PRAWNE PODSTAWY BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA
Egzamin opisowy – „O” – 9 czerwca
Zagadnienia egzaminacyjne:
Zasady ogólne stanów nadzwyczajnych
Przesłanki i zasady wprowadzenia stanu wojennego
Rozporządzenie z mocą ustawy
Stan wyjątkowy
Stan klęski żywiołowej
Zadania i organizacja ABW
Zadania i organizacja CBA
Zadania i kompetencje służby wywiadu wojskowego
Zadania i kompetencje służby kontrwywiadu wojskowego
Kompetencje Prezydenta w zakresie bezpieczeństwa państwa
Agencja wywiadu
Kompetencje Prezesa Rady Ministrów w zakresie bezpieczeństwa państwa
9.03.2013
STANY NADZWYCZAJNE – środki o charakterze niezwykłym (rozdział XI Konstytucji)
Są 3 stany:
1.wojenny
2.wyjątkowy
3.stan klęski żywiołowej
Te instytucje odnoszą się do porządku wewnątrzkrajowego.
Zasady ogólne wprowadzenia w stanach nadzwyczajnych
1.Zasada wyjątkowości która stanowi, że wprowadzenie określonego stanu nadzwyczajnego może nastąpić w sytuacjach szczególnych zagrożeń i jedynie w przypadku, gdy zwykłe środki konstytucyjne okazują się niewystarczające.
2.Zasada legalności która określa sposób wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, która wymaga by stany te były wprowadzone tylko na podstawie ustawy w drodze rozporządzenia, który podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
3.Zasada proporcjonalności – formułuje nakaz użycia jedynie takiego środka, który jest najmniej uciążliwy dla społeczeństwa. Jeżeli bowiem istnieje możliwość osiągnięcia zamierzonego celu środkami mniej uciążliwymi to należy z nich skorzystać. Podjęte działania w stanach nadzwyczajnych muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa. Zasada ta powinna być odnoszona zarówno do momentu podjęcia decyzji o wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego, jak też do zakresu korzystania z kompetencji organu władzy publicznej w tym zakresie.
4.Zasada celowości – nakazuje by działania podejmowane w czasie stanów nadzwyczajnych były skierowane na jak najszybsze usunięcie skutków zagrożeń i przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa. Oznacza to, że regulacje dotyczące stanów nadzwyczajnych mają charakter tymczasowy.
5.Zasada ochrony podstaw systemu prawnego która wprowadza zakaz zmiany w czasie stanu nadzwyczajnego uregulowań mających fundamentalne znaczenie dla ustroju państwa (dotyczących zasad funkcjonowania władz publicznych). W tym czasie niedopuszczalna jest zmiana Konstytucji, ustawy o wyborze Prezydenta RP, ordynacje wyborcze do sejmu i senatu czy ustawa o stanach nadzwyczajnych.
6.Zasada ochrony organów przedstawicielskich która wprowadza zakaz dokonywania zmian w strukturze organów przedstawicielskich w czasie trwania stanu nadzwyczajnego. W okresie tym, jak również w 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, wybory do Sejmu, Senatu, organów jednostek samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta RP a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.
SKUTKI WPROWADZENIA STANÓW NADZWYCZAJNYCH
1.Modyfikacja zasad sprawowania władzy publicznej
2.Ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela
Ad1
Po wprowadzeniu stany nadzwyczajnego następuje koncentracja kompetencji monokratycznych organów administracji publicznej. Obowiązuje zasada prymatu jednoosobowego kierownictwa. W przypadku stanu wojennego jednoosobowe kierownictwo należy do Prezydenta który powinien współdziałać z Radą Ministrów.
Kompetencje Rady Ministrów w stanach nadzwyczajnych
Prezentując zadania Rady Ministrów w dziedzinie bezpieczeństwa nie sposób pominąć uprawnień i zadań dotyczących stanów nadzwyczajnych. Wprowadzenie bowiem określonych stanów nadzwyczajnych nie może w praktyce nastąpić bez aktywnego udziału Rady Ministrów. Inicjatywa w tym zakresie należy bowiem do Rady Ministrów, która przedstawiając stosowny wniosek Prezydentowi (w przypadku stany wojennego lub wyjątkowego) powinna określić przyczyny i obszar, na którym ma być wprowadzony stan nadzwyczajny, a także odpowiednie do stopnia i charakteru zagrożenia, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Natomiast w przypadku wystąpienia przesłanek wprowadzenia stanu klęski żywiołowej Rada Ministrów może z własnej inicjatywy, lub na wniosek właściwego wojewody wprowadzić stan klęski żywiołowej na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.
Jeżeli w czasie stanu wojennego RM nie może zebrać się na posiedzenie wówczas konstytucyjne kompetencje RM wykonuje Prezes RM. Ponadto Prezes RM może na wniosek właściwego wojewody zawiesić organy samorządu terytorialnego i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny. Komisarza powołuje o odwołuje Prezes RM na wniosek wojewody.
Ad2
Ustawy o stanach nadzwyczajnych określają zasady i zakres ingerencji. Konstytucja i ustawy szczegółowo określają zakres ingerencji w tym okresie. W przypadku stanu wojennego i wyjątkowego Konstytucja za pomocą tzw klauzuli negatywnej określa, które z praw i wolności nie mogą być w tych stanach nadzwyczajnych naruszane. Natomiast w stanie klęski żywiołowej Konstytucja stosuje katalog pozytywny wskazując które z praw i wolności mogą być w tym czasie naruszone. (art. 233 Konstytucji). Dopuszczone ograniczenia nie mogą stanowić podstawy do dyskryminacji obywateli.
PRZESŁANKI WPROWADZENIA STANU WOJENNEGO
1.Zewnętrzne zagrożenie państwa
2.Zbrojna napaść na terytorium RP
3.Zobowiązanie wynikające z umowy międzynarodowej
Ad1
Przez zewnętrzne zagrożenie państwa rozumie się celowe działania godzące w niepodległość, niepodzielność terytorium, ważny interes RP lub działania zmierzające do uniemożliwienia lub poważnego zakłócenia normalnego funkcjonowania państwa podejmowane przez zewnętrzne w stosunku do państwa podmioty. Szczególnym przypadkiem zewnętrznego zagrożenia państwa są działania terrorystyczne bądź działania w cyberprzestrzeni.
Ad2
Pojęciem zbliżonym do zbrojnej napaści jest pojęcie agresji przez którą należy rozumieć użycie siły zbrojnej przeciwko terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości drugiego państwa.
Ad3
Art. 6 Traktatu Północnoatlantyckiego
W przypadku powstania w/w przesłanek Prezydent na wniosek Rady Ministrów może podjąć decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego. Rada Ministrów przedstawiając wniosek powinna określić:
-przyczyny wprowadzenia stanu wojennego;
-obszar na którym ma być wprowadzony;
-rodzaje ograniczeń praw i wolności.
Prezydent nie jest związany treścią wniosku (może wydać rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub postanowić o odmowie wydania takiego rozporządzenia). W przypadku akceptacji wniosku wydaje rozporządzenie określające szczegółowo zasady obowiązywania stanu wojennego. Stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Dodatkowo rozporządzenie powinno być podane di publicznej wiadomości w drodze obwieszczenia właściwego wojewody oraz poprzez rozplakatowanie w miejscach publicznych. Ponadto ustawa nakłada obowiązek na redaktorów naczelnych dzienników oraz nadawców RTV do bezpłatnego opublikowania rozporządzenia. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego powinno być przedstawione w ciągu 48 godzin do podpisania. Przedstawione rozporządzenie Sejm rozpatruje niezwłocznie. Może je uchylić bezwzględną większością głosów. Decyzja Sejmu podejmowana jest w formie uchwały.
ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY W CZASIE STANU WOJENNEGO
Łącznie muszą być spełnione:
1.Rozporządzenia z mocą ustawy mogą być wydane w czasie stanu wyjątkowego co oznacza że stan wojenny musi już być wprowadzony (nie mogą być wydane równocześnie z rozporządzeniem o wprowadzeniu stanu wojennego).
2.Mogą być wydane tylko wtedy, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Jeżeli natomiast pomimo nadzwyczajnej sytuacji Sejm może się zebrać to kompetencja Prezydenta nie może być realizowana.
3.Mogą być wydane, gdy do Prezydenta skieruje stosowny wniosek Rada Ministrów w formie uchwały. Wniosek ten ma dla Prezydenta charakter wiążący (musi wydać rozporządzenie z mocą ustawy). Wniosek RM powinien zawierać projekt przyszłego rozporządzenia które ma wydać Prezydent. Rozporządzenie podlega kontrasygnacie Premiera. Rozporządzenia z mocą ustawy podlegają zatwierdzeniu po ich wydaniu. Odmowa zatwierdzenia oznacza utratę jego mocy prawnej (Sejm powinien oznaczyć ten moment). Podpisane przez Prezydenta rozporządzenie z mocą ustawy jest ogłaszane w Dzienniku Ustaw i wchodzi w życie w terminie w nim wskazanym lub 14 dni po ogłoszeniu w Dz. U.
12.04.2013
SŁUŻBY SPECJALNE
Do służb specjalnych zaliczamy:
1.ABW
2.Agencja Wywiadu
3.Służby kontrwywiadu wojskowego
4.Służby wywiadu wojskowego
5.CBA
Kolegium ds. służb specjalnych – organ opiniodawczo-doradczy działający przy Radzie Ministrów. Jego zadaniem jest opiniowanie zadań w sprawach programowania, nadzorowania i koordynowania działalności służb specjalnych a także działań dla ochrony bezpieczeństwa państwa, policji, straży granicznej, żandarmerii wojskowej, służby więziennej, biura ochrony rządu, służby celnej oraz urzędów i izb skarbowych.
Do szczegółowych zadań kolegium należy:
1.Formułowanie ocen lub wyrażania opinii w sprawach:
-powoływania i odwoływania szefów służb specjalnych
-kierunków i planów działania służb specjalnych
-opiniowania aktów normatywnych i innych dokumentów rządowych dotyczących działalności służb specjalnych
-koordynowania działalności służb specjalnych z innymi instytucjami w zakresie bezpieczeństwa państwa
-współdziałanie służb specjalnych ze służbami innego państwa.
Skład kolegium:
Przewodniczącym jest Prezes Rady Ministrów
Sekretarz kolegium
Członkowie: -minister właściwy do spraw wewnętrznych
-minister właściwy do spraw zagranicznych
-minister obrony narodowej
-minister finansów publicznych
-szef biura bezpieczeństwa narodowego
-minister koordynator ds. służb specjalnych, jeżeli został powołany
W posiedzeniach mogą także uczestniczyć szefowie służb specjalnych a także przewodniczący sejmowej komisji ds. służb specjalnych. Ponadto Prezydent RP może delegować swojego przedstawiciela do udziału w posiedzeniach kolegium.
Obsługę kolegium zapewnia kancelaria Prezesa RM.
Sejmowa komisja ds. służb specjalnych
Jej zadaniem jest podejmowanie działań kontrolnych w zakresie działalności służb specjalnych, szczególnie w kontekście zgodności działań tych służb z zasadami demokratycznego państwa prawnego.
Sejmowa komisja kontroluje w szczególności działalność szefów służb specjalnych. Komisja nie ma jednak szczególnych uprawnień w zakresie żądania podejmowania określonych działań czy udzielenia wszystkich informacji. Jej szczególnym uprawnieniem jest natomiast opiniowanie kandydatów na szefów służb specjalnych, która nie ma charakteru wiążącego dla Premiera.
Do zadań sejmowej komisji należy też:
-opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących służb specjalnych;
-rozpatrywanie rocznych sprawozdań z działalności tych służb;
-opiniowanie projektów budżetu a także sprawozdań z jego wykonania.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) jest to instytucja właściwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego.
Szef ABW jest centralnym organem administracji rządowej podlegającym bezpośrednio Prezesowi RM.
Zadania ABW:
1.Rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, jego porządek konstytucyjny a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność terytorium a także obronność państwa.
2.Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa, terroryzmu, bezprawnego wykorzystania informacji niejawnych, przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa, korupcji osób pełniących funkcje publiczne, nielegalnego obrotu bronią.
3.Realizowanie zadań związanych z ochroną informacji niejawnych też uzyskiwanie i analizowanie oraz przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego.
Kierunki działania ABW wyznacza Prezes RM w drodze wytycznych. Szef ABW ma obowiązek przedstawić do 31 stycznia następnego roku sprawozdania z działalności agencji. Jeżeli w trakcie realizacji zadań istnieje konieczność podjęcia współdziałania z organami lub służbami innych państw szef ABW może podjąć taką decyzję po uzyskaniu wcześniejszej zgody Prezesa RM.
Organizacja ABW
Na czele agencji stoi szef ABW, który jest powoływany i odwoływany przez Prezesa RM po zasięgnięciu opinii:
1.Prezydenta RP
2.Kolegium d/s służb specjalnych
3.Sejmowej komisji ds. służb specjalnych
Opinie te nie mają charakteru wiążącego dla Prezesa RM. Ponadto zastępców szefa ABW powołuje Prezes RM na wniosek szefa ABW po zasięgnięciu opinii sejmowej komisji ds. służb specjalnych.
Szef ABW w zakresie swojej działalności przekazuje Prezydentowi RP i Prezesowi RM informacje które mogą mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Polski. Prezydent ma prawo żądać takich informacji w każdym przypadku, kiedy tak zdecyduje. Ponadto szef ABW przekazuje informacje w zakresie bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Polski właściwemu ministrowi, jeżeli informacje te dotyczą spraw objętych zakresem działania danego ministra (chyba że Prezes RM postanowi inaczej).
Organizację wewnętrzną ABW określa statut nadawany przez Prezesa RM. Ponadto szef ABW w drodze zarządzenia nadaje regulamin jednostkom organizacyjnym ABW, w którym określa ich strukturę wewnętrzną i szczegółowe zadania.
Uprawnienia funkcjonariusza ABW
1.Wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-śledczych w celu rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw.
2.Wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz analitycznych w celu uzyskiwania i przetworzenia informacji istotnych dla bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego.
3.Ponadto mogą także wykonywać czynności na polecenia sądu lub prokuratora w trybie KPK.
Jeżeli w trakcie podejmowanych działań funkcjonariusze uzyskują informację właściwą w zakresie działania innego organu lub innej służby wówczas szef ABW przekazuje uzyskane informacje i materiały właściwemu podmiotowi.
Funkcjonariusze wykonując czynności służbowe mają prawo do m.in.:
-legitymowania osób;
-dokonywania zatrzymań;
-przeszukiwania osób i pomieszczeń;
-dokonywania przeszukania osobistego, pomieszczeń, korespondencji;
-wydawania poleceń określonego zachowania;
-użycia broni palnej na zasadach określonych w przepisach prawa.
13.04.2013
INSTYTUCJE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO
Agencja Wywiadu (AW)
Zadania AW
1.Uzyskiwanie, analizowanie i przetwarzanie informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Polski oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego.
2.Rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium RP.
3.Ochrona zagranicznych przedstawicielstw RP i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych.
4.Zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi, konsularnymi i poczty kurierskiej.
5.Prowadzenie wywiadu elektronicznego.
6.Rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu oraz międzynarodowych grup przestępczych.
7.Rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi, środkami psychotropowymi a także materiałami i technologiami mającymi wpływ na strategię państwa.
AW realizuje swoje zadania poza granicami Polski. Na terytorium RP może być prowadzona działalność wyłącznie w związku z podstawowymi zadaniami, głównie za pośrednictwem szefa ABW.
Szef AW jest powoływany przez Prezesa RM po zasięgnięciu opinii Prezydenta, kolegium ds. służb specjalnych oraz sejmowej komisji ds. służb specjalnych.
CBA
Została powołana na podstawie ustawy z dnia 9.06.2006 r. o CBA. Jest to służba specjalna powołana ds. do zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.
KORUPACJA – (definicja) – jest to czyn:
1.Polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu przez jakąkolwiek osobę bezpośrednio lub pośrednio jakichkolwiek nienależnych korzyści osoby pełniącej funkcję publiczną w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu tej funkcji.
2.Czyn polegający na żądaniu lub przyjmowaniu przez osobę pełniącą funkcję publiczną bezpośrednio lub pośrednio jakichkolwiek nienależnych korzyści lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takiej korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji.
3.Czyn opisany w pkt 1 i 2 popełniony w toku działalności gospodarczej obejmującej realizację zobowiązań względem władzy publicznej.
Do zadań CBA należy:
1.Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie wymienionych w ustawie przestępstw np. przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, obowiązkiem podatkowym i rozliczeniom z tytułu subwencji, przestępstwa korupcji a także ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.
Do zadań CBA należy także:
Ujawnianie przypadków nieprzestrzegania procedur prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, przyznawanie koncesji i zezwoleń a także sprawdzania oświadczeń majątkowych osób pełniących funkcje publiczne.
Organizacja CBA
CBA kieruje szef CBA. Jest centralnym organem administracji rządowej nadzorowany przez Prezesa RM. Szef CBA jest powoływany i odwoływany przez Prezesa RM po zasięgnięciu opinii Prezydenta, kolegium ds. służb specjalnych i sejmowej komisji ds. służb specjalnych. Kadencja trwa 4 lata.
Odwołanie szefa CBA następuje w przypadku:
1.Rezygnacji ze stanowiska
2.Niespełnienia wymogów do piastowania tego stanowiska
3.Niewykonywanie obowiązków z powodu choroby trwającej powyżej 3 miesięcy.
Strukturę organizacyjną CBA określa statut nadawany przez Prezesa RM w drodze rozporzadzenia. Strukturę szczegółową regulują regulaminy jednostek organizacyjnych nadawane przez szefa CBA w drodze zarządzeń. Ponadto szef CBA określa w drodze zarządzenia formy i tryb szkolenia funkcjonariuszy CBA.
Kierunki działania w ramach zadań ustawowych określa Prezes RM w drodze wytycznych. Ponadto szef CBA na 2 miesiące przed końcem roku kalendarzowego ma obowiązek przedstawić Premierowi do zatwierdzenia roczny plan działania na następny rok. Następnie do 31.03. przedstawia Prezesowi RM oraz sejmowej komisji sprawozdanie z działalności za poprzedni rok kalendarzowy.