9.1
Do dziś posługujemy się nazwami czterech typów temperamentu:
-sangwinika
-flegmatyka
-choleryka
-melancholika,
Które mają swoje źródło w starożytnej typologii Hipokratesa – Galena. Stanowi pierwowzór koncepcji osobowości, które źródła różnic indywidualnych upatrują w mechanizmach biologicznych.
Arystoteles podkreślał różnice w kompetencjach obywateli w zależności od funkcji jakie pełnili. Wyróżnił 6 klas (typów) : rolnicy, rzemieślnicy, żołnierze, patrycjusze, kapłani i sędziowie.
Charakterystyczne dla PRI jest to, że do opisu osobowości, w tym temperamentu, posługujemy się pojęciem cechy, jeżeli chodzi o inteligencję pojęciem zdolności.
„Czynnik” jako bardziej ogólny konstrukt, pochodna obu wyżej wymienionych.
9.2 PARADYGMAT BADAŃ I PODSTAWOWE KATEGORIE OPISOWE RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH.
POCZĄTKI PRI.
Karol Darwin dopatrywał się w różnicach indywidualnych jednego z głównych źródeł selekcji naturalnej i adaptacji do środowiska.
„są one często dziedziczone i dostarczają materiału dla doboru naturalnego.”
Twórca PRI – Francis Galton. Posługiwał się metodą drzewa genealogicznego dla badania różnic indywidualnych osób wybitnie uzdolnionych. Wynik badań- im bliższe osoby były porównywane do os.genialnej tym częściej występują wśród nich os.wybitnie uzdolnione.
„dziedziczność czy środowisko?”
Galton opowiedział się za dziedzicznością.
W laboratorium dokonywano pomiaru charakterystyk psychomotorycznych: progi wrażliwości, percepcja kolorów, siła reakcji motorycznych. Wyniki tych badań to pierwsze próby ilościowej charakterystyki różnic indywidualnych.
James Catell - jako pierwszy zastosował testy do pomiaru różnic indywidualnych. I jako pierwszy użył terminu test umysłowy. Jego opis jak prowadzić badania testami stanowi prototyp standaryzacji warunków badania.
Charles Spearman – na podstawie własnych badań stwierdził ,że za poziom wykonywania czynności odpowiada jeden czynnik ogólny, który nazwał inteligencją ogólną. Wprowadził analizę czynnikową.
Hermann von Ebbinghaus w badaniach nad pamięcią posługiwał się stworzonym przez siebie testem luk (uzupełnień), który traktuje się jako zwiastun skali inteligencji Bineta.
Iwan Pawłow
-przypadkowe zajęcie się temperamentem
-różnice w procesie warunkowania oraz w reakcji na stres
-stworzył typologię układu nerwowego, którą traktował jako fizjologiczną interpretację czterech temperamentów Hipokratesa-Galena.
Alfred Binet wraz z Theodorem Simonem opracował w 1905r. pierwszą skalę inteligencji. Jest autorem terminu wiek umysłowy ,dzięki któremu możliwe było wprowadzenie pojęcia ilorazu inteligencji.
Inteligencja przejawia się w złożonych procesach psychicznych, nie da się sprowadzić do prostych reakcji psychomotorycznych.
William Stern wprowadził pojęcie ilorazu inteligencji, rozumianego jako iloraz wieku umysłowego i wieku życia (pomnożony przez 100). W 1900r. opublikował książkę i tą datę uważa się za początek Psychologii Różnic Indywidualnych jako dyscypliny naukowej.
Inteligencja jako ogólna zdolność jednostki do radzenia sobie w nowych sytuacjach, umiejętność przystosowania się do zmieniających się okoliczności.
PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGII RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH.
Różnice indywidualne: polegają na tym ,że jednostki należące do tej samej populacji różnią się między sobą pod względem porównywanych charakterystyk fizycznych i psychicznych.
Są zjawiskiem powszechnym, są niepowtarzalne oraz uniwersalne (indywidualność).
Uniwersalność natury ludzkiej, uwarunkowana specyficznym dla człowieka wyposażeniem genetycznym, zapewnia charakterystyczną dla gatunku ludzkiego adaptację psychologiczną, z drugiej strony genetycznie zdeterminowana niepowtarzalność jest kluczem do zrozumienia indywidualnie specyficznych form tej adaptacji.
Przedmiotem zainteresowania PRI są jedynie te zachowania i zjawiska psychiczne, które cechuje względna stałość o których możemy przewidywać lub obserwować przez dłuższy czas w niezmienionej formie (w miesiącach) : inteligencja, zdolności specjalne, osobowość, w tym temperament, oraz style funkcjonowania jednostki, zwłaszcza style poznawcze.
CECHA I ZBLIŻONE DO NIEJ KONSTRUKTY JAKO PODSTAWOWE KATEGORIE OPISU RI.
Do psychologii osobowości pojęcie cechy wprowadził Gordon Allport. Traktował osobowość jako niepowtarzalną strukturę cech o właściwościach motywacyjnych.
Cecha- wspólna dla wszystkich ludzi predyspozycja do reagowania w określony sposób – podejście uniwersalne/ nomotetyczne
Dyspozycja osobista – niepowtarzalna, specyficzna dla jednostki predyspozycja do reagowania w określony sposób. – podejście indywidualne / idiograficzne.
Allport był zwolennikiem podejścia idiograficznego.
W tradycyjnej psychologii – cecha jako niezmienna, dziedzicznie zdeterminowana predyspozycja do odpowiednich zachowań. Przypisywano jej od początku spójność czasową (stałość) oraz spójność sytuacyjną (czyli jej ujawnianie się niezależnie od specyfiki sytuacji). <-mocno krytykowane przez badaczy osobowości i inteligencji o orientacji poznawczej i społecznej.
Walter Mischel – krytyka teorii osobowości opartych na koncepcji cech.
Cecha, która odnosi się do różnic między zachowaniami porównywanych osób, jest po prostu etykietą dla stałych różnic indywidualnych w zachowaniu.
Cecha jako konstrukt osobowości, stosowany w celu wytłumaczenia spójności sytuacyjnej zachowania, nie musi realnie istnieć.
Seymour Epstein – wykazał ,że spójność czasowa (stałość), jak i spójność sytuacyjna cech ujawni się w wyniku agregacji dokonanych pomiarów, dzięki czemu możliwe będzie uzyskanie wysoce rzetelnych i trafnych pomiarów cechy.
Krytyka cech -> rozwój interakcjonizmu ( pogląd, że wkład w różnice indywidualne w zachowaniu ma nie tylko osoba/cecha i nie tylko środowisko ,ale też interakcja między nimi). Rola interakcji jest bezsprzeczna, lecz nie jest tak wielka jak oczekiwali interakcjoniści.
NEXT 9.2.3.2