NICOLAS ROEG
Krótkie przedstawienie postaci reżysera.
Nicolas Roeg (rocznik 1928) pojawił się w brytyjskim przemyśle filmowym w 1947 jako chłopiec na posyłki w studio De Lane Lea przy Wardour Street. Z wolna piął się po stopniach kariery najpierw operatora filmowego. Przełomowym momentem było zatrudnienie go jako asystenta Freddiego Younga przy filmie George’a Cukora ‘Ludzie mieszanej krwi” (Bhowani Junction, 1956). Roeg pracował jako operator przy takich filmach jak: Przybysze o zmierzchu / Obieżyświaty (The Sundowners, 1960) Freda Zinnemana, Procesy Oskara Wilde'a (The Trials of Oscar Wilde, 1960) Kena Hughesa, nakręcił też słynną sekwencję eksplodującego pociągu w Lawrence z Arabii (Lawrence of Arabia, 1962) David Leana. Już jako autor zdjęć do całego filmu ma na swym koncie dwa obrazy Clive’a Donnera w tym Dozorca (The Caretaker, 1963); Casino Royale (w reżyserii Johna Hustona, Kena Hughesa, Vala Guesta, Roberta Parrisha i Josepha McGratha, 1967); Fahrenheit 451 (1966) François Truffauta.
Gdy podjął współpracę z Lesterem podczas kręcenia Petulii (1968), jego zdjęcia stanowiły już zapowiedź wizualnego i tematycznego stylu przyszłych działań Rega jako reżysera: śmiałe i działające na nerwy obrazy.
Zadebiutował jako reżyser, tworząc wraz z Donaldem Cammellem "Przedstawienie". Warner Bros jednak było ostateczną konstrukcją filmu na tyle zszokowane, że na dwa lata wstrzymało jego dystrybucję. W tym czasie udał się do Australii, gdzie w 1971 roku samodzielnie wyreżyserował nominowany do Złotej Palmy "Walkabout". Obraz ten i dwa lata później ukończony "Nie oglądaj się teraz" były ostatnimi filmami, przy produkcji których pracował również jako operator.
Kolejny jego film "Eureka" również ukazał się w dystrybucji 2 lata po ukończeniu, a wytwórnia MGM domagała się odszkodowania za zmiany w scenariuszu wprowadzone przez reżysera. Ciągłe problemy towarzyszące tworzeniu filmów sprawiły, że Roeg zaczął robić filmy lżejsze, bardziej osadzone w realiach i mniej kontrowersyjne. Nie wpłynęło to pozytywnie na jego karierę. Jego filmy były coraz gorzej przyjmowane zarówno przez krytyków, jak i widownię. Reżyser próbował sił w produkcjach telewizji kablowych.
Roeg miał i nadal ma wpływ na wielu z obecnych twórców nurtu eksperymentalnego - Steven Soderbergh, Christopher Nolan, Danny Boyle, Tony Scott, Ridley Scott, François Ozon. Przewrotny styl Roeg to: wstrząsy, elipsy, łączenie dźwięku i obrazu co daje podwaliny utworzenia nowej gramatyki filmowej, kalejdoskopowe, kolażowe zestawionie obrazów. Pamięć w ulotnych, koszmarnych fragmentów jest kluczem; Filmy Roeg są wybite lustra z podświadomości, połamane kawałki bez końca rekonfiguracji zapewnić ulotne przebłyski w obrazach nadrukiem na swoich rozbitych powierzchni.
Filmy Roega rzadko zaspokajały gusta masowej publiczności, jak również tradycyjnej krytyki. Raz po raz odrzucała ona bulwersujące tematycznie i hermetyczne formalnie dzieła brytyjskiego twórcy. Konsekwencja, z jaką brytyjski twórca eksploruje mroczne pokłady ludzkiej podświadomości czyni go niewątpliwie autorem filmowym, które wedle słów Jeana Renoira przez całe życie realizuje wciąż jeden i ten sam film.
Fabularne i formalne meandry filmów przypominają labirynt.
Cechy charakterystyczne w twórczości
forma
(“ wszystkie tropy znaczeniowe obecne w filmach Roega, mają swoje źródło w określonych chwytach formalnych, spośród których struktury narracyjne i ich wizualna prezentacja zdają się być najważniejsze”)
autor zdjęć:
+ bezwzględne upodobanie do wykorzystania obiektywu o zmiennej ogniskowej;
+ słabość do zestawień i wtrąconych scen
+ kategoryczna niezgoda na fotografowanie w najprostszy i najbardziej oszczędny sposób
+ pęd ku ekspresjonizmowi.
nietypowy montaż (elipsy, nietypowe łączenie dźwięku i obrazu, kolaże)
praca kamery (zoom-iny, częsta kamera „z ręki”, szerokokątne obiektywy)
Fabularny motyw wyobcowania zyskuje swój odpowiednik formalny we fragmentarycznej i achronologicznej narracji oraz zdeformowanym obrazie.
TEMATY I MOTYWY:
W ogóle: autonomiczne uniwersum tematów, które wręcz obsesyjnie przechodzą z filmu na film
doppelganger
przenikające się nawzajem postaci, ich niedookreślone wyglądy
zacieranie granic pomiędzy subiektywizmem i obiektywizmem
zaburzenia tożsamości
ambiwalentna seksualność
zacieranie tekstualnych granic filmu
jungowska psychologia głębi
irracjonalny wymiar rzeczywistości
napięcie między porządkiem natury i kultury, życia i śmierci
doświadczenia traumatyczne
motyw spojrzenia, szeroko rozumianej percepcji oraz jej technologicznych ekstensji
(akty uwalniania percepcji z jej tradycyjnych form i nawyków)
odkrywanie przez bohaterów nieznanych wcześniej obsesji i lęków w nieznanym świecie
Najważniejsze filmy:
1971 – Walkabout
Film opowiada historię angielskiego rodzeństwa, które wskutek niewyjaśnionych okoliczności (tajemniczy amok ojca rodzeństwa kończy się próbą zastrzelenia dzieci, natomiast fiasko tego przedsięwzięcia – samobójstwem mężczyzny) - walczy o przetrwanie w australijskim krajobrazie. Życie ratuje im młody Aborygen, który odbywa swą rytualną inicjacyjną wędrówkę (początkowe napisy tłumaczą czym jest ‘walkabout’ - wędrówką każdego Aborygena, który osiągnie wiek 16 lat). Skomplikowana, choć czasami zbyt stereotypowo przedstawiona interakcja świata kultury i natury i jest głównym tematem filmu. Odrębność, ale i zaskakująca bliskość tych dwóch zupełnie innych światów jest zasygnalizowana już w sekwencji otwierającej. W dwóch ujęciach kamera pokazuje rozpościerający się identyczny obraz ceglanego muru. W pierwszym z nich panoramująca kamera pokazuje fragment miejskiego pejzażu, w drugim australijskiego krajobrazu. Dwie rozłączne rzeczywistości zaczynają współistnieć.
Dziewczyna pozostaje wierna swoim zasadom (stale pilnuje radioodbiornika, dba o schludność stroju), za to chłopiec szybko wtapia się w nową rzeczywistość.
1973- Nie oglądaj się teraz (Don’t Look Now) - najbardziej ceniony powszechnie film.
Arcydzieło psychologicznego horroru/thrillera. Para głównych bohaterów, Laura i John Baxterowie, również odbywa swego rodzaju wędrówkę w obcym im świecie. Wyjeżdżają z Anglii do Wenecji w nadziei, że z dala od domu zdołają się uporać z traumatycznym doświadczeniem śmierci córeczki. Poprzecinana kanałami Wenecji zdaje się przestrzenią idealnie odzwierciedlającą duchowy stan bohaterów. Zawieszone pomiędzy wodą a lądem miasto staje się idealną wręcz przestrzenną metaforą niemożności uwolnienia od prześladującej ich przeszłości. “Wenecja to miasto zagrożenia, w którym bohater zatraci siebie samego w wąskich uliczkach i zaułkach, miasto, w którym się umiera”.
1976 - Człowiek, który spadł na Ziemię (The Man Who Fell to Earth)
Motyw wyprawy w nieznane. Przybysz z obcej planety ląduje na amerykańskiej prowincji. Swą obcość Newton tłumaczy brytyjskim pochodzeniem, co czyni go podwójnie wyobcowanym w fikcyjnym świecie filmu. Wątek różnic cywilizacyjno-kulturowych pomiędzy Ameryką Północą a Europą.
1980 - Zmysłowa obsesja (Bad Timing)
“Film zrealizowany przez chorych ludzi, o chorych ludziach i dla chorych ludzi” - S. Lieberson (producent filmu).
Akcja filmu rozgrywa się w Wiedniu. Milena, odseparowana od męża, który przebywa w Czechosłowacji, poznaje Aleksa. Aleks jest psychologiem zafascynowanym psychoanalizą. Spotkanie dwojga bohaterów będzie dla nich brzemienne w skutki. Milena, kobieta na pozór wyzwolona, skrywa w sobie wiele kompleksów. Alex zaczyna interesować się kobietą. Między bohaterami rodzi się namiętność i erotyczna fascynacja. Przez silne charaktery dochodzi jednak do konfliktów, starć, a w końcu do obsesyjnego uzależnienia. Milena nie mogąc dłużej psychicznej huśtawki postanawia popełnić samobójstwo. Sprawę stara się wyjaśnić inspektor Netusil.
1985 - Z przymrużeniem oka (Insignificance)
Akcja filmu rozgrywa się w pokoju hotelowym, a więc przestrzeni, która konotuje tymczasowość i zmianę. Spotykają się w niej przedstawiciele odrębnych światów show-biznesu, nauki, polityki i sportu, wchodząc ze sobą w ciąg burzliwych interakcji, które wizualnie kulminują się w wizyjnej scenie wybuchu bomby atomowej.
1986 - Rozbitkowie (Castaway)
Opozycja kultury i natury. Bohaterowie decydują się na ekscentryczny eksperyment rocznego pobytu na bezludnej wyspie. Nie otwierają się jednak na nowy świat, a umacniają ich zahamowania nabyte w świecie cywilizacji.
1987 – Aria (segment „Un ballo in maschera”)
1990 – Wiedźmy (The Witches)
Motyw podróży w nieznane: Luke porzuca bezpieczną przestrzeń amerykańskiego domu, by odbyć podwójną podróż w nieznane: do położonego na wybrzeżu oceanu luksusowego hotelu w Anglii oraz niebezpiecznego świata magii zamieszkałego przez demoniczne wiedźmy.