Co nas uczula w preparatach do pielęgnacji włosów?

Agata Lebiedowska | 2014-04-28

Tagi: szampon, alergia kontaktowa, parabeny, farby do włosów

Produkty kosmetyczne do pielęgnacji włosów obejmują: farby, płukanki, środki do trwałej ondulacji, a także do układania włosów jak: lakiery, pianki, żele i brylantyny, a także szampony, odżywki do włosów. Możemy je podzielić na pozostawiane na skórze (leave-on) oraz kosmetyki spłukiwane (rinse-off).

Główną przyczyna uczuleń są kosmetyki pozostawiane na skórze, natomiast alergia na kosmetyki spłukiwane zdarza się bardzo rzadko. Ich kontakt ze skórą jest zbyt krótki, aby niezbędna do spowodowania uczulenia ilość substancji mogła przeniknąć przez naskórek.

Wśród kosmetyków spłukiwanych najczęściej uczulającymi są trwałe farby do włosów. Niekorzystna reakcja po ich zastosowaniu może objawiać się świądem, obrzękiem skóry twarzy, szyi, zmianami rumieniowo zapalnymi, obrzękiem powiek. Rzadziej tego typu odczyny pojawiają się w przypadku stosowania farb roślinnych.

Właściwymi alergenami w farbach do włosów są aminy aromatyczne, a wśród nich najsilniej uczulająca p-fenylenodwuamina. Innymi animami aromatycznimi, również uczulajacymi są 2-nitro-p-fenylenodwuamina, siarczan p-toluenodwuaminy, o-fenylenodwuamina, p‑nitroaminofenol . W ostatnich latach odnotowuje się znaczny spadek uczuleń na farby do włosów, co wynika z udoskonalania technologii ich produkcji.

Parafenylodwuamina (PPD) popularnie zwana „sztuczną henną”, jest  bardzo silnym alergenem kontaktowym. Alergia na ten związek jest częstsza u kobiet niż u mężczyzn, a częstość tej nadwrażliwości z wiekiem wzrasta. Nadwrażliwość na PPD jest znanym od lat problemem zawodowym fryzjerów. Grupę ryzyka stanowią też kosmetyczki, u których źródłem uczuleń jest sztuczna henna stosowana do barwienia rzęs i brwi.

Naturalną hennę otrzymuje się z suszonych liści i kwiatów krzewów lawsonii bezbronnej, a sprzedaży występuje ona w postaci sproszkowanej. Rozpuszczalnikami mogą być różne płyny, w tym olejki eteryczne, woda czy nawet nafta, herbata lub kawa. Henna wykorzystywana prawie na całym świecie. Do farbowania włosów na kolor czarny wykorzystywana jest mieszanina naturalnej henny i indygo - barwnika otrzymywanego z krzewu indygowca. Barwnikiem naturalnej henny, i tym samym jej głównym alergenem, jest lawson (2 hydroksy-1,4-naftochinon).

Kolejna grupa związków zawartych w kosmetykach są konserwanty. Dodawane są do kosmetyków w celu zabezpieczenia ich przed zakażeniem drobnoustrojami. Do najczęściej alergizujących konserwantów zaliczamy:

• estry kwasu parahydroksybenzoesowego

• formalinę i tzw. wyzwalacze formaldehydu

Formalina i tzw. wyzwalacze formaldehydu dodawane są do niektórych szamponów. W czystej formie nie spotyka się już formaldehydu w kosmetykach. Producenci używają związków pochodnych, które zawierają "unieszkodliwiony" formaldehyd, to znaczy formaldehyd jako część składowa większych cząsteczek. Niestety, związki te są na tyle nietrwałe, że czysta formalina lub formaldehyd uwalnia się z nich. Formaldehyd podrażnia drogi oddechowe i narząd wzroku powoduje szybsze starzenie się skóry, działa drażniąco i alergizująco na skórę. Zmiany skórne są długotrwałe o charakterze wyprysku.

Estry kwasu p-hydrokszbenzoesowego, w alergologii bardziej znane pod nazwą „parabeny” są bardzo szeroko stosowane jako składowa kosmetyków. Szczególnie często są one dodawane do leków, kosmetyków i żywności. Najczęściej wykrywano ester metylowy (w 98% kosmetykach zawierających parabeny). Częściej uczulają jako składniki leków zewnętrznych, niemiej są równie częstą przyczyną alergii kontaktowej po użyciu kosmetyków.

Jedną z przyczyn wyprysku kontaktowego alergicznego są składowe podłoża kremów i emulsji kosmetycznych. Należą do nich euceryna, lanolina, produkty przerobu lanoliny (alkohol mirystynowy, alkohol cetylowy, glikol propylenowy), emulgatory. Substancje te występują w kosmetykach do włosów  takich jak odżywki, szampony, brylantyny , a także, różach do policzków, cieniach do powiek, podkładach twarzowych.

Tioglikolan glicerolu to związek używany do kwaśnej trwałej ondulacji. Objawy kliniczne uczulenia mogą utrzymywać się nawet do trzech miesięcy po zabiegu trwałej ondulacji. Nagromadzony we włosach alergen jest stopniowo wypłukiwany podczas mycia głowy w ilości wystarczającej do wywoływania zmian skórnych. Taki obraz kliniczny może być mylnie diagnozowany jako alergia na szampon.

Nietypowe reakcje niezwykle rzadko, powoduje także, nadsiarczan amonu - używany do rozjaśniania włosów. Zmiany powstają w kilka minut po zastosowaniu preparatu i mają charakter pokrzywki kontaktowej .

Żródła - kliknij, aby zwinąć

• Bojarowicz H, Wojciechowska M, Gocki J. Substancje konserwujące stosowane w kosmetykach oraz ich działanie niepożądane. Probl Hig Epidemiol, 2008, 89.1: 30-3.

• Kieć-Świerczyńska M, Kręcisz B, Świerczyńska-Machura D. Rosnąca rola alergii zawodowej i pozazawodowej na parafenylenodiaminę. 2007 Med Pr; 58(2): 131-7.

• Kieć-Świerczyńska M, Kręcisz B, Chomiczewska D. Wyniki testów naskórkowych u fryzjerów badanych w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi. 2009 Medycyna Pracy; 60(6): 459-467.