Umberto Eco „Strukturalizm ontologiczny i jego ideologia”, „Struktury światów”

Słownik – zbiór słów lub wyrażeń ułożonych i opracowanych według jakiejś zasady; zasób słów jakiejś osoby, kształtujący w pewien sposób granice świata jednostki, poprzez kompetencję nadawania nazw i umiejętności nazewnictwa rzeczy.

Słownik finalny - modyfikowany w zależności od potrzeb - niektórzy chcą opisywać siebie i świat, mówiąc wciąż tak samo, inni nieustannie odczuwają potrzebę udoskonalania własnego języka - kontakt z innymi „słownikami finalnymi” wzbudza w nich wątpliwości co do słownika, którym dysponują (Rorty określa tych drugich mianem „ironistów” i za Sartre’em nazywa ich postawę „metastabilną”) .

Encyklopedia - wewnętrzna konstrukcja skategoryzowanych pojęć i oglądów rzeczy, regulująca i określająca świat „realny”; system praw świata znanego; zespół obowiązujących informacji dla danej jednostki o rzeczywistości, w której funkcjonuje, warunkujący sposób postrzegania świata, punkt odniesienia dla tworzonych w toku życia (lektury) światów możliwych; człowiek jest wyposażony w różnorodne encyklopedie (np. wiedzy ogólnej, specjalistycznej, treści zawarte w publikacjach jednego autora, itp.), których treści mogą się w pewnym zakresie pokrywać; w procesie recepcji, konstruowania światów możliwych wybiera jedną ze swoich indywidualnych encyklopedii, aby wytworzyć świat odniesienia.

Biblioteka – konstrukcja wewnętrzna – usystematyzowany zbiór encyklopedii danej jednostki; zawartość biblioteki jest zależna od indywidualnych uwarunkowań – wiedzy ogólnej i specjalistycznej, kompetencji percepcyjnych i interpretacyjnych, a także od przebiegu historii życia danego człowieka.

Świat możliwy - (przede wszystkim świat opowieści - narracje konstruują tu rzeczywistość i na odwrót: rzeczywistość wpływa na kształt narracji) - przebieg zdarzeń, zależny "od postaw propozycjonalnych kogoś, kto go potwierdza, wierzy weń, marzy o nim, pragnie go, przewiduje i tak dalej", podmiot może konstruować świat możliwy o tyle, o ile mieści się on w jego siatce pojęciowej, czyli w jego indywidualnej encyklopedii; konstruując światy możliwe podmiot sam ustala kryteria, kształtujące ten proces.

Świat odniesienia - "konstrukt encyklopedyczny" opierający się na siatce pojęciowej, którą posługuje się podmiot budujący ten świat.

Rodzaje światów możliwych powstających w procesie odbioru fabuły:

1) światy ukonstytuowane na bazie stwierdzeń autora danej fabuły (świat odniesienia - świat oparty na indywidualnej encyklopedii odbiorcy)

2) "światy postaw propozycjonalnych postaci" (świat odniesienia dla wiary postaci jest świat fabuły)

3) światy oparte na formułowanych przez odbiorcę empirycznego oczekiwaniach, przekonaniach i przewidywaniach, dotyczących dalszego rozwoju fabuły (świat odniesienia – świat fabuły)

4) światy możliwe utworzone z przekonań odbiorcy, co do przekonań, oczekiwań, pragnień postaci ujętych w fabule (świat odniesienia - świat fabuły)

Rodzaje światów aktualnych w procesie odbioru fabuły:

1) świat oparty na indywidualnej encyklopedii odbiorcy (nazywany "światem odniesienia")

2) świat możliwy, wywiedziony ze stwierdzeń zawartych w utworze

3) światy możliwe oparte na ujętych w fabule przypuszczeniach postaci, co do przypuszczeń innych postaci

Dany świat staje się światem aktualnym wtedy, gdy odbiorca fabuły zaczyna w stosunku do niego rozpatrywać możliwe stany rzeczy w jakimś innym świecie. Odbiorca może się zatem poruszać pomiędzy światami.

Identyfikacja trans światowa – pojmowalność, wiarygodność innych światów z punktu widzenia naszego świata (naszej encyklopedii); człowiekowi dostępny jest w bezpośrednim doświadczeniu tylko świat (stan rzeczy), w którym jest i funkcjonuje, inne rozpatruje z tego uprzywilejowanego punktu widzenia, wyposażonego już w dane indywidua i wartości; człowiek jako „ja psychologiczne” nadaje status preferencyjny swojemu światu; pojmowalność nie musi nieść ze sobą zgodności z postawami propozycjonalnymi świata innego (mówiącego).

Strukturalizm - narodził się na początku XX w. w językoznawstwie za sprawą szwajcarskiego językoznawcy Ferdinanda de Saussure; stanowisko metodologiczne zakładające, że dla zrozumienia pewnych zjawisk niezbędne jest uchwycenie struktury w której one występują, lub budowa takiego modelu, który wyjaśnia ich rolę w ich środowisku; ruch niejednolity - "pewien styl myślenia formalnego w naukach humanistycznych", który cechuje się deprecjacją roli podmiotu w poznaniu.

Semiologia (czasem także semiotyka) - tradycja intelektualno-badawcza na pograniczu filozofii, językoznawstwa, logiki, teorii informacji i humanistyki, w której głównym przedmiotem zainteresowań jest znak, jego własności i funkcje. [„Przedmioty są tylko nośnikami znaczeń, które im arbitralnie przypisujemy.”]

Strukturalizm ontologiczny -pojmuje język jako obecność siły działającej za plecami człowieka, „łańcucha oznaczników” narzucającego się poprzez własne prawa probabilistyczne; przestaje być metodologią badań kultury – staje się filozofią natury.

Ostateczna Struktura - nieuchwytna i ukryta, obarczona sensem; poszukiwanie jej nie może być zdefiniowane w terminach strukturalnych

Krytyka strukturalizmu: (zatarcie granicy między semiotyką a strukturalizmem)

Modele strukturalne ważne są, tylko gdy nie stawiamy problemu źródła komunikacji. Strukturalizm musi ustalić swoją stosowalność jako technika operacyjna i uchylić o pytania o źródła komunikacji, będąc poznaniem Absolutu, nie może mówić, jak działa komunikacja.

Mowa - zapytywanie Bycia, dawanie tylko odpowiedzi bez możliwości określenia realnej struktury języka.

Dedukcja zdarzeń „ponadstrukturalnych” z wydarzeń „strukturalnych”.

różnica i nieobecność – jako jedyna obecność godna uwagi

Język jest tym w czym się myśli, wezwaniem bycia.

a) język poprzedza człowieka, konstytuuje go jako takiego

b) człowiek nie „mówi” język, lecz język „mówi” człowieka

Struktura Języka – Ur-System, Kod Kodów, poza naszym zasięgiem.