MIKRO I MAKRO EKONOMIA- KOLOKWIUM NR 1

RYNEK

Głównym i kluczowym zadaniem ekonomii jest rynek, który jest podstawą gospodarki rynkowej.

Rynek- to proces, w którym spotykają się kupujący i sprzedający, którzy określają co chcą kupić i sprzedać i na jakich zasadach.

Rynek można rozpatrywać według różnych cech:

1.Przestrzeń:

-lokalny

-regionalny

-krajowy

2.Przedmiot wymiany:

-rynek towarów konsumpcyjnych

-rynek towarów produkcyjnych (maszyny, urządzenia, surowce, technologia, materiały)

3.Branża np. rynek mięsa, mieszkań, węgla.

4.Zakres kontroli:

-rynek wolny to taki, nad którym władza nie sprawuje bezpośredniej kontroli

-rynek regulowany to taki, nad którym władza sprawuje bezpośrednią kontrolę np. udzielanie subwencji, licencji, cen minimalnych i maksymalnych

Ponadto istnieje rynek pieniężno-kredytowy, rynek papierów wartościowych i rynek pracy.

Cechy rynku doskonałego:

-Producenci i nabywcy nie mają żadnego wpływu na ceny towarów. Cena stanowi dla nich obiektywną wielkość, nie zależną od rozmiaru sprzedaży i zakupów, gdyż udział każdego z nich w ogólnym obrocie jest niewielki.

-Wszystkie towary danego rodzaju są identyczne pod względem jakości i wyglądu, a nabywca kieruje się wyłącznie ceną.

-Nikt z użytkowników rynku nie korzysta z uprzywilejowania

-Istnieje możliwość łatwego przenoszenia czynników produkcji z jednej gałęzi do drugiej, czyli produkcja jest w pełni elastyczna.

KONIECZNYM WARUNKIEM ISTNIENIA RYNKU JEST WYMIANA , KTÓRA MA NAJCZĘŚCIEJ FORMĘ TOWAROWO-PIENIĘŻNĄ.

Formy pieniądza w gospodarce towarowo-pieniężnej:

-Wymiana, w której rolę pieniądza pełniły towary, uznawane przez daną społeczność za szczególnie dla niej ważne np. zboża, bursztyn, sól. Towary te były tzw. Powszechnymi ekwiwalentów, czyli wartości wszystkich towarów były w nich wyrażane.

-Biometalizm- gdy w obiegu funkcjonowały dwa metale, czyli złoto i srebro, czyli wartość każdego towaru musiała być wyrażona w obu metalach. Z czasem pozostał w obiegu pieniądz gorszy, czyli srebro, a złoto przerodziło się w środek gromadzenia skarbu.

-Monometalizm- oznaczał pełnienie roli pieniądza przez jeden kruszec (srebro)

-Pojawienie się substytutów kruszców w postaci pieniądza papierowego, bilonu, a potem karty kredytowej.

PRZEDMIOTY RYNKU TO:

1.Firmy- oferują zarówno towary i usługi, ale także sami kształtują popyt (produkcję również dla innych firm)

2.Konsumenci (gospodarstwo domowe)- oferują popyt na towary i usługi, ale również czynniki podaży.

3.Instytucje pozaekonomiczne- służba zdrowia, szkoły, sądownictwo, wojsko, organizacje polityczne i społeczne.

Główne elementy rynku to:

-Popyt A zachodzące między nimi związki to tzw.

-Podaż mechanizm rynkowy

-Ceny

Gospodarka rynkowa

Gospodarka rynkowa- Charakteryzuje się tym, że główną rolę odgrywa w niej rynek, występuje prywatna własność środków produkcji (maszyny, urządzenia, firmy, ziemia, samochody).

Głównymi zaletami gospodarki rynkowej są: 
-tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych
-efektywny system motywacyjny
-duża innowacyjność gospodarki
-dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, związana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej
-tendencja do samodzielnego ustalania się równowagi rynkowej
-duża elastyczność gospodarki
-dobre zaopatrzenie sklepów

PRACA

Obejmuje każdy wynik procesu proedukacyjnego, w którym siła robocza (fizyczna lub umysłowa) jest sensownie wykorzystywana. Poprzez działalność pracy człowiek generuje wartość ekonomiczną w postaci towarów lub usług.

KAPITAŁ

Są to inaczej dobra inwestycyjne. Nie jest skonsumowany, ale dalej wykorzystywany.

TECHNOLOGIA

To sposób w jaki środki rzeczowe i ludzkie będą wykorzystywane.

Metoda przygotowania i prowadzenia procesu wytworzenia lub przetwarzania jakiegoś dobra (także informacji). Technologia może oznaczać konkretny proces (np. technologia klejenia, technologia malowania).

EKONOMIA

Jest nauką badającą, jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli brakiem nie ograniczonej dostępności towarów, jak rozwiązują problem alokacji (rozmieszczeń) ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia konkurencyjnych chęci.

ZAKRES EKONOMI:

1.Opisywanie procesów rynkowych metod prowadzenia handlu

2.Wzrostu działania przedsiębiorstw handlowych i usługowych

3.Problemy inflacji bezrobocia, opieki zdrowotnej, polityki monetarnej itd.

Dwa główne sposoby do podchodzenia badań ekonomicznych:

1.EKONOMIA POZYTYWNA- stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmuję się światem takim, jak on jest, a nie jakim powinien być, czyli opisywanie rzeczywistości.

2.EKONOMIA NORMATYWNA- stanowi gałąź zajmującą się sądami wartościującymi, czyli ustalaniem norm, zasad, reguł. Np. jakie powinny być ceny wielkości produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej rządu.

Są dwie główne gałęzie ekonomii:

MIKROEKONOMIA- jest badaniem pojedynczych rynków np. rynek mieszkań, mięsa, sprzętu AGD, które funkcjonują w ramach gospodarki. Mikroekonomia zajmuje się takimi zagadnieniami jak:

- co określa wielkość produkcji poszczególnych firm

- co określa wysokość płac dla pracowników

- co określa stopę procentową, którą otrzymują pożyczkodawcy

- od czego zależą zyski firm

- na jakim poziomie ustalić cła, podatki, czy stosować licencje, dotacje.

MAKROEKONOMIA- jest badaniem gospodarki jako całości lub jej znaczących części. Odnosi się do ogólnego obrazu, a nie szczegółów gospodarki danego kraju. Mikroekonomia zajmuję się takimi zagadnieniami jak:

- co określa ogólny poziom cen, stopę inflacji, poziom produkcji krajowej i dochodu narodowego, jakie skutki wywiera polityka monetarna i budżetowa rządu na ogólny poziom cen, dochodu

- co może zrobić rząd, żeby zlikwidować bezrobocie, inflację.

POPYT

Popyt- to ilość towarów jaką nabywcy (kupujący) gotowi są kupić w danym czasie i w danej cenie.

Rodzaje popytu:

-Efektywny- wyraża potrzeby mające pokrycie w dochodach

-Potencjalny- wyraża wszystkie potrzeby, które ludzie chcieli by zrealizować.

Popyt zależy od:

1.Ceny

Wyższa cena niższy popyt ( przy znaczącej zmianie ceny)

cena

popyt

W przypadku artykułów podstawowych reakcja popytu na zmianę ceny może być niewielka (popyt nieelastyczny). Występują również odstępstwa od reguły.

2.Dochodu:

Im większe dochody tym większy popyt

-dochód może być nominalny- ilość pieniądza, którym dysponujemy (czynnik obiektywny)

-dochód realny- relacja dochodu nominalnego z systemem cen (czynnik obiektywny- związany z ceną)

3.Preferencji i gustów klientów- trudno je określić ilościowo, ich wpływ na popyt, rynek (czynnik subiektywny). Zmianą preferencji i gustów w kierunku zainteresowania danymi towarami powoduje wzrost popytu i na odwrót.

4.Ceny towarów substytucyjnych.

5.Ceny towarów komplementarnych- czyli takich, które muszą być równocześnie stosowane w celu zaspokojenia określonej potrzeby np. samochód i paliwo

PODAŻ

Podaż- jest to ilość towaru jaką producenci zamierzają sprzedać w danym czasie (podaż powinna dostosować się do popytu).

Podaż zależy głównie od wielkości produkcji, którą określają:

1.Cena danego towaru (wyższa cena zachęca firmy do zwiększenia ilości towarów na rynek, gdyż dzięki temu rosną jego zyski, zaś niższa cena powoduje spadek opłacalności produkcji i zmniejszenie zysków)

Cena towaru obejmuje:

-koszty rzeczowe koszty

-koszty osobowe produkcji

-zysk

Koszty rzeczowe- materiały, maszyny, media, urządzenia, lokal, kształty

Koszty osobowe- płace (ZUS, składka zdrowotna), zysk (marża, procent, prowizja, renta gruntowa).

Na koszty produkcji firmy zwracają szczególnie uwagę, gdy spada popyt, który może prowadzić do obniżenia cen.

KRZYWA PODAŻY:

C

E Im wyższa cena, to większa podaż

N

A

PODAŻ

2.Ceny czynników produkcji, które określają poziom kosztów, a te z kolei wpływają na wielkość osiąganych zysków. Obniżka cen czynników produkcji (niższe koszty) przy niezmienionej cenie towaru stymuluje jego produkcję i podaż.

3.Lepsze i nowocześniejsze technologie, które umożliwiają zmniejszenie kosztów, co pozwala na większą produkcję przy danych zasobach i dostarczenie większej ilości danego towaru na rynek, często przy niższej cenie. Pozwala to nie tylko poprawić jakość towarów, ale też zwiększyć produkcję.

4.Ceny innych towarów (gdy rosną ceny innych dóbr, przy nie zmienionej cenie danego dobra to jego produkcja staję się mniej opłacalna, co może spowodować ograniczenie produkcji i podaży).

5.Oczekiwania dotyczące kształtowania się przyszłych cen zarówno danego dobra, jak i kosztów produkcji, co może wywierać wpływ na decyzje produkcyjne. Jeśli przewiduje się, że cena danego dobra wrośnie, to producenci mogą ograniczać lub wstrzymywać produkcję.

Równowaga rynku:

C Nadwyżka towaru

E Równowaga towaru

N Niedobór towaru

A

Łączne zestawienie popytu i podaży umożliwia ustalenie ilości sprzedawanej i kupowanej na rynku oraz określenie ceny rynkowej- jest to sytuacja równowagi rynku przy której ilość towarów produkowanych równa jest ilości towarów kupowanych.

Wielkość podaży nie jest równa wielkości produkcji, gdyż część produktów zużywana jest przez samych producentów, część ulega zniszczeniu, część może być przeznaczona na zapasy lub rezerwę. Ponadto eksport zmniejsza wielkość podaży, a import ją zwiększa. Gdy jest eksport większy od importu to saldo w handlu zagranicznym jest dodatnie. Gdy import jest większy od eksportu to saldo ujemne. Najczęściej na rynku danego towaru występują jednocześnie zmiany popytu i podaży. W dziedzinę ustalania cen często ingeruje państwo (poprzez regulacje prawne, ustalanie cen minimalnych i maksymalnych).

MODELE RYNKU

Wolna konkurencja- oznacza dużą liczbę firm, które wytwarzają i sprzedają ujednolicony produkt. Konkurencji są zorientowani co do wysokości cen i jest im obojętne, w której firmie zakupią produkt. Firmy nie wpływają na ceny towarów, gdyż każda wytwarza małą część całkowitej produkcji.

Monopol- większa firma, która powstaje dzięki powiększeniu kapitału.

Konkurencja monopolistyczna- oznacza, że każda firma wytwarza małą część całkowitej produkcji. Produkty firm są bliskimi lecz niedoskonałymi substytutami. Nowa firma powinna wprowadzić na rynek produkt.

Cecha	Konkurencja czysta	Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	Czysty monopol
Liczba firm	Ogromna	Wielka	Kilka	Jedna
Rodzaj produktu	Standardowy	Zróżnicowany	Standard zróżnicowany	Unikatowy brak substytutów
Kontrola nad ceną	Żadna	Pewna, ale w wąskim zakresie	Znaczna w przypadku ograniczona	znaczna
Warunki wejścia na rynek	Łatwe	Względnie łatwe	Poważne przeszkody	możliwe
Konkurencja nie cenowa	Żadna	Reklama, nazwa, znak firmowy	Znaczna związana zwłaszcza ze zróżnicowaniem produkcji	Brak
Przykłady	Rolnictwo	Handel detaliczny, produkcja odzieży i obuwia	Produkcja stali, samochodów, papierosów	Sieci wodociągowe, gaz

Ceny

Cena- jest to pieniężne wyrażenie ceny towaru.

Cena= koszty rzeczowe + koszty osobowe + zysk

Koszty produkcji

W jakiej formie występuje zysk?

-renta gruntowa (występuje w rolnictwie)

-marża

-procent

-prowizja

W gospodarce rynkowej występują:

1. CENY WOLNORYNKOWE- czyli takie, które kształtuje rynek dlatego nazwa wolnorynkowy, czyli taki, który kształtuje rynek np. niektóre produkty rolne, częściowo surowce.

2. CENY ADMINISTROWANE- które występują w różnych formach ( czyli ustalane przez firmy, które mają duże znaczenie na rynku). W oligopolu (połączenie kilku monopoli) firma dominująca odgrywa rolę przywódcy w zakresie kształtowania cen, natomiast pozostałe firmy dostosowują się do tych cen, które są na ogół dla nich korzystniejsze od cen wolnorynkowych.

3. CENY URZĘDOWE- ustalane przez ograny państwowe lub publiczne np. usługi komunalne, komunikacja, gaz, energia elektryczna, łączność itp.

4. CENY ORINTALNE- są stosowane w rzemiośle, dotyczy towarów o rozproszonej produkcji.

W cenę ustalania cen często ingeruje państwo obniżając je różnymi podatkami (VAT, akcyza), a także stosując subwencje, dotacje itp.

FUNKCJE CEN:

1. NORMATYWNA- polega na tym, że ceny są parametrem dociekającym do wszystkich uczestników rynku, zrozumiałym dla nich, pobudzającym do określonego zadania. Cena informuje nabywcę o ile zmniejszą się jego dochody, gdy dokona zakupu, natomiast firmę informuje o ile zwiększy się ich dochód, gdy dokona sprzedaży. Pozwala mierzyć koszty i efekty co umożliwia wprowadzenie rachunku ekonomicznego. Ceny towarów konsumpcyjnych kształtują strukturę spożycia. Gdy cena rośnie to jest to informacja dla konsumenta o konieczności zakupu danego towaru lub o potrzebie zwiększenia towarów- substytutów. Cena ulega obniżce, powodując wzrost realnego dochodu i informuje o możliwości zakupu danego towaru.

2. REDYSTRYBUCYJNA- jest to wtórny podział. Ceny są narzędziem redystrybucji, gdy zawierają zróżnicowane zyski, opłaty i podatki. W gospodarce rynkowej, oligopole i monopole ustalają ceny na poziomie osiągniętego zysku wyższego od przeciętnego, przechwytując w ten sposób dochody firm nie zmonopolizowanych i konsumentów. Państwo dokonuje redystrybucji dochodów za pomocą cen przez zróżnicowane obciążenie cen podatkami lub ich subwencjonowanie. Za pomocą cen następują :

-przesunięcia dochodów od jednych grup społecznych do innych, w zależności od struktury nabywczej towarów i usług oraz struktury i poziomu cen.

-przesunięcie dochodów konsumenta do budżetu państwa oraz podatki i cła zawarte w towarach

-występuje też proces odwrotny- przepływ dochodów z budżetu do konsumentów w przypadku dotowania towarów

3. STYMULACYJNA (BODŹCOWA)- ceny kształtowane na podstawie popytu im podaży skłaniają firmy do działań zgodnych z oczekiwaniami rynku. Wzrost ceny towaru przy danych kosztach powoduje zysku, a więc poprawa opłacalności co może być bodźcem do zwiększania produkcji towaru, poprawy jakości, funkcjonalności, estetyki. Gdy cena spada następuje obniżenie opłacalności co skłania firmy do ograniczenia produkcji i podaży.

INFLACJA

Inflacja- jest to proces trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen w danym czasie.

Po raz pierwszy inflacja pojawiła się w XVI-XVII wieku, gdy w wyniku grabieży obu Ameryk napłynęły do Europy ogromne ilości złota i srebra. Nie towarzyszył temu duży wzrost produkcji, czyli podaży, co spowodowało wzrost cen. Inflacja charakterystyczna jest w epoce pieniądza papierowego, który można pomnażać poprzez dodrukowanie. Obecnie pojęcie inflacji dotyczy nie tyle jej przyczyny w postaci nadmiernej ilości pieniądza, ile jej objawów, czyli wzrostu ogólnego poziomu cen.

Przeciwieństwem inflacji jest deflacja- czyli nadwyżka nad popytem- nadprodukcja.

Duża inflacja rozwija się podczas wojen i kryzysu. Inflację mierzy się co miesiąc. Mierzą ją GUS, Ministerstwo Finansów, Narodowy Bank Centralny.

Indeksy za pomocą, których liczy się inflację:

1. INDEKS CEN KONSUPCYJNYCH- (indeks kosztów utrzymania), powstaje na podstawie tzw. Koszyka towarów konsumpcyjnych, w którym towary te zestawiane są w taki sposób w jaki konsumowane były przez wybrane gospodarstwa domowe w danym czasie. Koszyk ten służy tez do liczenia płacy minimalnej prowadzonej w zakresie zasiłków, a także służy do indeksacji płac.

2. DEFLATOR CEN PRODUKTU NARODOWEGO BRUTTO (PNB)- obejmuje zmiany cen wszystkich wytworzonych w danym czasie dóbr i usług finalnych, a więc nie tylko dobra konsumpcyjne, lecz także inwestycyjne: surowce, produkty przemysłowe, rolne.

Pomiaru inflacji- dokonuje się za pomocą rejestracji zmian zachodzących w sile roboczej pieniądza (siłą ta jest informacją, jaką ilość towarów i usług, którą można kupić za określoną sumę pieniądza w danym czasie).

Spadek inflacji nabywczej- jest najbardziej bezpośrednim skutkiem inflacji i może prowadzić do deprecjacji pieniądza, czyli oficjalnego obniżenia własnej waluty na skutek dużej inflacji w stosunku do walut obcych.

Aprecjacja pieniądza- oznacza oficjalne, urzędowe podniesienie wartości własnej złotówki w stosunku do walut obcych i towarzyszy deflacji.

Inflacje można rozpatrywać ze względu na różne kryteria. Ze względu na wysokość stopy inflacji wyróżnia się:

1. INFLACJA PEŁZAJĄCA- (powolna, łagodna, jednocyfrowa, przytłumiona) gdy jej efekty poddają się kontroli i są na tyle znikome, że nie powodują zakłóceń w gospodarce.

2. INFLACJA KROCZĄCA- (dwucyfrowa, krocząca) ma tendencję do wymykania się spod kontroli lub przyśpieszania swojego tempa.

3. HIPERINFLACJA- (histeryczna, szalejąca) uniemożliwia sterowanie gospodarką, ceny zmieniają się z godziny na godzinę. Rachunek ekonomiczny staje się bezużyteczny. W konsekwencji- ucieczka pieniądza w towar.

Okresowo może występować razem inflacja i stagnacja gospodarcza, które określamy jako „stagflacją”, a także inflacja i recesja związane ze skutkiem inflacji i popytu co nazywamy „slumpflacją”.