Mikroekonomia
dr. YuriyBilan
WYKŁAD PIERWSZY
Podręcznik przykładowy: Mikroekonomia, red. D. Kopycińska, Szczecin 2011
Ćwiczenia\Kolokwia\Egzaminy - oparte na testach. 3/15(wykładów) Lista obecności.
Testy wielokrotnego wyboru (nieujemne)
Pojęcia – potrzeby ludzkie a rzadkość zasobów, Piramida Maslowa(!), Homo oeconomicus i jego cechy, maksymalizujący charakter zachowań ludzkich, racjonalność podmiotów gospodarczych, wybór i koszt alternatywny, Homo oeconomicus(!): A. Smitha, G. S. Beckera, H.Liebensteina, Krzywa możliwości produkcyjnych, Efektywna alokacja zasobów.
Homo oeconomicus wg A. Smitha:
#egoizm – oznaczający prymat interesu własnego nad interesem innych ludzi
#racjonalność działania – skłaniająca człowieka do przeprowadzenia odpowiednich kalkulacji
#skłonność do wymiany – warunkująca gospodarce kontakty z innymi ludźmi.
Homo oeconomicus wg G. S. Beckera:
#maksymalizującego charakteru zachowań ludzkich
#występowania równowagi rynkowej
#stałości preferencji
Homo RS(oeconomicus) wg H. Liebensteina:
-homo oeconomicus zostaje zastąpiony „człowiekiem RS”, to jest osobą, której zachowaniami rządzi zasada selektywne racjonalności, i zasada ta jest powszechna regułą zachowań ludzkich.
Krzywa możliwości produkcyjnych:
- zbiór punktów, które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu zasobów gospodarczych. Jest to najlepsza spośród możliwości utraconych w wyniku dokonywania wyboru ekonomicznego, nieuniknionego w warunkach rzadkości dóbr.
WYKŁAD DRUGI
MECHANIZM RYNKOWY
Co to jest ekonomia – nauka badająca w jaki sposób ludzie ( pojedynczo lub w zorganizowanych grupach ) wykorzystują zasoby, które są w ich posiadaniu , w celu zaspokojenia potrzeb materialnych i pozamaterialnych.
ZASOBY
Ludzkie - aspekty ilościowe i jakościowe
Naturalne -
Kapitałowe -rzeczowe i finansowe.
Środki pracy ( maszyny , urządzenia za pomocą których człowiek wytwarza produkty i usługi )
Przedmioty pracy ( surowce , półfabrykaty, które służą do wyprodukowania dobra )
Kapitał finansowy ( gotówka , kredyt , papiery wartościowe )
Problem rzadkości występowania zasobów
Zapotrzebowanie > Zdolności = KONIECZNOŚĆ WYBORU
Dokonywanie wyborów, inaczej gospodarowanie jest zawsze zdeterminowane danymi zasobami i daną technologią.
Ilustracja graficzna to krzywa możliwości produkcyjnych
Tutaj wykres
Granica krzywych produkcyjnych wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego czasu, wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie produkcji.
Kosz alternatywny to koszt preferowanej lecz nie wybranej alternatywy ( godzina na mikroekonomię ) jaki jednostka musi ponieść w celu zwiększenia konsumpcji/produkcji innego drugiego dobra ( godziny na prawo )
| Mikro | Prawo | |
| A | 20 | 0 |
| B | 30 | 10 |
| C | 20 | 20 |
| D | 10 | 30 |
| E | 0 | 40 |
Zwiększając godziny na mikroekonomię musimy zrezygnować z godzin na prawo. Osiągnięcie tych korzyści nazywamy kosztem alternatywnym.
Czym jest rynek ?
Rynek to proces , w ramach którego kupujący i sprzedający określają, co mają zamiar kupować i sprzedawać oraz na jakich warunkach.
Proces (mechanizm) polegający na ciągłej konfrontacji między popytem a podażą, w ramach którego ustala się cena rynkowa.
Tutaj wykres
Popyt – ilość dobra, na którą nabywcy zgłaszają zapotrzebowanie, w danym czasie i przestrzeni przy określonych cenach oraz założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową.
Pojedynczą relację ( kombinację ) ilość dobra, jaką chcą nabyć konsumenci po danej cenie nazywamy ilością bądź wielkością popytu.
#Funkcja popytu
Tutaj wykres
Tutaj wykres
Prawo popytu – mówi o ujemnej relacji między ceną danego dobra a wielkością popytu na to dobro przy CETERIS PARIBUS.
WYJĄTKI PRAWA POPYTU
Paradoks Giffena : polega na wzroście rozmiarów zapotrzebowania na dobra niższego rzędu i podstawowe ( są one z reguły najtańsze ) pomimo wzrostu ich ceny,w warunkach powszechnego wzrostu cen.
Paradoks Veblena ( efekt demonstracji lub prestiżowy )
Polega na demonstrowaniu możliwości konsumpcyjnych przez niektórych konsumentów. Pewne grupy konsumentów tym chętniej kupują pewne dobra im są one droższe np. ekskluzywne samochody, motocykle, biżuteria, kosmetyki, odzież.
Efekt Snobizmu- polega na tym,że niektórzy konsumenci eliminują lub zmniejszają zakupy tych dóbr, które kupują inni. Konsumenci „snobistyczni” zwiększają zakupy dóbr uważanych przez nich za wyróżniające.
Efekt naśladownictwa ( owczego pędu ) : polega na tym,że niektórzy konsumenci tym chętniej kupują dane dobro i tym bardziej je cenią , im bardziej jest ono cenione przez innych. Naśladują więc wzorce zachowań konsumpcyjnych innych konsumentów, często ignorując zasady kalkulacji ekonomicznej.
Efekt spekulacyjny : uwzględnia oczekiwania konsumentów , co do poziomu przyszłych cen. Np. zakupy drożejącego cukru „za zapas” lub drożejących akcji w celu osiągnięcia zysku.
Tutaj wykres
Cena zaporowa – cena przy której popyt efektywny na badane dobro zanika.
Tutaj wykres
Zmiany w czynnikach pozacenowych powodując,że mówimy o zmianach w popycie, a nie WIELKOŚCI POPYTU
Tutaj wykres
WYKŁAD TRZECI
Podaż – ilość dobra , jaką producenci są skłonni zaoferować do sprzedaży, a w danym czasie i przestrzeni , przy określonych cenach oraz przy niezmienności sytuacji rynkowej.
Pojedynczą relację ( kombinację ) ilości dobra ,jaką skłonni są dostarczyć producenci po danej cenie nazywamy ilością bądź wielkością podaży.
Funkcja podaży : Sn= f( Pn ) ceteris paribus Gdzie Sn= podaż indywidualna dobra N Pn= cena dobra N.
Cenę dobra N nazywamy czynnikiem cenowym w funkcji podaży dobra N
Tutaj wykres
Prawo podaży : prawo podaży mówi o dodatniej relacji między ceną danego dobra a wielkością podaży tego dobra, ceteris paribus
Tutaj wykres
Sn= f ( Pn1, P1----Pn-1, F1----Fk-1 T, C, a , K , e , E ) ~ważne w chuj na egzamin
Czynnik cenowy Pn
Czynniki pozacenowe:
# P1…Pn-1 – ceny innych dóbr ( dobra substytucyjne i komplementarne )L
# F1….Fk-1 – ceny czynników wytwórczych
# T- poziom techniki i technologii produkcji
# C- czynniki związane z działalnością państwa zmiany stawek podatków i ceł, dotacje/subwencje i inne a-cele ekonomiczne
# K- liczba producentów i sprzedawców działających na danym rynku
# e- przewidywania producentów co do kształtowania się cen dóbr oraz przyszłych ekonomicznych warunków działania
# E- zdarzenia losowe
Zmiany w czynnika pozacenowych powodują ,że mówimy o zmianach w podaży a nie wielkości podaży!
Tutaj wykres
Równowaga rynkowa
Stan rynku, w którym przy danej cenie wielkości popytu konsumentów na dane dobro jest dokładnie równa wielkości podaży tego dobra.
Tutaj wykres
Cena minimalna – (podłoga cenowa) jest to cena urzędowa, wyższa od ceny równowagi rynkowej, oznacza, że nie można sprzedawać ( skupować ) danego towaru taniej niż wskazuje wyznaczony poziom ceny. Cena ta jest ustalona przez rząd dla ochrony interesów producentów i ma im gwarantować odpowiedni poziom opłacalności produkcji. Cena minimalna skutkuje stanem nadwyżki rynkowej.
Tutaj wykres
Cena maksymalna ( sufit cenowy, pułap cenowy) – jest niższa od ceny równowagi rynkowej i oznacza, że nie można sprzedawać danego towaru drożej niż wskazuje wyznaczony poziom ceny. Cena ta jest ustalona przez rząd dla ochrony interesów nabywców i ma umożliwić konsumentom zakup określonych towarów. Cena maksymalna skutkuje stanem niedoboru rynkowego.
Tutaj wykres
WYKŁAD CZWARTY
Elastyczność popytu i podaży.
*pojęcie oraz rodzaje elastyczności popytu
*elastyczność celowa
* -||- dochodowa popytu
* -||- mieszana popytu
* -||- celowa sprzedaży
Skutek (zmiana Qd, Qd)
Przyczyna (zmiana determinant D oraz S
Elastyczność popytu:
Elastyczność to intensywność reakcji nabywców na każdą zmianę czynników determinujących popyt.
Dn= f(Pn’ P1……Pn-1’ y, ty, w, u, L, e, E)
*Elastyczność cenowa popytu
*Elastyczność dochodowa popytu
*Elastyczność mieszana (krzyżowa) popytu
Elastyczność cenowa popytu mierzy intensywność reakcji nabywców danego dobra na zmianę ceny tego dobra
Skutek????/Przyczyna??? <cena, zmiany ceny>
Metoda procentowa (interpretacyjna)
$$\text{Epd} = \frac{\% Qd}{\% P}$$
Metoda łukowa
$\text{Epd} = \frac{Qd0 - Qd1}{0,5\ (Qd0 + Qd1}$ : P0 – P1 /
Metoda punktowa:
$$Epd = \frac{Qd}{Qd0}:\frac{{P}^{}}{P0} - \infty < x < \infty$$
Wskaźnik Epdinterpretujemy w wartościach bezwzględnych
Krzywe popytu a elastyczność :
Tutaj wykresy
Epd = ∞
popyt doskonale elastyczny
$$\text{Epd} = \frac{+ 100\%}{- 10\%}$$
Tutaj wykres
Niewielka zmiana ceny powoduje ogromne zmiany w reakcji konsumentów.
Przykład dóbr Epd =
Dobra wyższego rzędu (droższe) na które zapotrzebowanie rośnie szybciej niż wzrost dochodu
Interpretacje wskaźników
$$\text{Epd} = \frac{+ 20\%}{- 10\%}$$
zmiana wielkości popytu jest większa od zmiany ceny
Nachylenie krzywej popytu <wykres>
Przykład dóbr (Epd> 1) : dobra wyższego rzędu (tańsze) na które zapotrzebowanie rośnie szybciej niż wzrost dochodu
Interpretacja wskaźników:
Epd = 1
Popyt jednostkowy (proporcjonalny)
$$\text{Epd} = \frac{- 20\%}{+ 20\%}$$
Zmiana ceny jest równa zmianie wielkości popytu
Tutaj wykres
Przykład Epd=1 : dobra normalne na które zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem dochodu i odwrotnie.
Interpretacja wskaźników:
Epd<1
Popyt względnie nieelastyczny
$$\text{Epd} = \frac{- 5\%}{+ 10\%}$$
Zmiana wielkości popytu jest mniejsza od zmiany ceny.
Tutaj wykres
Przykład (Epd<1): dobra niższego rzędu, to takie, na które zapotrzebowanie spada, gdy dochód rośnie i odwrotnie.
Interpretacja wskaźników:
Epd=0
Popyt doskonale nieelastyczny – sztywny
$$\text{Epd} = \frac{0\%}{+ 10\%}$$
Zmiana ceny nie wywołuje zmiany wielkości popytu
Tutaj wykres
Przykład (Epd=0) : dobra o podstawowym znaczeniu dla gospodarstwa domowego, np. woda, leki
Determinanty elastyczności popytu:
Czas (im dłużej tym większy wskaźnik Epd)
Dostęp do substytutów (im więcej substytutów tym większy jest współczynnikEpd)
Znaczenie dobra w dochodzie konsumenta (ważnaczęść wydatków z dochodu konsumenta większa elastyczność
Przykład: piekarnia sprzedawała 100 bulek po 40gr za sztukę. Na skutek wzrostu ceny do 60gr klienci zmniejszyli zapotrzebowanie do 60 bulek oblicz wskaźnik elastyczności.
$\text{Epd} = \frac{- 40\%}{+ 50\%} = \frac{\left( - \right)4}{5} = \left( - \right)0,8$ - względnie nieelastyczny wskaźnik
Zależność miedzy TR a Epd:
| Wskaźnik epd | Wzrost ceny | Spadek ceny | Wnioski |
|---|---|---|---|
| Epd> 1 | Spadek TR | Wzrost TR | Obniżaj ceny!!! |
| Epd< 1 | Wzrost TR | Spadek TR | Podnoś ceny!!! |
| Epd = 1 | TR const. | TR const. | ??? |
Elastyczność dochodowa:
Elastyczność dochodowa popytu mierzy intensywność reakcji nabywców na zmianę ich dochodów.
Metody Eyd:
$$\text{Eyd} = \frac{\% Qd}{\% Y}$$
Metoda punktowa:
$$\text{Eyd} = \frac{Qd}{Qd0}:\ \frac{Y}{Y0}$$
Metoda łukowa:
$$\text{Eyd} = \frac{Qd0 - Qd1}{0.5(Qd0 + Qd1)}:\ \frac{Y0 - Y1}{}$$
Eyd>1
Popyt doskonale elastyczny (dochodowo)
$$\text{Eyd} = \frac{+ 60\%}{+ 10\%}$$
Interpretacja wskaźnika:
Eyd=1
popyt neutralnie elastyczny (dochodowo)
$$\text{Eyd} = \frac{+ 10\%}{+ 10\%}$$
Zmiana wielkości popytu jest równa zmianie dochodów
Interpretacja wskaźników:
0<Eyd<1
Popyt względnie nieelastyczny (dochodowo)
$$\text{Eyd} = \frac{+ 5\%}{+ 10\%}$$
Zmiana wielkości popytu jest mniejsza od zmiany dochodów.
Eyd<0
Popyt odwrotnie elastyczny (dochodowo)
$$\text{Eyd} = \frac{- 5\%}{+ 10\%}$$
Dochódrośnie, wielkość popytu maleje lub dochód maleje wielkość popytu rośnie
Elastycznośćkrzyżowa (mieszana) bada relacje (zależność) pomiędzy dwoma dobrami
Metoda Exy
metoda procentowa:
$$\text{Exy} = \frac{\% Qdx}{\% Py}$$
Metoda Punktowa:
$$\text{Exy} = \frac{Qdx}{Qdx0\ }\ :\frac{Py}{Py0}$$
$$\text{Exy} = \frac{Qdx0 - Qdx1}{0,5(Qdx0 + Qdx1)}\ :\frac{Py0 - Py1}{0,5(Py0 + Py1)}$$
Interpretacja wskaźnika:
Exy>0
Popyt substytucyjny
$$\text{Exy} = \frac{+ 50\%}{+ 10\%}$$
Wzrost (spadek) ceny jednego dobra powoduje wzrost (spadek) wielkość popytu na inne drugie dobro (dobra substytucyjne)
Exy=0
Popyt neutralnie
$$\text{Exy} = \frac{0\%}{+ 10\%}$$
Zmiana ceny jednego dobra nie powoduje zmiany wielkości popytu na dane inne dobra niezależne
Exy<0
Popyt komplementarny
$$\text{Exy} = \frac{- 50\%}{+ 10\%}$$
Wzrost ceny jednego dobra powoduje spadek wielkość popytu na inne dobro drugie i odwrotnie (dobra komplementarne)
Elastyczność cenowa podaży mierzy intensywność reakcji producentów danego dobra na zmianę ceny tego dobra
Skutek????? / przyczyna?????
Metoda Eps
$$\text{Eps} = \frac{\% Qs}{\% P}$$
$$\text{Eps} = \frac{Qs}{Qs0}\ :\frac{P}{P0}$$
$$\text{Eps} = \frac{Qs0 - Qs1}{0,5(Qs0 + Qs1)}\ :\frac{P0 - P1}{0,5(P0 + P1)}$$
Interpretacje wskaźników
Eps = ∞
Podaż doskonale elastyczna
$$\text{Eps} = \frac{+ 100\%}{+ 10\%}$$
Niewielka zmiana ceny powoduje ogromne zmiany w reakcji producentów
Eps>1
Podaż względnie elastyczna
$$\text{Eps} = \frac{+ 20\%}{+ 10\%}$$
Zmiana wielkości podaży jest większa od zmiany ceny
Eps = 1
Podaż jednostkowa, proporcjonalna
$$\text{Eps} = \frac{+ 20\%}{+ 20\%}$$
Zmiana ceny jest równa zmianie wielkości podaży
Eps<1
Podaż wzgl. nieelastyczna
$$\text{Eps} = \frac{+ 5\%}{+ 10\%}$$
Zmiana wielkości podaży jest mniejsza od zmiany ceny
Eps=0
Podaż doskonale nieelastyczna – sztywna
$$\text{Eps} = \frac{0\%}{+ 10\%}$$
Zmiana ceny nie wywołuje zmiany wielkości podaży.
WYKŁAD PIĄTY
Analiza kosztów
Celem przedsiębiorstwa w ekonomii neoklasycznej jest maksymalizacja zysku.
Zysk przedsiębiorstwa (П) stanowi różnicę między całkowitymi utargami (TR) ze sprzedaży produktów a całkowitymi kosztami (TC) ich wytworzenia czyli:
П=TR-TC
Przychody całkowite (TR) stanowią utarg uzyskany ze sprzedaży dóbr i usług w ilości „Q” po określonych cenach „P”, czyli:
TR = P x Q
Koszty to wydatki jakie ponosi firma w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Stanowią one pieniężny wyraz zużytych czynników produkcyjnych i określone są mianem kosztów całkowitych przedsiębiorstwa (TC).
Funkcja kosztów określa całkowite koszty wytwarzania przedsiębiorstwa dla różnych wielkości produkcji. Funkcja produkcji ma następującą postać:
TC – f(Q)
gdzie:
Q – wielkość produkcji
TC – całkowity koszt produkcji
W ujęciu ekonomicznym koszt całkowity obejmuje trzy podstawowe elementy:
Wydatki pieniężne związane z prowadzoną działalnością gospodarczą
Analizę, czyli koszty zużywania się kapitału rzeczowego (np. maszyn i urządzeń, budynków)
Koszty alternatywne, nazywane kosztami utraconych korzyści
W teorii ekonomii koszty, przychody i zyski każdego przedsięwzięcia definiowane są za pomocą pojęć alternatywnych możliwości i nazywane są kosztami i zyskami ekonomicznymi.
Koszty księgowe (jawne) to rzeczywiste koszty rachunkowe odzwierciedlające wydatki firmy poniesione na zakup czynników wytwórczych ujęte w jej ewidencji księgowej.
Koszty ekonomiczne są sumą kosztów księgowych i kosztów alternatywnych (ukrytych). Mierzone są wielkością utraconych korzyści jakie mógłby przynieść najlepszy z alternatywnych wariantów działania.
Koszt ekonomiczny jest sumą faktycznych kosztów księgowych (jawnych) i kosztów alternatywnych (ukrytych).
Zysk księgowy jest różnicą między uzyskanym przychodem ze sprzedaży dóbr i usług a całkowitymi kosztami księgowymi firmy.
Zysk ekonomiczny jest różnicą między całkowitymi przychodami firmy a kosztami ekonomicznymi obejmującymi koszty księgowe i koszty alternatywne.
Zysk księgowy a zysk ekonomiczny:
| Przychody ze sprzedaży |
|---|
| Koszty księgowe |
| Koszty księgowe |
| Koszty ekonomiczne |
Rachunek zysku księgowego i ekonomicznego nowej firmy:
| Zysk w ujęciu księgowym | Zysk w ujęciu ekonomicznym |
|---|---|
|
100 000 50 000 24 000 18 000 8 000 |
|
50 000 |
Całkowite koszty produkcji są klasyfikowane – ze względu na ich powiązanie z rozmiarami produkcji – na koszty zmienne i koszty stałe:
Koszty zmienne – to koszty, które ulegają zmianie wraz ze zmianami poziomu produkcji
Koszty stałe – to koszty, których poziom jest niezależny od wielkości produkcji
Całkowite koszty produkcji (TC) są sumą całkowitych kosztów stałych (TFC) i całkowitych kosztów zmiennych (TVC), czyli:
TC = TFC + TVC
Przeciętne całkowite (ATC) – to całkowite koszty produkcji (TC) podzielone przez wielkości produkcji (Q), czyli:
ATC = TC / Q
Przeciętne koszty całkowite są sumą przeciętnych kosztów zmiennych (AVC) i przeciętnych kosztów stałych (AFC), czyli:
ATC = AVC + AFC
Przeciętne koszty stałe i zmienne:
Przeciętne koszty stałe (AFC) – to całkowite koszty stałe (TFC) podzielone na wielkość produkcji (Q), czyli:
AFC = TFC / Q
Przeciętne koszty zmienne (AVC) – to całkowite koszty zmienne przypadające na jednostkę produktu, czyli:
AVC = TVC / Q
| Wielkość produkcji | Całkowity koszt stały | Całkowity koszt zmienny | Koszt całkowity | Przeciętny koszt stały | Przeciętny koszt zmienny | Przeciętny koszt całkowity | Koszt końcowy MC |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Q | TFC | TVC | TC | TFC/Q | TVC/Q | TC/Q | ΔTVC/ΔQ |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 0 | 200 | 0 | 200 | - | - | - | - |
| 1 | 200 | 140 | 340 | 20,0 | 14,0 | 34,0 | 14,0 |
| 2 | 200 | 240 | 440 | 10,0 | 12,0 | 22,0 | 10,0 |
| 3 | 200 | 310 | 510 | 6,7 | 10,3 | 17,0 | 7,0 |
| 4 | 200 | 360 | 560 | 5,0 | 9,0 | 14,0 | 5,0 |
| 5 | 200 | 415 | 615 | 4,0 | 8,3 | 12,3 | 5,5 |
| 6 | 200 | 475 | 675 | 3,3 | 7,9 | 11,3 | 6,0 |
| 7 | 200 | 570 | 770 | 2,9 | 8,1 | 11,0 | 9,5 |
| 8 | 200 | 780 | 960 | 2,5 | 9,0 | 11,5 | 15,0 |
| 9 | 200 | 990 | 1190 | 2,2 | 11,0 | 13,2 | 27,0 |
Koszt krańcowy (MC) – to przyrost kosztów całkowitych spowodowany zwiększeniem produkcji o jednostkę, czyli:
MC = ΔTC / ΔQ
Zmiana kosztów krańcowych jest związana ze zmianą kosztów zmiennych, gdyż koszty stałe stanowiące wielkość ściśle określoną nie wpływają na ich kształtowanie się. Można to zapisać następująco:
MC = ΔTVC / ΔQ gdzie:
ΔTVC - przyrost całkowitych kosztów zmiennych
ΔQ - przyrost produkcji
ΔTC - przyrost kosztów całkowitych
Struktura kosztów – to sposób w jaki poszczególne rodzaje kosztów (k. całkowite, przeciętne i krańcowe) zmieniają się wraz z poziomem produkcji. Krzywe kosztów przeciętnych całkowitych ATC i zmiennych AVC oraz krańcowych MC mają kształt litery „U” i nie pokrywają się, a o ich dynamice decydują ogólne prawidłowości funkcji produkcji.
wykresy poniżej.
Przedsiębiorstwa rozwijając produkcję może osiągnąć korzyści tzw. ekonomii skali, które występują tak długo, jak długo zwiększanie produkcji przynosi rosnące przychody i obniżanie się długookresowych kosztów przeciętnych.
Korzyści skali produkcji – mogą wynikać z różnych czynników, np. zwiększenia liczby zakładów, wprowadzenia nowoczesnych technologii, zastosowania komputerów, doskonalenia organizacji i zarządzania, specjalizacji, oszczędności kosztów transportu, niższych cen zakupu surowców i usług wynikających ze wzrostu siły przetargowej dużej firmy, obniżenia kosztów promocji i reklamy, itd.
Przekroczenie optymalnych rozmiarów produkcji prowadzi do pojawienia się niekorzyści skali. Niekorzyści ze skali produkcji występują, gdy długookresowe koszty przeciętne (LRAC) zwiększają się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.
Teoria efektu doświadczenia wykazała, że w niektórych rodzajach produkcji całkowity koszt jednostkowy produktu zmienia się o stały procent każdorazowo, gdy wartość produkcji się podwaja. Graficzny model efektu doświadczenia ma postać krzywej doświadczenia.
Funkcja popytu:
Q = 80 – P pozwala firmie ustalić, jaką liczbę produktów może ono sprzedać po każdej cenie.
Utargi, koszty i zyski producenta mikroprocesorów:
| Ilość produktów Q | Cena (tys.zł) P | Przychód całkowity (tys.zł) TR = PxQ | Koszty całkowite (tys.zł) TC | Zyski (tys.zł) П=TR-TC |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
0 10 20 30 40 50 60 |
80 70 60 50 40 30 20 |
0 700 1200 1500 1600 1500 1200 |
500 700 900 1100 1300 1500 1700 |
-500 0 300 400 300 0 -500 |
<wykres 4)
Próg rentowności to poziom produkcji, przy którym przychody firmy równoważą jej koszty, czyli:
TR = TC
Analiza progu rentowność pozwala na określenie punktu granicznego, zwanego „progiem rentowności otwarcia”, powyżej którego produkcja danego dobra przynosi przedsiębiorstwu zyski ekonomiczne.
„Próg rentowności zamknięcia” to taki poziom produkcji, przy którym koszty przedsiębiorstwa zrównują się ponownie x utargiem całkowitym i firma zaczyna ponosić straty.
Analiza marginalna umożliwia baranie zmian zysku, wywołanych niewielkimi zmianami produkcji. Dala wyznaczenia optymalnej decyzji wykorzystuje się takie narzędzia analizy marginalnej jak: koszt marginalny (MC), przychód marginalny (MR) oraz zysk marginalny (MП).
Zysk krańcowy (MП) – to przyrost zysku wynikający ze zwiększenia produkcji i sprzedaży (ΔQ) o jednostkę, czyli:
MП = ΔП / ΔQ = dП / dQ
gdzie:
ΔП, ΔQ – przyrosty wartości zysku i produkcji
dП / dQ – pochodna funkcji zysku
| Ilość produkcji Q | Utarg całkowity TR | Koszt całkowity TC | Zysk П | Utarg końcowy MR | Koszt krańcowy MC | Zysk krańcowy MП |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 | 0 | 500 | -500 | 80 | 20 | 60 |
| 10 | 700 | 700 | 0 | 60 | 20 | 40 |
| 20 | 1200 | 900 | 300 | 40 | 20 | 20 |
| 30 | 1500 | 1100 | 400 | 20 | 20 | 0 |
| 40 | 1600 | 1300 | 300 | 0 | 20 | -20 |
| 50 | 1500 | 1500 | 0 | -20 | 20 | -40 |
| 60 | 1200 | 1700 | -500 | -40 | 20 | -60 |
wykres do tabelki (wyżej)
Analiza marginalna – optimum produkcji
WYKŁAD SZÓSTY
Teoria przedsiębiorstwa
Analiza otoczenia firmy:
Mikrootoczenie
Kompleksowa i wieloczynnikowa analiza otoczenia na umożliwić zauważenie w porę nie tylko zagrożeń, lecz także szans w dynamicznym świecie zewnętrznym.
Przedsiębiorstwo stale i kompleksowo śledzące swoje otoczenie nie jest zaskakiwanie pojawieniem się nowych problemów
Sygnały z otoczenia stanowią podstawę racjonalnego planowania przyszłości oraz budowania strategii
Analizy otoczenia są procesem monitorowania otoczenia organizacji w celu zidentyfikowania istniejących i przyszłych szans oraz zagrożeń, które mogą mieć wpływ na zdolność organizacji do osiągania swoich celów
Makrootoczenie:
Zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wynikający z tego, że działa ono w określonym kraju i regionie, w określonej strefie klimatycznej w danym układzie politycznym, prawnym, systemowym, itp., cechą makrootoczenia jest to, że bardzo silnie określa możliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwo nie jest jednak w stanie zmienić tych warunków.
Mikrootoczenie:
To inaczej otoczenie konkurencyjne, jest dla przedsiębiorstwa łatwiejsze do zidentyfikowania i obserwacji, w skład otoczenia konkurencyjnego wchodzą wszystkie podmioty gospodarcze, które mają z przedsiębiorstwem powiązania kooperacyjne lub konkurencyjne, cechą otoczenia konkurencyjnego jest to, że między jego elementami a przedsiębiorstwem zachodzi sprzężenie zwrotne: podmioty otoczenia konkurencyjnego oddziałują na przedsiębiorstwo, ale też przedsiębiorstwo ma możliwość aktywnego reagowania na te bodźce.
Możliwość odziaływania przedsiębiorstwa na otoczenie konkurencyjne jest zróżnicowanie i zależy od jego pozycji konkurencyjnej, zawsze jednak jest bardzo ważnym elementem strategii przedsiębiorstwa.
Obszary analizy przedsiębiorstwa:
Analiza mikrootoczenia:
(pięć sił mikrootoczenia wyróżnionych przez Portera)
Rywalizacja w sektorze:
Niskie tempo wzrostu popytu lub jego spadek
Wysokie koszty stałe
Nieprzewidywalność posunięć i zróżnicowanie konkurentów
Powszechny charakter produktu
Duże znaczenie danego rynku dla przedsiębiorstwa
Bariery wejścia do sektora:
Korzyści skali
Korzyści wynikające z doświadczenia
Dostęp do wiedzy fachowej (know-how)
Lojalność klientów w stosunku do marki
Koszty kapitałowe związane z wejściem na rynek
Dostęp do kanałów dystrybucji
Wysokie koszty zmiany produktu (dla klienta)
Polityka rządowa
Dostęp do tanich czynników produkcji
Siła przetargowa nabywców:
Kiedy na rynku działa niewielu nabywców kupujących oferowany towar w dużych ilościach
Kiedy występują niskie koszty zmiany dostawcy, a co za tym idzie zapewne także mała ilość nabywców
Kiedy nabywcy mają do czynienia ze stosunkowo niewielkimi dostawcami
Kiedy nabywany artykuł nie jest dla nabywcy zbyt ważny i dlatego nabywca może, ale nie musi go kupić
Kiedy nabywcy dysponują rozległymi informacjami na temat oferty konkurencji, mogą je wykorzystać jako argument przetargowy
Kiedy istnieje realne ryzyko, że nabywca podejmie decyzję o zastępującej integracji, tzn. zamiast kupować produkt z zewnętrznego źródła, zacznie go sam wytwarzać
Siła przetargowa dostawców:
Zakup jest istotny dla nabywcy
U nabywców występują wysokie koszty zmiany dostawcy
Istnieje niewielka liczba alternatywnych źródeł zaopatrzenia
Żaden z nabywców nie jest ważnym klientem dla dostawcy
Istnieje ryzyko, że dostawca podejmie decyzję o występującej integracji: np. producent samochodów zamiast dostarczać je niezależnym dealerom, może zdecydować się na utworzenie własnej sieci dealerskiej
Zagrożenie ze strony substytutów:
Produkty substytucyjne stanowią alternatywny sposób zaspokojenia potrzeb klientów
Zagrożenie ze strony produktów substytucyjnych jest wysokie w następujących okolicznościach:
Istnieje kilka jednakowo efektywnych pod względem kosztów sposobów zaspokajania tej potrzeby klienta
Zamiana danego produktu na produkt substytucyjny wiąże się dla klienta z niewielkimi kosztami zmiany dostawcy
Klient wykazuje wysoką wrażliwość cenową a substytut jest wyrobem tanim
WYKŁAD SIÓDMY
Rynek wolny - O
Rynek regulowany - C …
Wielkość zapotrzebowania - F
Popyt - G
Skłonność do płacenia - S
Nadwyżka konsumenta - R
Ilość zaoferowana - E
Podaż - M
Koszt krańcowy - U….
Nadwyżka producenta - T
Substytut - I…..
Dobro komplementarne - A ….
Cena równowagi rynkowej - H
Siły rynkowe („niewidzialna ręka rynku”) - L
Nadwyżka całkowita - P……….
Cena minimalna - K
Cena maksymalna - J……
Cenowa elastyczność popytu prosta - D
Cenowa elastyczność popytu mieszana - N
Dochodowa elastyczność popytu - Ł
Cenowa elastyczność podaży - B
A/ Dobro, ktrego posiadanie jest warunkiem korzystania z innego dobra.
B/ Stosunek względnej zmiany zaoferowanej ilości dobra do niewielkiej względ-nej zmiany ceny tego samego dobra.
C/ Rynek, na ktrym na wysokość cen - poza popytem i podażą - wpływa pań-stwo.
D/ Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na pewne dobro do niewielkiej względnej zmiany ceny tego dobra.
E/ Ilość dobra, ktr przy danej wysokości ceny sprzedawcy chcą (i mogą) sprze-dać na rynku
F/ Ilości dobra, ktre przy rnych wysokościach ceny chcą i mogą kupić nabyw-cy.
G/ Ilość dobra, któr przy danej wysokości ceny chcą i mogą kupić nabywcy.
H/ Cena, przy ktrej wielkość zapotrzebowania zrwnuje się z ilości zaofero-waną.
I/ Dobro zaspokajające potrzeby podobne do potrzeb zaspakajanych przez inne dobro.
J/ Grny limit ceny pewnego dobra, ktrego - legalnie - nie można przekroczyć, zawierajc transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
K/ Dolna granica ceny pewnego dobra, ktrej - zgodnie z prawem - nie można przekroczyć, zawierając transakcje kupna i sprzedaży tego dobra.
L/ Działania handlujących dobrami ludzi, ktre sprawiają, że cena zmierza do sta-bilnego poziomu rwnoważącego zapotrzebowanie z ofertą rynkową.
Ł/ Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dobro do niewiel-kiej względnej zmiany dochodu nabywcw.
M/ Ilości dobra, ktre przy różnych wysokościach ceny sprzedawcy chcą i mogą sprzedać na rynku
N/ Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dobro do niewiel-kiej względnej zmiany ceny innego dobra.
O/ Rynek, na ktrym ceny powstają tylko na skutek działania popytu i podaży.
P/ Suma nadwyżek konsumenta i producenta.
R/ Nadwyżka skłonności do płacenia nad ceną.
S/ Maksymalna suma, którą nabywca chce zapłacić za jednostkę dobra.
T/ Nadwyżka ceny nad kosztem krańcowym.
U/ Minimalna kwota, która pokrywa koszt zaoferowania dodatkowej jednostki dobra.
WYKŁAD ÓSMY
Konkurencja
Istnieją trzy potencjalnie skuteczne strategie, za pomocą których można uzyskać wyniki lepsze od innych firm w danym sektorze. Są to:
Wiodąca pozycja pod względem kosztów całkowitych
Zróżnicowanie
Różnorodność produkcji
Pod kątem geograficznym
Pod kątem potencjalnych odbiorców czy konsumentów
Koncentracja
Strategia zróżnicowania (dyferencjacji)
Aby doprowadzić do zróżnicowania firma musi zaoferować produkt, który jest uznawany za unikalny
Strategia nazywana także strategią przywództwa jakościowego polega na takim zróżnicowaniu produktu, które przesądza o jego wyjątkowości i oryginalności
Firma nie podejmuje walki z kosztami i cenami produktów powszechnie występujących na rynku lecz cechą wyróżniającą która zostanie zauważona przez nabywców.
Strategie zróżnicowania
Sposoby zróżnicowania mogą być różne:
Wzór wyrobu lub marka
Technologia
Cechy wyrobu
Obsługa przedsprzedażowa
Sieć sprzedażowa
Strategia koncentracji
Polega na koncentracji na określonej grupie nabywców, na pewnej grupie asortymentowej wyrobów lub też na określonym rynku geograficznym
Strategia koncentracji jest tworzona z myślą o szczególnie dobrej obsłudze określonego segmentu
Założenie, że firma stosując tę strategię może sprawniej i skuteczniej obsłużyć swój wąski strategiczny segment niż konkurenci działający w szerszej skali
Strategia ta może być szansą dla średnich i małych przedsiębiorców
Strategia koncentracji:
Skuteczne realizowanie tej strategii wymaga jednak spełnienia kilku bardzo istotnych warunków:
Firmy działające w danej branży nie obsługują w pełni wszystkich segmentów
Nisza rynkowa w której ulokowała się firma nie ma znaczenia strategicznego dla liderów sektora
Nisza rynkowa jest wystarczająco duża i rozwojowa by zapewnić rentowność i szanse rozwoju firmy
Firma dysponuje umiejętnościami wystarczającymi do dobrego obsłużenia segmentu
Dany segment nie jest zajęty przez inne firmy
Firma jest w stanie zaspokajać potrzeby cząstkowego rynku bardziej skulenie od konkurentów
Struktury rynku
Struktura wykładu
Struktura rynku – definicja
Podział struktur rynkowych
Determinanty podziału i opisu
Decyzje cenowo-ilościowe przedsiębiorstwa
W krótkim okresie
W długim okresie
Struktury rynku
Rynek – podział według kryterium stopnia konkurencyjności
Konkurencja a konkurencyjność
Standardowe struktury:
Konkurencja doskonała
Czysty monopol
Oligopol (poczta, kolej, linie lotnicze
Konkurencja monopolistyczna
Rynek konkurencji doskonałej to taki rynek, na którym zarówno kupujący, jak i sprzedający uznają, że ich decyzje o kupnie i sprzedaży nie wypływają na poziom cen rynkowych. Rynek może działać w pełni efektywnie.
Czysty monopol to rynek, na którym znajduje się tylko jeden potencjalny i faktyczny sprzedawca. Przedsiębiorstwo i gałąź pokrywa się.
Istnieje specjalna forma – monopol naturalny.
Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, w której na pojedynczym rynku działa niewielu (kilku) producentów (konkurentów), którzy opanowali znaczną część rynek danego produktu.
Występują oligopoliści i naśladowcy.
Konkurencja monopolistyczna jest formą konkurencji niedoskonałej między wieloma przedsiębiorstwami dążącymi do uzyskania przewagi w swoim segmencie rynku.
Determinanty podziału i opisu struktur rynkowych:
Liczba podmiotów na rynku
Rodzaj produktu
Kontrola nad ceną
Warunki wejścia na rynek (bariery)
Forma konkurencji
Informacja rynkowa
| Wyszczególnienie | Konkurencja doskonała (rolnictwo, producenci zboża) |
Konkurencja monopolistyczna | Oligopol (rynek cukru) |
Monopol |
|---|---|---|---|---|
| Liczba firm | Bardzo dużo niezależnych firm | Dużo firm produkujących podobne dobra | Kilka dużych firma produkujących podobne dobra | Jedna duża firma |
| Rodzaj produktu | Standardowy | Zróżnicowany | Standardowy Zróżnicowany |
Zróżnicowany Unikatowy |
| Kontrola cen | Żadna, rynek determinuje ceny | Ograniczona przez występowanie substytutów | Duży wpływ cen lidera | Bardzo duża |
| Bariery rynkowe | Duża łatwość wejścia na rynek | Stosunkowo duża łatwość wejścia na rynek | Trudno wejść na rynek: wymagane są duże nakłady finansowe | Bardzo trudno wejść na rynek |
| Forma konkurencji | Cenowa | Pozacenowa | Cenowa Pozacenowa |
Żadna |
| Informacja rynkowa | Płatna | Niepełna | Niepełna | Niepełna |
Decyzje ilościowo-cenowe
Konkurencja doskonała (wykresy)
Decyzje przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej w krótkim okresie.
Producent może maksymalizować zysk poprzez odpowiednie kształtowanie wielkości produkcji, posługując się zasadą
MC=MR=P=d
Optimum produkcji konkurenta doskonałego
Tutaj wykres
Tutaj wykres
Tutaj wykres
Decyzje przedsiębiorstw w warunkach konkurencji doskonałej w długim okresie.
W stanie długookresowej równowagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa wybiera wielkość produkcji, przy której osiąga nie maksimum zysku, a zero zysku (zero profit point)
TP=0 zapewnia producentowi wynagrodzenia jego własnych czynnikw produkcji i wystąpi zysk księgowy
Długookresowy efekt krótkookresowych zysków ma miejsce w gałęzi, w któreh SA realizowane zyski ekonomiczne.
Monopol
Struktura wykładu:
Cechy monopolu
Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa
Ustalenie wielkości produkcji
Równowaga w monopolu w krótkim i długim okresie
Dyskryminacja cenowa
Negatywne efekty monopolu
Monopol naturalny
Monopol to rynek, na którym znajduje się tylko jeden potencjalny i faktyczny sprzedawca. Przedsiębiorstwo i gałąź pokrywa się.
Cechy monopolu:
Brak konkurencji po stronie sprzedających – jest to tylko jeden sprzedający (cenotwórca)
Istnieje bariera uniemożliwiająca wejść na dany rynek
Brak bliskich substytutów
Uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją
Przyczyny powstania monopolu:
Wyłączność praw własności do określonych surowców
Posiadania patentu na dany produkt
Posiadania praw do marki produktu
Prowadzenia produkcji na wielką skalę
Porozumienia producentów
Polityka protekcyjna państwa
Monopole państwowe (w celach fiskalnych)
W dłuższym okresie czasu czysty monopol przekształca się w jeden z wielu różnych form rynku, na których występuje konkurencja niedoskonała.
Formy rynku a liczebność uczestników wymiany:
| POPYT PODAŻ |
DUŻO | KILKU | JEDEN |
|---|---|---|---|
| DUŻO | Polipol | Oligopol | Monopson |
| KILKU | Oligopol | Oligopol bilateralny |
Monopson ograniczony |
| JEDEN | Monopol czysty |
Monopol ograniczony |
Monopol bilateralny |
Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa: ustalenie wielkości produkcji.
Ustali większość produkcji na poziomie zapewniającym maksymalny zysk MR = MC
Maksimum utargu całkowitego TR osiąga przy rozmiarach odpowiadających jednostkowej elastyczności popytu
Jeżeli e=1 – MR =0
Jeżeli e>1 – MR>0
Jeżeli e<1 – MR<0
<Wykres 1>
Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa: ustalenie wielkości produkcji
Monopolista nie wybierze rozmiarów produkcji odpowiadających nieelastycznej części krzywej popytu.
Przychód całkowity i przychód marginalny przedsiębiorstwa monopolistycznego
Przychód marginalny ze sprzedaży kolejnej jednostki będzie mniejszy od ceny, po której sprzedawany jest produkt.
Systematyczny spadek przychodu marginalnego (MR) spowodowany jest dwoma przyczynami:
Ponieważ funkcja popytu jest funkcją malejącą, im wyższy jest poziom produkcji, tym niższa musi być cena dodatkowej jednostki
Kolejne obniżki cen zmniejszają przychody uzyskane ze sprzedaży wszystkich dotychczasowych jednostek produktu.
Równowaga firmy monopolistycznej w okresie krótkim:
Dla optymalnej wielkości produkcji:
Przychód marginalny = koszt marginalny
MR = MC
Optimum firmy monopolistycznej
monopolista wybiera taką kombinację między ceną a wielkością produkcji, która zapewni mu maksymalizację zysku, (przy danych kosztach produkcji i danym ograniczeniu popytowym).
Długookresowa równowaga firmy monopolistycznej:
Monopol jest firmą rynku, która ma wymiar raczej krótkookresowy
Warunkiem przetrwania monopolu w okresie długim są silne i trwałe bariery wejścia
Warunek równowagi monopolu w okresie długim: MR = LMC
„L” oznacza, że dotyczy to kosztów pracyWielkość sprzedaży i cena są na takim samym poziomie jak w okresie krótkim
Na rynku nie ma konkurencji – monopolista nie musi dążyć do obniżki kosztów poprzez rozbudowę skali produkcji
Monopol w długim okresie może osiągać ekonomiczny zysk zerowy, ale również ekonomiczny zysk dodatni.
Dyskryminacja cenowa na rynku monopolu podaży
Dyskryminacja cenowa (różnicowanie cen) – oferowanie takiego samego produktu różnym nabywcom po różnych cenach, przy czym różnica w cenie nie jest spowodowana różnicą w kosztach wytwarzania. Zjawisko takie nazywamy dyskryminacją cenową.
Warunek: możliwość podziału rynku na segmenty, o różnej elastyczności popytu (różnej wrażliwości nabywców na cenę).
Cel dyskryminacji cenowej: segmentacji rynku: zwiększanie zysku
MC(Q*) = MR1(Q1*) = MR2(Q2*)
Negatywne efekty monopolu:
Monopolista sprzedaje swoje produkty na rynku po wyższej cenie niż miałoby to miejsce na rynku doskonale konkurencyjnym
Monopolista ustala ilość sprzedawanych produktów i cenę, zatem osiąga wyższy zysk niż firmy działające na rynku KD
Wejście na rynek monopolu jest zablokowane, zatem monopolista ma możliwość realizowania zysku nadzwyczajnego w długim okresie
Monopolista produkuje mniej niż wytwarzałyby firmy KD
Monopolista dążąc do maksymalizacji zysku, nie dąży do minimalizacji kosztów przeciętnych. Oznacza to nieoptymalne wykorzystanie czynników produkcji
Monopol naturalny to monopol osiągający wielkie korzyści skali
Znaczną część kosztów stanowią koszty stałe, a tylko niewielką część – koszty krańcowe (telefonia stacjonarna, sieci energetyczne)
Cena, po której będzie sprzedawał dobra, będzie wynosiła P1 (punkt B) a pole P1ATCAB odpowiada zyskowi monopolisty.
<wykres2>
Ćwiczenia:
W tabeli przedstawiono popyt i podaż podmiotu A. odpowiedz na pytania pod tabelką.
<narysować do tej tabelki wykres>
| Popyt | Cena | Podaż |
|---|---|---|
| 100 | 6 | 150 |
| 110 | 5 | 140 |
| 120 | 4 | 120 |
| 130 | 3 | 115 |
| 140 | 2 | 110 |
| 150 | 1 | 100 |
Cena równowagi wynosi……4……… przy ilości równowagi……120..
Jeżeli rząd wprowadził cenę 2 wtedy nastąpi (nadwyżka/niedobór) ……niedobór………… o ……30……. Szt. I będzie to cena……maksymalna…………..
Mając funkcję popytu i podaży D=20-2P; S=5+0,5P ustal ile wynosi cena i ilość równowagi
20-2P=5+0,5P
15=2,5P
P=6 – cena równowagi
20-2*6=8 – ilość równowagi
$$\text{Exy} = \frac{Qd_{1} - Qd_{2}}{Qd_{1}}:\frac{Py_{1} - Py_{2}}{Py_{1}} = \frac{18 - 20}{18}:\frac{1 - 2}{1} = \frac{1}{9}\backslash n$$
Użyj danych zawartych w tabeli (po jej uzupełnieniu) d odpowiedzenia na następujące pytania
Jaka wielkość produkcji maksymalizuje zysk?
Przy jakiej wielkości produkcji występują progi rentowności firmy?
| Q | P | TC | TR | MR | MC | Zysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 10 | 30 | 350 | 300 | ------------------ | ----------------- | -50 |
| 20 | 27 | 560 | 540 | 24 | 21 | -30 |
| 30 | 23 | 690 | 690 | 15 | 13 | 0 |
| 40 | 20 | 750 | 800 | 11 | 6 | 10 |
| 50 | 18 | 820 | 900 | 10 | 7 | 80 |
| 60 | 15 | 920 | 900 | 0 | 10 | -20 |
Wyszukiwarka