Metamorfizm impaktowy – zachodzi w warunkach bardzo wysokiego cisnienia i temp. Może zachodzic przy upadku meteorytu
Biostratygrafia- dziedzina stratygrafii oparta na określaniu wieku skal na podstawie znajdowanych w nich skamieniałości i szczątków roślin i zwierzat. Klasyfikacja ta jest możliwa w skalach osadowych.
Litostratygrafia- dziedzina stratygrafii oparta na kryteriach litologicznych. Klasyfikacja i identyfikacja skal na podstawie ich charakterystycznych cech litologicznych.
Klimatostratygrafia- dziedzina stratygrafii polegajaca na obserwacji szczątków organicznych w skalach. Pozwala to na odtworzenie zmian warunkow klimatycznych.
Przyczyny szczelinowatosci-oddzialywanie sil wewnetrznych w czasie stygniecia zakrzeplej magmy,co powoduje kurczenie sie masy skalnej;diageneza osadu;pękanie skał pod wplywem cisnien zewnetrznych;wietrzenie fiz:insolacje,zamróz,zmiany temp,pęcznienie i skurcz minerałów ilastych.
Wysadzinowosc gruntow- zdolność do agradacji (przyrastania) lodu w ich strukturach. Ich efektem są sezonowe zmiany objętości gruntow. Zjawisko to prowadzi do deformacji powierzchni terenu i w efekcie do uszkadzania budowli. Metody klasyfikowania gruntów pod względem ich wysadzinowości opierają się głównie na analizie uziarnienia, wskazującego wielkości potencjalnego wzniosu kapilarnego wod gruntowych.
Inwolucje- sa to zaburzenia powstające na skutek przemarzania zawodnionych skal luznych, co doprowadza do zaniku pierwotnego warstwowania. Bezposrednią przyczyna tego zjawiska są roznice przyrostu objetosci warstw w czasie zamarzanie wynikające z ich porowatości.Przemarzanie strefy przypowierzchniowej warstwy czynnej może doprowadzić do wzrostu ciśnienia w zawodnionych warstwach lezacych nizej i spowodować przebicie się upłynnionej w ten sposób osadow w gore profilu. Osady przemieszczające się w gore zamarza. W ten sposób powstaja inwolucje kieszeniowe.
Typy genetyczne wod podziemnych
Wody infiltracyjne- stanowia glowna mase wod podziemnych, powstaja z wod opadowych infiltrujących, czyli wsiąkających w gląb ziemi.
Wody kondensacyjne- powstaja ze skroplenia pary wodnej w skalach. Zjawisko to wystepuje zwykle w klimacie suchym i goracym. Ilość tych wód jest niewielka.
Wody juwenilne(dziewicze)- pochodza z magmy i poraz pierwszy biora udzial w cyklu hydrologicznym. Z reguly są to wody o wysokiej mineralizacji i podwyższonej temperaturze.
Wody reliktowe (szczatkowe) – są wylaczone okresowo z cyklu hydrologicznego. Mogą stanowic resztki dawnych mórz i są wówczas nazywany wodami reliktowymi sedymentacyjnymi, bądź tez są to wody infiltracyjne które w wyniku przemieszczania mas skalnych zostały zamknięte wśród otworow wodoszczelnych. Nosza one nazwe wod infiltracyjnych kopalnych.

Klasyfikacja wód podziemnych wg Pazdro

Strefa wystepowania	Typy wód	Stan fizyczny wody	Rodzaje wód
Aeracji	Wody higroskopijne Wody błonkowate Wody kapilarne	związane
	Wody wsiakowe Wody zawieszone	wolne	Porowe, szczelinowe, krasowe
Saturacji	przypowierzchniowe gruntowe	swobodne
	wgłębne głębinowe	naporowe

Wietrzenie skał na podstawie granitu.

Strefa monolitu występuje bezpośrednio ponad skałą macierzystą. Zewnętrznie skały tej strefy nie różnią się wiele od skał znajdujących się w głębi masywu. W SM ujawniają się spękania będące kontynuacją niewidocznych głębiej powierzchni naprężeń. Występują skały lite.
Strefa zgruzowania zbudowana jest z nieregularnych, ostrokrawędzistych bloków. Rozprężanie skały ujawnia się siecią spękań, mającą postać pozornego ich warstwowania. Od SM różni się większa miąższością spękań. Skład mineralny i tekstura nie ulegają istotniejszym zmianom. Strefa ta ma największą wodoprzepuszczalność. Odporność na ściskanie tej strefy obniża się znacznie.
Strefa gruzowa- w masie tej znajdują się okruchy wietrzenia tej skały. W dolnej części tej skały, gdzie występuje gruz gruby, bryły mogą zachować swoje pierwotne połażenie (strefa gruzu zorientowanego). Powyżej tej strefy można wyróżnić strefę gruzu niezorientowanego, która powstaje w wyniku np. oddziaływania wody. Bryły ostrokrawędziowe zmieniają z czasem kształt na elipsoidalny lub kulisty. Im bliżej gruntu tym materiał jest drobniejszy i posiada większą domieszkę minerałów zwietrzelinowych np. ilastych. Wodoprzepuszczalność w tej strefie jest mniejsza niż w SZ.
Strefa gliniasta jest to strefa największych zmian składu mineralnego skały i jej rozdrobnienia. W zasadzie składa się z materiałów zwietrzelinowych. Grunty te nabierają nowych wartości fizycznych takich jak: spójność, plastyczność i zdolność do kruszenia i pęcznienia. Współczynnik filtracji jest mniejszy niż w SGr
co powoduje woda w gruncie
Woda w skale jeśli się nie przemieszcza: *na czastki gruntu oddzialywuja sily wuporu, zmniejszając naprężenia pierwotne, *w przypadku zwięzłych skal okruchowych obecność wody może powodowac przechodzenie rozpuszczalnych elementow spoiwa do roztworu, *osiagniecie maks grubości powlok wody związanej, pociąga za soba zmniejszanie kata tarcia wewnętrznego i spójności.
Sufozja mechaniczna – selektywne wynoszenie lub przemieszczanie ziaren szkieletu mineralnego gruntu wywolane cisnieniem spływowym.
Sufozja chemiczna – wynoszenie ziaren przez przepływające wody związane z rozpuszczaniem spoiwa.
Kolmatacja – przeciwieństwo sufozji, osadzanie czastek mineralnych lub organicznych w przestrzeniach miedzyziarnowych. Proces kolmatacji doprowadza do zmniejszenia wodoprzepuszczalności skal.
Kurzawka- upłynniony grunt w wyniku sufozji. Tiksotropia- upłynnianie nawodnionych gruntow pod wpływem drgan.
Deluwia- utwory warstwowane, złożone z gruntow mineralnych, glownie gliniastych, przedzielonych warstwami zawierajacymi humus(substancja organiczna). W profilu osadow budujących strefe deluwialna obserwuje się cykliczność sedymentacji. Ponieważ miedzy kolejnymi większymi splywami osadu występują okresy względnej stabilizacji zbocza, na jego powierzchni w wyniku procesow glebowych dochodzi do powstawania warstwy humusowej. Splywa ona w dol przy nastepnym większym epizodzie opadowym.
Diageneza-proces tworzenia skaly zwięzłej ze skał luźnych, polegający na łączeniu (zlepianiu) spoiwem ziaren skalnych.
*twardnienie koloidów-zawierajace wode skoagulowane koloidy w wyniku utraty wody twardnieja.
*kompakcja-zageszczanie pod wplywem nacisku wyzej lezacych warstw,w wyniku kompakcji zmniejsza sie porowatosc skal.
*rekrystalizacja-wytracanie sie zwiazkow z r-row krążących w zlozonym osadzie.
*sylifikacja-wypieranie przez krzemionke innych pierwiastkow i zwiazkow.
*dolomityzacja-przeobrazenie przez r-ry zawierajace jony Mg2+ kalcytu w dolomit.
*fosylizacja-splaszczenie i stwardnienie zlozonych na dnie elementow szkieletowych organizmow.
Krzemionkowe skaly organiczne-glownym mineralem budujacym jest halcedon.*spongiolity-zbudowane z krzemionkowych igiel gąbek.*radiolaryty-powst z nagromadzenia elementow szkieletowych pierwotniakow,*lidyty.*jaspisy.*rogowce.*czerty i krzemienie.*opoka.*geza.*ziemia okrzemkowa.*diatomit.
Zasoby dyspozycyjne-ilosci wod podziemnych z obszaru bilansowego,mozliwe do zagospodarowania w okreslonych warunkach srodowiskowych i hydrogeologicznych,bez wskazania lokalizacji i warunkow techniczno-ekonomicznych ujęć.
Zasoby eksploatacyjne-ilosc wod mozliwych do pobrania z ujec w zalozonej jednostce czasu,w okreslonych warunkach hydrogeologicznych,srodowiskowych,technicznych i ekonomicznych.

Metody określania współczynnika filtr:*metoda wzorow empirycznych-najmniej kosztowne,daja wart.przyblizone,nie jest uniwersalna.-->nalezy wykonac analize granulometryczna lub znac porowatosc utworu-k liczymy ze wzoru Hazena lub amerykanskiego.
*Metody laboratoryjne-pomiar ilosci wody przesaczajacej sie w jednostce czasu przez probke skaly o okreslonej wysokosci i przy okreslonej roznicy cisnien.
*Metody terenowe(np.probnego pompowania)