EUROPEJSKIE ZGRUPOWANIE INTERESÓW GOSPODARCZYCH
Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG) jest formą ponadnarodowego współdziałania przedsiębiorców, która w oryginalny sposób łączy w sobie cechy spółki osobowej i konsorcjum.
Zasady funkcjonowania EZIG zostały uregulowane w rozporządzeniu Rady Wspólnot Europejskich 2137/85 z dnia 25 lipca 1985 r. o europejskim ugrupowaniu interesów gospodarczych – European Economic Interest Grouping, które weszło w życie 1 lipca 1989 r. Od chwili wejścia w życie rozporządzenia na terenie UE powstało kilka tysięcy EZIG, w tym m.in. francuski potentat lotniczy Airbus zlokalizowany w Hamburgu i Tuluzie. Rozporządzenie to zawiera delegację dla ustawodawców krajowych do ustanawiania przepisów odnoszących się do poszczególnych zagadnień. W wykonaniu tej delegacji polski ustawodawca uchwalił 4 marca 2005 r. ustawę o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej.
Rozporządzenie normuje
umowę założycielską,
ustrój wewnętrzny,
publikację ogłoszeń związanych z działalnością EZIG i
jego statut organizacyjny.
W kwestiach nieuregulowanych rozporządzeniem 2137/85 o EZIG stosuje się prawo państwa członkowskiego właściwego ze względu na umiejscowienie siedziby administracyjnej EZIG, rozumianej jako siedziba organizacji jako całości lub siedziba jednego z jego członków.
Celem EZIGU jest promocja długotrwałej współpracy przedsiębiorców oraz pomoc przy przezwyciężaniu barier prawnych, podatkowych i psychologicznych powstałych przy tego rodzaju współpracy. EZIG ma głównie na celu ułatwianie rozwijania działalności jego uczestników, polepszenie lub zwiększenie wyników tej działalności, a nie tylko osiąganie zysków (ewentualny osiągnięty zysk nie stanowiący pierwszoplanowego celu działalności EZIG jest dzielony miedzy członków). Działalność EZIG musi być powiązana z działalnością gospodarczą jego uczestników i mieć w stosunku do nich charakter pomocniczy. EZIG nie sprawuje kontroli nad wchodzących w jego skład uczestnikami (przedsiębiorstwami), nie jest ich właścicielem i nie udziela im pożyczek ani nie uczestniczy w ich udzielaniu uczestnikom. Zgrupowanie nie może realizować inwestycji publicznych. Zatrudnia maksymalnie do pięciuset pracowników. Wśród głównych zalet EZIG wymienia się elastyczność zmiany sposobu działalności oraz możliwość szybkiego przystosowywania się do zmiennych potrzeb członków i wymagań rynkowych.
Forma prawna
Analiza przepisów rozporządzenia prowadzi do wniosków, że konstrukcja prawna EZIG zbliżona jest do przyjętej w KSH konstrukcji prawnej spółki jawnej. Zgodnie zatem z przepisami rozporządzenia 2137/85 i ustawy o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej do EZIG z siedzibą w Polsce będą miały zastosowanie przepisy o spółce jawnej, czyli art. 22-85 KSH. EZIG z chwilą wpisu do KRS uzyskuje podmiotowość prawną. Może nabywać wszelkie prawa i zaciągać zobowiązania (ma zdolność do czynności prawnych); może pozywać i być pozywane (ma zdolność sądową). Nie oznacza to, że zgrupowanie będzie w każdym przypadku posiadało osobowość prawną – tę kwestię pozostawiono do uznania państwa członkowskiego, w którym zgrupowanie będzie miało siedzibę. W Polsce do zgrupowania będą miały zastosowanie przepisy o spółce jawnej, stąd nie będzie ono miało osobowości prawnej, a jedynie tzw. ułomną osobowość prawną, jak wszystkie spółki osobowe. EZIG jest zatem rodzajem paraspółki, bowiem niegdzie nie zostało ono nazwane spółką i stosowanie przepisów o spółce jawnej jest jedynie odpowiednie.
Członkami Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych mogą być zarówno:
spółki, w rozumieniu art. 48 ust. 2 TWE, oraz inne osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego,
jak i osoby fizyczne.
Przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi muszą spełniać warunek prowadzenia na terenie UE działalności gospodarczej w zakresie: przemysłu, handlu, rzemiosła, rolnictwa, wolnych zawodów lub innych usług. Jeśli chodzi o spółki i inne podmioty wyposażone w osobowość prawną, to:
muszą być one założone zgodnie z prawem jednego z państw członkowskich Unii, a także mieć siedzibę i główny zarząd na terenie UE,
konieczny jest przy tym ponadnarodowy charakter EZIG: musi ono składać się co najmniej z dwóch spółek lub innych osób prawnych mających swój zarząd główny w różnych państwach członkowskich bądź dwóch osób fizycznych prowadzących działalność w różnych państwach członkowskich, ewentualnie w tzw. "składzie mieszanym" jego skład może tworzyć spółka lub inna osoba prawna mająca swój zarząd w jednym państwie członkowskim i osoba fizyczna prowadząca działalność w drugim państwie członkowskim.
Jedno Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych nie może być członkiem innego EZIG.
Istnieją także przedmiotowe ograniczenia w tworzeniu i funkcjonowaniu EZIG. Zgrupowanie nie może:
zatrudniać więcej niż 500 pracowników,
sprawować bezpośrednio lub pośrednio zarządu albo kontroli nad działalnością własną uczestników lub działalnością innego przedsiębiorstwa, zwłaszcza w zakresie personelu, finansów i inwestycji,
posiadać w przedsiębiorstwie uczestnika, bezpośrednio lub pośrednio, z jakiegokolwiek tytułu, udziału lub akcji w jakiejkolwiek formie,
Być wykorzystywane przez spółkę w celu udzielania pożyczki (lub czynności o podobnym skutku) osobie sprawującej zarząd w spółce albo innej osobie z nią powiązanej, jeśli takie pożyczki są przedmiotem ograniczenia albo kontroli w prawach państw członkowskich właściwych spółek,
być uczestnikiem innego europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych
emitować papierów wartościowych w drodze publicznej subskrypcji.
Do powstania EZIG konieczne jest zawarcie umowy założycielskiej w formie pisemnej (forma aktu notarialnego nie jest wymagana) oraz wpis do odpowiedniego rejestru w kraju członkowskim, w którym Zgrupowanie ma swoją statutową siedzibę. Co istotne, do założenia EZIG nie jest konieczne zgromadzenie minimalnego kapitału, ani wniesienie wkładów przez członków. Z chwilą wpisu do rejestru Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych nabywa osobowość prawną, chyba że państwo członkowskie wydając przepisy wykonawcze do wspomnianego na początku rozporządzenia zdecyduje się nie przyznawać EZIG osobowości prawnej. W większości państw Unii EZIG ma osobowość prawną (z wyjątkiem Włoch i Niemiec).
Treść umowy założycielskiej powinna określać:
nazwę Zgrupowania poprzedzoną lub zakończoną oznaczeniem „Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych” (lub skrótem „EZIG”),
siedzibę,
cel,
firmę, formę prawną, adres stałego zamieszkania lub adres siedziby, miejsce i numer rejestracji każdego członka,
a także czas trwania, chyba że EZIG jest tworzone na czas nieokreślony.
Poza wskazanymi minimalnymi elementami treści umowy EZIG przyjąć należy, iż trzeba określić wkłady umówione, które mają być wnoszone do EZIG. Wszystkie inne sprawy odbiegające od dyspozytywnych norm Kodeksu spółek handlowych, odnoszących się do spółki jawnej, mogą być uregulowane w umowie EZIG. Jeśli takie modyfikacje nie nastąpią zastosowanie będzie mieć wprost EZIGU i odpowiednio KSH.
EZIG podlega wpisowi do KRS w rejestrze przedsiębiorców. Zgłoszenie zarejestrowania powinno obejmować wymienione powyżej elementy, a także zawarte w art. 7 rozp., tj. w szczególności:
założenie i zlikwidowanie każdego przedsiębiorstwa zgrupowania,
powołanie osoby lub osób sprawujących zarząd EZIG,
ich dane osobowe,
wzmiankę co do sposobu ich działania,
powołanie likwidatora lub likwidatorów EZIG,
zakończenie jego likwidacji,
projekt przeniesienia siedziby EZIG do innego państwa członkowskiego,
klauzulę wyłączającą nowego uczestnika z odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed jego przystąpieniem.
Zgłoszenia zgrupowania do KRS oraz danych podlegających wpisowi dokonują zarządcy zgrupowania albo jego likwidatorzy, zgodnie z zasadami reprezentacji, które powinna określać umowa.
Ogłoszenia, które pochodzą od Zgrupowania a są wymagane przez prawo, zamieszcza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Niezależnie od wymogu ogłoszenia wg prawa krajowego, założenie zgrupowania oraz ukończenie jego likwidacji wraz ze wskazaniem jego numeru, daty i miejsca rejestracji oraz daty, miejsca i tytułu ogłoszenia podlegają publikacji w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.
Struktura organizacyjna Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych przewiduje dwa organy obowiązkowe: członków EZIG działających wspólnie oraz zarządcę (lub zarządców). Ponadto przepisy Rozporządzenia Rady Wspólnot Europejskich 2137/85 pozwalają na powołanie innych organów, pod warunkiem jednak, że będą one przewidziane w umowie założycielskiej. Umowa musi też określić zakres ich kompetencji. Najważniejsze decyzje dotyczące działalności EZIG, w tym zmiana celu, zasad finansowania czy zmiana umowy założycielskiej wymagają jednomyślności członków Zgrupowania. Bieżące zarządzanie należy do kompetencji zarządcy lub zarządców powołanych w umowie założycielskiej lub później na podstawie decyzji członków EZIG. Powierzenie spraw oraz reprezentacja EZIG powierzona jest zarządcom. W przypadku EZIG zarządcą może być osoba prawna, jednak musi ona wyznaczyć jako swojego przedstawiciela – co najmniej jedną osobę fizyczną. Dane tej osoby powinny być ujawnione w KRS. Nie mają tu jednak zastosowania przepisy o prowadzeniu spraw i reprezentacji spółki jawnej, gdyż polska ustawa stosuje identyczne rozwiązanie jakie ma miejsce w art. 97 KSH w odniesieniu do spółki partnerskiej. Polega ono na tym, że do zarządców zgrupowania stosuje się art.. 201-211 i 293-300 KSH. Tak więc zasady prowadzenia spraw i reprezentacja oparte są o reguły funkcjonowania zarządu w spółce z o.o. Zarządcy są zobowiązani zapewnić członkom zgrupowania konsultacje w celu umożliwienia im podjęcia decyzji, przy czym członkowie są uprawnieni do występowania z wnioskiem o przeprowadzenie stosownych konsultacji.
Każdy z członków zgromadzenia jest ponadto uprawniony do uzyskania od zarządzających informacji dotyczących działalności zgrupowania oraz kontroli ksiąg i dokumentów handlowych.
Członkowi EZIG zasadniczo przysługuje jeden głos.
Postanowienia umowy o utworzeniu zgrupowania mogą jednak przyznawać niektórym członkom więcej niż jeden głos, pod tym wszakże warunkiem, że żaden z członków nie uzyska w ten sposób większości głosów. Działający wspólnie członkowie zgrupowania podejmują decyzję jednomyślnie. Jednak postanowienia umowy o utworzeniu ugrupowania mogą wskazywać na decyzję, które będą mogły być podjęte większością głosów, a także określić warunki dotyczące kworum.
Bezwzględny wymóg jednomyślności dotyczy zmiany umowy EZIG w zakresie:
celów zgrupowania;
liczby przyznawanych każdemu członkowi głosów;
warunków podejmowania decyzji;
przedłużenia okresu istnienia zgrupowania poza termin ustalony w umowie o utworzeniu ugrupowania;
wielkości udziałów każdego lub niektórych członków w finansowaniu zgrupowania.
Ponadto decyzja o przyjęciu do EZIG nowego członka również wymaga jednomyślności.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Za długi i zobowiązania finansowe Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych odpowiadają wszyscy jego członkowie. Odpowiedzialność jest nieograniczona, solidarna, a także - do pewnego stopnia - subsydiarna. Do momentu zakończenia likwidacji EZIG wierzyciele nie mogą dochodzić swoich roszczeń w stosunku do członka Zgrupowania, chyba że wcześniej zażądali spłaty długu od EZIG, a spłata ta nie nastąpiła w przewidzianym terminie. Natomiast za zobowiązania zaciągnięte przed zarejestrowaniem EZIG, które były dokonane w imieniu zgrupowania, zgrupowanie nie przejmie zobowiązań. Osoby fizyczne, spółki lub inne podmioty, które je dokonały, są za nie odpowiedzialne solidarnie i bez ograniczeń. W sytuacji przystąpienia nowy uczestnik odpowiada na równi z jego dotychczasowymi uczestnikami za zobowiązania zgrupowania, również te, które wynikają z czynności EZIG dokonanych przed jego przystąpieniem. Jednakże, przez zastrzeżenie uczynione w umowie zgrupowania albo akcie przystąpienia, odpowiedzialność nowego uczestnika za zobowiązania powstałe przed przystąpieniem może być wyłączona. Takie zastrzeżenie jest skuteczne wobec osób trzecich, jeżeli zostało ujawnione w rejestrze i ogłoszone.
Uczestnik, który przestaje należeć do zgrupowania, odpowiada na takich samych zasadach jak uczestnicy w nim pozostający, za długi EZIG wynikające z działalności zgrupowania przed wystąpieniem tego uczestnika. Odpowiedzialność przedawnia się po 5 latach od dnia ogłoszenia ustąpienia przez uczestnika ze zgrupowania.
Zyski wynikające z działalności zgrupowania uważa się za zyski jego uczestników i dzieli się pomiędzy nich w stosunku ustalonym w umowie zgrupowania lub – w braku jej postanowień – w częściach równych.
Uczestnicy zgrupowania przyczyniają się do pokrycia nadwyżki wydatków nad wpływami w stosunku ustalonym w umowie zgrupowania lub – w braku jej postanowień w częściach równych.
Członkostwo w EZIG może zostać nabyte w sposób pierwotny lub pochodny. Nabycie pierwotne następuje w odniesieniu do członków założycieli w wypadku skutecznego zarejestrowania EZIG.
W pozostałych przypadkach mamy do czynienia z pochodnym nabyciem członkostwa, które może nastąpić:
translatywnie (np. w drodze cesji całości lub części udziału przysługującego dotychczasowemu członkowi w trybie art. 22 ust.1 rozp. EZIG, w przypadku wstąpienia w ogół praw i obowiązków dotychczasowego członka lub w wypadku przejścia na nowego członka uprawnień dotychczasowego uczestnika), albo
- konstytutywnie tj. przez przystąpienie nowego członka do już istniejącego EZIG, w trybie art. 22 ust.1 rozp. EZIG, po uprzednim uzyskaniu zgody wszystkich aktualnych członków.
Członkostwo w EZIG może ustać w wyniku:
przeniesienia swojego udziału w zgrupowaniu na innego uczestnika lub osobę trzecią (warunkiem jest zgoda wszystkich pozostałych uczestników);
wystąpienie ze zgrupowania na zasadach określonych w umowie EZIG. Jeśli zasady te nie są określone, potrzeba jest zgoda wszystkich pozostałych uczestników zgrupowania. Zgoda nie jest potrzebna, jeżeli istnieje ważny powód uzasadniający to wystąpienie. Polska ustawa o EZIG i SE, przewiduje, że jeżeli umowa zgromadzenia nie stanowi inaczej, po wystąpieniu uczestnika istnieje ono nadal pomiędzy pozostałymi uczestnikami na zasadach przewidzianych w umowie zgrupowania lub ustalonych przez jednomyślną uchwałę pozostałych uczestników;
wykluczenia członka ze zgrupowania w przypadkach określonych w umowie. Wbrew woli członka można go wykluczyć, jeżeli poważnie sprzeniewierza się swoim obowiązkom lub jeśli powoduje lub stwarza zagrożenie wystąpienia poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu zgrupowania. Wykluczenie ww. może nastąpić tylko na mocy orzeczenia sądowego, wydanego na wspólne żądanie większości pozostałych uczestników, o ile umowa zgrupowania nie stanowi inaczej.
śmierć członka;
upadłość członka – w takim przypadku do rozliczeń między członkami zgrupowania a zgrupowaniem stosuje się odpowiednio art. 65 KSH. Przewiduje się, że wierzyciel zgrupowania może wypowiedzieć umowę zgrupowania na zasadach określonych w art. 62 § 2 i 3 KSH. Skutkiem tego wypowiedzenia jest ustanie członkostwa, tego członka którego wypowiedzenie dotyczy;
rozwiązanie EZIG – wywołuje to skutek wobec wszystkich uczestników.
Rozwiązanie i likwidacja EZIG. Rozwiązanie EZIG może nastąpić w drodze:
podjętej uchwały;
rozwiązania przez sąd;
upadłości;
z innych przyczyn wskazanych w art. 58 KSH.
Ad. 1
Rozwiązanie zgrupowania następuje w drodze jednomyślnej decyzji członków, ale umowa założycielska może przewidywać inny sposób zakończenia bytu prawnego.
Członkowie podejmą decyzję o rozwiązaniu, jeśli upłynął okres, na jaki EZIG zostało utworzone lub spełniony został inny warunek rozwiązania przewidziany w umowie założycielskiej, np. cel zgrupowania został osiągnięty lub nie jest ono już w stanie osiągnąć tego celu, a także gdy przestanie spełniać warunki minimalnej ilości członków.
Ad.2
Każda osoba zainteresowana lub właściwy organ państwowy mogą żądać orzeczenia przez sąd o rozwiązaniu zgrupowania, jeżeli narusza ono regulacje rozporządzenia w zakresie ograniczeń jego działalności, w zakresie siedziby lub w zakresie działalności jego uczestników; chyba że usunięcie braków jest możliwe i nastąpi przed zakończeniem postępowania w sprawie rozwiązania.
Ponadto, na żądanie uczestnika, sąd może orzec rozwiązanie zgrupowania ze względu na uzasadniony, ważny powód.
Ad.3
Otwarcie wobec EZIG postępowania upadłościowego lub układowego nie pociąga za sobą wszczęcia takiego postępowania wobec jego uczestników.
Ad.4
Przyczyny wskazane w art. 58 KSH.
Rozwiązanie następuje po przeprowadzeniu likwidacji według przepisów prawa państwa członkowskiego, w którym EZIG ma swoją siedzibę. Z chwilą wykreślenia z KRS zgrupowanie traci podmiotowość prawną.
Zalety EZIG
Niewątpliwą zaletą Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych jest jego elastyczność, dzięki której jest w stanie przystosować się do zmieniających się potrzeb członków i wymagań rynkowych. Ta cecha w połączeniu z „odformalizowaniem” struktury i organizacji decyduje o atrakcyjności tego modelu współpracy gospodarczej.
Formuła EZIG może być wykorzystywana np. do realizacji jednego celu i tym samym wypełnić lukę, której nie wypełnia w tej chwili ani kodeks spółek handlowych, ani kodeks cywilny.