Strona tytułowa zapisu wywiadu biograficznego

1. Imię i nazwisko osoby przeprowadzającej, kontakt telefoniczny i adres (na wypadek potrzeby uzupełnienia informacji)

2. Informacje o respondencie/respondentce

1. Imię i pierwsza litera nazwiska

2. Wiek

3. Płeć

4. Status społeczny:

- uczeń (jakiej szkoły)

- pracownik (jakiego zakładu, na jakim stanowisku, od jak dawna)

1. obecne miejsce zamieszkania – nazwa miejscowości i wielkość

2. miejsce pochodzenia – wieś lub małe miasteczko – wielkość, rejon Polski i najbliższe duże miasto – nazwa

3. stan cywilny – jeżeli małżeński – od jak dawna, jeżeli rozwiedziony/a - od jak dawna

4. wykształcenie – podać nazwę skończonej szkoły

5. uogólniony stosunek do religii

UWAGA: większość tych informacji uzyskujemy w trakcie wywiadu biograficznego, w związku z tym nie zadajemy odrębnych pytań

1. własne spostrzeżenia i obserwacje dotyczące przeprowadzonej rozmowy i rozmówcy według własnego uznania. To, co wyda się ważne, charakterystyczne, przybliżające osobę, dające wyobrażenie o tym, jakim jest człowiekiem.

Zalecenia dot. przeprowadzania wywiadu

1. dyspozycji „uczymy się” w tym sensie, że rozmawiając nie trzymamy kartki z dyspozycjami przed sobą, mamy ją „w głowie”

2. przed rozpoczęciem rozmowy pytamy o zgodę na nagrywanie rozmowy, zapewniamy o anonimowości, tj. o tym, że nigdy w żadnych okolicznościach nie zostaną ujawnione dane personalne, znane tylko osobie przeprowadzającej rozmowę;

3. w trakcie rozmowy powstrzymujemy się od komentarzy i wyrażania własnych opinii, bo może to zniekształcić to, co badani mówią o sobie

4. jeżeli badani pytają nas wprost o coś, co dotyczy nas, staramy się odpowiadać wymijająco, szczególnie w tym, co dotyczy naszych opinii i przekonań. Mniej zniekształcające są fakty dotyczące naszego życia. Zawsze można powiedzieć tak: „Teraz rozmawiamy o Pana/Pani doświadczeniach. Jak tę część rozmowy skończymy, porozmawiamy o moich”, lub coś w tym rodzaju.

5. Używamy języka potocznego. Dyspozycje do wywiadu czasem są formułowane zbyt scjentystycznie, są one adresowane do osoby przeprowadzającej rozmowę, nie do rozmówcy. Np. w części dotyczącej dzieciństwa odnośnie rodziców i rodzeństwa „czy byli zdolni do używania religijnego języka” transformujemy na: czy w domu mówiło się o religii/ i jeżeli tak, to „wyciągamy dalej” – co mianowicie mówiło się i w jakich okolicznościach.

6. Zachowanie osoby przeprowadzającej wywiad: najkorzystniejszą sytuacją komunikacyjną jest „siedzenie na rogu” tj. przy stole tak, że osoba z którą rozmawiamy siedzi z jednego rogu stołu a my z drugiej strony tego samego rogu. Utrzymujemy cały czas kontakt wzrokowy z rozmówcą, nie zakładamy rąk na piersi (tworzy to dystans). Poza tym, generalnie „staramy się być sobą”, tj. reagujemy tak „jak zwykle” – śmiejemy się, kiedy zostało powiedziane coś śmiesznego itp. Jest to „naturalność kontrolowana”

7. Przepisujemy z taśmy magnetofonowej wywiad dokładnie tak jak jest nagrane, również to co mówimy my. Niczego nie poprawiamy. Proszę być przygotowanym na to, że język mówiony różni się od pisanego, różni się także od języka kazań, które są przygotowywane i wygłaszane przez specjalistów od mówienia. Wahania, chwile milczenia zaznaczamy trzema kropkami. Nie usuwamy powtórzeń, typu i i i. nie pomijamy żadnego uhm.

Podstawowe kryterium oceny przeprowadzonego wywiadu:

a – wyczerpanie dyspozycji do wywiadu biograficznego i informacji na stronie tytułowej.

UWAGA: proszę się nie niepokoić i nie bać. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że na ogół ludzie bardzo lubią mówić o własnym życiu i wspominać swoją przeszłość.

Historia mojego życia

Jestem studentką/ studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przeprowadzamy badania naukowe na temat tego jak ludzie widzą swoje życie – swoją przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Będziemy bardzo wdzięczni, jeżeli zechce Pani/ Pan porozmawiać ze mną na temat swoich życiowych doświadczeń. Rozmowa ta będzie anonimowa a wyniki użyte do celów naukowych.

Historia mojego życia (instrukcja dla badających)

- w pierwszej kolejności pytamy co ktoś robił/robi

- w drugiej – czego doświadczył/a

- w trzeciej – interpretacja tych działań i doświadczeń

Dyspozycje do wywiadu pogłębionego

Dzieciństwo

• rodzaj rodziny – liczba członków, charakter więzi (związki z dalszą rodziną),

• miejsce rodziny na drabinie społecznej, w tym – zajęcie rodziców, warunki mieszkaniowe, otoczenie społeczne rodziny (sąsiedztwo), zaprzyjaźnione rodziny i osoby badanej w dzieciństwie, standard życia (biedni-dostatni), wartości dziecięcych przyjaciół

• stosunki w rodzinie ze specjalnym zwróceniem uwagi na relacje rodziców i dziecka;

• jeśli zaistniały – tragedie (śmierć, uwięzienie, nadużycia – alkohol, przemoc, seks)

• wartości w rodzinie – czego się spodziewano od dziecka, jakie formy zachowania nie były akceptowane, czy rodzice byli autorytarni – czy współdziałający, jakie wartości dominowały w życiu rodzinnym albo też były wysoko w rodzinie cenione, np. kariera, kultywowanie przyjaźni z ludźmi o wyższej pozycji, bycie religijnym, purytańskim, pogoń za pieniądzem;

• jaki rodzaj religii istniał w domu – formalna czy też odczuwana, czy rodzice i rodzeństwo byli religijni, czy rodzice byli dobrzy? Mieli jakieś sekrety? Czy byli zdolni do używania religijnego języka;

• generalna ocena dzieciństwa respondenta, życia rodzinnego i społeczno-kulturalnego środowiska

Życie w szkole

• Rodzaj szkoły (szkół)

• Wartości w szkole, czy sukcesy i osiągnięcia były przeceniane, czy też dominował w nich etos opieki;

• Czy respondent lubił/a szkołę

• Czy ciężko pracował/a w szkole

• Stosunki z innymi dziećmi i nauczycielami;

• Jaki etos był w szkole popularny – dostosowany do świata, czy do religii zachęcano czy zniechęcano, czy istniał etos religijny i w jaki sposób (autorytarny/ przyjacielski) używano religijnych symboli, rytuałów i rad?

• Rodzaj przyjaciół ze szkoły, wartości przez nich cenione, były dominującą cechą kultury szkolnej czy raczej subkultury itp.

• Czy miało miejsce jakieś ważne wydarzenie, które miało głęboki wpływ na respondenta?

• Czy doświadczenia szkolne wpłynęły na znaczną zmianę wartości

• Generalna ocena lat spędzonych w szkole

Doświadczenia okresu dojrzewania i dojrzewania płciowego

• Czy dojrzewanie było trudne;

• Czy respondent był poinformowany o rozwoju seksualnym, zaszokowany czy też było to dla niego łatwe

• Czy miały miejsce jakieś nieudane doświadczenia

• Od kogo najwięcej dowiedział się o seksualności

• Czy uczył się o tym sam/a

• Czy rozwój seksualny i doświadczenia zmieniły system wartości, czy miała miejsce walka o to, czy też rodzice zawsze byli przyjacielscy, a autorytet był tłem

• Czy ewentualne zmiany respondenta/tki rozczarowały któreś lub oboje z rodziców

Życie „po szkole”

• Czy nauka po szkole była kontynuowana + ewentualnie jakaś (jaka) praca. Czy respondent/ka był/a z tego zadowolony/a

• Czy praca została rozpoczęta zaraz po zakończeniu szkoły? Czy zadowolony/a

• Czy on/ona doświadczyli bezrobocia. Jak sobie z tym radzili, co czuli

Życie społeczne „po szkole”

Ocena życia „młodych dorosłych” znanych respondentom, na przykładzie grupy kilku (3-4) przyjaciół – ta partia jest ważna także dlatego, że pośrednio informuje o wartościach uznawanych przez samych respondentów, ich percepcji i wrażliwości wobec innych

• Co w tej chwili robią przyjaciele (praca, aktywność poza pracą, jaki rodzaj stylu życia uprawiają – w sensie zabezpieczenia materialnego i sposobu jego używania, życie seksualne, związki z ludźmi, problemy jakie mają w sferze praktycznej, moralnej i emocjonalnej

• Co robią w soboty i niedziele (włączając w to religijną oraz wszelką charytatywną działalność)

• Czy mają mocno określony polityczny światopogląd: jakim chcieliby widzieć własne społeczeństwo, co jest w nim dobrego a co złego, co powinno zostać zrobione (zmienione)

• Aktywność, przynależność – jakiego rodzaju, do czego (związki z ludźmi, ze środowiskiem, z akcjami charytatywnymi, sportem itp.)

• Jakie wartości żywią: wolność, samorealizacja, przyjaźnie, wspólnota, ograniczenia, tolerancja, samodyscyplina, porządek i prawo;

• Czy uważają siebie za religijnych, niereligijnych, świeckich

• Jakie wierzenia żywią co do nadprzyrodzonego, świata, tego co dobre i złe, troska lub obojętność (i jak mocno – słabo, brak jasności)

• Co myślą o Kościele rzymskokatolickim i ich własnej wspólnocie religijnej (jeśli uważają, że taką mają), co myślą o papieżu/przywódcy religijnym ich parafialnej wspólnocie, poglądach Kościoła na moralność i politykę

• Co dominuje życie przyjaciół i co respondent/ka myśli o tym wszystkim

• Czy przyjaciele bardzo się różnią między sobą w tym co robią i czego doświadczają czy przeciwnie – są bardzo do siebie podobni z wyłączeniem różnic osobowości

4b. ocena własnego życia, własnego stylu życia i samego siebie

• Co respondent robi (praca, aktywność poza pracą)

• Jaki rodzaj stylu życia prowadzi w sensie zaspokojenia potrzeb materialnych, mieszkania itp.

• Czy respondent ma partnera/kę, czy mieszka sam itp., czy ma ściśle kontrolowane życie seksualne czy raczej preferuje wolne związki

• Czy jest włączony w jakiś rodzaj aktywności wspólnej z innymi (sport, religia, polityka, środowisko)

• Czy jest zaangażowany w jakąś działalność charytatywną na rzecz innych

• Czy respondent ma związki z ludźmi i obowiązki wobec nich, jakiego rodzaju i jak je spełnia, dobrze czy źle?

• Jakie ma problemy – praktyczne, emocjonalne, moralne

• Co robi w soboty i niedziele

• Czy ma respondent ściśle określone poglądy polityczne

• Rozczarowania związane z polityką. Dlaczego?

• Jakie zmiany w kraju chciałby widzieć

• Co powinno być zrobione dla zmiany jako własnej sytuacji osobistej

• Działalność, przynależność – do czego i jakiego rodzaju (ludzie, środowisko, sport, działalność charytatywna)

4c. doświadczenia osobiste

• Czy miał respondent jakiekolwiek doświadczenia psychiczne (włączając w to nadnaturalne/ z duchami itp.) lub doświadczenia bycia poza ciałem

• Czy kiedykolwiek doświadczył bliskości śmierci i w jaki sposób

• Doświadczenia religijne (Boga, ekstazy duchowej, Jezusa Chrystusa)

• Jakikolwiek głęboko doświadczony moment, który wybija się ponad wszystkie inne

• Czy ma jakiś cel w życiu, który stawia powyżej wszelkich innych (troska ostateczna)

• Czy jest respondent świadom, że jest w świecie coś za co dosłownie zgodziłby się umrzeć

• Czy ma poczucie środowiskowej (ekologicznej) i moralnej więzi i czy to się wiąże z jakąś aktywnością czy przynależnością grupową

• Czy ma respondent jakieś elementy „orientalnej New Age” (pogańskie odrodzenie, wiara w ukryte siły, odpowiednie praktyki – jak rytuały grupowe, odwiedziny określonych miejsc, stosowanie określonego stylu życia)

• Czy stosuje jakieś diety, na przykład wegetariańską. Czy jest włączony do aktywności jakichś specjalnych grup, np. politycznego protestu czy poparcia, czy sympatyzuje z prawami zwierząt, świętością naturalnego środowiska, czy świętością zasad życia

• Czy respondent kiedykolwiek był ofiarą przemocy. Jeśli tak to jaki to miało wpływ na późniejsze życie

• Czy ma respondent jakieś specjalne, etyczne czy moralne – czy przeżywa mocno takie problemy jak kara śmierci, zabijanie z litości – eutanazja, aborcja – jako przeciwstawne świętości życia

• Działania i/lub postawy wobec homoseksualizmu/lesbianizmu, równości płci, rasizmu, zróżnicowania etnicznego

• Czy respondent postrzega siebie jako osobę poszukującą sprawiedliwości, czy jako opiekuńczą, czy też jedno i drugie albo żadna z tych postaw

• Czy respondent posiada jakieś specjalne momenty, obrazy, wspomnienia, które mu pomagają, do których się odwołuje

Wnioski dotyczące samego siebie

• Czy respondent myśli, że się zmienił od czasu lat szkolnych, on sam/a, jego/jej oceny i wartości dotyczące życia

• Jakie wartości uznaje za najważniejsze – wolność, samorealizacja, grono przyjaciół, wspólnota, poświęcenie siebie jakiejś sprawie, samodyscyplina, porządek i prawo

• Czy uważa siebie za osobę religijną, niereligijną, świecką itp.

• Jakie wierzenia żywi co do nadprzyrodzonego świata, tego co dobre i złe, troska lub obojętność (i jako mocno-słabo, brak jasności)

• Czy respondent czuje, w stosunku do jego własnych koncepcji życia, że podąża we właściwym kierunku

• Co, jego zdaniem, dominuje jej/jego życie, czy ma poczucie kontroli

• Czy ma poczucie rozumienia samego siebie, innych i otaczającego świata

• Czy ma poczucie, że ma „poparcie grupowe” (rodziny, rówieśników – przyjaciół świeckich/religijnych, wartości grupowych), które pomagają w życiu iść do przodu

• Czy myśląc o odbytym wywiadzie, że jej/jego życie ma jakieś struktury („jakie sprawy są najważniejsze w życiu…”), że życie da się podzielić na jakieś okresy, w których dominowało coś określonego

• Czy respondent sądzi, że te sprawy mają jasną strukturę priorytetów religijnych/humanistycznych, politycznych i ekonomicznych, czy mógłby powiedzieć, że ma całkiem jasną wizję sensu i znaczenia życia jako takiego

• Czy respondent postrzega siebie jako osobę religijną, niereligijną, obojętną

• Czy uważa, że obecność wartości religijnych/niereligijnych w jego życiu zależy od niego samego, czy też od wychowania

• Czy postrzega siebie jako osobę odmienną od otoczenia, rodziny, przyjaciół

• Czy widzi siebie jako indywidualistę

• Czy widzi siebie jako osobę nieugiętą/giętką w zastosowaniu wyznawanych zasad w praktyce

Jeżeli po zakończeniu wywiadu czujesz, że jakaś partia wywiadu została pominięta – można do tego wrócić. Respondent powinien mieć przekonanie o znaczeniu informacji których udzielił i poczucie, że nie uczynił nic wbrew samemu sobie