Tales

• Inicjator filozofii physis – jako 1 twierdzil ze istnieje jedna zasada, przyczyna wszystkich istniejących rzeczy

• Zasada ta to u niego Woda

• Woda= alfa i omega (życiodajna) Wszystko powstaje z wilgoci

• Woda (principium arche) Przejscie od mitu do logosu

• Woda jest Boska i wieczna

• Dusza (sila poruszająca) – Magnes ma dusze!

• Świat ma duszę, jest pełen demonów

• Hylozoisci – Ozywiona materia

Anaksymander

• Wprowadził termin arche(u niego nie jest to początek tylko zasada rzeczy)

• Zasada to APEIRON = bezkres (bez granic, determinacji wewnętrznych jak i zewnętrznych, nieskończony)

• To co było na początku trwa dalej tylko przybiera inne kształty

• Natura = nie to co się zmienia tylko to co stale

• Stawanie się nie przez przemiany żywiołów tylko wyodrębnianie przeciwieństw poprzez wieczny ruch ( nieodłączny od materii)

Anaksymenes

• Dla niego bezkres też jest, też wieczny ruch

• Bezkres u niego to powietrze(, bo jest nieskończone ilościowo i łatwo ulega przemianom) =wszystkie przedmioty

• Fizyk. Powietrze ma różną gęstość równomierne = niewidzialne, im gęstsze tym bardziej zimne i bardziej stałe (kamień) im rzadsze tym gorętsze (ogień)

• Temperatura vs stan skupienia

Heraklit

• Introspekcja

• Krytyk i polemik

• Zasada = Ogień (jego przemiany w dwóch drogach: w dół i w górę)

• Jet fazą przejścia między rzeczami

• Rzeczywistość jest zmienna Pantha rei

• Natura, jako ciągła śmierć i ciągłe rodzenie się

• Trwanie rzeczy jest złudne. Nie ma bytu jest tylko stawanie się

• (jesteśmy i nie jesteśmy zarazem-wariabilizm=heraklityzm)

• Względność wszystkiego(zacieranie się granic między przeciwieństwami

• Ciągle przejścia) dzien i noc są tym samym. Stała jest tylko zmienność

• Ten relatywizm zaprzeczał istnieniu rzeczy stałych w przyrodzie

• Wieczność świata(wraz z jego ciągłymi przemianami)

• Wszechświatem i czł. Rządzi Logos rozum świata(rozumność świata)

• Przemienia świat w harmonię przeciwieństw

• Etyka: Wyższość poniektórych jednostek

1. Moralność wyższa(mędrca)tylko on rozumie ze wszystko musi być jak powyżej zmienne itd.

2. Moralność przeciętna(tłumu)

• Epistemologia (poznanie):

• Krytyczny wobec poznania zmysłowego(ironia)

Parmenides

• Stałość

• Postać Ksenofanesa Jończyk i Eleat Ziemia zasadą, jedno bóstwo Panteista

• Przeciwieństwa są, ale się nawzajem wykluczają

• Jedyny pewnik to to ze przyroda się staje

• Byt nie może przestać istnieć(byt jest niebytu nie ma)

• Byt wieczny, ciągły, nie ma różnic w sobie

• Jest zakończony we wszystkich kierunkach kula

• Odrzucił empiryzm(zjawiska są złudne)

• Umysł nie poznaje tylko odtwarza

• Myśl=byt racjonalista

Zenon z Elei

• Twórca dialektyki

• Atakuje ruch paradoksami

• Dychotomia (niepodzielność odcinka)

• Achilles

• Strzała

• Stadion

Euklides i szkoła megarejska

• Erystyka

• Paradoks kłamcy

Empedokles z Agrygentu

• Heraklityzm vs. Eleatyzm

Nic nie może powstać z niczego i trwa wiecznie, ale tylko w przypadku rzeczy prostych, rzeczy złożone powstają i giną

• Pluralizm świata (korzenie wszechrzeczy, Pierwiastki i żywioły)

• Łaczenie żywiołów za pomocą 2 sił miłości i niezgody

• Zapowiedź teorii ewolucji(pierw powstały byty proste)

• Postrzeganie:

  • Podobne ciągnie do podobnego

  • Żywioły w oku

  • Postrzeganie tylko bezpośrednie

• Temperamenty(rozłożenie żywiołów: gęsto- impulsywni, rzadko – tępi)

Demokryt z Abdery

• Ojciec materializmu

• Niezmienność bytu

• Atomy składnikiem materii ( Cała przyroda, Tylko różnice geometryczne i ilościowe, wieczny ruch, Próżnia)

• Dzielić można próżnie, nie materię

• Mechaniczne łączenia atomów, nieograniczona ilość

• Poznanie:

  • Zmysły Są subiektywne, relatywne, byt też względny

  • Postrzeżenia stanami umysłu

• Wiedza prawdziwa(rozum) i ciemna(zmysły)

• Predestynacja( wszystko ma przyczyny materialne i mechaniczne)

• Przyczynowość zjawisk

• Postrzeganie jest przenikaniem atomów do duszy

• Nie ma siły nadprzyrodzonej, rozum ma tylko człowiek.

• Dusza utożsamiona z ciałem(ma mniejsze atomy, oddychanie odnawianiem atomów duszy, śmierć zanik atomów duszy)

• Etyka

  • Czyny moralne vs te uczynione pod przymusem, lub naciskiem

  • Zadowolenie najwyższym dobrem(dzięki rozumowi je pozyskujemy, jest to harmonia, spokój ducha, cisza)

  • Rozkosze umysłowe

  • Etyka eudajmonistyczna i intelektualistyczna

Pitagorejczycy

• Misteria (apollińskie i orfickie)

• Akuzmatycy ((mistycyzm orficki) muzyka oczyszcza, ruch przyczyną dźwięku

• Matematycy Wiara i NAUKA(geometria, parabole itd.)

• Orfickie i Pitagorejskie dogmaty

1. Anty hylozoizm

2. Reinkarnacja

3. Dusza trwalsza, potężniejsza od ciała

4. Więzienie

5. Więziona za winy

6. Oczyszczenie przez odpokutowanie

7. Cel życia cielesnego: wyzwolenie duszy(wegetarianizm i przysięgi)

8. Misteria ulgą duszy

• Liczba ZASADĄ bytu9 przestrzenna wielkość, kształt)

• Dwoistość Bytu: forma (liczba) + bezkres(materia)

• Dopatrywali się przeciwieństw(np. spokój-ruch, jedność- mnogość itd.)

• 1-punkt 2-linia 3-figura geometryczna 4-ciało geometryczne 5-barwa 6-życie

7-duch 8-miłość 9-sprawiedliwość 10-doskonałość wszechświata

• Ciało najdoskonalsze – kula

• Znali 9 planet i wierzyli w 10

• Wypukłość ziemi

• Powietrze okala tylko ziemie, dalej jest eter

• Ład gwiazd

• System Pitagorejski(ziemia krąży dookoła systemu planetarnego)

• Pozorny ruch słońca(odwrotny ruch ziemi)

• Harmonia(kosmos) Muzyka Sfer ruch wydaje dźwięk (niesłyszalna, ale ciągła)

Protagoras I Sofiści

• Relatywizm i humanistyczność

• Negatywne zabarwienie sofistów

• Dialektyka, retoryka, polityka, język kultura

• Poznanie:

  • Praktycyzm, ważna skuteczność, Empiryści

• Prawda tylko dzięki zmysłom(sensualizm)

• Prawda dla każdego inna(relatywizm)

• Praktycyzm(prawda lepsza o ile bardziej praktyczna)

• Konwencjonalizm( prawdy obowiązujące powszechnie na zasadzie umownej)

• Kara wendetą: / racjonalizacja konwencji

• Rzeczywistość względna, bo poznanie jest bierne(umysł ma jedynie odbicie przedmiotów)

• Estetyka

• Nie można stwierdzić obecności Bogów

Sokrates

• Wyłącznie etyka człowieka

• Cnota =dobro bezwzględne (zalety moralne jak np. sprawiedliwość, odwaga itd.)

• Powszechność cnoty(na szczycie dóbr)

• Najważniejsze dobra najwyższe(czł. Powinien zabiegać o nie bezwzględnie, poświęcenie również dóbr niższych)

• Cnota =Wiedza (zło pochodzi z nieświadomości, niewiedzy)

• Wiedza etyczna opiera się na Praktycznym rozsądku(intelektualizm etyczny)

  • Cnota zdobywana tylko przez naukę, niewrodzona

Wszystkie cnoty to wiedza, a więc CNOTA JEST JEDNA(wszystkie cnoty są jednym i tym samym)

• Daimonion

• Najważniejsze zadanie nauczanie

• Próbował nakłonić do heurystycznej medytacji nad cnotą.

• Metoda Elenktyczna (usunięcie złych myśli, flegma itd. Niekończące się pytania. rezultat

Sprzeczne twierdzenie delikwenta

• Metoda Majeutyczna

  • Sztuka położnicza, wyrodzenie (każdy nosi wiedze prawdziwą, ale nieuświadomioną), wspólne poszukiwanie, rozsądne pytania i odpowiedzi tak lub nie

Wiem, że nic nie wiem

Co jest dobre a co złe

• Twórca metody indukcyjnej (szukał cech ogólnych, wspólnych obiektywnych)

• Był logikiem

  • Tylko prawda poprawi moralność ludzi

  • Wiedza powszechna i bezwzględna

  • Wiedza w pojęciach ogólnych, więc ogólna

Platon

• Matematyk i etyk

• Pojęcia zawierają wiedzę pewną i bezwzględna

  • Pojęcia są jedne i stałe (stałe własności przysługują pojęciom nie rzeczom)

• Byt nie bezpośrednio dany IDEA(najważniejsza idea dobra[Nie do pojęcia])

  • Dualistyczna Koncepcja Bytu:

• Poznawany sensualnie (zniszczalny, zmienny, realny)

  • Poznawalny przez pojęcia(wieczny, niezmienny, idealny)

• Idee istnieją a rzeczy stają się

• Jaskinia Platońska

• Rzeczy Cieniami idei

• Rodzaj Bytu tylko jeden IDEE (Zależność rzeczy od Idei) wzór

  • Immanentność transcendentność (idee z niebios czy w naturze rzeczy)

• Dusza zasada życia samonapędzająca realna, niematerialna

Dusza Nieśmiertelna (Trzy części: Rozumna, impulsywna, zmysłowa)

Dusza oddzielona od Ciała(niezależna), ucieleśnienie nie jest niezbędne

doskonalsza od ciała Włada CiałemCiało= więzienie

Spirytualizm Platona(dualizm-rzeczy materialne i dusza

Dusza- składnik pierwotny świata(materii) ciało-wtórny

• Poznanie:

Dusza a nie ciało(zmysły ciała tylko narzędziem)

Dusza racjonalna poznaje idee, upodabnia się do nich źródło prawdy, dobra wszystkiego, co cenne w człowieku(WĄTEK ETYCZNY)

Dusza Posiada a Priori istniała przed Ciałem, ale zaciążył na niej grzech (gdy odkupi winy będzie wolna)

• Poznanie rozumowe (poznac idee można jedynie umysłem, zmysły nie wystarczają nawet do poznania rzeczy potrzebują podpory umysłu)

• Myśl nie opiera się na postrzeżeniu

• Postrzeżenia opierają się na znanych nam pojęciach spostrzeżeniu

  • Wiedza aprioryczna (bada idee) anamnesis idei

  • Wiedza empiryczna(bada rzeczy)

• Tylko poznanie racjonalne (zmysłowe to domysł)

• Stopnie poznania(zmysłowe i rozumowemyśl dyskursywna(dedukcja) i myśl intuicyjna(styczność myśli z przedmiotem)

  • Świat: Harmoniczny, celowy, rozumny

Metaxis Demiurg(dobry) Istniejąca wcześniej materia(boska, pratworzywo) · doskonałość świata celem(kulistość i ruch okrężny) wzór =idee

Demiurg-przyczyna sprawcza IDEE- celowa

Celowość w każdym calu (np. rośliny-pokarm)

Ramy czasowe (upodobnienie do wieczności) doskonała proporcja) 4 żywioły)

Idee wieczny byt Materia wieczny niebyt (ich połączenie byt + niebyt =doskonałość)

Niedoskonałości świata (wynik cofania się świata)

Planety maja duszę (co wynika z ich ruchu) wszechświat ma duszę (daje mu ruch regularny, życie, kształt i ład)

Przeciwnik atomizmu i mechanizmu

Nauka:

Nauka o ideach (dialektyka)

Dialektyka(dedukcjonizm, analiza, myślenie itd.)

Etyka:

• Cnota (ład i harmonia duszy)

• 3 cnoty (mądrość-d.rozum. Męstwo-d.impuls. Opanowanie-zmysłowa.) Sprawiedliwość(4 cnota –łączy tamte)

Potrzeba radości(zmysłowa jest zła a dobra jest posiadaniem wiedzy) IDEA DOBRA (szczyt hierarchi cnót)

Cnota(dążenie do idei dobra ta zaś jest warunkiem innych cnót, alfą i omegą)

Idea Dobra zasada powstania świata i jego cel

Państwo:

Powszechność-stałość

Sprawny organizm

Wiedza ( szczególnie o dobrze, więc filozofowie mają dostać władzę)

Stanowość hierarchocznosć i praktycyzm

Ascetyzm

Naśladownictwo w sztuce nic nie wnosi jednak najwyższa wartość

Arystoteles

• Byt jednostkowy

• Wiedza ogólna(pojęcia ogólne niepotrzebujące definicji)istota bytu

• Hierarchia sądów

• Sylogizm(dwa sądy o jednym pojęciu)

• Indukcja znajomość szczegółow=znajomość ogółu

• Poznanie:

  • Zmysły też ważne

  • Połączenie racjonalizmu(cel) i empiryzmu(podstawa)

  • Poznajemy jedynie formę nie materię

• Tabula rasa (zapisywana przez postrzeżenia)

• Filozofia praktyczna(Etyka Polityka, retoryka ekonomia poetyka) i teoretyczna(fizyka, matma, metafizyka)

• Byt samoistny= substancja(konkrety, realne rzeczy)

• Nieokreślona materia(z 4 żywiołów)

• Hylemorfizm(forma ważniejsza)

• 4 zasady wyjaśniania: Forma, materia, przyczyna, cel

• Forma (siła działająca celowo)

• Istota bytu – działanie

• Materia-potencja

• Wieczność i przestrzenna ograniczoność materii

• Świat położony centralnie

• Istnienie absolutu

• Bóg- nie stwórca a poruszyciel

• Dusza(ożywia) + ciało= jedność nierozerwalna

  • 3 rodzaje dusz(wegetatywna, zwierzęca i myśląca)

• Rozum Bierny-receptywny(operujący materiałem) -zmysłowy

  • - | | - czynny (wprawia w ruch bierny)

• Bóg i dusza SA samoistnymi formami

Etyka

• Tylko dobro realne

  • Powszechność norm

  • Dobry-mądry

  • Dobro = cel

  • Cel najwyższy, szczęście, doskonałość jednostki-eudajmonia

• Cnoty Dianoetyczne (mądrość męstwo)

  • Etyczne (sprawiedliwość, odwaga)

• Wielość Cnót

• Cnota jest usposobieniem zawierającym środek-złoty

Augustyn

• Szczęście – poznanie Boga i własnej duszy

• Poznanie

Odrobina empiryzmu ale głownie racjonalizm

Iluminacja – udzielenie idei przez Boga za pomocą olśnienia

Poznanie intuicyjne kompletacyjne

Oświecenie(iluminacja) Aktem łaski mistycyzm chrześcijański

Bóg źródło prawdy(przyczyna poznania)

Bógduszaciało

Wola i uczucie przeważają rozumowi

Wiara-jedyne źródło poznania prawdy o Bogu, wiara rzeczą woli i uczuć

• Etyka

  • Bóg największym dobrem ( dobro i szczęście zależą od łaski)

  • Duszę[substancja samoistna] znamy lepiej niż ciało(pewna wiedza)posiada: myśl. Wolę i pamięć

  • Wiara i rozum są komplementarne

  • Miłość do Boga (przyczyna dobra)

  • Determinizm siły nadprzyrodzone

Idee niezmienne formy z umysłu Bożego

• Świat jest dobry(jak stwórca)

• Wszystko jest dobre

• Zło dziełem wolności

• Zło jest brakiem

• Łaska na którą trzeba zasłużyć sprawia że jest się dobrym:/

• Zbawieni i potępieni

Święty Tomasz

• Wiara nie= rozum

• Tylko rzeczy jednostkowe, umysł nie zna Boga ani duszy

• Substancjami (samoistnymi bytami) SA tylko rzeczy jednostkowe

• Uniwersalia nie są substancjami (bezpośrednie –zawarte w subst.; refleksyjne –z umysłu, podstawę mające w rzeczach; i niezależne od rzeczy-będące ideami)

• Bóg-Istnienie Konieczne(istnienie w istocie) Byt prosty(czysta forma)

• Bóg niezależny, stworzenie zależnym i przypadkowym.

• Byt złożony = istota+ istnienie

• Forma (gatunkowość) materia(indywidualność)

5 dowodów

1. Poruszyciel

2. Przyczyna świata, sama istniejąca samoistnie

3. Istota konieczna i rzeczy przypadkowe

4. Najdoskonalsza istota

5. Celowe rządzenie światem

• Negacja i eminencja (nieskończone mnożenie własności skończonych) jedyne formy poznania rozumowego Boga

• Doskonałość Boga i jego wieczność

• Creatio Ex Nihilo(stworzenie z niczego)

  • Wprost

  • Przez wole nie konieczność

  • Oparte na ideach

  • Nastąpiło w czasie

  • Jest kierowane

• Czyste inteligencje –Anioły(iluminacja-poznanie)

• Ciało i dusza są hylozoistyczne

• Mnogość form w człowieku

Poznanie

• Poznanie racjonalne + empiryczne

• Brak priori, raczej empiryzm (zetknięcie z przedmiotem)

• Rozum czynny(wydobywający istotę poznania) i bierny(uczestniczy w poznaniu) władze umysłowe kierowane zmysłowymi

• Posiadamy wiedze ogólną i pewną więc rozumem też możemy poznawać

Etyka

• Wartość każdego dobra rozum musi wyprzedzić wolę da dóbr

• Ostateczny cel życia szczęście poznanie Boga

Kartezjusz

Poznanie

• Metoda analityczna

• Liczbowość i geometryczność świata

• Zwątpienie punktem wyjścia Sceptycyzm metodyczny

1.Złudzenia zmysłów

2.Jawa i sen gdzie granica

3. Potężniejsze istoty i wprowadzenie w błąd

Dubito ergo Cogito

Cogito ergo Sum

Myślę, dusza niezależna więc jestem substancją

• Bóg wynika z faktu myślenie i istnienia jaźni bo musi mieć przyczynę(doskonałą)

• Idea Boga wrodzona, skutek gorszy od przyczyny więc przyczyna musi być doskonalsza Bóg

• Ciało gwarantowane przez doskonałość Bożą

• Wątek etyczny

  • Bóg=Wola, Dobro= to co Bóg chce

  • Ciało=rozciągłość, więc nieskończona rozciągłość, atomy Są podzielne więc nie Mogą tworzyć ciała

  • Ciało=brak własności dynamicznych, nie SA przyczyną ruchu, Ruch przydzielony przez Boga, z zewnątrz

• Dusza przymiotem tylko ludzkim

• Dusza i ciało nie wpływają na siebie

Poznanie

• Odrzuca zmysłowe przyjmuje racjonalne

• Przedstawienia wrodzone, nabyte i skonstruowane

• Idee wrodzone przez Boga

Przeżycia Bierne (przedstawienie za pomocą idei, błąd wykluczony

-- || -- czynne (twierdzenie, sądzenie, zaprzeczenie błąd możliwy)

• Sąd rozum i wola

• Rozum ograniczony, wola nie

• Błąd przekroczenie przez wole granic rozumu

• Afekty przedstawienia duszy(z samej siebie) wywoływane przez siły życiowe pobudzające duszę do działania

• 6 afektów: Podziw, Miłość, Nienawiść, Pożądanie, Radość, Smutek

Etyka nakazuje trzymać afekty w ryzach użyteczności.

Pascal

Nieudolny rozum

Poznanie

SerceZdolność poznawania rzeczy nadprzyrodzonych (ma swoje racje których rozum nie ma)

Rozum nie może poznawać

Poznaje tylko wiara

Zakład Pascala

Podział substancji na najniższą materię; wyzszą duszę; najwyzszą Bóg

Przewaga duszy nieskończona

Rzeczy doczesne bezwartościowe(WĄTEK ETYCZNY)

Człowiek truciza ale myslącą

Spinoza

Racjonalista

Jedna substancja Bóg(niestworzona, bez przyczyny,)

Wszechświat może istnieć tylko w Bogu

Człowiek i otoczenie wytworem mechanicznie działającej przyrody

Panteizm

Przyroda też jest zdeterminowana

Świat duchowy i materialny

Nieskończoność przymiotów Boga

Paralelizm psychofizyczny (ciało rozciągłe a dusza myśląca Ne oddziałują na siebie. Porządek myśli i porządek stanów cielesnych odpowiadają sobie wzajemnie.

Myśli odpowiadają rzeczom,

Etyka

Afekty czyny ludzkie wytworem konieczności, nie Są wolne. (jedynie afekty naturalne są wolne)

• Działąnie zgodne z naturą jest słuszne natura człowieka lezy w rozumie (czyny zgodne z natura ludzką jeśli SA rozumne)

• Poznanie Boga najważniejsze, Wzbudza miłość, prowadzi do mistycyzmu, największe szczęście

Leibniz

Wielość substancji jednak wszystkie jednego rodzaju niematerialne

Indywidualność zjawisk

Bliskość między zjawiskami i zjawiska pośrednie.

Zjawiska = szeregi ciągłe (np. zło jest najmniejszym dobrem)

Przejścia między zjawiskami

Wprowadził nieświadomość

Własności substancji:

Pluralizm metafizyczny wielość substancji

Odrębność jakościowa

Monady indywidualne substancje(nierozdzielne substancje świata)

Brak okien nie oddziaływają ze sobą

Samodzielna działalność bez motywacji zewnętrznej

Dynamiczność

Nierozciągłość (rozciągłe ciała mogą być zjawiskami substancji)

Natura podobna do dusz

Zdolność postrzegania(tylko Bóg-monada doskonała postrzega świat idealniedusza ludzka ma samowiedze, też jest dość dokładna

Stosunki między monadami są bezczasowe

Działają celowo(pożądania w naturze monad)

Hierarcha monad

Harmonijny zespół Monad

Etyka

Zo fizyczne i moralne

Doskonałość świata wolność

Doskonalenie się zadaniem jednostki

Prawdy konieczne(rozumowe) bądź przypadkowe(fakty)

Niezależność dusz od wszystkiego prócz Boga

Istniejącym jest byt który współistnieje z możliwie największą ilością rzeczy

Locke

Metody Badań:

Psychologiczna(pojęcia z umysłu w stosunku do przedmiotów)

Genetyczna(natura pojęć na podstawie pochodzenia, pojęcia pierwotne)

Analityczna (aby zrozumiec pojęcie trzeba odnaleźć ich proste składniki)

Empiryzm Tabula rasa

Władze umysłu są wrodzone

Doświadczenia z zewnątrz(postrzeżenia) i z wewnątrz(refleksje)

Postrzeżenie wyprzedza refleksję ale wiedza oparta na refleksji ma wyższość

3 źródło wiedzy introspekcja po myśleniu i poznaniu

Wszystko co jest w umyśle to SA idee

Pierwotne(obiektywne) rozciągłość, kształt, cechy fizyczne(wiele zmysłów)

Wtórne(subiektywne) · Smak, barwa, dźwięk itp. postrzegane przez 1 zmysł

Idee proste(wyłącznie z dośw) i złożone(błędy umysłu itp.)

Zaprzeczał poznawalności substancji a nie jej istnieniu

Intuicja (najlepsze środki poznania u idei prostych) matematyka i etykazłozonych

Etyka

Życie moralne wolne, oparte na rozumie, utylitaryzm

Kant

Rozwój

Filozofia przedkrytyczna(przyroda i humanistyka)

Krytyczna (krytyka czystego rozumu)

Przedstawienia wykraczające poza granicę podmiotu

2 rodzaje sądów

Aposterioryczne-po doświadczeniu

Aprioryczne - biorące się z umysłu

Analityczne(definicja podmiotu)

Syntetyczne(niezawarte w podmiocie, nie z definicji)

Analiza wytworów umysłu

Racjonalizm(zrozumienie zjawiska) i Empiryzm(tylko zmysły mogą wejść w kontakt z rzeczą) Dwa pnie poznania!!!

Rozsądek tworzenie pojęc na podstawie materiału

Rozum wnioski spoza materiału doświadczalnego

Wrażenie

Czasoprzestrzeń formami ludzkiego postrzegania