PRAWO CYWILNE – ZOBOWIĄZANIA

1. Źródła zobowiązań (wskazanie i krótka charakterystyka).

Prawo zobowiązań normuje obrót majątkowy między podmiotami prawa cywilnego. Dot. stosunków majątkowych o charakterze względnym (Inter partes). Odnosi się ono do źródeł stosunków cywilnoprawnych, treści, zmiany i ustania stosunku.

Źródła zobowiązań (co rodzi zobowiązania):

1. Umowy

2. Jednostronne czynności prawne np. przyrzeczenie publiczne

3. Czyny niedozwolone, czyli delikty - chodzi o fakt wyrządzenia szkody, odpowiedzialność ex delicto

4. Bezpodstawne wzbogacenie

5. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

6. culpa in contrahendo

7. Orzeczenia sądowe tylko konstytutywne bądź akty administracyjne, które wywołują skutki cywilnoprawne

1. Wyjaśnij pojęcia: zobowiązanie, dług, odpowiedzialność.

Zobowiązanie (art. 353) jest to taki stosunek prawny, której jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej osoby (dłużnik) spełnienia świadczenia, a druga strona (dłużnik) jest zobowiązana to świadczenie spełnić.

Stosunek zobowiązaniowy:

- prawa podmiotowe względne

- ściśle oznaczone osoby

- obowiązek oznaczonej osoby do określonego zachowania się

- wynikają z konkretnego stosunku

Stosunek prawno-rzeczowy:

- prawa podmiotowe bezwzględne

- erga omnes

- obowiązek pozostałych do biernego zachowania się (obligacja generalna), np. do powstrzymywania się od naruszania prawa własności

- wynikają ze stosunku abstrakcyjnego, konkretyzują się w chwili naruszenie prawa własności

Dług – obowiązek świadczenia dłużnika, spełnienie zależy od woli dłużnika;

Odpowiedzialność nie zależy od woli dłużnika. Odnosi się do kwestii pokrycia związanego z przymusową realizacją świadczenia. Obejmuje dobra zobowiązanego (dłużnika) lub osoby trzeciej (wyjątkowo). Pokrycie długu, czyli możliwość jego przymusowego spełnienia, np. wyegzekwowanie długu w drodze orzeczenia sądowego, samopomoc, wykonanie zastępcze (art. 479, 480).

1. Odpowiedzialność – wyjaśnij pojęcie; rodzaje odpowiedzialności, ograniczenia odpowiedzialności osobistej.

Odpowiedzialność nie zależy od woli dłużnika. Odnosi się do kwestii pokrycia związanego z przymusową realizacją świadczenia. Obejmuje dobra zobowiązanego (dłużnika) lub osoby trzeciej (wyjątkowo). Pokrycie długu, czyli możliwość jego przymusowego spełnienia, np. wyegzekwowanie długu w drodze orzeczenia sądowego, samopomoc, wykonanie zastępcze (art. 479, 480).

Rodzaje:

1. Odpowiedzialność osobista

Występuje zawsze chyba, że ma charakter zobowiązania naturalnego. Odpowiedzialność ta odnosi się do majątku dłużnika lub osoby trzeciej, która odpowiada z tytułu szczególnego. Jest to odpowiedzialność majątkowa dłużnika będąca gwarancją spełnienia świadczenia. Dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym.

Ograniczenia dot. odpowiedzialności osobistej:

- wysokość odpowiedzialności ogranicza się do określonej kwoty. Istotne tu jest, za co się odpowiada. Dłużnik odpowiada nadal całym swoim majątkiem, ale do ściśle określonej kwoty. Np. ustawowe kumulatywne przystąpienie do długu. Jeżeli nabywcą jest przedsiębiorca, który przystępuje do długu to odpowiada tylko do wartości nabytego przedsiębiorstwa. Art. 103§1 zdanie 1 przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca odpowiada całym swoim majątkiem, ale tylko do wartości spadku. Ważne tu jest, czym się odpowiada. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca odpowiada tylko ze spadku.

- ograniczenia tylko z następstwa

2. Odpowiedzialność rzeczowa

Poprzedzają ją czynności prawno-rzeczowe. Pojawia się przy zabezpieczeniu rzeczy ruchomych lub nieruchomościach. Mają one postać zastawu lub hipoteki. Gwarancją przy zastawie jest określona rzecz ruchoma. Natomiast przy hipotece jest nią nieruchomość. Uprawniony może bezpośrednio zaspokoić się z określonego przedmiotu bez względu na to do kogo należy prawo własności. Prawo to jest skuteczne erga omnes.

Cechy odpowiedzialności rzeczowej:

- realizacja uprawnienia następuje bez względu na to czyją własność stanowi przedmiot obciążony

- obowiązek właściciela rzeczy, który nie jest dłużnikiem osobistym nie polega na świadczeniu. Ma on jedynie znosić to, że wierzyciel może się z rzeczy zaspokoić

- wierzyciel rzeczowy korzysta z pierwszeństwa przed wierzycielami osobistymi

Osobista jest szersza, obejmuje cały majątek, istnieje mniejsze prawdopodobieństwo zaspokojenia, gdyż stan majątku może się zmieniać, nie ma przywileju jednego wierzyciela nad innymi.

1. Jakie relacje zachodzą między długiem a odpowiedzialnością.

Dług wiążemy z dłużnikiem. Jest to obowiązek świadczenia dłużnika zależne od jego woli.

Odpowiedzialność nie zależy od woli dłużnika. Odnosi się do kwestii pokrycia związanego z przymusową realizacją świadczenia. Obejmuje dobra zobowiązanego (dłużnika) lub osoby trzeciej (wyjątkowo). Pokrycie długu, czyli możliwość jego przymusowego spełnienia, np. wyegzekwowanie długu w drodze orzeczenia sądowego, samopomoc, wykonanie zastępcze (art. 479, 480).

Relacja między długiem a odpowiedzialnością

Zasada: terminy te są ze sobą powiązane i występują łącznie.

Wyjątki:

1. W sytuacji, gdy tej relacji w ogóle nie ma (dług bez odpowiedzialności).

Zobowiązania naturalne, cechy ZN:

- ZN zachodzą w sytuacjach:

* gdy roszczenie ulega przedawnieniu art. 411 pkt 3;

* zobowiązania, w których świadczenie czyni zadość ZWS art. 411 pkt 2 (polega na tym, że ustawa mnie to tego nie zobowiązuje, ale czynię to z dobroci serca), np. zobowiązanie alimentacyjne. Jeżeli to świadczenie spełnię to nie mogę żądać jego zwrotu. Można do tej grupy również zaliczyć napiwek.

* zobowiązania z gier i zakładów (art. 413). Do ZN zaliczamy tylko gry i zakłady, które nie są zatwierdzone przez państwo (opatrzone sankcją państwa) i są rzetelne???????

- skutki: przedawnienie - osłabiona zaskarżalność roszczenia, dłużnik musi podnieść zarzut przedawnienia, w innym przypadku sąd uznaje roszczenie wierzyciela; gry, ZWS - niezaskarżalne.

Odpowiedzialność bez długu nie istnieje.

2. Za dług ponosi odpowiedzialność poza dłużnikiem inna osoba, która nie jest dłużnikiem wierzyciela. Przesłanką odpowiedzialności jest cudzy dług, osoba trzecia występuje, jako poręczyciel, musi istnieć umowa poręczenia. Osoba ta (poręczyciel) nie musi spełnić tego świadczenia osobiście.

1. Zobowiązania naturalne (istota, wyraz normatywny w KC – przykłady).

- ZN zachodzą w sytuacjach:

* gdy roszczenie ulega przedawnieniu art. 411 pkt 3;

* zobowiązania, w których świadczenie czyni zadość ZWS art. 411 pkt 2 (polega na tym, że ustawa mnie to tego nie zobowiązuje, ale czynię to z dobroci serca), np. zobowiązanie alimentacyjne. Jeżeli to świadczenie spełnię to nie mogę żądać jego zwrotu. Można do tej grupy również zaliczyć napiwek.

* zobowiązania z gier i zakładów (art. 413). Do ZN zaliczamy tylko gry i zakłady, które nie są zatwierdzone przez państwo (opatrzone sankcją państwa) i nie mogą być nierzetelne.

- skutki: przedawnienie - osłabiona zaskarżalność roszczenia, dłużnik musi podnieść zarzut przedawnienia, w innym przypadku sąd uznaje roszczenie wierzyciela; gry, ZWS - niezaskarżalne.

1. Elementy stosunku zobowiązaniowego (podmioty, przedmiot, treść; przedmiot zobowiązania a przedmiot świadczenia).

Elementy stosunku zobowiązaniowego:

1. Podmioty stosunku cywilnoprawnego,

2. Przedmiot – świadczenie,

3. Treść stosunku - prawa i obowiązki stron.

Zobowiązanie = wierzytelność = dług – z podmiotowego punktu widzenia

Wierzytelność – to prawo podmiotowe wierzyciela wyczerpuje się w jednym albo wielu uprawnieniach, które przyjmują formę roszczeń. W skład mogą wchodzić inne uprawnienia (niż roszczenia), a są to prawa podmiotowe kształtujące (wierzyciel bez udziału dłużnika doprowadza do ukształtowania/zmiany sytuacji prawnej dłużnika, czyli może doprowadzić do zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego bez udziału dłużnika za pomocą oświadczenia woli np. wypowiedzenie umowy).

Roszczenie – określone uprawnienie – podmiot uprawniony może domagać się od konkretnej osoby konkretnego zachowania się.

1. Podmioty stosunku cywilnoprawnego.

Podmioty stosunku zobowiązaniowego:

1. Strona uprawniona - wierzyciel

2. Strona zobowiązana - dłużnik

WYJĄTKI:

3. Z chwilą powstania zobowiązania oznaczony jest tylko wierzyciel, a dłużnika określa się później, np. przyrzeczenie publiczne (nagroda za pomoc w odnalezieniu psa), wystawienie weksla na okaziciela. Zindywidualizowanie następuje najpóźniej w chwili spełnienia świadczenia.

Podmiotem jest każda osoba, która uczestniczy w zobowiązaniu, natomiast stronami są tylko wierzyciel i dłużnik, regułą jest istnienie dwóch stron. Wyjątek stanowią umowy wielostronne, np. umowa o spółkę cywilną.

KOMPLIKACJE PODMIOTOWE:

1. Wielość dłużników bądź wierzycieli, np. udzielenie przez kilka osób pożyczki paru osobom.

2. Dłużnik jest zobowiązany, na podstawie stosunku z wierzycielem, do spełnienia świadczenia na rzecz osoby trzeciej

3. Dłużnik zobowiązuje się do tego, aby osoba trzecia zachowała się w określony sposób na rzecz wierzyciela, art. 391 umowa oświadczenia przez osobę trzecią (umowa gwarancyjna)

4. Dotyczy umowy poręczenia. Obok dłużnika pojawia się ktoś jeszcze. Wobec wierzyciela odpowiada nie tylko dłużnik, ale także poręczyciel. Art. 876. odpowiada ona na podstawie umowy poręczenia

5. Na linii dłużnik - wierzyciel pojawia się osoba trzecia.

a. Dłużnik posługuje się osobą trzecią do spełnienia świadczenia, nie musi spełnić go osobiście.

b. Jakaś osoba działa w stosunku do dłużnika za wierzyciela. W sytuacji, gdy wierzyciel upoważnia określoną osobę do odbioru świadczenia.

6. Więcej stron, np. spółka cywilna.

PRZEDMIOTEM ZOBOWIĄZANIA jest świadczenie. Świadczenie jest to zawsze jakieś zachowanie się, działanie lub zaniechanie. Przedmiotem zobowiązania jest każde zachowanie się dłużnika zmierzające do realizacji godnego ochrony interesu wierzyciela. Oznaczenie tego przedmiotu nie musi mieć miejsca od samego początku. Ale należy podać sposób, w jaki zostanie to świadczenie spełnione.

Czy świadczenie może zostać określone tylko przez jedna stronę?

Istnieją różne wersje, ale przyjmuje się, że strony mogą się umówić, że określenie świadczenia nastąpi tylko przez jedną stronę. Jednak świadczenie to nie może być dowolne. Zmiana musi mieć charakter konstytutywny, czyli raz oznaczone świadczenie nie może zostać zmienione bez zgody drugiej strony.

Świadczenie jest to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania (art. 354), którego to zachowania może domagać się wierzyciel z takim założeniem, że spełnienie tego świadczenia czyni zadość interesu wierzyciela chronionego prawem. Celem zobowiązania jest spełnienie świadczenia. Interes wierzyciela (chroniony prawem) zostanie zaspokojony, jeżeli dłużnik nie wykona świadczenia zgodnie z.... to zobowiązanie gaśnie. Świadczenie musi być obiektywnie możliwe do wykonania.

Przedmiotem świadczenia określa wszelkie dobra, przedmioty, które dot. zachowania się dłużnika.

Stosunki zobowiązaniowe wynikające z umów:

1. Zawsze: essentialia negotii przedmiot świadczenia występuje zawsze - przeniesienie prawa do rzeczy, prawo do utrzymania rzeczy

2. Bez wyróżnienia elementów istotnych: umowa o świadczenie usług np. umowa komisu, umowa agencyjna.

1. Względny charakter więzi prawnej a rozszerzona skuteczność wierzytelności.

Modele zobowiązaniowe:

1. A (tylko dłużnik) ----------- B (tylko wierzyciel) - np. darowizna

2. A (wierzyciel i dłużnik) ----------- B (wierzyciel i dłużnik) np. sprzedaż, zamiana, najem

art. 487§2

art. 455 (wzajemne) bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się po wezwaniu

art. 488 (niewzajemne) świadczenia powinny zostać spełnione równocześnie.

Wyjątki od zasady charakteru wzajemnego:

1. Zwiększona ochrona wierzytelności (rozszerzona skuteczność wierzytelności) chodzi o takie sytuacje, które są związane z bezskutecznością względną.

art. 59 IUS AD REM

- stosunek między wierzycielem a dłużnikiem, który polega na tym, że dłużnik przeniesie własność samochodu na wierzyciela po spełnieniu warunku, ale zanim się on ziści, dłużnik zbywa samochód osobie trzeciej

- wierzyciel jest pokrzywdzony, bo nie można spełnić względem niego świadczenia

- wierzyciel może żądać bezskuteczności umowy między dłużnikiem a osobą trzecią

- można skonstruować pozew wobec dłużnika i osoby trzeciej

- termin prekluzyjny 1 rok

art. 527 i następne ACTIO PAULIANA

- sytuacja, w której dłużnika i wierzyciela łączy stosunek prawny, dłużnik ma obowiązek wpłacenia 75 tys. na rzecz wierzyciela. Dłużnik przenosi na osobę trzecią rzeczy o wartości 100 tys. i dłużnik staje się niewypłacalny lub staje się niewypłacalny w większym stopniu.

- wierzyciel pozywa tylko osobę trzecią

- termin 5 lat

Zwiększona ochrona ma również miejsce przy najmie, dzierżawie, umowie dożywotniej -------- skuteczność tych praw wobec dalszego nabywcy, art. 478§1, 694, 690, 694, 910. 690 i 694 zwiększona ochrona praw, taka jak właściciel.

2. Niektóre prawa względne uzyskują zwiększoną ochronę przez wpisanie jej do księgi wieczystej, np. prawo odkupu, pierwokupu, roszczenie o przeniesienie własności

1. Pojęcie i rodzaje świadczenia.

Świadczenie jest to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania (art. 354), którego to zachowania może domagać się wierzyciel z takim założeniem, że spełnienie tego świadczenia czyni zadość interesu wierzyciela chronionego prawem. Celem zobowiązania jest spełnienie świadczenia. Świadczenie musi być obiektywnie możliwe do wykonania.

Rodzaje świadczeń:

1. jednorazowe, ciągłe, okresowe:

- jednorazowe – gdy do spełnienia świadczenia wymagane jest w zasadzie jednorazowe zachowanie się dłużnika;

- ciągłe – do spełnienia świadczenia wymagane jest zachowanie się człowieka przez pewien czas i gdy ze względu na rodzaj czynności wskazanej w treści stosunku prawnego, nie może być ono wykonane jednorazowo;

- okresowe – w ramach jednego i tego samego stosunku zobowiązującego dłużnik musi spełnić wiele świadczeń jednorazowych, np. w postaci pieniędzy lub rzeczy oznaczonych rodzajowo; powtarzanie się kolejnych świadczeń w regularnych odstępach czasu – przykład: zapłata czynszów w umowach najmu, zapłata rent, zapłata odsetek od kapitału;

b) podzielne i niepodzielne:

- podzielne – świadczenie ma charakter podzielny jeżeli może być spełnione częściowo bez zmiany jego przedmiotu lub wartości; np. zapłata sumy pieniężnej;

- niepodzielne – świadczenie nie może być spełnione częściowo, zobowiązania, w których świadczenia są niepodzielne stanowią zawsze jedną całość; np. przeniesienie własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości np. maszyny, zwierzę, lokal.

c) oznaczone indywidualnie i rodzajowo – podział ten ma szczególne znaczenie gdy chodzi o wykonanie zastępcze – w przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości, nie ma możliwości zastąpienia przedmiotu świadczenia.

- oznaczone indywidualnie – tj. co do tożsamości, rzecz jest określona według przymiotów właściwych tylko jej samych, co uniemożliwia zastąpienie inną rzeczą

Art. 478. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości, dłużnik będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, chyba że utrata lub uszkodzenie nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym.

Przykłady: np. przedmiotem sprzedaży jest zabudowana działka w miejscowości X przy ul. Y nr 10,

oznaczone konkretnie zwierzę.

- oznaczone rodzajowo – tj. oznaczone co do gatunku; wskazanie cech rzeczy, które można przypisać na ogół właściwościami większej grupy rzeczy,

Przykłady: 1 wagon żwiru, 10 ton buraków cukrowych, 20 worków cementu.

1. świadczenie pieniężne – szczególny rodzaj świadczenia, mamy z nim do czynienia w:

- zobowiązaniach pieniężnych – jako świadczenie podstawowe według treści stosunku prawnego, a przedmiotem świadczenia jest wtedy określona wartość ekonomiczna pod postacią sumy pieniężnej. Przykład: zobowiązanie, w którym dłużnik z tytułu pożyczki ma zapłacić wierzycielowi albo 20 tys. zł. Albo 5 tys. euro itp.

• pieniądz jest miernikiem wartości i spełnia funkcje zamiany i zapłaty,

• zasada nominalizmu pieniężnego – według tej zasady wykonanie zobowiązania pieniężnego, które polega na zapłaceniu sumy nominalnej, następuje bez względu na wzrost lub spadek siły nabywczej pieniądza,

• zasada waloryzacji – przeciwieństwo zasady nominalizmu pieniężnego – ma szczególne znaczenie przy ochronie interesów wierzyciela bądź dłużnika, waloryzacja świadczenia w przypadku, gdy siła nabywcza pieniądza maleje lub wzrasta, będzie polegać na ustaleniu zniżki lub dopłaty do sumy nominalnej, ma ona miejsce na ogół z inicjatywy ustawodawcy.

- charakterze zastępczym i w zobowiązaniach niepieniężnych – w przypadku gdy chodzi o naprawienie szkody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia;

Odsetki – wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych tylko rodzajowo i zostają one obliczone według pewnej stopy procentowej. Mają charakter uboczny względem świadczenia głównego. Podstawowe znaczenie w praktyce mają odsetki pieniężne.

Suma odsetek zależy od:

- wielkości stopy procentowej; zakaz tzw. anatocyzmu, czyli zakaz umawiania się z góry o zapłatę odsetek od zaległych odsetek;

- wielkości długu głównego,

- czasu trwania długu lub czasu opóźnienia w jego uregulowaniu – termin płatności odsetek jest określany przez źródło, z którego wywodzi się tytuł do ich pobrania;

Obowiązek zapłaty odsetek musi mieć podstawę (art. 359§1k.c.) w:

- czynności prawnej – z reguły w umowie,

- ustawie,

- orzeczeniu sądu,

- decyzji innego właściwego organu.

• odsetki zwykłe – wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub obracanie własnymi pieniędzmi w cudzym interesie; mają charakter kredytowy;

• odsetki za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego – przyjmują formę quasi-odszkodowania,

1. Wielość wierzycieli i dłużników.

Z reguły w stosunku zobowiązaniowym miejsce strony uprawnionej zajmuje jeden wierzyciel, a po zobowiązanej jeden dłużnik.

Wielość wierzycieli i/lub dłużników występuje w przypadku, gdy po stronie uprawionej znajduje się więcej wierzycieli, lub po stronie zobowiązanej więcej dłużników. Regułą podstawową jest, że zobowiązanie powinno podzielić się wówczas na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli i dłużników – reguła jest możliwa tylko w przypadku zobowiązań podzielnych.

W przypadku wielości wierzycieli i dłużników kodeks cywilny rozróżnia:

• zobowiązanie podzielne – możliwe, gdy świadczenie jest podzielne, czyli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości (art. 379k.c.)

W przypadku świadczenia podzielnego oraz istnienia po stronie wierzycieli lub dłużników większej liczy podmiotów, wierzytelność i dług dzielą się na tyle niezależnych od siebie części ilu jest wierzycieli lub dłużników – art. 379§1k.c.

Nierówny podział świadczenia może wynikać m.in.:

- z woli stron,

- z przepisów ustawy (np. przepisów prawa spadkowego).

• zobowiązanie niepodzielne – to zobowiązanie nigdy nie dzieli się na części.

Należy odróżnić:

1. przypadek, gdy jest kilku współdłużników związanych do świadczenia niepodzielnego – każdy z współdłużników odpowiada za całość długu, a wierzyciel może żądać całości świadczenia od wszystkich dłużników łącznie bądź od każdego z osobna. Zaspokojenie wierzyciela przez jednego dłużnika zwalnia pozostałych. Przy tym zobowiązaniu korzysta się z przepisów dot. odpowiedzialności dłużników solidarnych. Natomiast gdy świadczenie przestanie być niepodzielne ustaje konieczność stosowania przepisów o solidarności.

2. sytuację, gdy jest kilku wierzycieli do otrzymania świadczenia niepodzielnego – każdy z wierzycieli może żądać spełnienia całego świadczenia – art. 381§1k.c. Upoważnienie do żądania i odebrania przez jednego wierzyciela nie obejmuje uprawnienia do zwolnienia dłużnika z długu ze skutkiem dla pozostałych wierzycieli – art. 382§1k.c. Natomiast gdy jeden z wierzycieli przyjął świadczenie niepodzielne to jest zobowiązany wobec pozostałych wierzycieli na tych samych zasadach co wierzyciel solidarny – art. 383k.c.

• zobowiązanie solidarne – jest to zobowiązanie niezależne od podzielnego lub niepodzielnego charakteru świadczenia; solidarność charakteryzuje się tym, że chociaż przedmiot świadczenia może być podzielny, zarówno odpowiedzialność każdego z dłużników jak i uprawnienie każdego z wierzycieli, całość świadczenia jest należna każdemu z wierzycieli od każdego z dłużników.

Źródła zobowiązań solidarnych:

- z czynności prawnej, np. z umowy, z jednostronnej czynności prawnej (np. przyrzeczenie publiczne); solidarność może być zastrzeżona albo w sposób wyraźny, albo w sposób dorozumiany;

- z ustawy, wszystkie wypadki solidarności wynikającej z ustawy dotyczą solidarności biernej;

Można wyróżnić solidarność czynną i bierną.

1. Solidarność bierna, solidarność czynna.

1. Solidarność bierna – solidarność dłużników – art. 366 k.c. – polega na tym, że każdy z dłużników zobowiązany jest wobec wierzyciela do spełnienia całego świadczenia, zaś wierzyciel może żądać spełnienia całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Zaspokojenie wierzyciela przed jednego z dłużników zwalnia pozostałych.

roszczenia regresowe (zwrotne) pomiędzy dłużnikami solidarnymi – dłużnikowi, który spełnił świadczenie przysługuje roszczenie do pozostałych o zwrot części tego świadczenia, jaka na nich przypada – art. 376§1. Istnienie i zakres tych roszczeń zależy od treści stosunku prawnego istniejącego pomiędzy nimi określone przez umowę, orzeczenie sądowe lub ustawę.

1. Solidarność czynna – solidarność wierzycieli – art. 367k.c. – każdy z wierzycieli osobno, kilku z nich, albo wszyscy razem mogą żądać od dłużnika spełnienia świadczenia w całości lub w części, zaś spełnienie świadczenia do rąk któregokolwiek z wierzycieli powoduje, że zobowiązanie w całości lub w części wygasa w stosunku do wszystkich wierzycieli.

roszczenia regresowe (zwrotne) pomiędzy wierzycielami solidarnymi– art. 378k.c. - o ich istnieniu i zakresie decyduje treść zachodzącego między nimi stosunku prawnego – treść określa przede wszystkim umowa, orzeczenie sądowe lub ustawy. W razie wątpliwości dotyczących podziału wierzyciel solidarny, który otrzymał świadczenie zobowiązany jest do zaspokojenia pozostałych wierzycieli w częściach równych.

1. Pojęcie umowy (tzw. ogólne typy umów, zawarcie umowy, treść, forma, granice swobody),

Umowy

Pojęcie - Umowa jest czynnością prawną, czyli stanem faktycznym, w którego skład wchodzą, co najmniej dwa oświadczenia woli, które zmierzają do wywołania skutków prawnych w postaci powstania, zmiany lub wygaśnięcia (ustania) stosunku prawnego. W skład tego stanu faktycznego mogą wchodzić także inne elementy, np. wydanie rzeczy (nie jest obowiązkiem tylko ma charakter konstytutywny), wpis do księgi wieczystej. Z umową ustawa wiąże skutki prawne wyrażone w samej umowie, a także te, które wynikają z ustawy, ZWS lub zwyczajów (art. 56).

Ogólne postacie umów (warunkują charakter prawny umowy):

1. Konsensualne, realne np. użyczenie, zadatek

2. Umowy jednostronnie zobowiązujące, wielostronnie zobowiązujące

3. Odpłatne - obie strony uzyskują korzyść, nieodpłatne - darowizna, użyczenie rzeczy, słabsza ochrona umowy pod tytułem darmym

4. Umowy wzajemne są szczególnym rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących, art. 487§2 - świadczenie jednej strony odpowiada świadczeniu drugiej strony (ekwiwalentność świadczeń). Ekwiwalentność jest to więź (do ut des) daję żebyś dał.

* Umowy nazwane z samej definicji należą do umów wzajemnych: sprzedaż, zamiana, najem.

* Elementy przedmiotowo istotne wykluczają wzajemność świadczeń, np. darowizna.

* W tych umowach ustawodawca nie narzuca stronom czy dana umowa jest wzajemna bądź nie, np. umowa zlecenia, przechowania.

* Essentialia negotii - wskazują na obowiązek świadczenia dwóch stron, ale umowy te nie mają charakteru wzajemnego nawet, jeżeli są odpłatne, np. pożyczka, oprocentowane kredyty.

5. Zobowiązujące, rozporządzające, o podwójnym skutku

* zobowiązujące - zobowiązują strony do świadczenia

* rozporządzające - nie zobowiązują do świadczenia tylko bezpośrednio wywołują skutki prawne, prowadzą do przeniesienia, ograniczenia, zniesienia prawa podmiotowego.

* o podwójnym skutku - wywołują skutek zobowiązująco - rozporządzający. Umowa zobowiązująca wywołuje skutki (równocześnie) rozporządzające powodujące przeniesienie, obciążenie, ograniczenie lub zniesienie prawa podmiotowego, np. art. 155§1, 510, 1025.

art. 155§1 sprzedaż - zawarcie umowy (rzecz oznaczona, co do tożsamości) przez zgodne oświadczenie woli zobowiązując się do przeniesienia własności oraz wydania rzeczy. Samo zawarcie umowy powoduje prześnienie prawa własności. W przypadku rzeczy gatunkowych lub wykonania rzeczy przyszłych........ Strony mogą wyłączyć podwójny skutek czynności prawnej poprzez zawarcie w umowie adnotacji na to wskazującej.

6. Kauzalne, abstrakcyjne

Kauzalność formalna - kauza musi zostać wymieniona w czynności prawnej. Musi zostać wymieniona za pomocą formuły: x przenosi na y prawo własności nieruchomości abc na podstawie aktu notarialnego xxxx.

Kauzalność materialna - kauza musi istnieć

7. Umowa losowa - jej istotą jest to, że istnienie, zakres lub rozmiar świadczenia zależy od przypadku, np. umowa z gier i zakładów, umowa dożywotnia, umowa ubezpieczenia, umowa dożywotniej renty.

Umowa warunkowa - warunek jest elementem fakultatywnym, zawarcie tej umowy bez warunku jest możliwe.

Treść i forma umów

Treść umowy – art. 353¹k.c. strony mają do swobodnego wyboru możliwości:

• przyjęcie jakiejkolwiek modyfikacji określonego typu umowy uregulowanej normatywnie;

• zawrzeć umowy nazwanej z jednoczesnym wprowadzeniem do niej pewnych odmienności;

• zawrzeć umowę nienazwaną, której treść ukształtują one całkowicie według swego uznania;

Forma umów – jeżeli z mocy ustawy lub woli stron nie wynika nic innego, umowa może być zawarta w dowolnej formie.

Wyjątki - formy szczególne:

Zastrzeżenie formy:

1. ad solemnitatem – pod rygorem nieważności (niezachowanie tej formy pociąga za sobą nieważność czynności prawnej)

Przykłady: forma pisemna – dla oświadczenia poręczyciela przy umowie poręczenia (art.876k.c.);

Forma notarialna – dla umowy przenoszącej własność nieruchomości,

Pismo z datą pewną – dla ustanowienia zastawu na prawie (art.329§1); dla testamentu,

1. ad probationem – dla celów dowodowych – dot. przelewu wierzytelności stwierdzonej pismem (art.511k.c.), umowy ubezpieczenia (art.809§1), umowy spółki (art.860§2);

2. ad eventum – dla osiągnięcia określonych skutków – dotyczy umowy agencyjnej (art. 761⁷k.c.); umowy najmu (art. 660k.c.); (art. 390) umowa przyrzeczona;

Zasady swobody umów i jej ograniczenia

• Swoboda dokonywania czynności prawnych, której zakres różni się w zależności od działu prawa cywilnego, najpełniej realizowana jest w prawie zobowiązań. Oznacza ona możliwość kształtowania nie tylko treści i celu, które z umów wynikają, ale i powoływania do życia umów nieuregulowanych w kodeksie cywilnym.

• W prawie rzeczowym ograniczenia dotyczące powoływania do życia stosunków prawnych, które mają źródła pozwalają na tylko takie, które są wymienione w ustawie. Art. 244k.c.

• W prawie spadkowym oraz rodzinnym dozwolone są czynności prawne zawarte w ustawie, brak umów nienazwanych;

• art. 353¹k.c. treść lub cel nie mogą sprzeciwiać się:

- właściwości (naturze) stosunku,

- ustawie,

- zasadom współżycia społecznego.

1. Umowy a osoba trzecia (umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, umowa o spełnienie świadczenia przez osobę trzecią, umowa o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia)

1. umowa o spełnienie świadczenia przez osobę trzecią; art. 391k.c. – w umowie pomiędzy stronami może zostać zamieszczone przyrzeczenie, że osoba trzecia zaciągnie wobec jednego z kontrahentów zobowiązanie lub spełni świadczenie, ale wobec tej osoby trzeciej nie wynikną żadne obowiązki i ten, kto uzyskuje przyrzeczenie od swego kontrahenta nie na bywa wobec osoby trzeciej żadnych uprawnień.

2. umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia; art.392k.c. – umowa pomiędzy stronami może przewidywać, że osoba trzecia będące wierzycielem jednej z nich nie będzie dochodzić od dłużnika świadczenia, umowa taka obowiązuje tylko strony, które ją zawarły, wierzyciel nie bierze w niej udziału.

Skutki:

- gdy dłużnik jest zobowiązany do zaspokojenia swojego wierzyciela we właściwym terminie, może domagać się od swego kontrahenta by podjął starania w kierunku uwolnienia go od obowiązku świadczenia.

- gdyby wbrew zwolnieniu dłużnika z długu nie nastąpiło i byłby on niezaspokojony on przez swego wierzyciela to osoba trzecia będzie zobowiązana do naprawienia szkody obejmującej to co dłużnik stracił i czego nie uzyskał w następstwie niezwolnienia z zobowiązania wobec wierzyciela.

- odpowiedzialność osoby trzeciej wobec dłużnika ma charakter odszkodowawczy;

Przykład: w razie odmowy przez wierzyciela wyrażenia zgody na długu – art. 519§2 pkt.2 k.c.

1. umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej; art.393k.c. – jedna ze stron zobowiązuje się wobec drugiej spełnić należne jej świadczenie na rzecz osoby trzeciej, niebiorącej udziału w umowie; jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, tylekroć osoba ta może żądać spełnienia zastrzeżonego świadczenia bezpośrednio od dłużnika.

Dłużnik może bronić się zarzutami wynikającymi z treści umowy zarówno przeciwko wierzycielowi jak i przeciwko osobie trzeciej – art. 393§3

Porozumienie wierzyciela i dłużnika co do spełnienia świadczenia na rzecz osoby trzeciej może przybierać jeden z dwóch kształtów prawnych:

• właściwiej umowy na rzecz osoby trzeciej, z której wynika dla tej osoby uprawnienie żądania od dłużnika , ażeby spełnił świadczenie na jej rzecz;

• niewłaściwej umowy na rzecz osoby trzeciej, z której wynika dla tej osoby trzeciej jedynie upoważnienie do przyjęcia świadczenia dłużnika ze skutkiem zwalniającym go wobec wierzyciela – ta postać umowy może zostać ukształtowane przez odpowiednie postanowienie;

1. Zasada swobody umów (sensu largo i sensu stricto); ograniczenia swobody stron w kształtowaniu treści i celu umowy.

Zasada swobody umów

1. Możliwość powołania do życia umów nienazwanych - ustawa nas nie ogranicza, co do typów umów

2. Istnieje duża możliwość modyfikowania skutków wynikających z ustawowo regulowanych umów. W KC większość przepisów, które dotyczą kwestii zobowiązujących ma charakter ius dispositivi.

Prawo rodzinne, rzeczowe, spadkowe

1. Powoływanie tylko takich stosunków, jakie są wymienione w ustawie

2. Więcej ograniczeń w zakresie prawno - rzeczowym, jeżeli dochodzi chodzi o treść

Zasada swobody umów rozumiana wąsko oznacza tylko treść i cel umowy, natomiast szeroko brana jest pod uwagę nie tylko treść i cel umowy, ale także czy ją zawrzeć, z kim, o co, w jakiej formie.

Ograniczenia podmiotowe:

np. jeżeli chcemy zawrzeć umowę o ubezpieczenie to tylko z ubezpieczycielem.

Sposób: aukcja, przetarg, oferta, negocjacje.

Nieważność bezwzględna - czynność taka nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych.

Treść i cel nie mogą być sprzeczne z:

* naturą stosunku prawnego

* z ustawą (przepisy ius cogens, ius dispositivi, semiimperatywne)

* ZWS - chodzi tu o słuszność kontraktowania, czyli równomierny rozkład uprawnień i obowiązków w stosunku prawnym.

1. Wzorce umowne (pojęcie, związanie wzorcem); niedozwolone postanowienia umowne i szczególna ochrona konsumenta,

wzorce umowne – art. 384 i n.k.c.– szablony, formularze, tzw. umowy standardowe, odzwierciedlają one treść prawną wszystkich lub tylko najważniejszych elementów mającego powstać umownego stosunku prawnego; wzorce mają charakter uniwersalny i dotyczą wszelkich postaci obrotu: powszechnego (może się nimi posługiwać także nieprofesjonalista), mieszanego gdy chodzi o umowy z udziałem konsumentów (art. 385¹-385³k.c.) oraz profesjonalnego;

Związanie wzorcem – art. 384§1 i 2 – „związanie drugiej strony” przez wzorzec następuje na podstawie zgody (consensus) tejże strony na zawarcie umowy na zasadach wzorca. Wzorce umowne kształtują treść umowy w takim samym charakterze jak oświadczenia woli;

Warunki skutecznego związania wzorcem:

- doręczenie wzorca przy zawarciu umowy – musi poprzedzać sam moment dojścia umowy do skutku: wyjątkowa sytuacja – art. 384§4 – sytuacja, w której jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej – obowiązek dostarczenia wzorca przed zawarciem umowy w taki sposób aby druga strona mogła wzorzec ten przechowywać i odtwarzać.

- wyłączenie wymagania doręczenia wzorca – sytuacje, gdy używanie wzorca jest zwyczajowo przyjęte w stosunkach danego rodzaju, a druga strona mogła z łatwością dowiedzieć się o jego treści – 384§2k.c.

Wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego (art.384¹k.c.) o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę o ile zostały zachowane wymagania zawarte w art.384 tj. konieczne jest dostarczenie wzorca drugiej stronie;

Niedozwolone postanowienia umowne/niedozwolone klauzule umowne – są to takie klauzule, które naruszają zasadę wzajemnego zaufania, powodują istotną i nieusprawiedliwioną dysproporcję umownych praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta – art. 385¹k.c.; dotyczą umów zawieranych z udziałem konsumentów;

Niedozwolony charakter klauzul umownych zależy od wspólnego zaistnienia dwóch przesłanek:

- sprzeczności z dobrymi obyczajami,

- rażącego naruszenia interesów konsumenta.

- art. 385³k.c. – katalog niedozwolonych postanowień umownych:

Szczególna ochrona konsumenta.

Konsument – art. 22¹k.c. – osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niewiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową; konsumentem będzie ten, kto w odniesieniu do świadczenia oferowanego przez profesjonalistę w ramach konkretnego stosunku umownego nie jest profesjonalistą;

Art. 385³. – katalog niedozwolonych postanowień umownych, który możemy sklasyfikować w trzech grupach:

1. klauzule odnoszące się do zawarcia i wykonywania umowy m.in. uzależnia zawarcie umowy od zawarcia innej umowy (pkt. 7) , podane punkty w katalogu: 3,4,5,7,8,12,18,20;

2. postanowienia dotyczące zmiany umowy, rozwiązania umowy lub odstąpienia od niej, przykładowo; pkt. 14 – pozbawienie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia, inne: pkt. 15,10, 17,

c) postanowienia dotyczące zakresu odpowiedzialności stron: pkt. 1, 2,16,21,22

Skutki wprowadzenia do umowy niedozwolonych postanowień.

W myśl art. 385¹k.c. – postanowienia umowy zawieranej z konsumentem należące do kategorii niedozwolonych klauzul umownych nie wiążą go, w pozostałym zakresie strony są związane postanowieniami umowy – art. 385¹§2k.c.

1. Dodatkowe zastrzeżenia umowne (kara umowna, zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępne)

Dodatkowe zastrzeżenia umowne (związane z odpowiedzialnością)

1. Zadatek – (394) jest to określona kwota pieniędzy przekazywana przy zawarciu umowy (w chwili jej zawarcia). Znaczenie:

   • Zaliczka

   • Kaucja

   • Znak zawarcia umowy

   • Zadatek

Wysokość zadatku – niewielki ułamek świadczenia pieniężnego. Możliwy jest zadatek większej części kwoty ostatecznej, ale nie może jej przewyższać.

Skutki zadatku, które mają miejsce w sytuacji, gdy zobowiązanie nie zostało wykonane z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

• Jeśli go otrzymałam to mogę go zatrzymać

• Jeśli go dałam mogę żądać jego zwrotu

Zadatek jest surogatem późniejszego odszkodowania.

1. Umowne prawo odstąpienia (łączy się z zasadą pacta sund servanda) umowa nie może zostać rozwiązana arbitralnie przez jedną ze stron. Strony mogą zastrzec umowne prawo odstąpienia – jedna lub dwie strony mogą odstąpić od umowy nie muszą tego uzasadniać. Aby tą instancję ograniczyć to ustawa wprowadza określony termin w ciągu którego strony mogą odstąpić od umowy.

1. lex commissoria – umowne prawo odstąpienia, jego źródłem może być ustawa lub umowa, w przypadku umowy strony mogą nie podawać przyczyny, ale musi być zastrzeżony termin (nie dłużej niż 5 lat na odstąpienie); zastrzeżenie, że strona może odstąpić od umowy, jeżeli druga strona nie spełni świadczenia lub spełni je nienależycie – uwarunkowane prawo odstąpienia;

art. 471 oraz 492 k.c.

1. odstąpienie – wywołuje skutki z mocą wsteczną, od chwili zawarcia umowy – zwrot wzajemnych świadczeń,

1. wypowiedzenie – charakterystyczne dla umów o charakterze ciągłym, powoduje skutki na przyszłość od chwili złożenia oświadczenia woli,

2. odstępne – art. 396k.c. – uzgodnione przez strony kwota pieniężna, od której zapłaty uzależniają one poprzez odrębne zastrzeżenie umowne, możliwość skorzystania z umownego prawa odstąpienia, wręczenie pewnej kwoty pieniężnej – skuteczne w chwili wpłaty odstępnego;

3. kara umowna – wynika z umowy, obowiązek zapłacenia kary umownej może wynikać tylko z zastrzeżenia umownego; dotyczy zobowiązań niepieniężnych, ma charakter zobowiązania ubocznego – dzieli losy zobowiązania głównego, stanowi surogat zobowiązania;

Kary umownej można żądać tylko wtedy, gdy dłużnik ponosi odpowiedzialność za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie świadczenia. Kara umowna ma charakter wyłączy, ale charakter można zmienić w drodze umowy.

Modyfikowanie wysokości kary umownej – jeżeli kara umowna została raz zastrzeżona a zdarzenie, które uzasadniało jej zapłatę nastąpił, to kodeks dopuszcza w dwóch przypadkach (art. 484§2k.c.):

• gdy zobowiązanie w znacznej części zostało wykonane – co oznacza zaspokojenie w istotnym zakresie interesu wierzyciela.

• Gdy kara jest rażąco wygórowana.

1. Odstąpienie a wypowiedzenie

Odstąpienie wywołuje skutki z mocą wsteczną, od chwili zawarcia umowy – zwrot wzajemnych świadczeń.

Wypowiedzenie jest charakterystyczne dla umów o charakterze ciągłym (np. najem, dzierżawa), powoduje skutki na przyszłość od chwili złożenia oświadczenia woli, wypowiedzenie bądź znosi na przyszłość stosunek, bądź to oznacza termin spełnienia świadczenia dotąd nieoznaczony.

1. Umowa przedwstępna (pojęcie, termin, skutek słabszy, skutek silniejszy)

Umowa przedwstępna - zawierana, gdy niezwłoczne zawarcie umowy ostatecznej nie jest możliwe. Może mieć charakter umowy jednostronnie lub dwustronnie zobowiązującej.

Przesłanki ważności umowy przedwstępnej

1. Termin, w którym ma być zawarta umowa ostateczna, nie musi zostać określony w umowie przedwstępnej.

2. Skutki umowy przedwstępnej:

* słabszy

* silniejszy

Upoważnienie przemienne oznacza, że osoba uprawniona może wybrać świadczenie o skutku słabszym lub silniejszym. Jeżeli kontrahent uchyla się od zawarcia umowy to może wystąpić o naprawienie szkody ze względu na negatywne skutki umowy (słabszy). Bądź wystąpienie do sądu o zawarcie umowy przyrzeczonej. Forma umowy przedwstępnej ma formę ad eventum. O odszkodowanie można wystąpić zawsze. Na drogę sądową nie zawsze. Aby było możliwe zrealizowanie skutku silniejszego to umowa przedwstępna musi czynić zadość WSZELKIM przesłankom umowy ostatecznej. Czynność prawna (ad eventum) jest ważna, ale nie wywołuje wszystkich skutków bądź wywołuje inne.

Sprzedaż nieruchomości - strony zawarły umowę przedwstępną w formie pisemnej zwykłej. Czynność prawna jest ważna, ale strona nie może wystąpić na drogę sądową.

Legitymacja czynna - osoba uprawniona

Legitymacja bierna - osoba zobowiązana

Wyrok zastępuje oświadczenie woli, ma charakter konstytutywny, wywołuje skutki prawne po uprawomocnieniu się orzeczenia.

1. Cupla in contrahendo

art. 72§2 culpa in contrahendo

Jest to wina przy negocjowaniu. Dotyczy stanu, który poprzedza zawarcie umowy, związany jest ze wszystkimi sytuacjami, w których umowa nie została zawarta lub została zawarta, ale okazała się nieważna. Chodzi tu o umowę w trakcie prowadzenia negocjacji.

Regulacje szczególne: 39, 103§2, 387§2, 390§2 - kończą się one odpowiedzialnością w zakresie tzw. negatywnego interesu umowy.

Instytucja ta ma charakter deliktowy.

Pojawiają się wątpliwości:

1. culpa in contrahendo rozpatrujemy w całości na podstawie art. 72§2, jest to pełna norma, czyli muszą się spełnić tylko przesłanki z tego art., wina nie jest wymagana.

2. Należy rozpatrywać culpa in contrahendo w zw. z art. 415, w połączeniu z winą.

Negocjacje to wzajemne oddziaływania stron w celu zawarcia umowy. W toku prowadzenia negocjacji strony nie są związane swoimi oświadczeniami woli i mogą one w każdym momencie zerwać negocjacje. Strony powinny rozpocząć i prowadzić negocjacje z uwzględnieniem dobrych obyczajów, strony powinny mieć zamiar zawarcia umowy.

Niedozwolone jest:

* odstąpienie od umowy bez podania powodu, podczas bardzo zaawansowanych negocjacji

* odstąpienie od umowy z błahego powodu

* celowe opóźnienie negocjacji

Jeżeli przesłanki się spełnią to istnieje obowiązek naprawienia szkody, która ogranicza się do negatywnego interesu umowy. Chodzi tu o to, że druga strona nie poniosłaby szkody podejmując negocjacje, co by ta strona miała gdyby nie podjęła tych negocjacji.

Szkoda podlega naprawieniu:

1. Strata rzeczywista - koszty ekspertyz

2. Utracone korzyści - nie takie, jakie są po zawarciu umowy

art. 72¹ dot. ochrony informacji poufnych. Zawierane jest porozumienie, czyli umowa. Niezachowanie się do takiego, jakie wskazuje umowa.

Regulacja ogólna:

• art. 72§2, art. 415

Regulacja szczególna:

• art. 39§1, art. 103§3, art. 390§1, art. 387§2

Różnice w orzecznictwie:

1. Wystarczający jest art. 72§2k.c.

2. Najpierw należy wziąć przesłankę winy z art. 415 a potem dopiero art. 72§2, w tym przypadku pojawia się konieczność wykazania winy.

1. Zasady wykonania zobowiązania (ogólne i szczegółowe - charakterystyka),

1. Zasada realnego wykonania zobowiązania (umów należy dotrzymywać)

2. Obowiązek współdziałania wierzyciela z dłużnikiem

3. Obowiązek zachowania staranności przy wykonaniu zobowiązania

4. Kto, komu, co (przedmiot), gdzie, kiedy – kryteria według, których oceniamy czy zobowiązanie zostało prawidłowo wykonane.

Ad.1 – 3 ogólne, ad. 4 – szczególne.

1. Ogólne zasady wykonania zobowiązania

1. Zasada pacta sunt servanda,

2. Zasada realnego wykonania zobowiązania,

3. obowiązek współdziałania dłużnika i wierzyciela,

4. obowiązek zachowania należytej staranności przy wykonywaniu zobowiąznania.

1. Zasada pacta sunt servanda i zasada realnego wykonania zobowiązania

Zasada realnego wykonania zobowiązania (umów należy dotrzymywać) – zobowiązanie musi być wykonane zgodnie z jego przeznaczeniem (treścią). Jaka jest treść zobowiązania? --- art. 56, czynność prawna nie wywołuje tylko skutków wynikających z umowy, ale także z ustawy, ZWS oraz zwyczajów. Art. 65 – wykładnia oświadczenia woli.

Czy istnieją sytuacje, w których mimo umówienia się o konkretną rzecz, strony mogą świadczyć coś innego? – Zasadą jest, że nie mogą tego uczynić, ale gdy strony zawrą porozumienie (podpisując aneks) mogą to zrobić.

Klauzula rebus sic stantibus – możliwa jest modyfikacja zobowiązania przez sąd w granicach tej klauzuli. Istnieją wyjątki:

Duża - art. 357

Mała – art. 358

Malutkie – w umowach szczególnych, np. art. 700 umowa dzierżaw

Wyjątki od zasady realnego wykonania zobowiązania, czyli kiedy dłużnik nie musi spełnić zobowiązania;

a)duża klauzula rebus sic stantibius art. 357¹k.c.

treść zobowiązania to jest to, co strony oświadczyły

b)mała klauzula – waloryzacja sądowa

W sytuacjach nadzwyczajnych sąd może ingerować w treść zobowiązania i je modyfikować.

Np. art.700k.c. – wyzysk.

1. Zasada dotycząca obowiązku współdziałania wierzyciela przy wykonaniu zobowiązania i konsekwencje naruszenia tego obowiązku

Obowiązek współdziałania wierzyciela.

Jeżeli wierzyciel nie dokonuje czynności koniecznych aby dłużnik wykonał zobowiązanie to wierzyciel popada w zwłokę.

1. Zasada dotycząca obowiązku działania z należytą starannością (art. 472 w zw. Z art. 355 KC)

Obowiązek zachowania należytej staranności.

Należyta staranność – staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju np. dla architektów, dla lekarzy; przy wykonaniu zobowiązania.

1. Szczegółowe zasady wykonania zobowiązania (kto, komu, gdzie, kiedy, jak)

KTO – dłużnik może wykonać swe świadczenie osobiście, ale nie jest to jego obowiązek. Gdy dłużnik do wykonania świadczenia upoważni inną osobę, czyni to na własne ryzyko, odpowiadając jak za własne.

Wyjątki: 1. Jeżeli strony się umówiły

2. Dłużnik może powierzyć wykonanie świadczenia, gdy wynika to ze zwyczajów.

3. Jeżeli wynika to z charakteru świadczenia.

Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia, która działa w imieniu dłużnika, jeżeli wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia to popada w zwłokę. Co do zasady może on odmówić, gdy osoba działa w imieniu dłużnika, ale bez jego wiedzy. Wyjątek! Gdy dotyczy to świadczeń pieniężnych to osoba trzecia może spełnić świadczenie nawet bez wiedzy dłużnika.

KOMU – Należy spełnić świadczenie do rąk osoby uprawnionej, czyli wierzyciela. Po spełnieniu świadczenia zgodnie z treścią to zobowiązanie gaśnie. A jeżeli dłużnik spełni świadczenie do rąk osoby, która nie jest uprawniona to zobowiązanie nie wygasa, dłużnik musi spełnić świadczenie jeszcze raz. Wyjątek! W sytuacji, gdy dłużnik spełni świadczenie do rąk osoby nieuprawnionej, a ta przekaże świadczenie wierzycielowi. Dłużnik zostaje zwolniony ze zobowiązania tylko w zakresie w jakim wierzyciel został zaspokojony.

PRZEDMIOT – zgodny z treścią zobowiązania i rzecz średniej jakości.

Przedmiot świadczenia – Jeżeli całe świadczenie jest wymagalne, a dłużnik spełni je tylko w części to zasada jest taka, że wierzyciel musi przyjąć częściowe świadczenie, nie może odmówić.

Wyjątek! Wierzyciel może odmówić, gdy przyjęcie tego świadczenia narusza jego interes, np. gdy świadczenie jest niepodzielne.

GDZIE – miejsce spełnienia świadczenia może wynikać z:

• Umowy

• Ustawy

• Właściwości świadczenia

Reguły dotyczące spełnienia świadczenia:

- świadczenie mające charakter niepieniężny – w miejscu zamieszkania lub siedziby dłużnika, siedziba przedsiębiorstwa. Dług ten ma charakter odbiorczy.

- świadczenie pieniężne – w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela. Jest to dług odbiorczy.

KIEDY – źródła:

1. Wynika z treści zobowiązania

2. Z ustawy

3. Właściwości stosunku prawnego

Jeżeli termin nie został określony to po wezwaniu dłużnika do spełnienia świadczenia ma on to zrobić niezwłocznie. Dotyczy to umów, które wynikają ze stosunków niewzajemnych.

Art. 488 – świadczenia mają być spełnione jednocześnie, przy świadczeniach wzajemnych.

Gdy strony umówiły się na spełnienie świadczenia w określonym terminie – strony mogą zaznaczyć, że jest to termin na korzyść dłużnika bądź wierzyciela. Jeżeli został wyznaczony termin to jest on wyznaczony na korzyść dłużnika, czyli dłużnik może spełnić świadczenie przed wyznaczonym terminem, a wierzyciel musi je przyjąć i nie może wezwać dłużnika do wcześniejszego spełnienia świadczenia. Jeżeli natomiast strony zaznaczą w umowie, że termin wyznaczony jest na korzyść wierzyciela to w tej sytuacji dłużnik nie może spełnić tego świadczenia wcześniej. Termin może także zostać wyznaczony na korzyść obu stron, czyli ani dłużnik nie może wcześniej spełnić świadczenia, ani wierzyciel nie może żądać jego wcześniejszego spełnienia.

Od zasady jednoczesnego spełnienia świadczenia jest wyjątek: instytucja powstrzymywania się od spełnienia świadczenia, czyli każda strona może powstrzymać się od spełnienia świadczenia do czasu, gdy druga strona nie zaproponuje świadczenia wzajemnego.

1. Czy dłużnik ma obowiązek osobistego wykonania zobowiązania (zasada, wyjątki)

1. Kto ma obowiązek spełnić świadczenie?

Art. 356§1k.c.

1. Dłużnik nie jest zobowiązany do spełnienia świadczenia osobiście, zależy to od jego woli. Nie może pogorszyć sytuacji wierzyciela, gdy posługuje się on innymi osobami.

Odpowiedzialność dłużnika na zasadzie ryzyka za osoby, które wykonują za niego zobowiązanie. Odpowiada za ich działanie jak za swoje własne.

Wyjątki:

Obowiązek osobistego spełnienia świadczenia, gdy:

• strony tak się umówią,

• ustawa tak stanowi: art. 738§1 – umowa zlecenia jako umowa szczególnego zaufania,

• wynika to z właściwości świadczenia.

1. Wierzyciel nie może odmówić spełnienia świadczenia od osoby trzeciej działającej za wiedzą i w imieniu dłużnika. Jeżeli wierzyciel odmówi to popada w zwłokę. Może odmówić wtedy, gdy osoba trzecia działa bez wiedzy dłużnika, ale:

Wyjątek:

Dotyczy świadczeń pieniężnych wymagalnych – wtedy wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia.

1. Kto jest osobą zobowiązaną do spełnienia świadczenia, a kto uprawnioną do jego przyjęcia (zasada, wyjątki)

KTO – dłużnik może wykonać swe świadczenie osobiście, ale nie jest to jego obowiązek. Gdy dłużnik do wykonania świadczenia upoważni inną osobę, czyni to na własne ryzyko, odpowiadając jak za własne.

Wyjątki: 1. Jeżeli strony się umówiły

2. Dłużnik może powierzyć wykonanie świadczenia, gdy wynika to ze zwyczajów.

3. Jeżeli wynika to z charakteru świadczenia.

Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia, która działa w imieniu dłużnika, jeżeli wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia to popada w zwłokę. Co do zasady może on odmówić, gdy osoba działa w imieniu dłużnika, ale bez jego wiedzy. Wyjątek! Gdy dotyczy to świadczeń pieniężnych to osoba trzecia może spełnić świadczenie nawet bez wiedzy dłużnika.

KOMU – Należy spełnić świadczenie do rąk osoby uprawnionej, czyli wierzyciela. Po spełnieniu świadczenia zgodnie z treścią to zobowiązanie gaśnie. A jeżeli dłużnik spełni świadczenie do rąk osoby, która nie jest uprawniona to zobowiązanie nie wygasa, dłużnik musi spełnić świadczenie jeszcze raz. Wyjątek! W sytuacji, gdy dłużnik spełni świadczenie do rąk osoby nieuprawnionej, a ta przekaże świadczenie wierzycielowi. Dłużnik zostaje zwolniony ze zobowiązania tylko w zakresie w jakim wierzyciel został zaspokojony.

1. Miejsce i czas wykonania zobowiązania (zasada, wyjątki)

GDZIE – miejsce spełnienia świadczenia może wynikać z:

• Umowy

• Ustawy

• Właściwości świadczenia

Reguły dotyczące spełnienia świadczenia:

- świadczenie mające charakter niepieniężny – w miejscu zamieszkania lub siedziby dłużnika, siedziba przedsiębiorstwa. Dług ten ma charakter odbiorczy.

- świadczenie pieniężne – w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela. Jest to dług odbiorczy.

KIEDY – źródła:

1. Wynika z treści zobowiązania

2. Z ustawy

3. Właściwości stosunku prawnego

Jeżeli termin nie został określony to po wezwaniu dłużnika do spełnienia świadczenia ma on to zrobić niezwłocznie. Dotyczy to umów, które wynikają ze stosunków niewzajemnych.

Art. 488 – świadczenia mają być spełnione jednocześnie, przy świadczeniach wzajemnych.

Gdy strony umówiły się na spełnienie świadczenia w określonym terminie – strony mogą zaznaczyć, że jest to termin na korzyść dłużnika bądź wierzyciela. Jeżeli został wyznaczony termin to jest on wyznaczony na korzyść dłużnika, czyli dłużnik może spełnić świadczenie przed wyznaczonym terminem, a wierzyciel musi je przyjąć i nie może wezwać dłużnika do wcześniejszego spełnienia świadczenia. Jeżeli natomiast strony zaznaczą w umowie, że termin wyznaczony jest na korzyść wierzyciela to w tej sytuacji dłużnik nie może spełnić tego świadczenia wcześniej. Termin może także zostać wyznaczony na korzyść obu stron, czyli ani dłużnik nie może wcześniej spełnić świadczenia, ani wierzyciel nie może żądać jego wcześniejszego spełnienia.

Od zasady jednoczesnego spełnienia świadczenia jest wyjątek: instytucja powstrzymywania się od spełnienia świadczenia, czyli każda strona może powstrzymać się od spełnienia świadczenia do czasu, gdy druga strona nie zaproponuje świadczenia wzajemnego.

być wykonane w miejscu zamieszkania lub siedzibę dłużnika; dług ma charakter odbiorczy;

1. Umowy wzajemne (pojęcie, uzasadnienie dla wyodrębnienia tego pojęcia znajdujące wyraz w regulacji szczególnej)

Umowy wzajemne są szczególnym rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących, art. 487§2 - świadczenie jednej strony odpowiada świadczeniu drugiej strony (ekwiwalentność świadczeń). Ekwiwalentność jest to więź (do ut des) daję żebyś dał.

* Umowy nazwane z samej definicji należą do umów wzajemnych: sprzedaż, zamiana, najem.

* Elementy przedmiotowo istotne wykluczają wzajemność świadczeń, np. darowizna.

* W tych umowach ustawodawca nie narzuca stronom czy dana umowa jest wzajemna bądź nie, np. umowa zlecenia, przechowania.

* Essentialia negotii - wskazują na obowiązek świadczenia dwóch stron, ale umowy te nie mają charakteru wzajemnego nawet, jeżeli są odpłatne, np. pożyczka, oprocentowane kredyty.

1. Ingerencja sądu w treść zobowiązania – omówiona w poszczególnych przypadkach (wyzysk, clausula rebus sic stantibus)

2. Wyzysk.

Wyzysk – art. 388, na żądanie strony sąd może ingerować w treść stosunku zobowiązaniowego, a także doprowadzić do wygaśnięcia tego stosunku. Art. 388 nie zalicza się do wad oświadczeń woli, gdyż zawarty jest w dziale o zobowiązaniach. Gdy chodzi o wyzysk to nie mówimy o nieważności czynności prawnej. Okoliczności, które należy spełnić abyśmy mogli uruchomić ochronę:

• Jeżeli jedna ze stron zastrzega lub przyjmuje świadczenie, które jest rażąco wysokie.

• Strona ta dla uzyskania celu przymusowe położenie, niedoświadczenie drugiej strony, niedołęstwo.

Umowa, która jest dotknięta wyzyskiem:

- jest ważna

- można żądać wyrównania ekonomicznego

- można żądać unieważnienia umowy

- można żądać korzystniejszego orzec

Pozew może zawierać żądanie:

- zmniejszenia świadczenia

- zwiększenia usług świadczącego

- wyroku rozwiązującego umowę

Termin zawity – wygasa po 2 latach.

1. Wpływ nadzwyczajnej zmiany okoliczności (clausula rebus sic stantibus) na zobowiązanie (przesłanki, zakres ingerencji sądu)

Klauzula rebus sic stantibus – sąd może ingerować w stosunek zobowiązaniowy.

DUŻA – art. 357` - odnosi się do zobowiązań wynikających z umów, wynikają z niego przesłanki, które należy spełnić, aby móc skorzystać z ingerencji sądowej. Należą do nich:

• Nadzwyczajna zmiana w stosunku zobowiązaniowym m.in. głęboki kryzys, zasadnicze przekształcenie rynku gospodarczego, które powstały po zawarciu umowy.

• Świadczenie jest możliwe do spełnienia, ale istnieje nadmierna trudność w jego spełnieniu i niesie za sobą straty. Określana jest, jako niemożliwość gospodarcza.

• Strony nie przewidywały nie tyle danego zdarzenia, ale jego wpływu na zobowiązanie.

Jeżeli jesteśmy w stanie udowodnić te wszystkie przesłanki to możemy wystąpić z pozwem do sądu. Sąd może:

1. Inaczej oznaczyć sposób wykonania świadczenia.

2. Inaczej oznaczyć wysokość spełnienia świadczenia.

3. Jeżeli się nie da wykonać ad. 1 i 2 to sąd orzeka o rozwiązaniu umowy. W tej sytuacji, jeżeli część świadczenia została spełniona to sąd może rozważyć zwrot wzajemnych świadczeń. Rozstrzygnięcie to ma charakter konstytutywny.

Art. 357` ma zastosowanie w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

1. Waloryzacja sądowa (przesłanki, zakres ingerencji sądu)

MAŁA – art. 358¹ - Waloryzacja sądowa, nie ma zastosowania w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Odnosi się także do postanowień pozaumownych, które mają swe źródła poza ustawą.

Przesłanki:

• Istotna zmiana siły nabywczej pieniądza.

• Zmiana ta powstała po zawarciu zobowiązania, a przed jego spełnieniem.

Sąd może:

1. Zmienić sposób wykonania świadczenia. Sąd musi to czynić z uwzględnieniem interesu

2. Zmienić wysokość spełnienia świadczenia. Stron i nie może on rozwiązać umowy.

3. Zmienić wysokość i sposób równocześnie.

1. Clausula rebus sic stantibus a niemożliwość świadczenia.

Clausula rebus sic stantibus

- stanowi wyjątek od reguły realnego wykonania zobowiązania, do przesłanek należy zmiana stosunków, które pociągają za

niemożliwość świadczenia

-świadczenie jest niemożliwe do spełnienia,

- rodzaj odpowiedzialności zależy od rodzaju niemożliwości.

Skutki

- zobowiązanie nadal istnieje, ale jest możliwość zmiany świadczenia lub rozwiązania umowy przez sąd (ingerencja sądu w treść zobowiązania)

- zobowiązanie w ogóle nie powstaje (nieważność pierwotna), zobowiązanie nadal ma moc a dłużnik obowiązany jest do dania odszkodowania w miejscu świadczenia lub zobowiązanie wygasa (niemożliwość następcza);

1. Akcja pauliańska – art. 527k.c. (actio pauliana); ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika

1. Przesłanki – art. 527§1 – ciężar udowodnienia przesłanek spoczywa na wierzycielu;

• niewypłacalność dłużnika,

• pokrzywdzenie wierzycieli jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

• działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

• wiedza lub możliwość dowiedzenia się (przy zachowaniu należytej staranności) o tym przez osobę trzecią;

1. Przedmiotem skargi paulińskiej mogą być tylko czynności prawne (jednostronne, dwustronne, odpłatne, nieodpłatne, dorozumiane i niezależne od tego do jakiego typu umów należą); Zaskarżeniu podlega tylko czynność prawna dokonana, musi być to czynność prawna dokonana przez dłużnika, zastępcę ustawowego lub pełnomocnika.

2. Pokrzywdzenie wierzycieli/wierzyciela – art. 527§2k.c.

• zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika lub z majątku coś ubył, bądź do majątku nie weszło a powinno wejść, gdyby czynność nie została dokonana.

• niewypłacalność w wyższym stopniu oznacza, że każde istotne powiększenie niewypłacalności stanowi pokrzywdzenie wierzycieli;

• do skorzystania przez wierzyciela ze skargi paulińskiej wystarczy gdy niewypłacalność dłużnika uniemożliwia zaspokojenie wierzytelności tego wierzyciela.

D) Świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli

- dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, gdy zdaje sobie sprawę, że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku.

- pokrzywdzenie nie musi być zamiarem dłużnika – wyjątek stanowi art. 530k.c.; ale dłużnik powinien je przewidywać w granicach ewentualności,

- domniemanie z art. 529k.c. (ograniczone wyłącznie do darowizny) – domniemywa się, że gdy w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny to działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli – domniemanie wzruszalne.

E) Wiedza osoby trzeciej o działaniu dłużnika z świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

- w przypadku gdy osoba trzecia dokonująca czynności prawnej z dłużnikiem wiedziała lub mogła wiedzieć przy zachowaniu należytej staranności o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

- art. 527§3 – domniemanie, w którym wierzyciel musi udowodnić, że osoba trzecia jest osobą w bliskim stosunku z dłużnikiem, wtedy domniemywa się, że osoba trzecia wiedziała o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;

- art. 527§4 – domniemanie w odniesieniu do przedsiębiorcy, według §4 domniemywa się, że jeżeli dłużnik dokonał czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli, a korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca będący z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych to domniemywa się, że przedsiębiorca wiedział o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli – o stałości stosunków przedsiębiorcy z dłużnikiem świadczy czas trwania tych stosunków oraz ich charakter i rozmiar dające podstawę do przyjęcia, że przedsiębiorca wiedział o stanie mąjtkowym dłużnika.

F) Skutki akcji pauliańskiej:

• ochrona wierzyciela przejawiająca się w uznaniu czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, który tę czynność prawną zaskarżył;

• zaskarżona czynność prawna zachowuje ważność, ale jest bezskuteczna wobec wierzyciela zaskarżającego ją;

• orzeczenie zapadłe w sprawie o uznanie czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną ma charakter konstytutywny;

1. Reżimy odpowiedzialności, przesłanki i zasady odpowiedzialności odszkodowawczej (kontraktowej i deliktowej oraz gwarancyjno -repartycyjnej),

Reżim odpowiedzialności

1. reżim odpowiedzialności kontraktowej – ex contractu

2. reżim odpowiedzialności deliktowej – ex delicto – inaczej nazywane z tytułów czynów niedozwolonych;

3. reżim odpowiedzialności umownej – inaczej gwarancyjno - repartycyjna

EX CONTRACTU	EX DELICTO	GWARANCYJNO - REPARTYCYJNA
Za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania	Z tytułu czynów niedozwolonych	Źródłem jest umowa ubezpieczenia lub umowa gwarancji
Art. 471 i następne	Art. 415 i następne
Strony są związane stosunkiem prawnym	Strony nie były wcześniej związane stosunkiem prawnym, powstaje on z chwilą wyrządzenia szkody	Strony są związane stosunkiem umownym
Obowiązek naprawienia szkody ma charakter wtórny, tzn. występuje zamiast lub obok świadczenia pierwotnego. Jeżeli nie wykonano zobowiązania to odszkodowanie występuje zamiast zobowiązania, a gdy nienależycie wykonano zobowiązanie to odszkodowanie istnieje obok zobowiązania	Obowiązek naprawienia szkody jest obowiązkiem pierwotnym	Obowiązek naprawienia szkody ma charakter pierwotny, który powstaje na skutek zaistnienia zdarzenia objętego umową
Np. Nienależyte wykonanie występuje przez naruszenie terminu, miejsca, sposobu wykonania

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej.

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej w ogóle (bez względu na reżim):

1. Szkoda (361§2) rzeczywista i utracone korzyści

2. Fakt, z którym ustawa wiąże czyjąś odpowiedzialność

3. Związek przyczynowy

Ad. 2. Ex contractu – niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania

Ex delicto – czyn niedozwolony

Gwarancyjno-repartycyjna – wystąpienie zdarzenia, które jest objęte umową ubezpieczenia lub gwarancji

Aby uzasadnić pozew należy uzupełnić ją o jedną z przesłanek ruchomych, zwanych zasadami odpowiedzialności.

1. Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej.

Dualizm reżimów odpowiedzialności za szkodę (odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej) rodzi problem ich wzajemnego stosunku. Możliwe są rozwiązania:

• prymat odpowiedzialności deliktowej – szczególnie art. 437 w związku z art. 435 i 436.

• prymat odpowiedzialności kontraktowej – art. 443 – ograniczenie zakresu swobody strony;

• konkurencja roszczeń opartych na każdej z powyższych podstaw.

Zbieg odpowiedzialności zachodzi wtedy gdy dłużnik nie tylko nie wykonuje lub nienależycie wykonuje swoje zobowiązanie umowne, ale jednocześnie narusza nakaz bądź zakaz zobowiązujący go niezależnie od istniejącymi pomiędzy stronami stosunku prawnego.

Przykład: zbieg odpowiedzialności występuje w razie szkody na osobie, gdyż jej wyrządzenie stanowi zawsze czyn niedozwolony – np. lekarz związany z pacjentem umowy o zabiegi lecznicze; biuro podróży zawierające z klientem umowę o wycieczkę;

W przypadku zbiegu odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej to sąd orzekający decyduje, na podstawie której z podstaw powinna być rozstrzygnięta dana sprawa, uwzględniając prymat tej z podstaw, która jest korzystniejsza dla poszkodowanego albo ze względu na charakter roszczenia tej z nich, która w danej sprawie ma zastosowanie. Również poszkodowany w pozwie może wybrać roszczenie poprzez wskazanie odpowiednich faktów uzasadniających żądanie pozwu.

1. Porównanie reżimu odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej,

zasada	ex contractu	ex delicto
winy	art. 471k.c. – świadczy osobiście to odpowiada na zasadzie winy, dot. wszelkich zasad odpowiedzialności,	art. 415k.c. – odpowiedzialność za czyn własny; art. 416k.c. – odpowiedzialność za czyn własny os. prawnej. - wina w nadzorze – art. 427 - wina w wyborze – powierzenie komuś określonej czynności zawartej w umowie – art. 429 - wina w nadzorze nad zwierzęciem – art. 431§1 - art. 436§2 – powrót do zasad ogólnych, czyli wracam do zasady winy jako zasady naczelnej;
ryzyka	art. 474k.c. – jeżeli posługuje się innymi osobami w celu wykonania świadczenia, odpowiada na zasadzie ryzyka, odpowiada jak za swoje własne, art. 478k.c., 714 – za tzw. casus mixus, rękojmia za wady	- art. 417 – odpowiedzialność Skarbu Państwa - art. 430 – odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego, - art. 433-434 – odpowiedzialność za rzeczy, - art. 435 – odpowiedzialność za przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody, - art. 436§1 – odpowiedzialność za prowadzenie pojazdów mechanicznych,
słuszności	nie występuje	art. 428 art. 417 art. 431§2

1. Niemożliwość świadczenia (pierwotna, następcza, tzw. gospodarcza)

1. Niemożliwość świadczenia pierwotna – gdy świadczenie jest niemożliwe do spełnienia od samego początku, co powoduje, że zobowiązanie w ogóle nie powstaje – art.387§1k.c.

Powinna być: obiektywna (nikt nie jest w stanie spełnić świadczenia, nie tylko dłużnik), pierwotna oraz nieprzemijająca;

1. Niemożliwość świadczenia następcza – świadczenie staje się niemożliwe po powstaniu zobowiązania, samo zobowiązanie jest ważne, ale albo ono wygaśnie i dłużnik będzie zwolniony od obowiązku spełnienia świadczenia, albo utrzyma się w mocy a dłużnik będzie obowiązany do dania odszkodowania w miejsce świadczenia.

2. Niemożliwość tzw. gospodarcza – wykonanie świadczenia jest możliwe, ale pociągałoby takie koszty, nakłady i starania, jakich w konkretnej sytuacji nie można od dłużnika wymagać, jest to niemożliwość uzasadniona względami racjonalności ekonomicznej.

1. Następcza niemożliwość spełnienia świadczenia (pojęcie, przyczyny, skutki z uwzględnieniem odmienności przy zobowiązaniach wzajemnych)

Następcza niemożliwość spełnienia świadczenia = odpowiedzialność kontraktowa – dotyczy przypadków, gdy szkoda zostaje wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika.

1. Następcza niemożliwość – niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania, art. 471 k.c. (przesłanki i ciężar dowodu).

Przesłanki:

• świadczenie nie zostało spełnione, co jest równoznaczne z niewykonaniem zobowiązania, bądź zobowiązanie zostało nienależycie wykonane – poprzez niezachowanie terminu, miejsca i sposobu lub jakości np. świadczenie rzeczy uszkodzonej itp.

• musi powstać szkoda w wyniku niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania,

• musi zaistnieć związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem przez dłużnika więzi zobowiązaniowej, a szkodą wierzyciela.

Ciężar dowodu

• na wierzycielu spoczywa obowiązek udowodnienia przypisanych dłużnikowi przesłanek, ale nie zawsze to wystarcza, gdyż art. 471k.c. aktualizuje możliwość egzoneracji dłużnika (tzn. poprzez udowodnienie przez dłużnika, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które on nie ponosi odpowiedzialności); Poprzez art. 471 k.c. następuje rozłożenie dowodów ciążących na każdej ze stron.

• W polskim systemie prawnym odpowiedzialność kontraktowa opiera zasadniczo na winie dłużnika – winie domniemanej.

• Dłużnik obciążony domniemaniem winy, może doprowadzić do swej ekskulpacji poprzez:

- udowodnienie rzeczywistej przyczyny niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania lub:

- wykazanie, iż przy wykonywaniu zobowiązania dołączył należytej staranności;

1. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej (nieruchome i ruchome)

Odpowiedzialność kontraktowa = następcza niemożliwość spełnienia świadczenia

Przesłanki (nieruchome):

• szkoda – uszczerbek w dobrach chronionych.

Postaci szkody podlegające naprawie – w granicach pozytywnego interesu umowy;

Wyjątki:

1. ograniczenia ustawowe:

- art. 788 – tylko do zwykłej wartości przesyłki,

- art. 801

- art. 849§1 – odpowiedzialność za prowadzenie hoteli do stukrotnej wartości wynajętego pokoju,

2) strony w umowie mogą ograniczyć wysokość np. w zakresie kary umownej (wyjątek: art. 473§2 – nie można wyłączyć odpowiedzialności za szkodę);

3) ius moderandi – gdy sędzia ma prawo interweniować w wysokość odszkodowania, – przyznaje sędziemu orzekającemu w sprawach odszkodowawczych w ramach przesłanek wyznaczonych przez art. 440k.c.

4) art. 362 – przyczynienie się poszkodowanego do wystąpienia szkody – ocena stopnia przyczynienia się poszkodowanego;

Art. 362. Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

• związek przyczynowy; art. 361§1 – odpowiada za normalne skutki danego zdarzenia, w ramach swobody umów można to modyfikować

- ustawa może ujmować to: casus mixus – odpowiedzialność za przypadek, brak reguły normalnych następstw: art. 478, art. 714, art. 739, art. 841k.c. – jeśli jest przechowawca (przechowawca ma rzecz przechowywać, nie ma prawa tej rzeczy użytkować – wyjątek: biżuteria w postaci pereł);

1. Szkoda (pojęcie, rodzaje) i sposób jej naprawienia

Szkoda – każdy uszczerbek, który dotyka poszkodowanego, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym (szkoda o charakterze niemajątkowym - krzywda);

Rodzaje:

- damnum emergens – strata rzeczywista, jaką poniósł poszkodowany;

- lucrum cessans – utrata spodziewanych korzyści;

Ustalenie wysokości szkody – metoda różnicowa, dyferencyjna – art. 361§2k.c.

Ustalenie szkody następuje poprzez przeprowadzenie badania stanu majątkowego poszkodowanego, by wykryć różnicę jaką wywołało zjawisko szkody przed i po ujawnieniu się, ta różnica wykazuje zmniejszenie majątku – damnum emergens (strata, którą jest umniejszenie majątku, jaką poniósł poszkodowany).

Lucrum cessans – jest to szkoda powstała w wyniku utraty korzyści, jakiej poszkodowany mógł się spodziewać gdyby mu szkody nie wyrządzono. Przy ustalaniu tej szkody konieczne jest przyjęcie hipotezy, badając na jej podstawie czy rezultat nastąpiłby i czy jej rozmiar odpowiadałby przypuszczeniom.

Najczęściej rzeczywista strata występuje razem ze szkodą związaną z utraconymi korzyściami (damnum emergens oraz lucrum cessans).

Sposób naprawienia szkody – świadczenie polegające na naprawieniu szkody powinno nastąpić w taki sposób, by uszczerbek poniesiony przez poszkodowanego został wyrównany.

Rodzaje:

1. przywrócenie stanu poprzedniego – stanu który istniał przed wyrządzeniem szkody,

2. rekompensata – najczęściej i przede wszystkim pieniężna, oznaczona ona zapłatę do rąk uprawnionego sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody obliczonej według miernika pieniądza.

Ciężar dowodu spoczywa na powodzie (udowodnienie przesłanki z art.471k.c.), który musi uzasadnić swoje żądanie wykazując wszystkie przesłanki.

Ciężar dowodu ustawa przenosi na drugą stronę gdy mówi o domniemaniu. Wtedy to dłużnik, chcąc zwolnić się z odpowiedzialności, musi udowodnić, wykazać, że dołożył należytej staranności.

art. 471k.c.

W pozwie trzeba wykazać: że umowa została zawarta, pozew o niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, określić szkodę oraz związek przyczynowy;

1. Związek przyczynowy (pojęcie, jego normatywny wyraz w KC).

art. 361§1 k.c. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynika.

Związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy w zestawie wszystkich przyczyn i skutków mamy do czynienia jedynie z takimi przyczynami, które normalnie powodują określone skutki.

Przyczyny możemy podzielić na bezpośrednie i pośrednie. Miejsce może mieć zarówno związek przyczynowy bezpośredni lub związek przyczynowy złożony, wieloczynnikowy. Ale w przypadku związku przyczynowego wieloczynnikowego musi istnieć pomiędzy każdymi ogniwami zachodzić zależność przyczynowa z art.361§1k.c.

Casus mixus – przypadek mieszany, odpowiedzialność za przypadek, brak reguły normalnych następstw:

- art. 478 – utrata lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia,

- art. 714 – użyczenie,

- art. 739 – zlecenie,

- art. 841k.c. – jeśli jest przechowawca (przechowawca ma rzecz przechowywać, nie ma prawa tej rzeczy użytkować – wyjątek: biżuteria w postaci pereł);

1. Odpowiedzialność kontraktowa na zasadzie ryzyka.

Art. 474 k.c.

Dłużnik nie musi wykonywać zobowiązania osobiście, gdy posługuje się przy wykonaniu zobowiązania osobami trzecimi to odpowiada za ich działanie jak za swoje własne. Dłużnik przyjmuje na siebie ryzyko związane z posłużeniem się innymi osobami przy wykonywaniu obciążającego go zobowiązania, wyklucza to dopuszczalność powoływania się przez niego na brak własnej winy w wyborze, nadzorze, czy wydawaniu poleceń. Przy stosowaniu tego artykułu zakłada się hipotetycznie, że dłużnik działał osobiście. Dokonując oceny winy pomocnika lub wykonawcy będącej podstawą odpowiedzialności dłużnika, bierze się pod uwagę miernik staranności oczekiwanej i wymaganej od dłużnika, gdyby zobowiązał się on działać sam.

Grupy osób, za których postępowanie dłużnik ponosi odpowiedzialność zaostrzoną:

1. pomocnicy,

2. wykonawcy,

3. przedstawiciele ustawowi.

Pomocników i wykonawców nie obciąża obowiązek odszkodowawczy wobec wierzyciela za szkody wyrządzone przez nich w związku z działaniem na rzecz dłużnika, chyba że ich czyn stanowi czyn niedozwolony.

Art. 478 k.c.

Artykuł czyni dłużnika pozostającego w zwłoce odpowiedzialnym nawet za przypadkową lub spowodowaną siłą wyższą utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, jeśli jest nim rzecz oznaczona co do tożsamości. Jest to odpowiedzialność za tzw. casus miętus – przypadek mieszany.

Przykład: samochód, który w terminie nie został naprawiony, uległ zniszczeniu w związku z niezawinionym przez dłużnika pożarem warsztatu – nie zdarzyłoby to się, gdyby samochód został oddany na czas.

W tym przypadku dłużnik nie może się uchylić od odpowiedzialności przez wykazania, że szkoda powstawała z przyczyny, za którą nie odpowiada.

Art. 714 k.c. (dot. użyczenia)

Umowa użyczenia jest umową o podwyższonym ryzyku kontraktowym. Art. 714k.c. wprowadza odpowiedzialność biorącego rzecz w używanie za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy w przypadku gdy używa ją w sposób sprzeczny z umową albo jej właściwościami lub przeznaczeniem, albo nie ma na to zgody użyczającego, z tego wynika, że ponosi odpowiedzialność zarówno z tytułu winy jak i odpowiedzialność za przypadek.

Odszkodowanie – użyczający nie może żądać zapłaty odszkodowania według własnego uznania zamiast zwrotu rzeczy użyczonej, ponieważ odszkodowanie może zastąpić rzeczy tylko w przypadku uprzedniego stwierdzenia ostatecznego niewykonania przez biorącego rzeczy do używania swego zobowiązania.

1. Zobowiązania wzajemne, ich wykonanie i skutki niewykonania.

Zobowiązanie wzajemne – art. 487§2 k.c. – jest to umowa dwustronnie zobowiązująca, na podstawie tej umowy każda ze stron jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem; między świadczeniami stron zachodzi relacja polegająca na tym, że świadczenie jeden z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. O ekwiwalentności wzajemnych świadczeń decyduje ocena pomiędzy stronami.

Wykonanie – art. 488k.c. :

Zasadą w umowach wzajemnych jest, że świadczenia wzajemne stron mają być spełnione jednocześnie (nie w dosłownym znaczeniu, ale pozostają w bliskim związku czasowym), czyli „z ręki do ręki”.

Wyjątki od zasady mogą pochodzić: z umowy, z ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu.

Art. 488§2 k.c. znajduje zastosowanie w każdym rodzaju świadczenia, co do którego spełnienia strona się powstrzymuje. Może być to zarówno świadczenie niepieniężne (np. wydanie rzeczy), jak i pieniężne. Celem tego paragrafu jest wywarcie nacisku na kontrahenta, aby on także spełnił świadczenie. Zmierza do zaspokojenia roszczenia, a nie jego zabezpieczenie jak w przypadku zarzutu prawa zatrzymania.

Skutki niewykonania zobowiązania wzajemnego:

• Art. 493 – niemożliwość świadczenia wzajemnego, za którą dłużnik odpowiada – dłużnik ponosi odpowiedzialność za niemożliwość obciążającego go świadczenia, jeżeli nie zachował należytej staranności. Całkowita niemożliwość spełnienia świadczenia wzajemnego nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania, ale zgodnie z art. 493§1 wierzyciel może:

- albo zdecydować się na żądanie od dłużnika odszkodowania za niewykonanie zobowiązania,

- albo zdecydować się na odstąpienie od umowy.

- żądać wydawania surogatów niemożliwego świadczenia,

- powstrzymać się ze swoim świadczeniem.

Ciężar dowodu zależy od tego, czy to dłużnik powołuje się na niemożliwość świadczenia – wtedy skutkuje zwolnienie go ze świadczenia i to dłużnik musi udowodnić tę okoliczność. Czy w przypadku, gdy wierzyciel żąda od razu odszkodowania zamiast świadczenia pierwotnego – wtedy wierzyciel musi udowodnić niemożliwość świadczenia.

• odstąpienie – art. 494 k.c.– strona, która odstępuje od umowy wzajemnej jest obowiązana do zwrotu otrzymanych świadczeń drugiej stronie.

• niemożliwość świadczenia wzajemnego, za którą żadna ze stron nie odpowiada – art. 496k.c. w efekcie obie strony zostają zwolnione z zobowiązania,

Ciężar dowodu spoczywa na dłużniku, ponieważ ta niemożliwość świadczenia zwalnia go z zobowiązania.

1. Opóźnienie i zwłoka i (pojęcie, skutki)

Jeżeli dłużnik spełni świadczenie po terminie to zwalnia się ze świadczenia, ale spełnił je nienależycie.

1. Opóźnienie (spełni z opóźnieniem), art. 488§2; 455k.c.– dłużnik spełnia świadczenie nie w terminie, ale na skutek okoliczności za które nie ponosi odpowiedzialności,

Skutki opóźnienia (wynikające z ustawy):

- możliwość żądania spełnienia świadczenia,

- początek biegu terminu przedawnienia,

- możliwość potrącenia,

- poręczenie,

- odsetki – 481k.c.

b) Zwłoka (pozostawać w zwłoce), art. 481§3 – dłużnik spełnia świadczenie nie w terminie na skutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność;

Skutki zwłoki (wynikające z ustawy):

- możliwość żądania spełnienia świadczenia,

- początek biegu terminu przedawnienia,

- możliwość potrącenia,

- poręczenie,

- odsetki – 481k.c.

- wierzyciel może żądać naprawienia szkody i nadal spełnienia świadczenia,

- wierzyciel może wyznaczyć dodatkowy termin z zastrzeżeniem, że po jego bezskutecznym upływie, od umowy odstąpi; odstąpienie od umowy będzie możliwe tylko wtedy, gdy wierzyciel wskaże dodatkowy termin z zastrzeżeniem, że po jego upływie odstąpi od umowy;

- odstąpienie bez dodatkowego terminu:

• jeśli w umowie jest zastrzeżone umowne prawo odstąpienia,

• wykonanie po terminie nie ma znaczenia dla wierzyciela.

- szczególne skutki zwłoki: odpowiedzialność za przypadek: art. 470k.c. wykonanie zastępcze.

1. Zwłoka dłużnika i zwłoka wierzyciela.

1. Zwłoka dłużnika – jest to niedotrzymanie terminu zobowiązania w wyniku okoliczności (zwane opóźnieniem kwalifikowanym), za które dłużnik ponosi odpowiedzialność – art. 476k.c. Zwłoka może mieć tylko miejsce, gdy zobowiązanie jest ważne a roszczenie wierzyciela stało się wymagalne oraz świadczenie musi być przedmiotowo możliwe do spełnienia, a ustaje w chwili spełnienia świadczenia.

Natomiast w razie zwłoki dłużnika(art.477k.c.), gdy zobowiązanie niewzajemne nadal jest możliwe, wierzycielowi przysługują dwa, niezależne od siebie roszczenia:

• o spełnienie świadczenia,

• o wyrównanie szkody związanej ze zwłoką;

W razie potrzeby obu tych roszczeń może dochodzić na drodze sądowej.

Odmowa przyjęcia świadczenia (art.477§2k.c.) – wierzyciel może odmówić przyjęcia świadczenia jeżeli na wskutek zwłoki świadczenie utraciło, całkowicie lub w przeważającym stopniu, znaczenie, co musi udowodnić. W tym wypadku wierzyciel może żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

1. Zwłoka wierzyciela – art. 486§1k.c. – do zwłoki wierzyciela dochodzi, gdy dłużnika obciąża świadczenie wymagające chociażby minimalnego współdziała ze strony wierzyciela, a wierzyciel uchyla się od przyjęcia świadczenia zaofiarowanego mu przez dłużnika faktycznie i należycie (sama gotowość dłużnika jest niewystarczająca);

Jeżeli wierzyciel odmawia czynności, faktycznej lub prawnej, bez której świadczenie nie może zostać spełnione lub też z góry zapowiada, że świadczenia nie przyjmie – nie ma konieczności realnego zaofiarowania świadczenia.

Przykłady: wierzyciel nie udostępnia wykonawcy placu budowy, nie dostarcza mu, wbrew umowie, materiałów na wykonanie dzieła.

Wierzyciel będący w zwłoce odpowiada wobec dłużnika za wyrządzoną w związku z nią szkodę.

Szkoda może obejmować koszty daremnego zaofiarowania świadczenia oraz koszty dalszego przechowywania i utrzymywania przedmiotu świadczenia;

Dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego. Zwłoka wierzyciela powoduje, że dłużnik nie może ponosić konsekwencji niedotrzymania terminu wykonania zobowiązania.

Ciężar dowodu spoczywa na:

- dłużniku – jeżeli wierzyciel dopuścił się zwłoki na podstawie art. 486§2 k.c.

- wierzycielu – jeżeli jego postawa była uzasadniona.

1. Odpowiedzialność deliktowa (przesłanki nieruchome, ruchome – zasady odpowiedzialności).

Odpowiedzialność deliktowa – z tytułu czynów niedozwolonych – ex delicto

Przesłanki:

1. należy wskazać na fakt i rozmiar szkody,

2. czyn niedozwolony – działania/zaniechania, które noszą znamiona winy jak również działania/zaniechania nie noszące znamion winy albo inne zdarzenia niezwiązane z zachowaniem podmiotu odpowiedzialnego.

3. związek przyczynowy.

Ciężar dowodu

1. wszystkie przesłanki udowadnia poszkodowany,

Wyjątki: przy niektórych deliktach występują domniemania: wina w nadzorze, wina w wyborze.

1. Szkoda na osobie.

Szkoda na osobie – art. 444k.c. – obejmuje ona uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia oraz naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.

Poszkodowany – osoba, która doznała uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia na skutek zdarzenia, za które odpowiedzialność ponosi inna osoba.

Uszczerbki mogą przyjąć postać szkody majątkowej jak i niemajątkowej.

W szczególny sposób są one związane z człowiekiem, także jeszcze nienarodzonym – art. 446¹k.c.

Roszczenia przewidziane w art. 444-448 nie mogą być zbyte, chyba, że są wymagalne i zostały stwierdzone pismem lub przyznane prawomocnym orzeczeniem.

Naprawienie szkody na osobie:

1. Naprawienie szkody majątkowej w przypadku:

• uszkodzenia ciała (np. złamanie, rany) lub wywołania rozstroju zdrowia(zakłócenie funkcjonowania organów bez widocznego uszkodzenia – np. nerwica, zatrucie),

W tym przypadku poszkodowanemu przysługuje:

- jednorazowe odszkodowanie na pokrycie wszelkich wynikłych z tego powodu kosztów – art. 444§1k.c.

- renta dla wyrównania szkód o charakterze trwałym – art.444§2

• śmierci człowieka – przysługują trzy typy roszczeń.

W przypadku śmierci człowieka wyróżnia się trzy typy roszczeń:

- roszczenie o rentę – art. 446§2k.c.

- jednorazowe odszkodowanie – art.446§3k.c.

- zwrot kosztów leczenia i pogrzebu – art. 446§1 k.c.

1. naprawienie szkody niemajątkowej (krzywdy) może polegać na:

• przyznaniu poszkodowanemu odpowiedniej sumy pieniężnej – art. 445 k.c.

• zasądzeniu od sprawcy odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny – art.448 k.c.

1. Szkoda a krzywda; odszkodowanie a zadośćuczynienie

szkoda - szkoda majątkowa – obejmuje stratę jakiej doznaje mienie poszkodowanego bądź korzyści jakiej poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

krzywda - szkoda niemajątkowa - w zakresie szkód niemajątkowych przepisy kodeksowe o czynach niedozwolonych przewidują możliwość. Celem zadośćuczynienia jest kompensata krzywdy niemajątkowej (cierpień fizycznych i psychicznych), zadośćuczynienie może być przyznane zarówno oprócz naprawienia szkody majątkowej jak i gdy pokrzywdzony nie mógł wskazać istnienia szkody z art. 444k.c.

Odszkodowanie – jest postacią świadczenia. Grupy, w których przedmiotem świadczenia jest odszkodowanie:

• w przypadkach szkód z tytułu tzw. czynów niedozwolonych albo szkody deliktowej, treścią stosunku zobowiązaniowego jest uprawnienie poszkodowanego do uzyskania odszkodowania a tym samym obowiązek naprawienia szkody;

• szkoda wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika; odszkodowanie jest w przypadku gdy świadczenie zostało spełnione ale nienależycie;

• przypadki gdy ktoś w drodze umowy zobowiązuje się wobec kontrahenta do świadczenia odszkodowawczego z tytułu szkody, wtedy świadczenie odszkodowawcze jest od razu głównym świadczeniem na rzecz wierzyciela;

Ustawowe przypadki zadośćuczynienia art. 445 k.c. – zasady:

1. sąd może przyznać zadośćuczynienie pieniężne poszkodowanemu jedynie w wypadach wyraźnie przewidzianych w ustawie – ujęte w art. 444 i 445 k.c.;

2. ograniczenie stosowania zadośćuczynienia pieniężnego jako formy naprawienia krzywdy, do odpowiedzialności deliktowej,

3. przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne, tzn. zależy od uznania i oceny sądu konkretnych okoliczności sprawy; roszczenie o zadośćuczynienie przysługuje jedynie osobie, przeciwko której skierowane było zdarzenie, określane jako czyn niedozwolony.

Zadośćuczynienie pieniężne – art. 445 k.c. przypadki:

• uszkodzenie ciała bądź wywołanie rozstroju zdrowia –art. 445§1 w zw. z art. 444k.c.)

• pozbawienie człowieka wolności – art. 445§2 k.c.

• skłonienie za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu – art. 445§2;

Zadośćuczynienie pieniężne może być zasądzone wedle wyboru pokrzywdzonego na jego rzecz, bądź na wskazany przez niego cel społeczny – art. 448 k.c. Prawo wyboru przysługuje wyłącznie poszkodowanemu.

1. Zasady odpowiedzialności deliktowej.

1. Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie winy – nr 52

2. Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie ryzyka - nr 53

3. Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie słuszności – nr 54

1. Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie winy.

Zasada winy jest podstawą odpowiedzialności cywilnej, jako naczelna i główna zasada.

1. odpowiedzialność za własne czyny – art. 415 (os. fizyczne), art. 416 k.c. (os. prawne);

2) wina w wyborze – art. 429 k.c.

3) wina w nadzorze – art. 427 k.c.

4) odpowiedzialność za zwierzęta – 431§1k.c.

1. Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie ryzyka.

Zasada ryzyka bywa bardzo różna w zależności od określonych przypadków np. ryzyko zwierzchnika, ryzyko przedsiębiorcy, ryzyko wierzyciela itp.

1. Odpowiedzialność za podwładnego – art. 430 k.c.

2. Odpowiedzialność za rzeczy – art. 433-434 k.c.

3. Odpowiedzialność za przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody – art. 435 k.c.

4. Odpowiedzialność za prowadzenie pojazdów mechanicznych – art. 436 k.c.

1. Odpowiedzialność na zasadzie słuszności.

Zasada słuszności uzasadnia działanie w przypadkach wyjątkowych, gdy zawiedzie zasada winy i ryzyka.

1. art. 428 k.c. – odpowiedzialność za osoby nad którymi sprawuje się nadzór;

2. art. 417 k.c.

3. art. 431§2 k.c. – jako odstępstwo od zasady winy; - osoba, która nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez zwierzynę na podstawie art. 431§2 (ale jest to osoba, które chowie zwierzę albo się nim posługuje) może zostać obciążona obowiązkiem naprawienia szkody według zasady słuszności;

1. Odpowiedzialność za czyn własny (art. 415, 416 KC).

1. art. 415 k.c. – odpowiedzialność osoby fizycznej – podstawowa zasada odpowiedzialności oparta na zasadzie winy; za szkodę odpowiada osoba, której zawinione zachowanie się jest źródłem powstania zobowiązania.

Znamiona

• znamiona niewłaściwości postępowania od strony przedmiotowej – bezprawność czynu;

- ujmowana jest jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, źródła zasad wynikają z (są one podstawą do ustalenia czy sprawca był zgodny czy też niezgodny z obowiązującymi zasadami):

• norm powszechnie obowiązujących – nakazy i zakazy wynikające z prawa cywilnego, karnego, administracyjnego, pracy itp.

• nakazów i zakazów wynikających z zasad współżycia społecznego – dobre obyczaje;

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu:

- działanie w ramach obrony koniecznej – art. 423 k.c.

- działanie w stanie wyższej konieczności – art. 424 k.c.

- dozwolona pomoc – art. 432 k.c.

- zgoda poszkodowanego w granicach zgody na ingerencje w sferę jej własnych dóbr;

- wykonywanie własnych praw podmiotowych,

- działanie na własne ryzyko,

- wykonywanie ustawowych uprawnień – np. wykonanie eksmisji, prawo karania dziecka przez osobę sprawującą opiekę;

• od strony podmiotowej – wina w znaczeniu subiektywnym – dopiero czyn uznany za bezprawny może być rozważany w kategoriach winy;

- stosunek sprawcy do czynu bezprawnego i jego skutków opiera się na dwóch momentach: przewidywania i winy.

Wina. Zanim zacznę się zastanawiać nad winą to muszę sprawdzić okoliczności:

• poczytalność art. 425k.c.

• czy to działanie/zaniechanie jest bezprawne. Jakie czyny wyłączają bezprawność

Jeżeli odpowiem pozytywnie na elementy wstępne, poprzedzające badanie winy, to wtedy zastanawiam się na temat winy, budując wzorzec należytego zachowania się w danej sytuacji.

Rodzaje winy – dwie postacie winy:

- umyślna (dolus) – sprawca ma świadomość szkodliwego skutku swego zachowania się i przewiduje jego nastąpienie, celowo do niego zmierzając; przykłady: art. 777, 801, 849, 852 k.c.

- nieumyślna(culpa)– sprawca przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, ale on przypuszcza, że zdoła go uniknąć albo nie przewiduje nastąpienia tych skutków, choć mógł i powinien je przewidzieć. – mamy do czynienia z niedbalstwem – art. 355k.c.

1. art. 416 k.c. – odpowiedzialność osoby prawnej

Przesłanki odpowiedzialności osoby prawnej:

• szkoda musi zostać wyrządzona przez organ osoby prawnej;

• organ osoby prawnej wyrządzającej szkodę musi działać w ramach swoich uprawnień;

• organowi osoby prawnej należy przypisać winę;

Wina organu osoby prawnej:

- w przypadku organu jednoosobowego – ocenia się winę jak u osoby fizycznej,

- w przypadku kolegialnego organu osoby prawnej – wystarczy, że szkoda była następstwem zawinionego działaniu tylu jej członków, którzy w danej sytuacji działają, wykonując funkcję tego organu;

• między czynnościami organu osoby prawnej a szkodą musi istnieć związek przyczynowy;

Osoba prawna odpowiada zarówno za czynności prawne (czynności prawne oraz czynności o charakterze organizacyjnym np. uchwały organu), jak i czynności faktyczne realizowane przez ogran w granicach ustawowych lub statutowych kompetencji.

1. Odpowiedzialność za czyny cudze.

Odpowiedzialność za czyny cudze obejmuje typowe przypadki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez inną osobę. W przypadku odpowiedzialności za osoby nad którymi sprawuje się nadzór oraz o osoby, którym powierzone wykonanie świadczenia mamy z odpowiedzialnością opartą na zasadzie winy, a przy odpowiedzialności zwierzchnika za podwładnego na zasadzie ryzyka.

1. Odpowiedzialność za niepoczytalnych, za osoby nad którymi sprawuje się nadzór – nr 59

2. Odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono – zagadnienie nr 60.

• wina w wyborze

1. Odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego – art. 430 k.c. – nr 61

1. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy.

1. odpowiedzialność za zwierzęta – wina w nadzorze nad zwierzęciem – art. 431§1 k.c.

Odpowiedzialność za zwierzęta opiera się na założeniu, że jeżeli zwierzę wyrządza szkodę to przyczyną jest nienależyte sprawowanie nad nią nadzoru; artykuł na zastosowanie tylko wtedy, gdy zwierzę wyrządza szkodę w wyniku samoistnego, niezależnego od człowieka, zachowania się.

Przesłanki:

- wymaganie aby szkoda była wyrządzona przez zwierzę, nie znajdujące się w stanie wolnym/dzikim;

- odpowiedzialność za szkodę obciąża tego, kto zwierzę chowa albo się nim posługuje;

- podstawą odpowiedzialności osoby chowającej zwierzę lub posługujące się nim jest wina;

Artykuł opiera się na domniemaniu winy w nadzorze – domniemanie wzruszalne.

1. odpowiedzialność za rzeczy – art. 433-434 k.c. – oba artykuły wzajemnie wykluczają się;

art. 433 k.c. – odpowiedzialność za wyrzucenie, wylanie lub spadnięcie czegoś z pomieszczenia, odpowiedzialność ta jest oparta na zasadzie ryzyka, odpowiada ten kto zajmuje to pomieszczenie.

Zwolnienie się od odpowiedzialności przez zajmującego pomieszczenie poprzez wykazanie jednej z przyczyn egzoneracyjnych:

- siła wyższa,

- szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego,

- szkoda nastąpiła wyłączne z winy osoby trzeciej, której działaniu nie mógł zapobiec;

art. 434 k.c. – odpowiedzialność za zawalenie się budowli – za szkodę wyrządzoną poprzez zawalenie się budowli lub oderwanie jej części odpowiada posiadacz, chyba, że wypadek nie wynikał ani z braku utrzymania budowli w dobrym stanie, ani z wady w budowie – odpowiedzialność jest oparta na zasadzie ryzyka;

Posiadacza nie zwolni z odpowiedzialności wykazanie niewinności, chyba że wykaże jedną z przyczyn egzoneracyjnych w postaci siły wyższej, nastąpienia szkody wyłącznie z winy poszkodowanego bądź z winy osoby trzeciej.

1. Odpowiedzialność za wykonywanie władzy publicznej – art. 417 i n. k.c.

Odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych.

Przesłanki odpowiedzialności państwowej:

- wystąpienie szkody,

- wykonywanie funkcji władzy publicznej,

- wyrządzenie szkody działaniem organu władzy publicznej,

- działanie organu władzy publicznej jest niezgodne z prawem.

Strona podmiotowa:

Art. 417§1 k.c. wprowadza zasadę, że za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej są:

• Skarb Państwa – szczególna państwowa osoba prawna, mówimy o nim gdy fiskus wykonuje za mocą swoich jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej z zakresu zadań o charakterze gospodarczym.

• jednostki samorządu terytorialnego

• inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną z mocy prawa.

Szkoda związana z działalnością organów władzy publicznej w sferze legislacyjnej oraz z wydaniem orzeczeń sądowych i decyzji – art. 417¹k.c.

• niezgodność z prawem aktu normatywnego – obejmuje szkody wywołane wydaniem niezgodnego z prawem aktu normatywnego,

Naprawienia szkody można żądać dopiero po uprzednim stwierdzeniu niezgodności aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

• zaniechania legislacyjne – szkoda wyrządzona poprzez niewydanie aktu normatywnego – odnosi się przede wszystkim do przepisów o charakterze wykonawczym;

Odpowiedzialność za niezgodność z prawem prawomocnych orzeczeń i decyzji oraz niewydanie orzeczenia lub decyzji:

• szkoda musi pozostawać w związku przyczynowym z faktem wydania orzeczenie lub decyzji a nie z wadliwym, czyli niezgodnym z prawem, ich wykonaniem.

• konieczną przesłanką odpowiedzialności z tego tytułu jest stwierdzenie niezgodności decyzji lub orzeczenia z prawem.

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej na zasadzie słuszności – art. 417²k.c.

• z tą odpowiedzialnością mamy do czynienia w przypadku, gdy brakuje podstaw dla roszczenia odszkodowawczego na zasadach ogólnych.

Przesłanki odpowiedzialności:

- wykonywanie zgodne z prawem władzy publicznej,

- szkoda na osobie,

- adekwatny związek przyczynowy,

- zasadność przyznania kompensacji w świetle zasad słuszności.

Przyznanie kompensacji i jej wielkości zależy ostatecznie od uznania sądu. Odszkodowanie może obejmować zarówno kompensację z tytuł poniesienia szkody majątkowej, jak i doznanej krzywdy niemajątkowej w postaci zadośćuczynienia pieniężnego.

1. Odpowiedzialność za osoby nad którymi sprawuje się nadzór (art. 427, art. 428).

Art. 427 k.c. (wina w nadzorze) – jest oto odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nad osobami powierzonymi ich pieczy. Domniemanie winy nadzorującego – to na nim spoczywa wykazanie, że nadzór był sprawowany należycie. Artykuł znajduje zastosowanie wobec:

- małoletniego do lat 13,

- osoby ubezwłasnowolnionej (opiekun),

- osoby ubezwłasnowolnionej częściowo (kurator),

- gdy zarówno poszkodowany jak i sprawca szkody znajdują się pod nadzorem tej samej osoby; np. w szkole, w zakładzie wychowawczym;

Obowiązek z tytułu nadzoru może wynikać z:

1. umowy ,

2. ustawy – ma największe znaczenie w praktyce,

3. jednostronnego podjęcia się stałego, faktycznego wykonywania pieczy, mimo braku obowiązku.

Art. 428 k.c. – odpowiedzialność na zasadzie słuszności; znajduje ona zastosowanie tylko w przypadkach wyraźnie w ustawie przewidzianych; Artykuł znajduje zastosowanie w przypadku, gdy jedyną przyczyną wyłączenia winy sprawcy jest jego niepoczytalność;

Uzasadnione wypadki odpowiedzialności na zasadzie słuszności:

- osoby zobowiązane do nadzoru obaliły domniemanie winy z art. 427 k.c.

- gdy ściągnięcie od osób zobowiązanych do nadzoru odszkodowania będzie niemożliwie lub bardzo utrudnione;

- gdy nie ma osób zobowiązanych do nadzoru.

1. Odpowiedzialność za osoby, którym powierzono wykonanie czynności (art. 429)

Art. 429 k.c. stosuje się do kategorii odpowiedzialności za cudzy czyn osób, którym powierzono wykonanie pewnej czynności, z której może wyniknąć szkoda.

Dwie sytuacje faktyczne:

1. ten, komu powierzono wykonanie czynności, zajmuje wobec powierzającego pozycję samodzielną – wtedy znajduje zastosowanie art. 429k.c. – wina w wyborze

2. ta osoba, której powierzono czynność nie ma wobec powierzającego pozycji samodzielnej tj. może być traktowana jak podwładny – stosuje się art. 430 k.c.

Wina w wyborze (culpa in eligendo) – odpowiedzialność powierzającego czynności uzasadniona jest faktem istnienia związku przyczynowego pomiędzy powierzeniem czynności a wyrządzeniem przez sprawcę szkody. Powierzający zawsze odpowiada za własną winę, ponieważ kto dla wykonania czynności posługuje się inną osobą, powinien wyboru dokonać starannie.

Przesłanki odpowiedzialności:

- wina powierzającego wykonanie czynności (wina w wyborze),

- uprawnienie osoby, której powierzono wykonanie czynności, do samodzielnego działania, nie podlega ona kierownictwu;

- wyrządzenie szkody ma nastąpić przy wykonywaniu powierzonej czynności a nie sposobności tego wykonania.

Przesłanką nie jest w rozumieniu art. 429k.c. wina sprawcy szkody.

Ekskulpacja – uchybienie powierzającego czynność w zakresie wyboru świadczy o jego winie – w ustawie jest domniemanie winy – powierzający wykonanie czynności zwolni się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że wybór był właściwy, dokonany przy zachowaniu należytej staranności.

Wyłączenie zastosowania art. 429k.c.:

- w przypadku gdy rzemieślnicza spółdzielnia zaopatrzenia i zbytu powierzyła wykonanie przyjętego przez siebie zleceniu rzemieślnikowi będącego jej członkiem;

- w przypadku gdy biuro podróży zleca w ramach umowy o wycieczkę dokonanie niektórych usług osobom trzecim tj. np. innym biurom podróży;

1. Odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego (art. 430 KC)

Stosowanie art. 430k.c. – stosuje się go do oceny odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez osobie trzeciej, ale ta osobą tą może być podwładny tego samego zwierzchnika, co podwładny wyrządzający szkodę.

Przesłanki odpowiedzialności:

- szkoda została wyrządzona osobie trzeciej przez podwładnego,

- wina podwładnego,

- wyrządzenie szkody nastąpił przy wykonywaniu przez podwładnego powierzonej mu czynności.

Zwierzchnik i podwładny

Pomiędzy osobą powierzającą wykonanie czynności a tym, komu tę czynność powierzono musi istnieć stosunek zwierzchnictwa i podporządkowania.

Zwierzchnik – to ten, kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy jej wykonywaniu podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosowania się do jego wskazówek;

Podwładny – wykonuje czynność powierzoną mu przez zwierzchnika, nie jest on samodzielny w wykonywaniu czynności;

Wina podwładnego – ciężar dowody winy podwładnego, powstania szkody i jej wysokości obciąża poszkodowanego, zwierzchnik i podwładny odpowiadają solidarnie wobec szkodowanego, ale istnieją od tej reguły odstępstwa: np. w przypadku wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osoby trzeciej – do naprawienia szkody zobowiązany jest tylko pracodawca.

Tzw. wina anonimowa (bezimienna) – służy przy udowadnianiu winy sprawcy szkody (podwładnego), ma to miejsce w przypadku, w którym osoba sprawcy szkody nie jest ustalona ale da ją się określić z pewnością jako należącą do grona podwładnych danego zwierzchnika, przy badaniu przesłanki winy, wtedy poprzestaje się na ustaleniu „winy” sprawcy.

1. Odpowiedzialność w związku z ruchem pojazdów mechanicznych (art. 436)

Przesłanki:

- szkoda została wyrządzona przez ruch mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody.

Mechaniczny środek komunikacji – w rozumieniu art. 436k.c.: charakteryzuje się on tym, że:

Jest napędzany własnym urządzeniem mechanicznym, porusza się za pomocą sił przyrody, służy celom komunikacyjnym.

Podmiotem ponoszącym odpowiedzialność jest samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji, ale gdy odda on środek komunikacji w posiadanie zależne komuś innemu, to odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny – art. 436§1k.c.

- odpowiedzialność samoistnego posiadacza pojazdu obejmuje wszelkiego rodzaju wadliwe działanie kierowcy,

- kradzież pojazdu pozbawia władztwa dotychczasowego posiadacza pojazdu – wtedy posiadaczem samoistnym staje się złodziej;

Odpowiedzialność posiadacza pojazdu rozciąga się na szkodę wyrządzoną komukolwiek – na osoby postronne, znajduje się w pojeździe, mający z nim styczność, kierowcy.

Okoliczności zwalniające posiadacza od odpowiedzialności:

- siła wyższa,

- wyłączna wina poszkodowanego,

- wyłączna wina osoby trzeciej.

Często ma miejsce jednoczesna odpowiedzialność posiadacza mechanicznego środka komunikacji oraz kierowcy wyrządzającego szkodę ze swej winy. Obaj odpowiadają z innego tytułu – art. 436 i 415k.c., ale solidarnie wobec poszkodowanego – art. 441k.c.

Modyfikacje reguł podstawowych idących w kierunku wyłączenia surowej zasady ryzyka i powrót do zasady winy. Ma to miejsce w sytuacji:

• zderzenia się pojazdów – w razie zderzenie się pojazdów ustaje powód do naprawienia szkody na zasadzie ryzyka, odpowiedzialność zaostrzona znosi się wzajemnie i wtedy wraca się do zasady naczelnej – zasady winy. Nie dotyczy to osób postronnych.

• przewozu z grzeczności – w przypadku gdy osoba działa w interesie przewożonego czyniąc mu bezinteresowną przysługę,

Obowiązkowe ubezpieczenia komunikacyjne – OC – dzięki temu pokrywa się zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej z zakresem odpowiedzialności deliktowej – w przypadku ubezpieczenia OC ubezpieczyciel wypłaca poszkodowanemu odszkodowanie w miejsce posiadacza pojazdu.

Tej odpowiedzialności nie można wyłączyć z góry lub ograniczyć przez akty woli osób zainteresowanych – art. 437k.c.

1. Odpowiedzialność za prowadzenie przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody (art. 435 KC)

Siły przyrody w postaci: gazu, pary, elektryczności, paliw płynnych itp. Artykuł dotyczy odpowiedzialności przedsiębiorstwa lub zakładu. Kodeks wprowadza zaostrzoną odpowiedzialność dla przypadków szkód spowodowanych przez ruch przedsiębiorstw i zakładów – musi istnieć związek przyczynowy między szkodą a funkcjonowaniem przedsiębiorstwa/zakładu.

Za osobę odpowiedzialną uznaje się osobę (osoba fizyczna lub prawna) prowadzącą przedsiębiorstwo lub zakład na własny rachunek.

Pojęcie „wprawianie w ruch za pomocą sił przyrody” – w przedsiębiorstwie muszą znajdować zastosowanie jako źródło energii siła przyrody, stanowiąca siłę napędową przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości.

Wyrządzenie szkody przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, w takim wypadku wyrządzenie szkody ma miejsce, gdy:

- szkoda jest bezpośrednim skutkiem użycia sił przyrody,

- szkoda pozostaje w związku z samym tylko ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości;

Przyczyny wyłączające surową odpowiedzialność - przesłanki egzoneracyjne:

- siła wyższa,

- wyłączna wina poszkodowanego – poszkodowany nie dołożył należytej uwagi i staranności jaką osoba rozważna powinna wykazać w danej sytuacji;

- wyłączna wina osoby trzeciej – osoba trzecia nie może być zaliczona do grona osób, za które prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład ponosi odpowiedzialność.

Odpowiedzialności objętej art. 435k.c. nie można wyłączyć z góry lub ograniczyć przez akty woli osób zainteresowanych – art. 437k.c.

1. Przesłanki egzoneracyjne (wymień) i ich znaczenie

Szczególne przesłanki egzoneracyjne:

art. 434 i 435 k.c.

• siła wyższa – siłą wyższą jest zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia – o małym stopniu prawdopodobieństwa jakiegoś zdarzenia; niemożliwe do zapobieżenia szkodliwym następstwom przy zastosowaniu współczesnej techniki.

• okoliczność, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego – wina musi zawierać subiektywne elementy nie wystarcza obiektywne naruszenie zasad właściwego postępowania;

• okoliczność, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za której czyny inni nie ponoszą odpowiedzialności – wina musi zawierać subiektywne elementy, a jej zachowanie stanowi wyłączną przyczynę szkody;

1. Egzoneracja a ekskulpacja w kontekście zasad odpowiedzialności

Ekskulpacja – jeśli odpowiedzialność jest na zasadzie winy to przeprowadza się ekskulpację, czyli zwolnienie się od odpowiedzialności;

Egzoneracja – zwolnienie się od odpowiedzialności jeśli odpowiedzialność jest na zasadzie ryzyka przez wskazanie odpowiedzialności egzoneracyjnych:

- siła wyższa,

- wyłączna wina poszkodowanego,

- wyłącznie przez osobę trzecią.

- szczególne przesłanki egzoneracyjne art. 434 i 435k.c.

1. Odpowiedzialność za produkt.

Art. 449¹ i n. k.c.

Produkt – rzecz ruchoma, choćby była połączona z inną rzeczą (także zwierzęta i energia elektryczna) – art. 449¹§2 k.c.

Produkt niebezpieczny – art. 449¹§3 – produkt, który nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego się oczekuje przy uwzględnianiu normalnego użycia produktu.

Odpowiedzialność za produkt – odpowiedzialność producenta za szkody spowodowane wadliwością rzeczy, doznane przez nabywcę i osoby trzecie, dotyczy to defektów, które czynią rzecz niebezpieczną zarówno dla nabywcy jak i otoczenia.

Przesłanki decydujące o uznaniu produktu za niebezpieczny – art. 449¹§3:

- okoliczności wejścia produktu na rynek/ wprowadzenia go do obrotu;

- w tym sposób zaprezentowaniu produktu na rynku;

- podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu.

Poszkodowany musi udowodnić fakt wytworzenia produktu niebezpiecznego, ale wprowadzenie go do obrotu, czy też niewprowadzenie go do obrotu musi udowodnić producent.

1. Bezpodstawne wzbogacenie (przesłanki i skutki, nienależne świadczenie, zakres obowiązku zwrotu)

Bezpodstawne wzbogacenie – art. 405 i n. k.c. - wynika z faktu uzyskania kosztem innej osoby jakiejś korzyści majątkowej bez należytego usprawiedliwienia prawnego.

Różne zdarzenia w wyniku których doszło do bezpodstawnego wzbogacenia się:

- poprzez działanie wzbogaconego – np. poprzez dokonywanie zasiewów zbożem należącym do kogoś innego;

- przez działanie tego, czyim kosztem wzbogaca się ktoś drugi – np. gdy ktoś spełnia świadczenie nie będąc do tego zobowiązanym;

- przez działanie osoby trzeciej – np. gdy osoba trzecia stawia na gruncie nienależącym do niej budynek z materiałów nie będących własnością ani jego, ani właściciela gruntu;

- wskutek zdarzeń niemających charakteru działań ludzkich np. przypadkowe zarybienie stawów sąsiadów podczas powodzi;

Przesłanki – zobowiązanie powstaje przy ich zaistnieniu łącznie:

1. musi mieć miejsce sytuacja, w której dochodzi do przejścia jakiejś korzyści majątkowej z majątku jednej osoby do majątku drugiej;

2. między wzbogaceniem się jednej strony a zubożeniem drugiej musi istnieć związek przyczynowy;

3. wzbogacenie musi nastąpić bez podstawy prawnej;

Skutki:

- powstaje obowiązek wydania uzyskanych korzyści, a co za tym idzie możliwość wystąpienia z roszczeniem o zwrot z tytuły bezpodstawnego wzbogacenia, którego przedmiotem będzie:

- albo zwrot korzyści w naturze – oprócz samego przedmiotu wzbogacenia konieczne jest wydanie także pożytków, naturalnych i cywilnych, jakie przyniósł przedmiot;

- albo zwrot wartości korzyści – ma miejsce gdy nie ma możliwości zwrotu w naturze;

- termin przedawnienia według Sądu Najwyższego wierzytelności z bezpodstawnego wzbogacenia upływa po dziesięciu latach;

Zakres obowiązku zwrotu:

- pełny obowiązek zwrotu wzbogacenia przy ochronie interesów bezpodstawnie zubożałej;

- obowiązek zwrotu ograniczony z uwzględnieniem interesów wzbogaconego;

Nienależne świadczenie – szczególny rodzaj bezpodstawnego wzbogacenia, uzyskanie korzyści cudzym kosztem ma postać świadczenia i ma być ono wykonaniem, w rzeczywistości nieistniejącego zobowiązania.

Świadczenie jest uznane za nienależny w przypadku – art. 410§2k.c. – wtedy, gdy:

- spełniający świadczenie nie był w rzeczywistości do tego zobowiązany w ogóle lub wobec tej osoby, której świadczył;

- podstawna prawna istniała ale w chwili spełniania świadczenia ale potem odparła. np. w stosunku do art. 409k.c.

- zamierzony cel nie został osiągnięty – nie spełniły się przewidywania co do zachowania się kontrahenta jakimi kierował się spełniający świadczenie;

- czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była i pozostawała nieważne z różnych przyczyn – np. niedochowanie formy umowy sprzedaży nieruchomości.

Wyłączenie zwrotu świadczenia:

- gdy spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba, że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu;

- odpowiadającego zasadom współżycia społecznego,

- wynikającego z roszczenia przedawnionego (jeżeli dłużnik spełnił świadczenie i nie podniósł zarzutu przedawnienia);

- gdy nie było ono jeszcze wymagalne – gdy uznanie nienależnego następuje jedynie w okresie do nadejścia terminu wymagalności świadczenia.

Skutki – stosuje się art. 410 oraz odpowiednio 405 k.c.

1. Przyczyny wygaśnięcia zobowiązań.

1. Zaspokojenie wierzyciela, gdy ma miejsce:

- świadczenie w miejsce wypełnienia – dłużnik zamiast świadczenia, które powinien spełnić zgodnie z treścią zobowiązania, ofiarowuje wierzycielowi inne świadczenie, które ten przyjmuje – art. 453zd. 1k.c.

- potrącenie,

- odnowienie,

- złożenie do depozytu sądowego;

B) wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela:

- niemożliwość świadczenia,

- zwolnienie z długu przez wierzyciela,

- rozwiązanie stosunku prawnego – możliwość rozwiązania przez strony zawartej umowy na mocy wzajemnego porozumienia;

- wygaśnięcie zobowiązania z powodu nadzwyczajnych wypadków,

- w razie śmierci jednej ze stron, połączenia w jednej osobie przymiotu dłużnika i wierzyciela;

1. Potrącenie – kompensacja wierzytelności.

Potrącenie następuje wówczas, gdy dwie strony są jednocześnie wobec siebie dłużnikami i wierzycielami, a jedna z nich umarza świadczenie poprzez zaliczenie świadczenia drugiej strony na rzecz swojej należności – art. 499k.c. Dzięki temu każdy z wierzycieli zostaje zwolniony z swego świadczenia do wysokości wartości mniejszego z nich.

Rodzaje potrącenia:

1. umowne – dochodzi do niego w drodze umowy pomiędzy dwoma wierzycielami; umowa stron ma charakter umowy wzajemnej.

Skutki:

- decyduje w tym przypadku wola stron,

- strony mogą uznać, że potrącenie ma moc wsteczną tj. że oddziaływa w momencie odkąd

potrącenie stało się możliwe – działanie ex tunc, lub że działa od chwili dokonania potrącenia – działanie ex nunc;

1. ustawowe dochodzi do skutku poprzez oświadczenie woli jednego z wierzycieli, skierowane do drugiego – art. 499k.c. – to potrącenie może być dokonane wbrew woli drugiej strony, staje się skuteczne z momentem dojścia oświadczenia do drugiej strony;

Przesłanki ustawowego potrącenia:

• muszą istnieć dwie wierzytelności pomiędzy stronami (każda strona jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem)

• wierzytelności muszą istnieć między tymi samymi osobami;

• obie wierzytelności muszą być jednorodzajowe co do ich przedmiotu świadczeń; - art. 498§1k.c.

• wierzytelności te muszą być wymagalne – art. 498§1k.c. – termin obu świadczeń musiał już upłynąć;

• wierzytelności muszą być zaskarżalne;

wierzytelności przedawnione– może zostać potrącona jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło – art. 502k.c.

Skutki:

- art. 499§2 – działanie ex tunc.

Nie mogą być w ogóle potrącone wierzytelności:

- nieulegające zajęciu,

- o dostarczenie środków utrzymania,

- co do których tak stanowią przepisy szczególne – art. 505k.c.

1. Odnowienie – nowacja.

Odnowienie jest umową stron, w której dłużnik zobowiązuje się świadczyć co innego niż był zobowiązany, albo świadczyć to samo lecz z innej podstawy prawnej – art. 506§1k.c. Cel odnowienia: wygaśnięcie starego zobowiązania poprzez zaciągnięcie nowego.

Treść odnowienia może być różna i może polegać ona na:

- zmianie treści zobowiązania,

- zmianie podstawy prawnej zobowiązania.

Skutki: odnowienie nie ma mocy wstecznej, więc ex nunc czyli działa od momentu od chwili zobowiązania się dłużnika.

1. Złożenie do depozytu sądowego.

W sytuacjach przewidzianych przez ustawę dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, przy zaistnieniu pewnych przesłanek zobowiązanie dłużnika wygasa.

Przypadki, gdy dłużnik jest upoważniony do złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądu:

1. zwłoka wierzyciela – 486§1 k.c.

2. wskutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, nie wie on kto jest wierzycielem lub nie zna miejsca zamieszkania czy siedziby wierzyciela;

3. w sytuacji gdy wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma przedstawiciela ustawowego;

4. jeżeli powstał spór co do tego, kto jest wierzycielem,

5. gdy z powodu innych okoliczności dot. osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione – art. 467 k.c.

Skutki złożenia do depozytu:

- w razie wytoczenia przez wierzyciela powództwa o wykonanie zobowiązania, dłużnik może go odesłać z żądaniem świadczenia do depozytu sądu;

- ustaje po stronie dłużnika obowiązek zachowania rzeczy;

- ustaje obowiązek zapłacenia odsetek umownych;

- na wierzyciela przechodzą ciężary i korzyści związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo jej utraty;

- Gdy wierzyciel odbierze przedmiot świadczenia z depozytu sądu: wtedy dłużnik jest wolny od zobowiązania, skutek ten następuje z mocą wsteczną do chwili złożenia przedmiotu do depozytu.

- Gdy wierzyciel nie odbiera przedmiotu świadczenia to dłużnik może wystąpić z powództwem o ustalenie, że złożenie depozytu było ważne.

1. Zwolnienie z długu.

Wierzyciel może zrzec się wierzytelności, czyli może umorzyć zobowiązanie bez uzyskania świadczenia od dłużnika. Zobowiązanie wygasa na skutek umowy pomiędzy stronami, w której wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje – art. 508 k.c.

Zwolnienie z długu ma charakter kauzalny, ale causa nie musi być wyrażona w samej umowie, lecz wpływa ona na jej ważność.

Wskutek zwolnienia dłużnika z długu zobowiązanie wygasa bez zaspokojenia wierzyciela, które następuje z chwilą zawarcia między stronami umowy i skutkiem na przyszłość – ex nunc.

1. Zmiany podmiotowe: przelew wierzytelności, zmiana dłużnika, kumulatywne przystąpienie do długu.

1. Przelew wierzytelności – zmiana wierzyciela – cesja – art. 509k.c.

Wierzyciel ma prawo pozbyć się wierzytelności i wszystkie jego uprawnienia przechodzą na nabywcę, nie wymaga to udziału ani zgody wierzyciela.

Przedmiotem przelewu jest wierzytelność tj. prawo podmiotowe wierzyciela do żądania od dłużnika świadczenia, która musi być zbywalna (pieniężna lub niepieniężna). Wierzytelność (z wyjątkiem dokumentów na okaziciela i zabezpieczonej hipoteką) przechodzi na nabywcę przez sam fakt zawarcia umowy, która może zostać zawarta w dowolnej formie.

Wyjątki w możliwości przelania wierzytelności przez wierzyciela, gdy sprzeciwia się to: ustawie, zastrzeżeniu umownemu, właściwości zobowiązania.

Skutkiem jest, że dłużnik ma obowiązek świadczyć do rąk nabywcy wierzytelność, jednak nabywca jest związany zastrzeżeniami co do sposobu i drogi dochodzenia nabytej wierzytelności.

1. zmiana dłużnika – przejęcie długu – jest to umowa na mocy której osoba trzecia wstępuje w miejsce dotychczasowego dłużnika, a dłużnik zostaje zwolniony z długu – art. 519§1k.c.

Do przejęcie długu może dojść:

• w drodze umowy pomiędzy wierzycielem a osobą trzecią, czyli nowym dłużnikiem, przy zgodzie dotychczasowego dłużnika;

• w drodze umowy pomiędzy dotychczasowym dłużnikiem a osobą trzecią (nowym dłużnikiem), przy wyrażeniu zgody przez wierzyciela.

Zgoda wierzyciela jest bezskuteczna gdy nie wiedział on o niewypłacalności przejemcy istniejącej w chwili wyrażenia zgody.

Ustawa wymaga zachowanie pod rygorem nieważności (art.522k.c.) zachowania formy pisemnej dla oświadczeń osób biorących udział w przejęciu długu.

Skutkiem przejęcia długu jest to, że dług bez zmiany jego istoty przechodzi na najemcę, a dotychczasowy dłużnik zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego – art. 519§1k.c.

1. kumulatywne przystąpienie do długu – polega na tym, że do dotychczasowego zobowiązania dłużnika przystępuje osoba trzecia w charakterze dłużnika solidarnego. Dłużnik nie zostaje zwolniony z zobowiązania, ale za to wierzyciel uzyskuje nowego dłużnika, od którego może się domagać spełnienia świadczenia.

Przystąpienie do długu w charakterze dłużnika solidarnego może nastąpić:

• z mocy umowy, może dojść do skutku:

- przez zawarcie umowy wierzyciela z nowym dłużnikiem i wrażenie na to zgody przez dotychczasowego dłużnika;

- przez umowę dotychczasowego dłużnika z nowym dłużnikiem za zgodą wierzyciela;

• z mocy ustawy, w przypadkach przewidzianych przez różne akty ustawowe:

- następuje w szczególności w razie nabycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa bez przejęcia lub zaspokojenia długów (odpowiedzialność nabywcy ograniczona do wysokości wartości przedsiębiorstwa – art. 55⁴k.c.)

1. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika – akcja pauliańska – zagadnienie nr 34.

2. Umowy o przeniesienie prawa : sprzedaż, zamiana, darowizna, a także dożywocie (przedmiot tych umów i ich charakter prawny)

1. sprzedaż – art. 535k.c. – jest to umowa, w której jedna strona (zbywca/sprzedawca) zobowiązuje się przenieść własność rzeczy i wydać ją drugiej stronie (nabywca/kupujący) a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Sprzedaż jest umową konsensualną, odpłatną, wzajemną i zobowiązującą.

Przedmiot sprzedaży:

- rzeczy (ściślej – prawo własności rzeczy) oznaczone indywidualnie bądź tylko rodzajowo,

- energie: elektryczna, wysokich ciśnień, gazowa, wodna, cieplna – art. 555k.c.

- prawa majątkowe zbywalne – art. 555k.c.: bezwzględne np. rzeczowe, czy autorskie, jak i względne p. wierzytelności;

- zespoły praw i rzeczy – np. przedsiębiorstwo, spadek;

- przedmiot sprzedaży nie musi istnieć w chwili zawarcia umowy wtedy:

- może dotyczyć rzeczy przyszłej – wtedy uważa się, że umowa została zawarta pod warunkiem zawieszającym;

- może polegać na sprzedaży samej tylko szansy, że przedmiot da się uzyskać – wtedy umowa jest bezwarunkowa,

- przedmiotem umowy sprzedaży nie mogą być pod sankcją nieważności czynności prawnej: np. narodowe zabytki historyczne, tkanki, narządy;

Cena – przedmiot świadczenia kupującego jako pewna suma pieniężna – art. 536k.c.

1. zamiana – jest to umowa, w której każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy - art. 603k.c.
   Przedmiot umowy zamiany:
   - przedmiotem zobowiązania mogą być rzeczy ruchome jak i nieruchomości, a także zbywalne prawa majątkowe (art. 555k.c.);
   - każda ze stron odpowiada wobec swego kontrahenta za wady rzeczy będącej przedmiotem zamiany według art. 556k.c.
   umowa mieszana - gdy strony wprowadzają przy umowie zamiany obowiązek dopłaty pieniężnej przez jedną z nich, łącząc w sobie elementy zamiany i sprzedaży,

2. darowizna - jest to umowna, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku - art. 888k.c. jest umową zobowiązującą i jednostronną (tzn. że nie przynosi darczyńcy żadnej odpłaty),w majątku osoby obdarowanej powinno nastąpić przysporzenie kosztem majątku darczyńcy.

Przedmiot darowizny mogą stanowić różne świadczenia, zwłaszcza:

- przeniesienie wszelkiego rodzaju praw, które poza tym mogą być przedmiotem sprzedaży np. pożytki naturalne rzeczy;

- ustanowienie lub zniesienie jakiegoś prawa majątkowego na korzyść obdarowanego;

- zapłata oznaczonej sumy pieniężnej;

- zwolnienie obdarowanego z zobowiązania o ile nie zastrzeżono od niego w zamian innego świadczenia;

obdarowanym może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna

 

Zawarcie umowy wymaga oświadczenie darczyńcy w formie notarialnej pod rygorem nieważności - art. 890d1 zd.1k.c. - w celu zapobiegania zbyt szybkiemu wyzbycia się przez darczyńcę przedmiotu darowizny.

1. dożywocie - umowa dożywocia - art. 908-916k.c. - jest to umowa, w której właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę, w zamian za co nabywca zobowiązuje się zapewnić dożywotnie utrzymanie zbywcy, a ewentualnie osobie bliskiej zbywcy nieruchomości. Umowa dożywocia ma charakter umowy zobowiązującej, odpłatnej i wzajemnej; jest to także umowa losowa ze względu na uzależnienie ciężaru świadczeń przypadających na rzecz dożywotnika od niedającej się z góry określić długości życia uprawnionego.

Przedmiot dożywocia:

- każda nieruchomość (część powierzchni ziemi, budynek lub lokal stanowiący odrębny od gruntu przedmiot własności)

- prawo użytkowania wieczystego,

- Przedmiotem umowy nie mogą być: spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;

Zbywcą nieruchomości na podstawie umowy dożywocia może być tylko osoba fizyczna - art. 908k.c. a nabywcą może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna.

1. Szczególne rodzaje sprzedaży

1. sprzedaż na raty – jest to sprzedaż polegająca na rozłożeniu w danej umowie sprzedaży zapłaty ceny kupna na raty (połączona z elementem kredytowym) – art. 583-588k.c.

Przedmiot: różnego rodzaju dobra konsumpcyjne, meble, urządzenia domowe, lodówki, pralki, samochody itp., rzeczy ruchome;

Elementy umowy sprzedaży na raty:

- sprzedawcą musi być profesjonalista, kupującym – osoba fizyczna (konsument);

- sprzedawca musi zawrzeć tę umowę w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa – czynność handlowa;

- przedmiotem sprzedaży może być wyłącznie rzecz ruchoma,

- świadczenie umowne powinno być rozłożone w czasie, na raty;

- świadczenie sprzedawcy – wydanie rzeczy powinno być spełnione przed całkowitym spełnieniem świadczenia wzajemnego;

1. sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności – każda sprzedaż łącząca się z elementami kredytowymi może być powiązana z zastrzeżeniem, że własność rzeczy przejdzie na kupującego dopiero po zapłaceniu całej ceny; Zastrzeżenie własności powinno mieć dla celów dowodowych formę pisemną (forma ad eventum), wymaganie to odnosi się wyłącznie do stosunku pomiędzy sprzedawcą a kupującym.

2. sprzedaż na próbę – art. 592k.c. służy zachęceniu kupującego do nabycia poprzez danie mu możliwości przekonania się, przez wypróbowanie albo bliższe zbadanie rzeczy, że rzecz jest dla niego odpowiednia. Uznaje się ją za zawartą pod warunkiem zawieszającym (zastosowanie tzw. warunku potestatywnego);

Termin aprobaty: jeżeli nie ma oznaczonego terminu próby zbadania rzeczy to sprzedawca mógłby wyznaczyć kupującemu odpowiedni termin, gdyż jest zainteresowany usunięciem stanu niepewności – art. 592§1zd.2k.c. Niezłożenie przez kupującego, któremu rzecz wydano, żądanego oświadczenia, jest uważane za uznanie przedmiotu sprzedaży za dobry – art.592§2

1. sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu – art. 593 i n. k.c. – do umowy sprzedaży jest możliwe wprowadzenie postanowienia, że sprzedawca ma uprawnienie odkupienia od kupującego przedmiotu sprzedaży, by na powrót stać się właścicielem – prawo akcesoryjne;

Termin: można dowolnie stronom ustalić czas trwania uprawnienia, jednak nie może on przekroczyć pięciu lat od chwili zawarcia umowy;

Uprawnionym jest zazwyczaj sprzedawca. Prawo odkupu jest niezbywalne – tzn. nie ma możliwości przeniesienia go w drodze czynności prawnej, ale może nastąpić zmiana uprawnionego w trybie dziedziczenia, oraz niepodzielne.

1. prawo pierwokupu – art. 596 i n. k.c. – stanowi zastrzeżenie uprawnienia pierwszeństwa przy kupnie oznaczonej rzeczy w razie, gdyby rzecz ta była komukolwiek odsprzedawana.

Podmioty: zarówno uprawnionym z prawa pierwokupu jak i zobowiązanym może być każda osoby (także uprawnionym może być – osoba fizyczna, a zobowiązanym – jednostka państwowa lub komunalna).

Przedmiot: rzecz, gdy chodzi o nieruchomość to prawo może być ustanowione na jej

części, zaś jeżeli odnosi się do całości nieruchomości to nie może zostać wykonane jedynie w części.

Termin: brak ograniczeń w kodeksie w terminie, ma on charakter niezbywalny i niepodzielny – art. 602§2 k.c.

Art. 599§2 k.c. – nieważność sprzedaży bezwarunkowej rzeczy z zastrzeżeniem prawa odkupu jeżeli prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy: Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego.

Zobowiązany, który zawarł z osobą trzecią umowę bezwarunkową ponosi wobec uprawnionego odpowiedzialność odszkodowawczą.

1. Reżimy umowy sprzedaży

1. sprzedaż w stosunkach obrotu powszechnego – art. 535 i n. k.c.

2. sprzedaż konsumencka – regulowana przez ustawę o sprzedaży konsumenckiej - umowa, w której stronami są:

• konsument – osoba fizyczna, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą;

• sprzedawca – osoba fizyczna lub prawna (przedsiębiorca) dokonująca sprzedaży w zakresie działalności przedsiębiorstwa.

Ustawa o sprzedaży konsumenckiej ma także zastosowanie wprost do umowy dostawy oraz umowy sprzedaży rzeczy ruchomej przez komisanta z osobą fizyczną, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą ani zawodową.

1. sprzedaż w tzw. obrocie profesjonalnym – czyli pomiędzy osobami prowadzącymi działalność gospodarczą i zawierają umowę w zakresie prowadzonej działalności;

2. sprzedaż międzynarodowa – mamy z nią do czynienia w przypadku gdy występuje jakiś element międzynarodowy – np. jeśli sprzedawca i kupujący mają siedzibę lub miejsce zamieszkania w różnych państwach.

1. Rękojmia za wady a niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową.

Rękojmia za wady – służy ochronie kupującego tzw. instytucja rękojmi za wady rzeczy.

Dwa rodzaje wad rzeczy:

• wada fizyczna istnieje, gdy

- zmniejsza ona wartość rzeczy,

- zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel oznaczony w umowie lub wynikający z przeznaczenia rzeczy,

- rzecz nie ma właściwości o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego,

- rzecz zostaje wydana w stanie niezupełnym.

Kupującemu przysługują cztery rodzaje uprawnień z tytułu rękojmi:

- może on odstąpić od umowy – art. 560§1 k.c.

- może żądać obniżenia ceny – art. 560§1k.c.

- dla rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku – może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości nowych rzecz bez wad, do tego naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia – art. 561§1 k.c.

- dla rzeczy oznaczonej co do tożsamości – gdy sprzedawca jest jednocześnie wytwórcą rzeczy – może żądać naprawy, wyznaczając termin z zagrożeniem, że po jego bezskutecznym upływie od umowy odstąpi – 561§2 k.c.

Uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi wygasają po upływie roku, licząc od dnia wydania rzeczy.

Jeśli chodzi o wady budynków – 3 lata – art. 568§1 k.c.

• wada prawna istnieje, gdy:

- rzecz nie stanowi własności sprzedawcy, lecz należy do osoby trzeciej;

- rzecz jest obciążona prawem lub prawami osoby trzeciej.

Kupujący nie ma obowiązku zawiadamiania sprzedawcy o wykryciu wady, jako podstawy do roszczeń z tytułu rękojmi, roszczenie z tytułu rękojmi wygasa po upływie roku, od dnia w którym kupujący dowiedział się o istnieniu wady.

Niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową – „niezgodność z umową” to pojęcie szersze od pojęcia „wady”, obejmuje ono:

• wady w ujęciu przepisów kodeksu cywilnego o rękojmi i gwarancji;

• niezgodność towaru z zapewnieniami osób wprowadzających towar konsumpcyjny do obrotu krajowego (w zakresie swego przedsiębiorstwa),

• niezgodność towaru z zapewnieniami osób, podającymi się za producenta poprzez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego,

• nieprawidłowość zamontowania i uruchomienia towaru konsumpcyjnego – jeśli czynności zostały wykonane w ramach sprzedaży przez sprzedawcę lub odpowiedzialną za to osobę,

• nieprawidłowość zamontowania i uruchomienia towaru konsumpcyjnego jeśli czynności te wykonał kupujący według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.

Sprzedawca jest zwolniony z odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową, gdy:

- kupujący o tej niezgodności wiedział,

- kupujący oceniając sprawę rozsądnie powinien był wiedzieć,

- niezgodność wynikła z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez kupującego.

Rękojmia za wady

Niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową

- Art. 556 i n. k.c. - wady: fizyczne i prawne, - termin: wygasa po upływie 1 roku od dnia wręczenia rzeczy lub 3 lat w przypadku wad budynku (art. 568k.c.) - kupujący nie ma obowiązku zawiadamiania sprzedawcy o wykryciu wady.

- uregulowana w ustawie o sprzedaży konsumenckiej - „niezgodność towaru z umową” – pojęcie szersze od „wady” - odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru - termin wygasa po upływie 2 lat od dnia wydania towaru: wyjątek 1 rok w przypadku sprzedaży rzeczy używanych, - kupujący powinien zawiadomić sprzedawcę o stwierdzeniu niezgodności z umową – akt reklamacji; - roszczenia przysługujące kupującemu przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia tej niezgodności.

1. Umowy o używanie rzeczy: najem, dzierżawa, leasing (przedmiot tych umów i ich charakter prawny)

1. najem - art. 659d1k.c. - to umowa, w której wynajmujący zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się uiszczać wynajmującemu umówiony czynsz. Stronami są wynajmujący i najemca, nie ma wymogu by wynajmujący był właścicielem rzeczy oddanej w najem. Najem jest umową konsensualną, wzajemną i odpłatną. Istotnymi elementami są: przedmiot najmu i czynsz.

przedmiot najmu:

- rzeczy ruchome - wyłączenie rzeczy zużywalnych gdyby korzystanie z nich nie miało innego sensu gospodarczego, jak ich zużycie.

- nieruchomości.

- Nie mogą być przedmiotem umowy najmu: dobra niematerialne.

Czas używania rzeczy może być oznaczony lub nieoznaczony.

1. dzierżawa - art. 693-709k.c. - umowa, w której wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się uiszczać wydzierżawiającemu umówiony czynsz (art. 693§1k.c.), o ile nic innego nie wskazano w przepisach o dzierżawie to znajdują do niej odpowiednie zastosowanie przepisy dot. najmu.
   Przedmiot dzierżawy:
   - tylko rzecz przynosząca ze swej natury lub przeznaczenia pożytki,
   - może być też prawo, którego wykonywanie przynosi pożytki.
   Konieczną cechą dzierżawy jest odpłatność.
   czynsz dzierżawy - art. 693§2k.c. - może być oznaczony w pieniądzach bądź w świadczeniach innego rodzaju lub w ułamkowej części pożytków;

2. leasing – art. 709¹ i n. k.c. - umowa leasingu to nowy rodzaj umowy nazwanej, przez umowę jedna ze stron (leasingodawca) zobowiązuje się w zakresie działania swego przedsiębiorstwa przekazać rzecz do używania drugiej stronie (leasingobiorcy). W zamian za używanie rzeczy leasingobiorca będzie uiszczał na rzecz leasingodawcy czynsz, którego wielkość pokryje cenę zakupu rzeczy oraz koszty finansowania i zysk; ta umowa nazwana umożliwia korzystanie z cudzej rzeczy w określony sposób; umowa leasingu jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną, stwarza skutki dwustronnie zobowiązujące;

Przedmiotem umowy leasingu (świadczenia finansującego) mogą być tylko rzeczy (zarówno rzeczy ruchome jak i nieruchomości), oznaczenie rzeczy ruchomej powinno być zindywidualizowanie np. maszyny, wyodrębniona część rurociągu ciepłowniczego;

Przedmiotem umowy leasingu nie mogą być prawa (np. majątkowe prawa autorskie, papiery wartościowe), ani zespoły rzeczy i praw (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne),

 

1. Umowy o świadczenie usług: zlecenie, agencja, komis, spedycja (przedmiot tych umów i ich charakter prawny), a także negotiorum gestio (prowadzenie cudzych spraw jako źródło zobowiązania)

1. zlecenie - zlecenie - art. 734§1 i 2k.c. - przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, w braku innej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonywania czynności w imieniu dającego zlecenie (co nie stoi w sprzeczności z przepisami o formie pełnomocnictwa) .

Zlecenie może mieć charakter odpłatny lub nie. Czynność prawna objęta zleceniem może być dokonana przez przyjmującego zlecenia jako pełnomocnika (zastępcę bezpośredniego), lub w ramach zlecenia była dokonana w imieniu własnym zleceniobiorcy na rachunek zleceniodawcy (zastępstwo pośrednie).

Przedmiot zlecenia:

- przedmiotem zlecenia jest zobowiązanie do dokonania jedynie określonej czynności prawnej, a nie każdej czynności,

- przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do należytej staranności ale nie do osiągnięcia umówionego rezultatu,

- zleceniobiorca powinien wykonać osobiście i stosować się do wskazanego przez zleceniobiorcę sposobu wykonania zlecenia - art.737k.c.

 

1. agencja -agencja - art. 752k.c. - przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie, czyli agent zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia za wynagrodzeniem, przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania umów w jego imieniu.
   Zarówno agent (przyjmujący zlecenie) czyni to w zakresie działalności zawodowej - własnego przedsiębiorstwa, jak i dający zlecenie musi być przedsiębiorcą - obustronnie profesjonalny charakter.
   
   Przedmiot świadczenia agenta:
   umowa agencyjna z reguły przyjmuje dwie zasadnicze postacie:
   - umowy pośrednictwa - tj. stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie lub
   - umowa o typie przedstawicielstwa - zobowiązująca agenta do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie - pociąga za sobą konieczność wyraźnego umocowania ze strony dającego zlecenie do zawierania umów w jego imieniu - art. 758§2k.c.
   Do każdego rodzaju umowy agencyjnej może być dołączone dodatkowe zobowiązanie mówiące o tym, że agent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za wykonanie zobowiązania przez klienta.

2. komis – umowa konsensualna, wzajemna i odpłatna, poprzez umowę komisu zleceniobiorca (komisant) działający na rachunek zleceniodawcy (komitenta), występujący zawsze we własnym imieniu. Celem jest zawarcie przez komisanta z osobą trzecią umowy sprzedaży, komisant może występować jako sprzedawca (komis sprzedaży) lub kupujący (komis kupna).

komisant - osoba (fizyczna lub prawna), dla której czynności komisowe mają charakter profesjonalny; umowę komisu zawiera się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa.
przedmiot i forma komisu
- umowa komisu może objąć tylko rzeczy ruchome,
- forma umowy komisu jest dowolna,
- umowa sprzedaży zawierana przez komisanta jest umową odrębną, która kreuje własny stosunek zobowiązaniowy;

1. spedycja – przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem; działalność spedytora jest działalnością zawodową; - art. 794;

Jeżeli nic innego nie wynika z przepisów kodeksu, co do praw i obowiązków stron stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia; jeżeli spedytor sam dokonuje przewozu to dotyczą go także obowiązki i prawa przewoźnika – art. 800k.c.

W wyniku powierzenia spedytorowi jakiś czynności w zakresie spedycji to staje się on za nie odpowiedzialny wobec dającego zlecenie.

Wynagrodzenie spedytora – prowizja – jest uregulowana obowiązującymi taryfami.

Spedytorowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na przesyłce w celu zabezpieczenia roszczeń o przewoźne oraz o prowizję, czy zwrot innych wydatków. Przedawnienie roszczeń z umowy spedycji– 1 rok.

1. negotiorum gestio – prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, art. 752k.c. – staje się ono źródłem zobowiązania pozaumownego; zobowiązanie powstaje gdy nastąpi fakt dobrowolnego prowadzenia cudzej sprawy bez tytułu prawnego do jej prowadzenia.

Przedmiotem interwencji w zakresie spraw cudzych może być dokonanie czynności prawnej jak i czynności faktycznej w interesie innej osoby.

Przesłanki:

- prowadzenie sprawy jako cudzej,

- brak obowiązku działania po stronie podejmującego cudzą sprawę,

- podjęcie prowadzenia cudzej sprawy z własnej inicjatywy.

Skutki prawne – z podjęcia się sprawy prowadzenia cudzej sprawy powstają konsekwencje typu obligacyjnego:

• obowiązki prowadzącego sprawę – prowadzenie sprawy z korzyścią dla tego, czyja sprawa jest prowadzona; prowadzący sprawę ma obowiązek zawiadamiania zainteresowanego i albo oczekiwać jego zleceń albo prowadzić sprawy dopóki on sam nie będzie mógł się nimi zająć – art. 753§2k.c.

• prowadzący sprawę obowiązany jest do dokładania należytej staranności;

odstępstwa od zasad ogólnych:

• kto ratuje cudze dobro, działając w celu odwrócenia niebezpieczeństwa jakie mu grozi jest odpowiedzialny jedynie za szkodę wyrządzoną umyślnie lub przez rażące niedbalstwo; prowadzący sprawę obowiązany jest wydać osobie, której sprawa dotyczy wszystko co dla niej uzyskał – art. 752§2zd.1;

• za to obowiązkiem drugiej strony powstałego zobowiązania jest obowiązek zwrotu wydatków i nakładów jakie wiązały się z prowadzeniem sprawy; z tytułu prowadzenia cudzej sprawy prowadzącemu nie należy się żadne wynagrodzenie;

Stosunek stron z art.. 752k.c. kończy się z chwilą zakończenia sprawy i uregulowania wzajemnych roszczeń;

1. Poręczenie i umowa gwarancyjna (art. 391KC)

1. Poręczenie – art. 876k.c. – to umowa zobowiązująca (nigdy wzajemna) posiadająca najczęściej swoją podstawę prawną (w stosunku poręczyciel – dłużnik), w której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania, na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał;

Poręczenie jest zawisłe względem długu głównego, co wyraża się w:

• nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia (wyjątki – art. 877k.c.);

• umorzenie długu głównego powoduje wygaśnięcie poręczenia;

• o zakresie zobowiązania poręczenia rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika głównego – art. 879§1;

Zawarcie umowy musi nastąpić we szczególnej formie. Do ważności poręczenia konieczne jest oświadczenie poręczyciela złożone na piśmie pod rygorem nieważności – art. 876§2k.c.

Skutki:

• na poręczycielu ciąży obowiązek wykonania zobowiązania gdy nie wykona go dłużnik główny:

- odpowiedzialność poręczyciela ma charakter posiłkowy tzn. wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia od niego dopiero gdy dłużnik opóźnia się ze swoim świadczeniem;

- odpowiedzialność poręczyciela może mieć charakter równoległy do odpowiedzialności dłużnika głównego;

Wygaśnięcie poręczenia:

Zobowiązanie poręczyciela wygasa wraz z wygaśnięciem świadczenia głównego – następstwo zasady zawisłości poręczenia.

1. Umowa gwarancyjna – art. 391 k.c. – umowa o świadczenie przez osobę trzecią, ma na celu zapewnienie sankcjonowane przyjęciem na siebie przez jedną ze stron odpowiedzialności wobec drugiej strony za określone zachowanie się osoby trzeciej. Strony mogą zawrzeć umowę, której przedmiotem jest uzyskanie świadczenia osoby trzeciej. Strony mogą do każdej umowy dodać zastrzeżenie, że świadczenie spełni nie kontrahent, ale osoba trzecia. Dzięki tej czynności beneficjent gwarancji uzyskuje realną „podwójną szansę” otrzymania świadczenia przede wszystkim od osoby trzeciej, a jeżeli świadczenie nie ma charakteru osobistego bądź nie wyłączyli tego w umowie, od gwaranta. Umowa gwarancyjna nie może być ważnie zawarta, ani istnieć gdy nie ma stosunku podstawowego w postaci stosunku zobowiązaniowego, którego realizację zabezpieczają.

1. Umowy nienazwane (charakterystyka, przykłady)

Umowy nienazwane – są to umowy, których treść nie jest przewidziana przez żadną z postaci umów nazwanych, występują one jedynie w stosunku prawnym, który strony tak właśnie ukształtowały. Tego typu umowy są tworzone w celu zaspokojenia pewnych zindywidualizowanych lub nowych potrzeb oraz uwzględnienia sytuacji gospodarczej, które nie znajdują odpowiednich wzorców w katalogu umów nazwanych. Wynikają one z zasady swobody umów.

Art. 353¹. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego

Czasami bardzo częsta powtarzalność umów nienazwanych w obrocie skutkuje utworzeniem nowego typu umów – np. umowa leasingu.

Umowy nienazwane, które osiągnęły znaczny stopień wyodrębnienia (tzw. umowy empiryczne):

• umowa consultingu,

• umowa know-how,

• holding,

• factoring,

• forfaiting,

• franchising,

• sponsoring.