SACRAMENTUM蔙ITATIS Word 07

POSYNODALNA ADHORTACJA APOSTOLSKA
SACRAMENTUM CARITATIS
OJCA 艢WI臉TEGO BENEDYKTA XVI

Do Biskup贸w, do Kap艂an贸w i Diakon贸w, do Zakonnik贸w i Zakonnic oraz do wszystkich Wiernych o Eucharystii, 藕r贸dle i szczycie 偶ycia i misji Ko艣cio艂a

Uwaga: niniejsza wersja jest wersj膮 poprawion膮 na podstawie L'Osservatore Romano w stosunku do tekstu z Libreria Editrice Vaticana, zamieszczonego pierwotnie na Opoce pod tym samym adresem.

WPROWADZENIE

1. Sakrament mi艂o艣ci 1, Naj艣wi臋tsza Eucharystia jest darem, jaki Jezus Chrystus czyni z samego siebie, objawiaj膮c nam niesko艅czon膮 mi艂o艣膰 Boga wobec ka偶dego cz艂owieka. W tym przedziwnym sakramencie objawia si臋 mi艂o艣膰 najwi臋ksza, ta, kt贸ra przynagla, by 芦偶ycie swoje odda膰 za przyjaci贸艂 swoich禄 (J 15, 13). Istotnie, Jezus 芦do ko艅ca ich umi艂owa艂禄 (J 13, 1). Tymi s艂owami zapowiada Ewangelista Jego gest niesko艅czonej pokory: zanim umar艂 na krzy偶u za nas, przepasawszy si臋 prze艣cierad艂em, umy艂 uczniom nogi. Tak te偶, w sakramencie Eucharystii Jezus nadal mi艂uje nas 芦a偶 do ko艅ca禄, a偶 po dar ze swego cia艂a i swojej krwi. Jakie偶 zdziwienie musia艂o nape艂ni膰 serca Aposto艂贸w wobec czyn贸w i s艂贸w Pana podczas tej Wieczerzy! Jaki偶 zachwyt winna wzbudzi膰 w naszym sercu tajemnica Eucharystii!

Pokarm prawdy

2. W sakramencie O艂tarza Pan przychodzi do cz艂owieka stworzonego na obraz i podobie艅stwo Bo偶e (por. Rdz 1, 27), staj膮c si臋 jego towarzyszem w drodze. W tym sakramencie Pan staje si臋 rzeczywi艣cie pokarmem dla cz艂owieka spragnionego prawdy i wolno艣ci. Skoro tylko prawda mo偶e nas uczyni膰 wolnymi (por. J 8, 36), to Chrystus staje si臋 dla nas pokarmem prawdy. Z przenikliw膮 znajomo艣ci膮 ludzkiej kondycji 艣w. Augustyn zwr贸ci艂 uwag臋 na to, i偶 cz艂owiek dzia艂a spontanicznie, a nie z przymusu, kiedy staje wobec czego艣, co go poci膮ga i wzbudza w nim pragnienie. Pytaj膮c tedy, co mo偶e cz艂owieka ostatecznie od wewn膮trz poruszy膰, 艣wi臋ty Biskup zawo艂a艂: 芦Czego偶 dusza pragnie na spos贸b bardziej 偶arliwy ni偶 prawdy?禄 2. Ka偶dy bowiem cz艂owiek niesie w sobie niezniszczalne pragnienie prawdy, ostatecznej i definitywnej. Dlatego Pan Jezus, kt贸ry jest 芦drog膮, prawd膮 i 偶yciem禄 (J 14, 6), zwraca si臋 do spragnionego serca cz艂owieka, kt贸ry czuje si臋 pielgrzymem, do serca t臋skni膮cego za 藕r贸d艂em 偶ycia, do serca, kt贸re 偶ebrze o prawd臋. Jezus Chrystus istotnie jest prawd膮 i jednocze艣nie osob膮, kt贸ra poci膮ga do siebie 艣wiat. 芦Jezus jest gwiazd膮 polarn膮 wolno艣ci ludzkiej: bez Niego traci ona orientacj臋, poniewa偶 bez poznania prawdy wolno艣膰 si臋 wynaturza, izoluje i redukuje do poziomu ja艂owego kaprysu. Wraz z Nim, wolno艣膰 si臋 odnajduje禄 3. W sakramencie Eucharystii Jezus ukazuje w spos贸b szczeg贸lny prawd臋 o mi艂o艣ci, kt贸ra jest sam膮 istot膮 Boga. I to jest ta prawda ewangeliczna, kt贸ra interesuje ka偶dego cz艂owieka i ca艂ego cz艂owieka. Dlatego Ko艣ci贸艂, kt贸ry znajduje w Eucharystii swoje 偶yciowe centrum, ci膮gle podejmuje wysi艂ek g艂oszenia w por臋 i nie w por臋 (2 Tm 4, 2), 偶e B贸g jest mi艂o艣ci膮 4. W艂a艣nie dlatego, 偶e Chrystus sta艂 si臋 dla nas pokarmem prawdy, Ko艣ci贸艂 zwraca si臋 do cz艂owieka, zapraszaj膮c go, by dobrowolnie przyj膮艂 dar Bo偶y.

Rozw贸j eucharystycznego obrz臋du

3. Spogl膮daj膮c na dwutysi膮cletni膮 histori臋 Ko艣cio艂a Chrystusowego, kierowan膮 m膮drym dzia艂aniem Ducha 艢wi臋tego, pe艂ni wdzi臋czno艣ci podziwiamy dokonuj膮cy si臋 w czasie rozw贸j form obrz臋dowych, poprzez kt贸re sprawujemy pami膮tk臋 wydarzenia naszego zbawienia. Od wielorakich form pierwszych wiek贸w, kt贸re nadal ja艣niej膮 w obrz臋dach staro偶ytnych Ko艣cio艂贸w wschodnich, a偶 po rozprzestrzenienie si臋 obrz膮dku rzymskiego; od jasnych wskaza艅 Soboru Trydenckiego i Msza艂u 艣w. Piusa V a偶 po odnow臋 liturgiczn膮 zamierzon膮 przez Sob贸r Watyka艅ski II: na ka偶dym etapie historii Ko艣cio艂a celebracja eucharystyczna, b臋d膮ca 藕r贸d艂em i szczytem jego 偶ycia i misji, wyra偶a si臋 poprzez obrz臋d liturgiczny z ca艂ym swym r贸偶norodnym bogactwem. XI Zwyczajne Zgromadzenie Og贸lne Synodu Biskup贸w, kt贸re si臋 odby艂o w dniach od 2 do 23 pa藕dziernika 2005 roku w Watykanie, z艂o偶y艂o Bogu g艂臋bokie dzi臋kczynienie za t臋 histori臋, rozpoznaj膮c w jej dzia艂aniu przewodnictwo Ducha 艢wi臋tego. Ojcowie synodalni stwierdzili oraz potwierdzili dobroczynny wp艂yw, jaki mia艂a na 偶ycie Ko艣cio艂a reforma liturgiczna podj臋ta przez Sob贸r Watyka艅ski II 5. Synod Biskup贸w mia艂 mo偶no艣膰 oceni膰 jej przyj臋cie w okresie posoborowym. Bardzo liczne by艂y wyrazy uznania. Stwierdzono, 偶e trudno艣ci, jak r贸wnie偶 niekt贸re zauwa偶one nadu偶ycia, nie mog膮 przes艂oni膰 dobrodziejstw oraz wa偶no艣ci liturgicznej odnowy, kt贸ra zawiera bogactwa nie w pe艂ni jeszcze wykorzystane. G艂贸wnie chodzi o to, by odczytywa膰 zmiany, jakich pragn膮艂 Sob贸r, w obr臋bie tej jedno艣ci, o jakiej stanowi rozw贸j historyczny samego obrz臋du, nie stosuj膮c nienaturalnego przerwania tej jedno艣ci 6.

Synod Biskup贸w oraz Rok Eucharystii

4. Nale偶y ponadto podkre艣li膰 zwi膮zek niedawnego Synodu Biskup贸w na temat Eucharystii z tym, co si臋 wydarzy艂o w ostatnich latach w 偶yciu Ko艣cio艂a. Nade wszystko musimy nawi膮za膰 do Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, poprzez kt贸ry m贸j umi艂owany Poprzednik, S艂uga Bo偶y Jan Pawe艂 II, wprowadzi艂 Ko艣ci贸艂 w trzecie tysi膮clecie chrze艣cija艅stwa. Rok Jubileuszowy bez w膮tpienia by艂 nacechowany mocnym akcentem eucharystycznym. Nie nale偶y bowiem zapomina膰, i偶 Synod Biskup贸w by艂 poprzedzony, i w jakim艣 sensie przygotowany, Rokiem Eucharystii, kt贸rego z przenikliwo艣ci膮 pragn膮艂 Jan Pawe艂 II dla ca艂ego Ko艣cio艂a. Ten Rok rozpocz膮艂 si臋 Mi臋dzynarodowym Kongresem Eucharystycznym w Guadalajarze w pa藕dzierniku 2004 r. i zako艅czy艂 si臋 23 pa藕dziernika 2005 r. podczas XI Zgromadzenia Synodalnego kanonizacj膮 pi臋ciu b艂ogos艂awionych odznaczaj膮cych si臋 szczeg贸ln膮 pobo偶no艣ci膮 eucharystyczn膮: biskupa J贸zefa Bilczewskiego, kap艂an贸w Kajetana Catanoso, Zygmunta Gorazdowskiego i Alberta Hurtado Cruchagi oraz zakonnika, kapucyna, Feliksa z Nikozji. Dzi臋ki nauczaniu Jana Paw艂a II zawartemu w li艣cie apostolskim Mane nobiscum, Domine 7 oraz cennym sugestiom Kongregacji ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w 8 diecezje i r贸偶ne ko艣cielne instytucje podj臋艂y liczne inicjatywy dla obudzenia i wzrostu wiary w Eucharysti臋, dla poprawienia staranno艣ci celebracji, rozwini臋cia adoracji eucharystycznej, a tak偶e zach臋cenia wiernych do czynnej solidarno艣ci, kt贸ra wychodz膮c od Eucharystii, dociera do potrzebuj膮cych. W ko艅cu trzeba wspomnie膰 znaczenie ostatniej encykliki mego czcigodnego Poprzednika, Ecclesia de Eucharistia 9, w kt贸rej przedstawi艂 nam w艂a艣ciwe odniesienie do Magisterium o Eucharystii oraz ostatnie 艣wiadectwo o centralnym miejscu, jakie ten Boski sakrament zajmowa艂 w jego 偶yciu.

Cel niniejszej adhortacji

5. Niniejsza posynodalna adhortacja apostolska ma na celu zebranie bogactwa r贸偶norodnych refleksji oraz propozycji zwi膮zanych z pracami niedawnego Zwyczajnego Zgromadzenia Og贸lnego Synodu Biskup贸w 鈥 pocz膮wszy od Lineamenta a偶 po Propositiones, poprzez Instrumentum laboris, Relationes ante et post disceptationem, wypowiedzi Ojc贸w synodalnych, auditores oraz delegat贸w bratnich Ko艣cio艂贸w 鈥 z zamiarem wyja艣nienia niekt贸rych zasadniczych linii zaanga偶owania, maj膮cych obudzi膰 w Ko艣ciele nowy impuls oraz eucharystyczn膮 偶arliwo艣膰. B臋d膮c 艣wiadomy ogromnego dziedzictwa doktrynalnego i dyscyplinarnego, jakie w ci膮gu wiek贸w nagromadzi艂o si臋 wok贸艂 Naj艣wi臋tszego Sakramentu 10, uwzgl臋dniaj膮c te偶 g艂os Ojc贸w synodalnych 11, pragn臋 w obecnym dokumencie poleci膰 nade wszystko, by lud chrze艣cija艅ski pog艂臋bi艂 wi臋藕 istniej膮c膮 pomi臋dzy tajemnic膮 eucharystyczn膮, akcj膮 liturgiczn膮 oraz now膮 s艂u偶b膮 duchow膮 wynikaj膮c膮 z Eucharystii jako sakramentu mi艂o艣ci. W tej perspektywie pragn臋 ustawi膰 obecn膮 adhortacj臋 w relacji z moj膮 pierwsz膮 encyklik膮 Deus caritas est, w kt贸rej wielokrotnie m贸wi艂em o Eucharystii, by podkre艣li膰 jej wi臋藕 z mi艂o艣ci膮 chrze艣cija艅sk膮, czy to w odniesieniu do Boga, czy w odniesieniu do bli藕niego: 芦Wcielony B贸g przyci膮ga nas wszystkich do siebie. To pozwala zrozumie膰, 偶e agape staje si臋 teraz tak偶e okre艣leniem Eucharystii: w niej agape Boga przychodzi do nas ciele艣nie, aby nadal dzia艂a膰 w nas i poprzez nas禄 12.

CZ臉艢膯 PIERWSZA
EUCHARYSTIA 鈥 TAJEMNICA WIARY

Na tym polega dzie艂o zamierzone przez Boga, aby艣cie uwierzyli w Tego, kt贸rego On pos艂a艂

(J 6, 29)

Wiara eucharystyczna Ko艣cio艂a

6. 芦Oto wielka tajemnica wiary!禄 Tym wyra偶eniem, wypowiadanym natychmiast po s艂owach konsekracji, kap艂an g艂osi sprawowane misterium i ods艂ania sw贸j zachwyt nad substancjaln膮 przemian膮 chleba i wina w Cia艂o i Krew Pana Jezusa, rzeczywisto艣ci膮, kt贸ra przekracza wszelkie ludzkie zrozumienie. W istocie Eucharystia jest w ca艂ym tego s艂owa znaczeniu 芦tajemnic膮 wiary禄, 芦streszczeniem i podsumowaniem ca艂ej naszej wiary禄 13. Wiara Ko艣cio艂a jest istotowo wiar膮 eucharystyczn膮 i karmi si臋 ona w szczeg贸lny spos贸b przy stole Eucharystii. Wiara i sakramenty to dwa uzupe艂niaj膮ce si臋 aspekty 偶ycia ko艣cielnego. Wzbudzona przez g艂oszenie s艂owa Bo偶ego, dzi臋ki 艂asce wiara karmi si臋 i wzrasta w spotkaniu ze zmartwychwsta艂ym Panem, kt贸re realizuje si臋 w sakramentach: 芦Wiara wyra偶a si臋 w obrz臋dzie a obrz臋d zwi臋ksza i umacnia wiar臋禄 14. Dlatego te偶 sakrament O艂tarza pozostaje zawsze w centrum 偶ycia Ko艣cio艂a; 芦dzi臋ki Eucharystii, Ko艣ci贸艂 odradza si臋 ci膮gle na nowo!禄 15. Im 偶ywsza jest wiara eucharystyczna w Ludzie Bo偶ym, tym g艂臋bsze jest jego uczestnictwo w 偶yciu ko艣cielnym poprzez 艣wiadome przylgni臋cie do misji, jak膮 Chrystus powierzy艂 swoim uczniom. 艢wiadczy o tym sama historia Ko艣cio艂a. Ka偶da wielka reforma wi膮偶e si臋 w jaki艣 spos贸b z odkryciem w wierze obecno艣ci eucharystycznej Pana w艣r贸d swego ludu.

Przenaj艣wi臋tsza Tr贸jca i Eucharystia

Chleb, kt贸ry zst膮pi艂 z nieba

7. Pierwsz膮 rzeczywisto艣ci膮 wiary eucharystycznej jest sama tajemnica Boga, czyli mi艂o艣膰 trynitarna. W rozmowie Jezusa z Nikodemem znajdujemy wyja艣nienie tego zagadnienia: 芦Tak bowiem B贸g umi艂owa艂 艣wiat, 偶e Syna swego Jednorodzonego da艂, aby ka偶dy, kto w Niego wierzy, nie zgin膮艂, ale mia艂 偶ycie wieczne. Albowiem B贸g nie pos艂a艂 swego Syna na 艣wiat po to, aby 艣wiat pot臋pi艂, ale po to, by 艣wiat zosta艂 przez Niego zbawiony禄 (J 3, 16-17). Te s艂owa wskazuj膮 na ostateczny korze艅 daru Bo偶ego. Jezus w Eucharystii daje nie 芦co艣禄, ale siebie samego; ofiaruje on swoje cia艂o i przelewa swoj膮 krew. W ten spos贸b daje ca艂膮 sw膮 egzystencj臋, objawiaj膮c pierwotne 藕r贸d艂o tej mi艂o艣ci. Jest On wiecznym Synem danym nam przez Ojca. S艂yszymy ponadto w Ewangelii, jak Jezus po nakarmieniu t艂umu przez rozmno偶enie chleba i ryb m贸wi do swych rozm贸wc贸w, kt贸rzy poszli za Nim a偶 do synagogi w Kafarnaum: 芦Ojciec m贸j daje wam prawdziwy chleb z nieba. Albowiem chlebem Bo偶ym jest Ten, kt贸ry z nieba zst臋puje i 偶ycie daje 艣wiatu禄 (J 6, 32-33); i dochodzi do uto偶samienia samego siebie, swego w艂asnego cia艂a i swojej w艂asnej krwi z tym chlebem: 芦Ja jestem chlebem 偶ywym, kt贸ry zst膮pi艂 z nieba. Je艣li kto spo偶ywa ten chleb, b臋dzie 偶y艂 na wieki. Chlebem, kt贸ry Ja dam, jest moje cia艂o za 偶ycie 艣wiata禄 (J 6, 51). W ten spos贸b Jezus objawia si臋 jako chleb 偶ycia, kt贸ry Ojciec przedwieczny daje ludziom.

Bezinteresowny dar Przenaj艣wi臋tszej Tr贸jcy

8. W Eucharystii ods艂ania si臋 zamys艂 mi艂o艣ci, kt贸ry kieruje ca艂膮 histori膮 zbawienia (por. Ef 1, 10; 3, 8-11). W niej Deus Trinitas, kt贸ry sam jest mi艂o艣ci膮 (por. 1 J 4, 7-8), w pe艂ni anga偶uje si臋 w nasz膮 ludzk膮 kondycj臋. W chlebie i winie, pod kt贸rych postaciami Chrystus nam si臋 daje w paschalnej uczcie (por. 艁k 22, 14-20; 1 Kor 11, 23-26), ca艂e Bo偶e 偶ycie dociera do nas i udziela si臋 w formie sakramentu. B贸g jest doskona艂膮 komuni膮 mi艂o艣ci pomi臋dzy Ojcem, Synem i Duchem 艢wi臋tym. Ju偶 w stworzeniu cz艂owiek zosta艂 powo艂any do udzia艂u, w jakiej艣 mierze, w o偶ywczym Bo偶ym tchnieniu (por. Rdz 2, 7). Ale w Chrystusie umar艂ym i zmartwychwsta艂ym oraz w wylaniu Ducha 艢wi臋tego, danym bez miary (por. J 3, 34), stajemy si臋 uczestnikami Bo偶ej za偶y艂o艣ci 16. Jezus Chrystus, kt贸ry 芦przez Ducha wiecznego z艂o偶y艂 Bogu samego siebie jako nieskalan膮 ofiar臋禄 (Hbr 9, 14), w darze eucharystycznym udziela nam tego samego Bo偶ego 偶ycia. Chodzi o dar absolutnie bezinteresowny, kt贸ry jest jedynie odpowiednikiem obietnic Bo偶ych, spe艂nionych ponad wszelk膮 miar臋. Ko艣ci贸艂 przyjmuje, celebruje, adoruje ten dar w wiernym pos艂usze艅stwie. 芦Tajemnica wiary禄 jest tajemnic膮 mi艂o艣ci trynitarnej, do uczestnictwa w kt贸rej jeste艣my przez 艂ask臋 wezwani. Tak偶e wi臋c i my musimy zawo艂a膰 wraz z 艣w. Augustynem: 芦Je艣li widzisz mi艂o艣膰, widzisz Tr贸jc臋禄 17.

Eucharystia: Jezus prawdziwym Barankiem z艂o偶onym w ofierze

Nowe i wieczne Przymierze we krwi Baranka

9. Misja, dla kt贸rej Jezus przyby艂 do nas, osi膮ga swoje spe艂nienie w tajemnicy paschalnej. Z wysoko艣ci krzy偶a, z kt贸rego przyci膮ga wszystkich do siebie (por. J 12, 32), zanim 芦odda Ducha禄, m贸wi: 芦Wykona艂o si臋禄 (J 19, 30). W tajemnicy Jego pos艂usze艅stwa a偶 do 艣mierci, i to 艣mierci krzy偶owej (por. Flp 2, 8), spe艂nia si臋 nowe i wieczne Przymierze. Wolno艣膰 Bo偶a i wolno艣膰 ludzka spotka艂y si臋 w spos贸b definitywny w Jego ukrzy偶owanym ciele, w nierozerwalnym zwi膮zku, wa偶nym na zawsze. R贸wnie偶 i za grzech cz艂owieka raz na zawsze zado艣膰uczyni艂 Syn Bo偶y (por. Hbr 7, 27; 1 J 2, 2; 4, 10). Jak mia艂em ju偶 okazj臋 stwierdzi膰, 芦w Jego 艣mierci na krzy偶u dokonuje si臋 owo zwr贸cenie si臋 Boga przeciwko samemu sobie, poprzez kt贸re On ofiarowuje siebie, aby podnie艣膰 cz艂owieka i zbawi膰 go 鈥 jest to mi艂o艣膰 wyra偶ona w najbardziej radykalnej formie禄 18. W tajemnicy paschalnej dokona艂o si臋 rzeczywi艣cie nasze uwolnienie od z艂a i 艣mierci. Przy ustanowieniu Eucharystii Jezus sam m贸wi艂 o 芦nowym i wiecznym Przymierzu禄, zawartym w Jego przelanej krwi (por. Mt 26, 28; Mk 14, 24; 艁k 22, 20). Ten ostateczny cel Jego misji by艂 ju偶 widoczny na pocz膮tku Jego 偶ycia publicznego. Istotnie, kiedy nad brzegiem Jordanu Jan Chrzciciel widzi przychodz膮cego Jezusa, wo艂a: 芦Oto Baranek Bo偶y, kt贸ry g艂adzi grzech 艣wiata禄 (J 1, 29). Jest znacz膮ce, 偶e to samo wo艂anie powtarza si臋 podczas ka偶dej celebracji Mszy 艣w., kiedy kap艂an zaprasza, by艣my si臋 zbli偶yli do o艂tarza: 芦Oto Baranek Bo偶y, kt贸ry g艂adzi grzechy 艣wiata. B艂ogos艂awieni, kt贸rzy zostali wezwani na Jego uczt臋禄. Jezus jest prawdziwym barankiem paschalnym, kt贸ry spontanicznie ofiarowa艂 samego siebie w ofierze za nas, zawi膮zuj膮c w ten spos贸b nowe i wieczne Przymierze. Eucharystia zawiera w sobie t臋 radykaln膮 nowo艣膰, kt贸ra jest nam ponownie przedstawiana w ka偶dej celebracji 19.

Ustanowienie Eucharystii

10. W ten spos贸b doszli艣my do refleksji nad ustanowieniem Eucharystii podczas Ostatniej Wieczerzy. Dokonuje si臋 ono w kontek艣cie obrz臋dowej uczty, kt贸ra by艂a pami膮tk膮 wydarzenia kszta艂tuj膮cego lud Izraela: uwolnienia z niewoli egipskiej. Ta obrz臋dowa uczta, zwi膮zana ze sk艂adaniem w ofierze barank贸w (por. Wj 12, 1-28. 43-51), by艂a pami膮tk膮 przesz艂o艣ci, ale r贸wnocze艣nie by艂a te偶 pami膮tk膮 profetyczn膮, a wi臋c zapowiedzi膮 przysz艂ego uwolnienia. Lud bowiem do艣wiadcza艂, i偶 to uwolnienie nie by艂o definitywne, gdy偶 jego historia by艂a naznaczona zniewoleniem i grzechem. Pami膮tka starodawnego wyzwolenia otwiera艂a si臋 w ten spos贸b na pytanie i oczekiwanie zbawienia g艂臋bszego, bardziej radykalnego, powszechnego i definitywnego. To w tym kontek艣cie Jezus wprowadza nowo艣膰 swego daru. W modlitwie uwielbienia, Berakah, dzi臋kuje On Ojcu nie tylko za wielkie wydarzenia minionej historii, ale tak偶e za swoje w艂asne 芦wywy偶szenie禄. Ustanawiaj膮c sakrament Eucharystii, Jezus antycypuje i w艂膮cza w ni膮 ofiar臋 krzy偶a i zwyci臋stwo zmartwychwstania. R贸wnocze艣nie objawia si臋 jako prawdziwy baranek z艂o偶ony w ofierze i przewidziany w zamy艣le Ojca przed za艂o偶eniem 艣wiata, jak to jest podane w Pierwszym Li艣cie 艣w. Piotra (por. 1, 18-20). Umiejscawiaj膮c sw贸j dar w tym kontek艣cie, Jezus objawia zbawczy sens swojej 艣mierci i zmartwychwstania, tajemnicy, kt贸ra staje si臋 rzeczywisto艣ci膮 odnawiaj膮c膮 histori臋 oraz ca艂y kosmos. Istotnie, ustanowienie Eucharystii pokazuje, jak ta 艣mier膰, sama w sobie gwa艂towna i absurdalna, w Jezusie sta艂a si臋 najwy偶szym aktem mi艂o艣ci oraz definitywnym wyzwoleniem ludzko艣ci od z艂a.

芦Figura transit in veritatem禄

11. W ten spos贸b Jezus wnosi do staro偶ytnej 偶ydowskiej uczty ofiarnej swoje radykalne novum. Tej uczty my, chrze艣cijanie, nie musimy ponawia膰. Jak s艂usznie m贸wi膮 Ojcowie Ko艣cio艂a, figura transit in veritatem: to, co zapowiada艂o przysz艂膮 rzeczywisto艣膰, teraz pozostawia miejsce dla samej prawdy. Staro偶ytny obrz臋d spe艂ni艂 si臋 i zosta艂 definitywnie przekroczony przez dar mi艂o艣ci wcielonego Syna Bo偶ego. Pokarm prawdy, Chrystus z艂o偶ony w ofierze za nas, dat figuris terminum 20. Poleceniem: 芦Czy艅cie to na moj膮 pami膮tk臋禄 (艁k 22, 19; 1 Kor 11, 25), domaga si臋 od nas, by艣my odpowiedzieli na Jego dar i by艣my go uobecnili na spos贸b sakramentalny. W tych s艂owach Pan wyra偶a, mo偶na powiedzie膰, oczekiwanie, 偶e Jego Ko艣ci贸艂, zrodzony z Jego ofiary, przyjmie ten dar, rozwijaj膮c pod kierownictwem Ducha 艢wi臋tego form臋 liturgiczn膮 sakramentu. Pami膮tka Jego doskona艂ego daru w rzeczywisto艣ci nie polega na prostym powtarzaniu Ostatniej Wieczerzy, ale w艂a艣nie na Eucharystii, czyli radykalnej nowo艣ci chrze艣cija艅skiego kultu. W ten spos贸b Jezus da艂 nam jako zadanie wej艣cie w Jego 芦godzin臋禄: 芦Eucharystia w艂膮cza nas w akt ofiarniczy Jezusa. Nie tylko otrzymujemy w spos贸b statyczny Logos wcielony, ale zostajemy w艂膮czeni w dynamik臋 Jego ofiary禄 21. On 芦w艂膮cza nas w siebie samego禄 22. Substancjalne przekszta艂cenie chleba i wina w Jego Cia艂o i Jego Krew wnosi do wn臋trza stworzenia fundament radykalnej przemiany, co艣 w rodzaju 芦nuklearnego rozszczepienia禄, by u偶y膰 znanego dzi艣 obrazu, wnikaj膮cego w najskrytszy poziom bytu, przemiany maj膮cej za cel wywo艂anie procesu przekszta艂cenia rzeczywisto艣ci, kt贸rego kresem ostatecznym b臋dzie przemienienie ca艂ego 艣wiata, a偶 do stanu, w kt贸rym B贸g stanie si臋 wszystkim we wszystkich (por. 1 Kor 15, 28).

Duch 艢wi臋ty i Eucharystia

Jezus i Duch 艢wi臋ty

12. Swoim s艂owem oraz chlebem i winem sam Pan udzieli艂 nam istotnych element贸w nowego kultu. Ko艣ci贸艂, Jego Oblubienica, jest wezwany do celebrowania uczty eucharystycznej, dzie艅 po dniu, na Jego pami膮tk臋. Tak wpisuje odkupie艅cz膮 ofiar臋 swego Oblubie艅ca w histori臋 ludzi i na spos贸b sakramentalny uobecnia j膮 we wszystkich kulturach. Ta wielka tajemnica jest sprawowana wed艂ug form liturgicznych, kt贸re Ko艣ci贸艂, kierowany przez Ducha 艢wi臋tego, rozwija w czasie i przestrzeni 23. W zwi膮zku z tym trzeba wzbudzi膰 w sobie 艣wiadomo艣膰 decyduj膮cej roli, jak膮 Duch 艢wi臋ty spe艂nia w rozwoju form liturgicznych oraz w naszym zg艂臋bianiu Boskich tajemnic. Paraklet, pierwszy dar dla wierz膮cych 24, dzia艂aj膮cy ju偶 w stworzeniu (por. Rdz 1, 2), jest w pe艂ni obecny w ca艂ej egzystencji S艂owa wcielonego: w rzeczywisto艣ci Jezus Chrystus pocz膮艂 si臋 z Dziewicy Maryi za spraw膮 Ducha 艢wi臋tego (por. Mt 1, 18; 艁k 1, 35); na pocz膮tku swej publicznej misji, nad brzegiem Jordanu, Jezus widzi Go zst臋puj膮cego Na艅 w postaci go艂臋bicy (por. Mt 3, 16 i par.); w tym偶e samym Duchu dzia艂a On, przemawia i raduje si臋 (por. 艁k 10, 21); w Nim mo偶e ofiarowa膰 samego siebie (por. Hbr 9, 14). W tak zwanej 芦mowie po偶egnalnej禄, przekazanej przez 艣w. Jana, Jezus jasno ukazuje zwi膮zek daru ze swego 偶ycia w tajemnicy paschalnej z darem Ducha danym swoim uczniom ( por. J 16, 7). Po zmartwychwstaniu, nosz膮c na swoim ciele znaki m臋ki, Jezus mo偶e tchn膮膰 Ducha 艢wi臋tego (por. J 20, 22), sprawiaj膮c, 偶e uczniowie uczestnicz膮 w Jego misji (por. J 20, 21). P贸藕niej Duch 艢wi臋ty poucza uczni贸w o wszystkim i przypomina im wszystko, co Chrystus im powiedzia艂 (por. J 14, 26), poniewa偶 to On, jako Duch Prawdy (por. J 15, 26), ma doprowadzi膰 uczni贸w do ca艂ej prawdy (por. J 16, 13). W opisie podanym w Dziejach Apostolskich Duch 艢wi臋ty zst臋puje na Aposto艂贸w zebranych na modlitwie wraz z Maryj膮 w dniu Pi臋膰dziesi膮tnicy (por. 2, 1-4) i pobudza ich do misji g艂oszenia wszystkim ludziom Dobrej Nowiny. Co wi臋cej, to moc膮 dzia艂ania Ducha 艢wi臋tego sam Chrystus pozostaje obecny i dzia艂a w swoim Ko艣ciele, pocz膮wszy od 偶ywotnego o艣rodka Ko艣cio艂a, jakim jest Eucharystia.

Duch 艢wi臋ty i celebracja eucharystyczna

13. W tej perspektywie mo偶na poj膮膰 decyduj膮c膮 rol臋 Ducha 艢wi臋tego w celebracji eucharystycznej, a w szczeg贸lno艣ci w przeistoczeniu. 艢wiadomo艣膰 tego jest dobrze udokumentowana u Ojc贸w Ko艣cio艂a. 艢w. Cyryl Jerozolimski w swoich Katechezach przypomina, 偶e 芦wzywamy Boga mi艂osiernego, aby zes艂a艂 swego Ducha 艢wi臋tego na wy艂o偶one dary ofiarne, aby przemieni艂 chleb w Cia艂o Chrystusa i wino w Krew Chrystusa. To, czego Duch 艢wi臋ty dotyka, jest przez Niego ca艂kowicie u艣wi臋cone i przemienione禄 25. R贸wnie偶 艣w. Jan Chryzostom podkre艣la, 偶e kap艂an wzywa Ducha 艢wi臋tego, gdy celebruje ofiar臋 26: jak Eliasz 鈥 m贸wi on 鈥 szafarz przywo艂uje Ducha 艢wi臋tego, aby 芦gdy 艂aska sp艂ywa na ofiar臋, przez ni膮 rozpala艂y si臋 dusze wszystkich禄 27. Jak偶e konieczna jest dla 偶ycia duchowego wiernych ja艣niejsza 艣wiadomo艣膰 bogactwa anafory: wraz ze s艂owami wypowiedzianymi przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy zawiera ona epiklez臋, czyli pro艣b臋 skierowan膮 do Ojca, aby zes艂a艂 dar Ducha 艢wi臋tego, by chleb i wino sta艂y si臋 Cia艂em i Krwi膮 Jezusa Chrystusa i by 芦ca艂a wsp贸lnota sta艂a si臋 jeszcze bardziej cia艂em Chrystusa禄 28. Duch 艢wi臋ty wezwany przez celebransa nad darami chleba i wina wy艂o偶onymi na o艂tarzu jest tym samym, kt贸ry jednoczy wiernych 芦w jednym ciele禄, czyni膮c z nich duchow膮 ofiar臋, mi艂膮 Ojcu 29.

Eucharystia i Ko艣ci贸艂

Eucharystia przyczynow膮 zasad膮 Ko艣cio艂a

14. Poprzez sakrament Eucharystii Jezus w艂膮cza wiernych w swoj膮 w艂asn膮 芦godzin臋禄; w ten spos贸b ukazuje nam wi臋藕, jak膮 pragn膮艂 nawi膮za膰 pomi臋dzy sob膮 a nami, pomi臋dzy swoj膮 osob膮 a Ko艣cio艂em. Bowiem to sam Chrystus w ofierze krzy偶a zrodzi艂 Ko艣ci贸艂 jako swoj膮 Oblubienic臋 i swoje Cia艂o. Ojcowie Ko艣cio艂a obszernie rozwa偶ali zwi膮zek pomi臋dzy utworzeniem Ewy z boku 艣pi膮cego Adama (por. Rdz 2, 21-23) a now膮 Ew膮, Ko艣cio艂em, zrodzonym z otwartego boku Chrystusa, pogr膮偶onego w 艣nie 艣mierci: z przebitego boku, pisze 艣w. Jan, wyp艂yn臋艂a krew i woda (por. J 19, 34), symbol sakrament贸w 30. Spojrzenie kontemplacyjne 芦na Tego, kt贸rego przebili禄 (J 19, 37), doprowadza nas do rozwa偶enia przyczynowego zwi膮zku pomi臋dzy ofiar膮 Chrystusa, Eucharysti膮 i Ko艣cio艂em. Ko艣ci贸艂 w rzeczywisto艣ci 芦偶yje Eucharysti膮禄 31. W niej ofiara zbawcza Chrystusa staje si臋 obecna i dlatego nale偶y nade wszystko rozpozna膰, 偶e 芦istnieje zwi膮zek przyczynowy pomi臋dzy Eucharysti膮 a samym pocz膮tkiem Ko艣cio艂a禄 32. Eucharystia to Chrystus, kt贸ry nam si臋 daje, buduj膮c nas nieustannie jako swoje cia艂o. Dlatego w silnym wzajemnym powi膮zaniu pomi臋dzy Eucharysti膮, kt贸ra buduje Ko艣ci贸艂, i samym Ko艣cio艂em, kt贸ry sprawuje Eucharysti臋 33, pierwotn膮 przyczyn膮 jest ta, kt贸ra wyra偶a si臋 w stwierdzeniu: Ko艣ci贸艂 mo偶e celebrowa膰 i adorowa膰 tajemnic臋 Chrystusa obecnego w Eucharystii w艂a艣nie dlatego, 偶e sam Chrystus pierwszy mu si臋 da艂 poprzez ofiar臋 Krzy偶a. Mo偶liwo艣膰 芦czynienia禄 Eucharystii przez Ko艣ci贸艂 jest ca艂kowicie zakorzeniona w darze, jaki Chrystus z艂o偶y艂 z samego siebie. R贸wnie偶 i tutaj znajdujemy przekonywaj膮cy aspekt s艂贸w 艣w. Jana: 芦On pierwszy nas umi艂owa艂禄 (1 J 4, 19). Tak wi臋c i my w ka偶dej celebracji wyznajemy prymat daru Chrystusa. Wp艂yw przyczynowy Eucharystii na pocz膮tek Ko艣cio艂a objawia definitywnie uprzednio艣膰 nie tylko chronologiczn膮, ale tak偶e ontologiczn膮 Jego umi艂owania nas 芦najpierw禄. Przez ca艂膮 wieczno艣膰 On jest tym, kt贸ry pierwszy nas umi艂owa艂.

Eucharystia i komunia eklezjalna

15. Eucharystia zatem konstytuuje byt i dzia艂anie Ko艣cio艂a. Dlatego te偶 staro偶ytno艣膰 chrze艣cija艅ska okre艣la艂a tym samym wyra偶eniem Corpus Christi cia艂o zrodzone z Dziewicy Maryi, Cia艂o eucharystyczne oraz to Cia艂o, kt贸rym jest Ko艣ci贸艂 34. Ten fakt mocno obecny w Tradycji u艂atwia nam wzrastanie w 艣wiadomo艣ci nierozerwalnej wi臋zi mi臋dzy Chrystusem i Ko艣cio艂em. Pan Jezus daj膮c siebie samego w ofierze za nas, poprzez sw贸j dar skutecznie zapowiedzia艂 tajemnic臋 Ko艣cio艂a. Jest znacz膮ce, 偶e druga modlitwa eucharystyczna, wzywaj膮c Parakleta, formu艂uje w ten spos贸b modlitw臋 o jedno艣膰 Ko艣cio艂a: 芦aby Duch 艢wi臋ty zjednoczy艂 nas wszystkich przyjmuj膮cych Cia艂o i Krew Chrystusa禄. Ten cytat pozwala poj膮膰, jak rzeczywisto艣膰 sakramentu Eucharystii stanowi jedno艣膰 wiernych w ko艣cielnej komunii. Eucharystia ukazuje si臋 nam w ten spos贸b u pocz膮tk贸w Ko艣cio艂a jako tajemnica komunii 35.

S艂uga Bo偶y Jan Pawe艂 II w swej encyklice Ecclesia de Eucharistia zwr贸ci艂 ju偶 uwag臋 na relacj臋 pomi臋dzy Eucharysti膮 i communio. M贸wi艂 on o pami膮tce Chrystusa jako o 芦najwy偶szym sakramentalnym wyrazie komunii w Ko艣ciele禄 36. Jedno艣膰 komunii ko艣cielnej objawia si臋 konkretnie we wsp贸lnotach chrze艣cija艅skich i odnawia si臋 w akcie eucharystycznym, kt贸ry je jednoczy i charakteryzuje jako Ko艣cio艂y partykularne, 芦in quibus et ex quibus una et unica Ecclesia catholica exsistit37. W艂a艣nie rzeczywisto艣膰 jednej Eucharystii, sprawowanej w ka偶dej diecezji wok贸艂 w艂asnego biskupa, pozwala zrozumie膰, jak Ko艣cio艂y partykularne trwaj膮 in i ex Ecclesia. W rzeczywisto艣ci 芦z jedyno艣ci i niepodzielno艣ci eucharystycznego Cia艂a Pana wynika jedyno艣膰 Jego Cia艂a mistycznego, kt贸rym jest jeden i niepodzielny Ko艣ci贸艂. Z eucharystycznego centrum wyp艂ywa 鈥 jako konieczna konsekwencja 鈥 otwarto艣膰 ka偶dej celebruj膮cej wsp贸lnoty, ka偶dego Ko艣cio艂a partykularnego: kto pozwala, by obj臋艂y go otwarte ramiona Pana, zostaje w艂膮czony w Jego jedyne i niepodzielne Cia艂o禄 38. Z tej racji w celebracji Eucharystii ka偶dy wierny znajduje si臋 w swoim Ko艣ciele, to znaczy w Ko艣ciele Chrystusowym. W tej perspektywie eucharystycznej, poj臋tej w艂a艣ciwie, komunia ko艣cielna jawi si臋 jako rzeczywisto艣膰 z natury swej katolicka 39. Podkre艣lenie tych eucharystycznych korzeni komunii ko艣cielnej mo偶e tak偶e skutecznie przyczyni膰 si臋 do dialogu ekumenicznego z Ko艣cio艂ami i Wsp贸lnotami ko艣cielnymi, kt贸re nie s膮 w pe艂nej komunii ze Stolic膮 Piotrow膮. Eucharystia bowiem ustanawia obiektywnie mocn膮 wi臋藕 jedno艣ci pomi臋dzy Ko艣cio艂em katolickim a Ko艣cio艂ami prawos艂awnymi, kt贸re zachowa艂y autentyczn膮 i pe艂n膮 natur臋 tajemnicy Eucharystii. R贸wnocze艣nie donios艂o艣膰 przyznana ko艣cielnemu charakterowi Eucharystii mo偶e sta膰 si臋 elementem uprzywilejowanym tak偶e w dialogu ze Wsp贸lnotami zrodzonymi z Reformacji 40.

Eucharystia i sakramenty

Sakramentalno艣膰 Ko艣cio艂a

16. Sob贸r Watyka艅ski II przypomnia艂, 偶e 芦pozosta艂e (...) sakramenty, tak jak i wszystkie ko艣cielne pos艂ugi i dzie艂a apostolstwa, wi膮偶膮 si臋 ze 艣wi臋t膮 Eucharysti膮 i ku niej zmierzaj膮. W naj艣wi臋tszej Eucharystii zawiera si臋 bowiem ca艂e dobro duchowe Ko艣cio艂a, to znaczy sam Chrystus, nasza Pascha i Chleb 偶ywy, kt贸ry przez swoje o偶ywione przez Ducha 艢wi臋tego i o偶ywiaj膮ce Cia艂o daje 偶ycie ludziom i w ten spos贸b zaprasza i pobudza, 偶eby samych siebie, swoj膮 prac臋 i wszystkie rzeczy stworzone wraz z Nim sk艂adali w ofierze禄 41. T臋 艣cis艂膮 relacj臋 Eucharystii ze wszystkimi pozosta艂ymi sakramentami i z 偶yciem chrze艣cija艅skim pojmuje si臋 w ca艂ej g艂臋bi, kontempluj膮c tajemnic臋 samego Ko艣cio艂a jako sakramentu 42. Sob贸r Watyka艅ski II stwierdzi艂 w tej kwestii, 偶e 芦Ko艣ci贸艂 jest w Chrystusie jakby sakramentem, czyli znakiem i narz臋dziem wewn臋trznego zjednoczenia z Bogiem i jedno艣ci ca艂ego rodzaju ludzkiego禄 43. Ko艣ci贸艂, jako 芦lud 鈥 jak m贸wi 艣w. Cyprian 鈥 zgromadzony w jedno艣ci Ojca, Syna i Ducha 艢wi臋tego禄 44, jest sakramentem trynitarnej komunii.

Fakt, 偶e Ko艣ci贸艂 jest 芦powszechnym sakramentem zbawienia禄 45, ukazuje, jak 芦ekonomia禄 sakramentalna okre艣la ostatecznie spos贸b, w jakim Chrystus, jedyny Zbawiciel, dosi臋ga poprzez Ducha naszej egzystencji w swoisto艣ci jej bytowania. Ko艣ci贸艂 przyjmuje siebie i tym samym siebie wyra偶a w siedmiu sakramentach, poprzez kt贸re 艂aska Bo偶a wp艂ywa konkretnie na egzystencj臋 wiernych, aby ca艂e ich 偶ycie, odkupione przez Chrystusa, sta艂o si臋 ofiar膮 mi艂膮 Bogu. W tej perspektywie chcia艂bym tutaj podkre艣li膰 pewne elementy wskazane przez Ojc贸w synodalnych. Mog膮 one pom贸c w ukazaniu zwi膮zku wszystkich sakrament贸w z tajemnic膮 Eucharystii.

I. Eucharystia i chrze艣cija艅skie wtajemniczenie

Eucharystia, pe艂nia chrze艣cija艅skiego wtajemniczenia

17. Je偶eli rzeczywi艣cie Eucharystia jest 藕r贸d艂em i szczytem 偶ycia i misji Ko艣cio艂a, to z tego wynika nade wszystko, 偶e punktem odniesienia na drodze wtajemniczenia chrze艣cija艅skiego jest mo偶liwo艣膰 przyst膮pienia do tego偶 sakramentu. W zwi膮zku z tym musimy zapyta膰 鈥 jak to uczynili Ojcowie synodalni 鈥 czy w naszych wsp贸lnotach chrze艣cija艅skich wystarczaj膮co rozpoznaje si臋 艣cis艂膮 wi臋藕 pomi臋dzy Chrztem, Bierzmowaniem i Eucharysti膮 46. Nie nale偶y bowiem zapomina膰, 偶e jeste艣my ochrzczeni i bierzmowani jako przyporz膮dkowani do Eucharystii. Z tego faktu wynika zadanie, by w praktyce duszpasterskiej d膮偶y膰 do bardziej zintegrowanego rozumienia przebiegu chrze艣cija艅skiego wtajemniczenia. Sakrament Chrztu, poprzez kt贸ry stajemy si臋 upodobnieni do Chrystusa 47, wcieleni w Ko艣ci贸艂 i stajemy si臋 dzie膰mi Boga, stanowi bram臋 wej艣ciow膮 do wszystkich sakrament贸w. Poprzez Chrzest jeste艣my w艂膮czeni w jedno Cia艂o Chrystusa (por. 1 Kor 12, 13), w lud kap艂a艅ski. Jednak to udzia艂 w Ofierze eucharystycznej udoskonala w nas to, co zosta艂o nam dane w Chrzcie. Tak偶e i dary Ducha 艢wi臋tego s膮 dane dla budowania Cia艂a Chrystusa (por. 1 Kor 12) oraz dla dawania wi臋kszego, ewangelicznego 艣wiadectwa w 艣wiecie 48. Dlatego naj艣wi臋tsza Eucharystia prowadzi do pe艂ni chrze艣cija艅skiego wtajemniczenia i stanowi o艣rodek i cel ca艂ego 偶ycia sakramentalnego 49.

Porz膮dek sakrament贸w wtajemniczenia

18. W tym miejscu nale偶y zwr贸ci膰 uwag臋 na spraw臋 porz膮dku sakrament贸w wtajemniczenia chrze艣cija艅skiego. W Ko艣ciele istniej膮 r贸偶ne tradycje. Ta r贸偶norodno艣膰 jest widoczna wyra藕nie w obyczajach ko艣cielnych Wschodu 50, a tak偶e w praktyce zachodniej, odno艣nie do wtajemniczenia doros艂ych 51 w por贸wnaniu z wtajemniczeniem dzieci 52. Jednak偶e te zr贸偶nicowania nie s膮 natury dogmatycznej, lecz maj膮 charakter duszpasterski. Ujmuj膮c zagadnienie konkretnie, nale偶y zweryfikowa膰, jaka praktyka mo偶e w rzeczywisto艣ci lepiej dopom贸c wiernym postawi膰 sakrament Eucharystii w centrum, jako rzeczywisto艣膰, do kt贸rej ca艂a inicjacja chrze艣cija艅ska zmierza. W 艣cis艂ej wsp贸艂pracy z kompetentnymi dykasteriami Kurii Rzymskiej konferencje biskup贸w zweryfikuj膮 skuteczno艣膰 aktualnego toku wtajemniczenia, po to, by dzia艂alno艣膰 wychowawcza naszych wsp贸lnot pomaga艂a chrze艣cijaninowi w coraz pe艂niejszym dojrzewaniu, by doszed艂 on do przyj臋cia w swoim 偶yciu autentycznie eucharystycznego fundamentu, tak aby m贸g艂 w spos贸b odpowiadaj膮cy naszym czasom zdawa膰 spraw臋 z w艂asnej nadziei (por. 1 P 3, 15).

Wtajemniczenie, wsp贸lnota ko艣cielna i rodzina

19. Nale偶y zawsze mie膰 na uwadze, 偶e ca艂e chrze艣cija艅skie wtajemniczenie jest drog膮 nawr贸cenia, kt贸r膮 podejmuje si臋 z pomoc膮 Bo偶膮 i w ci膮g艂ym odniesieniu do wsp贸lnoty ko艣cielnej, czy to w przypadku doros艂ego, kt贸ry prosi o przyst膮pienie do Ko艣cio艂a 鈥 co si臋 zdarza na terenach pierwszej ewangelizacji lub na terenach zsekularyzowanych 鈥 czy to w przypadku rodzic贸w, kt贸rzy prosz膮 o sakramenty dla swych dzieci. W tym kontek艣cie pragn臋 zwr贸ci膰 uwag臋 nade wszystko na zale偶no艣膰 pomi臋dzy chrze艣cija艅sk膮 inicjacj膮 a rodzin膮. W pracy duszpasterskiej na drodze wtajemniczenia nale偶y zawsze anga偶owa膰 rodzin臋. Przyj臋cie Chrztu, Bierzmowania i przyst膮pienie po raz pierwszy do Eucharystii s膮 momentami decyduj膮cymi nie tylko dla osoby, kt贸ra przyjmuje te sakramenty, ale r贸wnie偶 dla ca艂ej rodziny; w tym zadaniu wychowawczym rodzina winna by膰 wspierana przez wszystkie wsp贸lnoty ko艣cielne 53. Tu chcia艂bym podkre艣li膰 znaczenie pierwszej Komunii 艣w. U wielu wiernych ten dzie艅 pozostaje s艂usznie na zawsze w pami臋ci jako pierwszy moment, w kt贸rym, cho膰 jeszcze w zal膮偶ku, rozpozna艂o si臋 wag臋 osobistego spotkania z Jezusem. Duszpasterstwo parafialne winno odpowiednio doceni膰 t臋 tak wa偶n膮 okazj臋.

II. Eucharystia i sakrament Pojednania

Ich istotny zwi膮zek

20. S艂usznie Ojcowie synodalni potwierdzili, 偶e mi艂o艣膰 Eucharystii wiedzie do coraz g艂臋bszego docenienia sakramentu Pojednania 54. Ze wzgl臋du na wi臋藕 istniej膮c膮 pomi臋dzy tymi sakramentami autentyczna katecheza odnosz膮ca si臋 do znaczenia Eucharystii nie mo偶e by膰 oddzielona od zaproponowania drogi pokutnej (por. 1 Kor 11, 27-29). To prawda, 偶e w naszych czasach stwierdzamy, i偶 wierni s膮 zanurzeni w kulturze, kt贸ra zmierza do zanegowania poczucia grzechu 55, sprzyjaj膮c p艂ytkiej postawie prowadz膮cej do zapominania o konieczno艣ci trwania w 艂asce Bo偶ej, aby m贸c godnie przyst膮pi膰 do sakramentalnej Komunii 56. W rzeczywisto艣ci zatracenie 艣wiadomo艣ci grzechu zawsze wiedzie do pewnej powierzchowno艣ci, r贸wnie偶 w pojmowaniu mi艂o艣ci samego Boga. Wielk膮 korzy艣膰 przynosi wiernym przywo艂ywanie tych w膮tk贸w, kt贸re w czasie obrz臋du Mszy 艣w. wyra偶aj膮 艣wiadomo艣膰 w艂asnej grzeszno艣ci i r贸wnocze艣nie mi艂osierdzia Bo偶ego 57. Ponadto, wi臋藕 pomi臋dzy Eucharysti膮 i Pojednaniem przypomina, 偶e grzech nigdy nie jest rzeczywisto艣ci膮 wy艂膮cznie indywidualn膮; jest on zawsze ran膮 zadan膮 wsp贸lnocie ko艣cielnej, w kt贸r膮 jeste艣my w艂膮czeni przez Chrzest. Dlatego Pojednanie, jak m贸wili Ojcowie Ko艣cio艂a, jest laboriosus quidam baptismus 58, podkre艣laj膮c w ten spos贸b, 偶e rezultatem drogi nawr贸cenia jest tak偶e przywr贸cenie pe艂nej komunii ko艣cielnej, kt贸ra si臋 wyra偶a w ponownym przyst膮pieniu do Eucharystii 59.

Niekt贸re uwagi duszpasterskie

21. Synod przypomnia艂, 偶e zadaniem duszpasterskim biskupa jest promowanie we w艂asnej diecezji zdecydowanego przywracania form wychowawczych wiod膮cych do nawr贸cenia, kt贸re rodzi si臋 z Eucharystii, oraz rozwijanie w艣r贸d wiernych praktyki cz臋stej spowiedzi. Niech wszyscy kap艂ani hojnie, z zaanga偶owaniem i kompetencj膮 oddaj膮 si臋 sprawowaniu sakramentu Pojednania 60. Nale偶y przy tym zwr贸ci膰 uwag臋, by konfesjona艂y w naszych ko艣cio艂ach by艂y widoczne i by wskazywa艂y na znaczenie tego偶 sakramentu. Wzywam pasterzy, by czuwali uwa偶nie nad celebracj膮 sakramentu Pojednania, ograniczaj膮c praktyk臋 rozgrzeszenia og贸lnego wy艂膮cznie do przypadk贸w przewidzianych prawem 61, aby indywidualna spowied藕 by艂a zwyczajn膮 form膮 udzielania tego sakramentu 62. Ze wzgl臋du na konieczno艣膰 ponownego odkrycia sakramentalnego przebaczenia w ka偶dej diecezji powinien by膰 penitencjarz 63. W ko艅cu, dla nowego u艣wiadomienia relacji pomi臋dzy Eucharysti膮 a sakramentem Pojednania mo偶e by膰 pomocna zr贸wnowa偶ona i pog艂臋biona praktyka odpust贸w zyskiwanych dla siebie lub za zmar艂ych. Poprzez nie otrzymuje si臋 芦darowanie wobec Boga kary doczesnej za grzechy, zg艂adzone ju偶 co do winy禄 64. Korzystanie z odpust贸w u艂atwia nam zrozumienie, 偶e w艂asnymi si艂ami nie zdo艂amy naprawi膰 pope艂nionego z艂a, oraz 偶e grzechy ka偶dego przynosz膮 szkod臋 ca艂ej wsp贸lnocie; ponadto praktyka odpust贸w 鈥 zawieraj膮c opr贸cz nauki o niesko艅czonych zas艂ugach Chrystusa r贸wnie偶 nauk臋 o 艣wi臋tych obcowaniu 鈥 m贸wi nam, 芦jak g艂臋bok膮 jedno艣ci膮 w Chrystusie jeste艣my zjednoczeni mi臋dzy sob膮, i jak bardzo nadprzyrodzone 偶ycie jednostki mo偶e dopom贸c drugim禄 65. Skoro sama formu艂a odpustu przewiduje w艣r贸d warunk贸w jego uzyskania przyst膮pienie do spowiedzi i do Komunii sakramentalnej, to ta praktyka mo偶e skutecznie podtrzyma膰 wiernych na drodze nawr贸cenia oraz odkrycia centralnej roli Eucharystii w 偶yciu chrze艣cija艅skim.

III. Eucharystia i Namaszczenie chorych

22. Jezus nie tylko pos艂a艂 swych uczni贸w, by uzdrawiali chorych (por. Mt 10, 8; 艁k 9, 2; 10, 9), ale tak偶e ustanowi艂 do tego celu specjalny sakrament: Namaszczenie chorych 66. List 艣w. Jakuba potwierdza obecno艣膰 tego sakramentalnego gestu ju偶 w pierwszej wsp贸lnocie chrze艣cija艅skiej (por. 5, 14-16). O ile Eucharystia ukazuje, jak cierpienia i 艣mier膰 Chrystusa zosta艂y przemienione w mi艂o艣膰, to Namaszczenie chorych jednoczy cierpi膮cego z ofiar膮, jak膮 Chrystus z艂o偶y艂 z samego siebie dla zbawienia wszystkich, tak by i on m贸g艂 r贸wnie偶 w tajemnicy 艣wi臋tych obcowania uczestniczy膰 w zbawieniu 艣wiata. Zwi膮zek pomi臋dzy tymi sakramentami r贸wnie偶 objawia si臋, gdy zdrowie chorego si臋 pogarsza: 芦Tym, kt贸rzy ko艅cz膮 swoje ziemskie 偶ycie, Ko艣ci贸艂 poza Namaszczeniem chorych ofiaruje Eucharysti臋 jako wiatyk禄 67. W przej艣ciu do Ojca przyj臋cie w Komunii 艣w. Cia艂a i Krwi Pa艅skiej objawia si臋 jako zadatek 偶ycia wiecznego i moc zmartwychwstania: 芦Kto spo偶ywa moje cia艂o i pije moj膮 krew, ma 偶ycie wieczne, a Ja go wskrzesz臋 w dniu ostatecznym禄 (J 6, 54). Skoro 艣wi臋ty wiatyk ods艂ania przed chorym pe艂ni臋 tajemnicy paschalnej, to konieczne jest zapewnienie tej pos艂ugi 68. Uwaga i troska duszpasterska wobec tych, kt贸rzy do艣wiadczaj膮 choroby, na pewno przynosi korzy艣膰 duchow膮 ca艂ej wsp贸lnocie, gdy偶 wiemy, 偶e co艣my uczynili najmniejszym, uczynili艣my samemu Jezusowi (por. Mt 25, 40).

IV. Eucharystia i sakrament 艢wi臋ce艅

芦In persona Christi capitis禄

23. Wewn臋trzny zwi膮zek pomi臋dzy Eucharysti膮 a sakramentem 艢wi臋ce艅 wynika z samych s艂贸w Jezusa wypowiedzianych w Wieczerniku: 芦To czy艅cie na moj膮 pami膮tk臋禄 (艁k 22, 19). Jezus bowiem w wigili臋 swej 艣mierci ustanowi艂 Eucharysti臋 oraz kap艂a艅stwo Nowego Przymierza. On jest kap艂anem, ofiar膮 i o艂tarzem: po艣rednikiem pomi臋dzy Bogiem Ojcem i swoim ludem (por. Hbr 5, 5-10), ofiar膮 ekspiacyjn膮 (por. 1 J 2, 2; 4, 10), kt贸ry siebie samego ofiaruje na o艂tarzu krzy偶a. Nikt nie mo偶e powiedzie膰 芦to jest cia艂o moje禄 i 芦to jest kielich krwi mojej禄 inaczej, jak tylko w imi臋 i zast臋puj膮c osob臋 Chrystusa, jedynego najwy偶szego Kap艂ana nowego i wiecznego Przymierza (por. Hbr 8-9). Ju偶 podczas wcze艣niejszych zgromadze艅 Synod Biskup贸w podj膮艂 temat kap艂a艅stwa ministerialnego, czy to w odniesieniu do istoty tej pos艂ugi 69, czy te偶 do formacji kandydat贸w 70. Przy tej okazji, w 艣wietle dialogu, jaki mia艂 miejsce podczas ostatniego zgromadzenia synodalnego, chcia艂bym przywo艂a膰 niekt贸re wa偶ne w膮tki dotycz膮ce zwi膮zku pomi臋dzy sakramentem Eucharystii i sakramentem 艢wi臋ce艅. Nade wszystko nale偶y stwierdzi膰, 偶e wi臋藕 pomi臋dzy 艢wi臋ceniami i Eucharysti膮 jest widoczna najbardziej podczas Mszy 艣w., kt贸rej przewodniczy biskup lub prezbiter w osobie Chrystusa G艂owy.

Ko艣ci贸艂 w swym nauczaniu stwierdza, 偶e 艢wi臋cenia kap艂a艅skie s膮 warunkiem koniecznym dla wa偶no艣ci celebracji Eucharystii 71. W rzeczywisto艣ci, 芦w s艂u偶bie eklezjalnej wy艣wi臋conego kap艂ana jest obecny w swoim Ko艣ciele sam Chrystus jako G艂owa swojego Cia艂a, jako Pasterz swojej trzody, Arcykap艂an odkupie艅czej ofiary禄 72. Niew膮tpliwie wy艣wi臋cony kap艂an 芦dzia艂a tak偶e w imieniu ca艂ego Ko艣cio艂a, gdy zanosi do Boga modlitw臋 Ko艣cio艂a, a zw艂aszcza, gdy sk艂ada Ofiar臋 eucharystyczn膮禄 73. Dlatego konieczne jest, by kap艂ani mieli 艣wiadomo艣膰, 偶e ca艂a ich pos艂uga nigdy nie powinna wysuwa膰 na pierwszy plan ich samych lub ich opinii, ale Chrystusa. Ka偶da pr贸ba stawiania siebie w centrum celebracji liturgicznej sprzeciwia si臋 to偶samo艣ci kap艂a艅skiej. Kap艂an przede wszystkim jest s艂ug膮 i winien ci膮gle stara膰 si臋 by膰 znakiem, kt贸ry jako pos艂uszne narz臋dzie w r臋kach Chrystusa odsy艂a do Niego. Wyra偶a si臋 to szczeg贸lnie w pokorze, z jak膮 kap艂an przewodzi liturgii, w pos艂usze艅stwie wobec obrz臋du, s艂u偶膮c mu sercem i umys艂em, unikaj膮c wszystkiego, co mo偶e sprawia膰 wra偶enie niestosownego stawiania siebie na pierwszym miejscu. Polecam zatem duchownym, by zawsze pog艂臋biali 艣wiadomo艣膰 w艂asnej pos艂ugi eucharystycznej jako pokornej s艂u偶by wobec Chrystusa i Jego Ko艣cio艂a. Kap艂a艅stwo, jak mawia艂 艣w. Augustyn, jest amoris officium 74 鈥 urz臋dem dobrego pasterza, kt贸ry ofiaruje swoje 偶ycie za owce (por. J 10, 14-15).

Eucharystia i kap艂a艅ski celibat

24. Ojcowie synodalni zechcieli podkre艣li膰, 偶e kap艂a艅stwo s艂u偶ebne wymaga pe艂nego upodobnienia si臋 do Chrystusa poprzez 艢wi臋cenia. Szanuj膮c odmienn膮 praktyk臋 i tradycj臋 wschodni膮, trzeba potwierdzi膰 g艂臋boki sens kap艂a艅skiego celibatu, kt贸ry s艂usznie jest uwa偶any za nieoceniony skarb, co potwierdza r贸wnie偶 wschodnia praktyka dokonywania wyboru biskup贸w tylko spo艣r贸d tych, kt贸rzy 偶yj膮 w celibacie, i okazywanie wielkiego szacunku wobec wyboru celibatu, jakiego dokonuj膮 liczni prezbiterzy. Bowiem w tym wyborze kap艂ana znajduje si臋 szczeg贸lny wyraz oddania, kt贸re upodabnia do Chrystusa, oraz wy艂膮czny dar z siebie dla Kr贸lestwa Bo偶ego 75. Fakt, 偶e sam Chrystus, wieczny Kap艂an, prze偶y艂 swoj膮 misj臋 a偶 do ofiary krzy偶a w stanie dziewiczym, stanowi pewny punkt odniesienia dla zrozumienia sensu tradycji Ko艣cio艂a 艂aci艅skiego w tej sprawie. Ponadto, nie wystarcza rozumienie celibatu kap艂a艅skiego na spos贸b wy艂膮cznie funkcjonalny. W rzeczywisto艣ci wyra偶a on szczeg贸lne upodobnienie stylu 偶ycia kap艂ana do samego Chrystusa. Taki wyb贸r jest przede wszystkim oblubie艅czy; jest uto偶samieniem si臋 z sercem Chrystusa Oblubie艅ca, kt贸ry daje 偶ycie za sw膮 Oblubienic臋-Ko艣ci贸艂. Nawi膮zuj膮c do wielkiej tradycji ko艣cielnej, do Soboru Watyka艅skiego II 76 oraz do papie偶y, mych poprzednik贸w 77, potwierdzam pi臋kno oraz znaczenie 偶ycia kap艂a艅skiego prze偶ytego w celibacie jako wyrazisty znak ca艂kowitego i wy艂膮cznego oddania Chrystusowi, Ko艣cio艂owi oraz Kr贸lestwu Bo偶emu, i dlatego potwierdzam obowi膮zywanie celibatu w tradycji 艂aci艅skiej. Kap艂a艅ski celibat prze偶yty w spos贸b dojrza艂y, z rado艣ci膮 i oddaniem jest ogromnym b艂ogos艂awie艅stwem dla Ko艣cio艂a i r贸wnie偶 dla ca艂ego spo艂ecze艅stwa.

Brak kap艂an贸w a duszpasterstwo powo艂aniowe

25. Odno艣nie do zwi膮zku zachodz膮cego pomi臋dzy sakramentem 艢wi臋ce艅 a Eucharysti膮, Synod zatrzyma艂 si臋 nad problemem, jaki rodzi si臋 w r贸偶nych diecezjach, w kt贸rych zaznacza si臋 brak kap艂an贸w. Zdarza si臋 to nie tylko na niekt贸rych terenach pierwszej ewangelizacji, ale r贸wnie偶 w wielu krajach o d艂ugiej tradycji chrze艣cija艅skiej. Na pewno przyda艂oby si臋 bardziej r贸wnomierne rozmieszczenie duchowie艅stwa. Potrzeba solidnej pracy nad budzeniem osobistej wra偶liwo艣ci. Niech biskupi anga偶uj膮 do pracy duszpasterskiej instytuty 偶ycia konsekrowanego oraz nowe ko艣cielne wsp贸lnoty, z poszanowaniem ich w艂asnych charyzmat贸w, i niech wzywaj膮 wszystkich duchownych do jeszcze wi臋kszej dyspozycyjno艣ci w s艂u偶bie Ko艣cio艂owi tam, gdzie s膮 potrzeby, r贸wnie偶 gdy wymaga to ofiary 78. Ponadto, w trakcie Synodu dyskutowano na temat duszpasterskiej troski, jak膮 nale偶y podj膮膰 w celu rozwijania, zw艂aszcza w艣r贸d m艂odych, wewn臋trznej otwarto艣ci na powo艂anie kap艂a艅skie. Nie znajdzie si臋 rozwi膮zania tej sytuacji jedynie poprzez zwyk艂e zabiegi pragmatyczne. Nale偶y unika膰 sytuacji, w kt贸rych biskupi, ze wzgl臋du na zrozumia艂e zatroskanie organizacyjne, spowodowane brakiem duchowie艅stwa, zaniedbaliby odpowiednie rozeznanie powo艂a艅 i dopu艣ciliby do formacji wiod膮cej do 艣wi臋ce艅 kandydat贸w, kt贸rym brak cech koniecznych przy pe艂nieniu pos艂ugi kap艂a艅skiej 79. Kap艂ani niewystarczaj膮co uformowani, a dopuszczeni do 艣wi臋ce艅 bez odpowiedniego rozeznania, z trudem b臋d膮 mogli da膰 艣wiadectwo zdolne wzbudzi膰 u innych pragnienie odpowiedzi z wielkoduszno艣ci膮 na wezwanie Chrystusa. W rzeczywisto艣ci duszpasterstwo powo艂aniowe winno anga偶owa膰 do swojej pracy ca艂膮 wsp贸lnot臋 chrze艣cija艅sk膮 80. Oczywi艣cie w tej odpowiedzialnej pracy duszpasterskiej mie艣ci si臋 r贸wnie偶 zadanie uwra偶liwiania rodzin, cz臋sto oboj臋tnych lub wr臋cz przeciwnych mo偶liwo艣ci powo艂ania kap艂a艅skiego. Niech otworz膮 si臋 one z hojno艣ci膮 na dar 偶ycia i niech wychowuj膮 dzieci, by by艂y dyspozycyjne wobec woli Bo偶ej. Ujmuj膮c kr贸tko, trzeba nade wszystko mie膰 odwag臋 proponowania m艂odym radykalno艣ci p贸j艣cia za Chrystusem, ukazuj膮c jego urok.

Wdzi臋czno艣膰 i nadzieja

26. W ko艅cu trzeba mie膰 wi臋ksz膮 wiar臋 i pok艂ada膰 ufno艣膰 w mocy Bo偶ego dzia艂ania. Je艣li nawet w niekt贸rych regionach dostrzega si臋 brak duchowie艅stwa, to nie powinna nigdy s艂abn膮膰 nadzieja, 偶e Chrystus nadal b臋dzie powo艂ywa艂 m臋偶czyzn, kt贸rzy porzucaj膮c wszelkie inne zaj臋cia, oddadz膮 si臋 ca艂kowicie celebracji 艣wi臋tych tajemnic, g艂oszeniu Ewangelii i pos艂udze duszpasterskiej. Przy tej okazji pragn臋 da膰 wyraz wdzi臋czno艣ci ca艂ego Ko艣cio艂a za wszystkich biskup贸w i prezbiter贸w, kt贸rzy z wiernym oddaniem i zaanga偶owaniem spe艂niaj膮 swoj膮 misj臋. Oczywi艣cie, wdzi臋czno艣膰 Ko艣cio艂a obejmuje r贸wnie偶 diakon贸w, na kt贸rych zosta艂y na艂o偶one r臋ce 芦nie dla kap艂a艅stwa, lecz dla pos艂ugi禄 81. Zgodnie z sugesti膮 Zgromadzenia Synodu, wyra偶am szczeg贸lne podzi臋kowanie kap艂anom fidei donum, kt贸rzy z kompetencj膮 i hojnym oddaniem buduj膮 wsp贸lnot臋, g艂osz膮c jej s艂owo Bo偶e i 艂ami膮c Chleb 偶ycia, nie szcz臋dz膮c energii w s艂u偶bie misji Ko艣cio艂a 82. Nale偶y dzi臋kowa膰 Bogu za tak wielu kap艂an贸w, kt贸rzy cierpieli a偶 do ofiary z 偶ycia, aby s艂u偶y膰 Chrystusowi. Przez nich, przez wymow臋 ich czynu, ods艂ania si臋, co to znaczy by膰 kap艂anem do ko艅ca. Chodzi o wzruszaj膮ce 艣wiadectwa, kt贸re mog膮 by膰 dla tak wielu m艂odych inspiracj膮, by i oni poszli za Chrystusem i by wydali swoje 偶ycie dla innych, znajduj膮c w ten spos贸b prawdziwe 偶ycie.

V. Eucharystia i Ma艂偶e艅stwo

Eucharystia, sakrament oblubie艅czy

27. Eucharystia, sakrament mi艂o艣ci, ukazuje szczeg贸lny zwi膮zek z mi艂o艣ci膮 mi臋dzy m臋偶czyzn膮 i kobiet膮, kt贸rzy s膮 z艂膮czeni ma艂偶e艅stwem. Konieczno艣ci膮 szczeg贸ln膮 naszych czas贸w jest pog艂臋bienie tego zwi膮zku 83. Papie偶 Jan Pawe艂 II wielokrotnie potwierdza艂 charakter oblubie艅czy Eucharystii i jej szczeg贸lny zwi膮zek z sakramentem Ma艂偶e艅stwa: 芦Eucharystia jest sakramentem naszego Odkupienia. Jest sakramentem Oblubie艅ca i Oblubienicy禄 84. Zreszt膮 芦ca艂e 偶ycie chrze艣cija艅skie nosi znami臋 oblubie艅czej mi艂o艣ci Chrystusa do Ko艣cio艂a. Ju偶 Chrzest 艣w. jako wej艣cie do wsp贸lnoty Ludu Bo偶ego wyra偶a tajemnic臋 za艣lubin. Jest on, je艣li tak mo偶na powiedzie膰, obmyciem weselnym, kt贸re poprzedza uczt臋 weseln膮 鈥 Eucharysti臋禄 85. Eucharystia wzmacnia w spos贸b niewyczerpany jedno艣膰 i nierozerwaln膮 mi艂o艣膰 ka偶dego chrze艣cija艅skiego ma艂偶e艅stwa. W nim, na mocy sakramentu, w臋ze艂 ma艂偶e艅ski jest wewn臋trznie powi膮zany z jedno艣ci膮 eucharystyczn膮 Chrystusa-Oblubie艅ca z Ko艣cio艂em-Oblubienic膮 (por. Ef 5, 31-32). Wzajemne wyra偶enie zgody, kt贸r膮 m膮偶 i 偶ona wypowiadaj膮 w Chrystusie, i kt贸ra czyni z nich wsp贸lnot臋 偶ycia i mi艂o艣ci, ma r贸wnie偶 wymiar eucharystyczny. W rzeczywisto艣ci w teologii Paw艂owej mi艂o艣膰 ma艂偶e艅ska jest znakiem sakramentalnym mi艂o艣ci Chrystusa do swego Ko艣cio艂a, mi艂o艣ci, kt贸ra ma sw贸j punkt kulminacyjny w Krzy偶u, kt贸ry jest wyrazem Jego 芦za艣lubin禄 z ludzko艣ci膮, a zarazem 藕r贸d艂em i centrum Eucharystii. Dlatego Ko艣ci贸艂 okazuje szczeg贸ln膮 blisko艣膰 duchow膮 wszystkim, kt贸rzy oparli swoj膮 rodzin臋 na sakramencie Ma艂偶e艅stwa 86. Rodzina 鈥 Ko艣ci贸艂 domowy 87 鈥 jest podstawow膮 przestrzeni膮 偶ycia Ko艣cio艂a, szczeg贸lnie ze wzgl臋du na jej decyduj膮c膮 rol臋 w chrze艣cija艅skim wychowywaniu dzieci 88. W tym kontek艣cie Synod poleci艂 r贸wnie偶 uznanie szczeg贸lnej misji kobiety w rodzinie i w spo艂ecze艅stwie, misji, kt贸rej nale偶y broni膰, strzec oraz kt贸r膮 trzeba popiera膰 89. To, 偶e kobieta jest ma艂偶onk膮 i matk膮, stanowi rzeczywisto艣膰, kt贸rej nigdy nie nale偶y pomija膰 ani deprecjonowa膰.

Eucharystia i jedno艣膰 ma艂偶e艅stwa

28. W艂a艣nie w 艣wietle tej wewn臋trznej relacji, zachodz膮cej pomi臋dzy ma艂偶e艅stwem, rodzin膮 i Eucharysti膮, jest mo偶liwe rozwa偶enie niekt贸rych problem贸w duszpasterskich. Wierna, nierozerwalna i wy艂膮czna wi臋藕, kt贸ra 艂膮czy Chrystusa z Ko艣cio艂em i kt贸ra znajduje wyraz sakramentalny w Eucharystii, 艂膮czy si臋 z pierwotn膮 antropologiczn膮 zasad膮, wed艂ug kt贸rej m臋偶czyzna winien by膰 z艂膮czony w spos贸b definitywny z jedn膮 tylko kobiet膮 i, na odwr贸t, ona z jednym tylko m臋偶czyzn膮 (por. Rdz 2, 24; Mt 19, 5). W tym horyzoncie my艣lowym Synod Biskup贸w podj膮艂 temat praktyki duszpasterskiej w odniesieniu do tych, kt贸rzy spotykaj膮 si臋 z g艂oszeniem Ewangelii, a pochodz膮 z kultur, w kt贸rych jest praktykowana poligamia. Tym, kt贸rzy si臋 znajduj膮 w takiej sytuacji i otwieraj膮 si臋 na wiar臋 chrze艣cija艅sk膮, nale偶y pom贸c, by zintegrowali sw贸j program 偶yciowy z radykaln膮 nowo艣ci膮 w Chrystusie. Podczas katechumenatu Chrystus dotyka ich w specyficznej ich kondycji i wzywa do pe艂nej prawdy o mi艂o艣ci, do kt贸rej dochodzi si臋 poprzez konieczne wyrzeczenia, maj膮c na wzgl臋dzie pe艂n膮 ko艣cieln膮 komuni臋. Ko艣ci贸艂 niech im towarzyszy duszpasterstwem pe艂nym 艂agodno艣ci, ale zarazem stanowczo艣ci 90, ukazuj膮c nade wszystko 艣wiat艂o, kt贸re promieniuje z tajemnicy wiary chrze艣cija艅skiej na natur臋 ludzk膮 i ludzkie uczucia.

Eucharystia i nierozerwalno艣膰 ma艂偶e艅stwa

29. Skoro Eucharystia wyra偶a nieodwracalno艣膰 mi艂o艣ci Boga w Chrystusie do swego Ko艣cio艂a, to jest zrozumia艂e, dlaczego ta mi艂o艣膰 zawiera, w odniesieniu do sakramentu Ma艂偶e艅stwa, t臋 nierozerwalno艣膰, kt贸rej ka偶da prawdziwa mi艂o艣膰 nie mo偶e nie pragn膮膰 gor膮co 91. Wi臋cej ni偶 uzasadniona jest zatem uwaga duszpasterska, jak膮 Synod po艣wi臋ci艂 bolesnym sytuacjom, w kt贸rych niema艂o wiernych si臋 znalaz艂o, gdy po zawarciu sakramentu Ma艂偶e艅stwa rozwiedli si臋 i zawarli nowy zwi膮zek. Chodzi o delikatny i z艂o偶ony problem, o prawdziw膮 plag臋 w dzisiejszych spo艂ecznych stosunkach, kt贸ra coraz bardziej niszczy r贸wnie偶 i katolickie kr臋gi. Pasterze, z mi艂o艣ci dla prawdy, s膮 zobowi膮zani dobrze rozeznawa膰 r贸偶ne sytuacje, aby w stosowny spos贸b wspiera膰 duchowo wiernych, kt贸rych to dotyczy 92. Synod Biskup贸w potwierdzi艂 praktyk臋 Ko艣cio艂a, opart膮 na Pi艣mie 艢wi臋tym (por. Mk 10, 2-12), niedopuszczania do sakrament贸w os贸b rozwiedzionych, kt贸re zawar艂y nowe zwi膮zki, poniewa偶 swoim stanem i sytuacj膮 偶yciow膮 obiektywnie zaprzeczaj膮 tej jedno艣ci w mi艂o艣ci pomi臋dzy Chrystusem i Ko艣cio艂em, kt贸ra wyra偶a si臋 i realizuje w Eucharystii. Niemniej jednak osoby rozwiedzione, kt贸re zawar艂y ponowne zwi膮zki, nadal 鈥 pomimo ich sytuacji 鈥 przynale偶膮 do Ko艣cio艂a, kt贸ry ze szczeg贸ln膮 trosk膮 im towarzyszy w ich pragnieniu kultywowania, na tyle, na ile to jest mo偶liwe, chrze艣cija艅skiego stylu 偶ycia poprzez uczestnictwo we Mszy 艣w., cho膰 bez przyjmowania Komunii 艣w., s艂uchanie s艂owa Bo偶ego, adoracj臋 eucharystyczn膮, modlitw臋, uczestnictwo w 偶yciu wsp贸lnotowym, szczer膮 rozmow臋 z kap艂anem czy ojcem duchownym, oddawanie si臋 czynnej mi艂o艣ci, dzie艂om pokuty oraz zaanga偶owaniu w wychowanie dzieci.

Tam gdzie rodz膮 si臋 uprawnione w膮tpliwo艣ci co do wa偶no艣ci ma艂偶e艅stwa sakramentalnie zawartego, nale偶y podj膮膰 takie kroki, kt贸re s膮 konieczne dla zweryfikowania ich zasadno艣ci. Nale偶y te偶 z ca艂kowitym poszanowaniem dla prawa kanonicznego 93 zapewni膰 obecno艣膰 trybuna艂贸w ko艣cielnych na danym terytorium, ich duszpasterski charakter oraz ich poprawn膮 i szybk膮 dzia艂alno艣膰 94. Trzeba, aby w ka偶dej diecezji by艂a wystarczaj膮ca liczba os贸b przygotowanych dla sprawnego funkcjonowania trybuna艂贸w ko艣cielnych. Przypominam, 偶e 芦powa偶nym obowi膮zkiem jest staranie si臋 o to, aby dzia艂ania instytucyjne Ko艣cio艂a w trybuna艂ach stawa艂y si臋 coraz bli偶sze wiernym禄 95. Jednak trzeba unika膰 traktowania troski duszpasterskiej, jakby by艂a ona przeciwstawna wymogom prawa. Nale偶y nade wszystko wychodzi膰 z za艂o偶enia, i偶 fundamentalnym punktem spotkania prawa i duszpasterstwa jest mi艂o艣膰 prawdy: ta za艣 nigdy nie jest abstrakcyjna, ale 芦konkretyzuje si臋 w ludzkiej i chrze艣cija艅skiej drodze ka偶dego wiernego禄 96. W ko艅cu, w przypadku gdy niewa偶no艣膰 w臋z艂a ma艂偶e艅skiego nie jest stwierdzona i gdy wyst臋puj膮 obiektywne okoliczno艣ci, kt贸re sprawiaj膮, i偶 偶ycie wsp贸lne jest nieodwracalne, Ko艣ci贸艂 zach臋ca tych wiernych, aby zobowi膮zali si臋 prze偶ywa膰 sw贸j zwi膮zek wed艂ug wymog贸w prawa Bo偶ego, jako przyjaciele, jak brat i siostra; w ten spos贸b b臋d膮 oni mogli ponownie przyst臋powa膰 do sto艂u eucharystycznego, uwzgl臋dniaj膮c wymogi przewidziane przez sprawdzon膮 ko艣cieln膮 praktyk臋. Taka droga, aby by艂a mo偶liwa i owocna, winna spotka膰 si臋 ze wsparciem duszpasterzy oraz odpowiednich inicjatyw ko艣cielnych, unikaj膮cych w ka偶dym przypadku b艂ogos艂awienia tych偶e zwi膮zk贸w, aby nie powodowa艂o to w艣r贸d wiernych zamieszania odno艣nie do warto艣ci ma艂偶e艅stwa 97.

Zwa偶ywszy na z艂o偶ono艣膰 kulturalnego kontekstu, w kt贸rym Ko艣ci贸艂 偶yje w wielu krajach, Synod poleci艂 te偶 do艂o偶y膰 maksymalnej troski duszpasterskiej w przygotowanie nowo偶e艅c贸w i w uprzednie zweryfikowanie ich przekona艅 odno艣nie do niepodwa偶alnych zobowi膮za艅 wp艂ywaj膮cych na wa偶no艣膰 sakramentu Ma艂偶e艅stwa. Powa偶ne rozeznanie tego zagadnienia mo偶e pom贸c unikn膮膰 sytuacji, w kt贸rych poruszenia uczuciowe i p艂ytkie racje sk艂aniaj膮 dwoje m艂odych do podj臋cia odpowiedzialno艣ci, kt贸rej nie potrafi膮 potem uszanowa膰 98. Zbyt wielkie jest dobro, kt贸rego Ko艣ci贸艂 i ca艂e spo艂ecze艅stwo oczekuj膮 od ma艂偶e艅stwa i od rodziny na nim opartej, aby nie zaanga偶owa膰 si臋 dog艂臋bnie w to specyficzne zadanie duszpasterskie. Ma艂偶e艅stwo i rodzina s膮 instytucjami, kt贸re powinny by膰 wspierane i bronione przed ka偶d膮 mo偶liw膮 dwuznaczno艣ci膮 w pojmowaniu prawdy o nich, poniewa偶 wszelka szkoda im wyrz膮dzona jest w rzeczywisto艣ci ran膮 zadan膮 ludzkiemu wsp贸艂偶yciu jako takiemu.

Eucharystia i eschatologia

Eucharystia: dar dany cz艂owiekowi, kt贸ry jest w drodze

30. Je艣li prawd膮 jest, 偶e sakramenty s膮 rzeczywisto艣ci膮, kt贸ra przynale偶y do Ko艣cio艂a pielgrzymuj膮cego w czasie 99 ku pe艂nemu ukazaniu si臋 zwyci臋stwa Chrystusa zmartwychwsta艂ego, to jest r贸wnie偶 prawd膮, 偶e szczeg贸lnie w liturgii eucharystycznej jest ju偶 nam dane uprzednie kosztowanie eschatologicznego spe艂nienia, ku kt贸remu ka偶dy cz艂owiek i ca艂e stworzenie zmierza (por. Rz 8, 19 nn.). Cz艂owiek jest stworzony dla prawdziwej i wiecznej szcz臋艣liwo艣ci, kt贸r膮 mo偶e da膰 jedynie mi艂o艣膰 Bo偶a. Nasza zraniona wolno艣膰 zb艂膮dzi艂aby, gdyby nie by艂o mo偶liwe ju偶 teraz do艣wiadczenie czego艣 z przysz艂ego spe艂nienia. Zreszt膮, ka偶dy cz艂owiek, aby m贸g艂 kroczy膰 we w艂a艣ciw膮 stron臋, potrzebuje ukierunkowania ku ostatecznej mecie. T膮 ostateczn膮 met膮 w rzeczywisto艣ci jest sam Chrystus Pan, zwyci臋zca grzechu i 艣mierci, kt贸ry staje si臋 obecny dla nas w szczeg贸lny spos贸b w celebracji eucharystycznej. I tak, b臋d膮c jeszcze 芦obcymi i przybyszami禄 (1 P 2, 11) w tym 艣wiecie, w wierze ju偶 uczestniczymy w pe艂ni w zmartwychwstaniu. Uczta eucharystyczna, objawiaj膮c sw贸j wymiar 艣ci艣le eschatologiczny, wspiera nasz膮 wolno艣膰 w drodze.

Uczta eschatologiczna

31. Rozwa偶aj膮c t臋 tajemnic臋 mo偶emy powiedzie膰, 偶e Jezus przez swoje przyj艣cie wszed艂 w relacje z oczekiwaniami ludu Izraela, ca艂ej ludzko艣ci i, w gruncie rzeczy, ca艂ego stworzenia. Darem z siebie samego rozpocz膮艂 czas eschatologiczny. Chrystus przyszed艂, aby zgromadzi膰 rozproszony Lud Bo偶y (por. J 11, 52), jasno odkrywaj膮c zamys艂 zebrania wszystkich w jedn膮 wsp贸lnot臋 Przymierza, aby doprowadzi膰 do spe艂nienia si臋 obietnic Bo偶ych danych naszym ojcom (por. Jr 23, 3; 31, 10; 艁k 1, 55. 70). W powo艂aniu Dwunastu, co nale偶y odnie艣膰 do dwunastu pokole艅 Izraela, i w poleceniu danym podczas Ostatniej Wieczerzy przed swoj膮 odkupie艅cz膮 M臋k膮 鈥 by sprawowali Jego pami膮tk臋 鈥 Jezus ukaza艂, i偶 pragnie, by ca艂a przez Niego za艂o偶ona wsp贸lnota by艂a w historii znakiem i narz臋dziem eschatologicznego spotkania, kt贸re On zapocz膮tkowa艂. Dlatego te偶 w ka偶dej celebracji eucharystycznej realizuje si臋 sakramentalnie eschatologiczne gromadzenie si臋 Ludu Bo偶ego. Uczta eucharystyczna jest dla nas rzeczywist膮 antycypacj膮 ostatecznej uczty, zapowiedzianej uprzednio przez prorok贸w (por. Iz 25, 6-9) i opisanej w Nowym Testamencie jako 芦gody Baranka禄 (Ap 19, 7-9), kt贸r膮 si臋 celebruje w rado艣ci 艣wi臋tych obcowania 100.

Modlitwa za zmar艂ych

32. Uczta eucharystyczna, w kt贸rej g艂osimy 艣mier膰 Pana, wyznajemy Jego zmartwychwstanie i oczekujemy Jego przyj艣cia, jest zadatkiem przysz艂ej chwa艂y, w kt贸rej r贸wnie偶 i nasze cia艂a b臋d膮 uwielbione. Gdy celebrujemy Pami膮tk臋 naszego zbawienia, wzmacnia si臋 w nas nadzieja zmartwychwstania cia艂 oraz mo偶liwo艣ci ponownego spotkania twarz膮 w twarz z tymi, kt贸rzy przed nami odeszli ze znakiem wiary. W tej perspektywie wraz z Ojcami synodalnymi chcia艂bym przypomnie膰 wszystkim wiernym znaczenie modlitwy w intencji zmar艂ych i w szczeg贸lno艣ci odprawiania za nich Mszy 艣w. 101, aby oczyszczeni mogli osi膮gn膮膰 ogl膮danie Boga w chwale. Odkrywaj膮c eschatologiczny wymiar zawarty w Eucharystii, celebrowanej i adorowanej, otrzymujemy wsparcie w naszej drodze oraz jeste艣my pocieszeni nadziej膮 chwa艂y (por. Rz 5, 2; Tt 2, 13).

Eucharystia i Dziewica Maryja

33. Z relacji zachodz膮cej pomi臋dzy Eucharysti膮 i poszczeg贸lnymi sakramentami oraz ze znaczenia eschatologicznego 艣wi臋tych tajemnic jawi si臋 ca艂o艣ciowy obraz chrze艣cija艅skiej egzystencji, wezwanej do sk艂adania w ka偶dej chwili duchowego kultu poprzez ofiar臋 z samego siebie, kt贸ra jest mi艂a Bogu. I je艣li prawd膮 jest, 偶e my wszyscy jeste艣my jeszcze w drodze ku pe艂nemu spe艂nieniu si臋 naszej nadziei, to nie odbiera nam to mo偶liwo艣ci uznania ju偶 teraz z wdzi臋czno艣ci膮, 偶e to, czego nam B贸g udzieli艂, znajduje swoj膮 doskona艂膮 realizacj臋 w Dziewicy Maryi, Matce Boga i naszej Matce: Jej Wniebowzi臋cie wraz z cia艂em i dusz膮 jest dla nas znakiem pewnej nadziei, poniewa偶 wskazuje nam, pielgrzymom w czasie, ten eschatologiczny cel, kt贸rego sakrament Eucharystii ju偶 teraz daje nam kosztowa膰.

W Naj艣wi臋tszej Maryi widzimy doskona艂膮 realizacj臋 tego sposobu sakramentalnego dzia艂ania, przez kt贸re B贸g dociera do ludzkiego stworzenia i anga偶uje je w swoj膮 zbawcz膮 inicjatyw臋. Od Zwiastowania do Zes艂ania Ducha 艢wi臋tego Maryja z Nazaretu jawi si臋 jako osoba, kt贸rej wolno艣膰 jest ca艂kowicie poddana woli Bo偶ej. Jej Niepokalane Pocz臋cie ods艂ania si臋 w艂a艣nie w Jej bezwarunkowym pos艂usze艅stwie s艂owu Bo偶emu. Pos艂uszna wiara jest postaw膮, jak膮 w swoim 偶yciu przyjmuje w ka偶dej chwili wobec Bo偶ego dzia艂ania. Zas艂uchana Dziewica 偶yje w pe艂nej harmonii z wol膮 Bo偶膮; zachowuje Ona w swoim sercu s艂owa, kt贸re pochodz膮 od Boga, i sk艂adaj膮c je razem jak w mozaice, uczy, jak je dog艂臋bnie pojmowa膰 (por. 艁k 2, 19. 51); Maryja jest t膮 wielk膮 Wierz膮c膮, kt贸ra pe艂na ufno艣ci oddaje siebie w r臋ce Bo偶e, zdaj膮c si臋 na Jego wol臋 102. Tajemnica ta pot臋guje si臋 a偶 do Jej pe艂nego w艂膮czenia w odkupie艅cz膮 misj臋 Jezusa. Jak to potwierdzi艂 Sob贸r Watyka艅ski II: 芦B艂ogos艂awiona Dziewica post臋powa艂a naprz贸d w pielgrzymce wiary i utrzymywa艂a wiernie swe zjednoczenie z Synem a偶 do krzy偶a, pod kt贸rym stan臋艂a nie bez postanowienia Bo偶ego (por. J 19, 25), najg艂臋biej wsp贸艂pracowa艂a ze swym Jednorodzonym i z Jego ofiar膮 z艂膮czy艂a si臋 matczynym duchem, z mi艂o艣ci膮 godz膮c si臋 na ofiarowanie zrodzonej z Niej 呕ertwy; a wreszcie przez tego偶 Jezusa Chrystusa, umieraj膮cego na krzy偶u, oddana zosta艂a jako matka uczniowi tymi s艂owami: 'Niewiasto, oto syn tw贸j' (por. J 19, 26--27)禄 103. Od Zwiastowania a偶 do Krzy偶a Maryja jest t膮, kt贸ra przyjmuje S艂owo, kt贸re w Niej sta艂o si臋 cia艂em, i 艂膮czy si臋 Ona z Nim a偶 do Jego zamilkni臋cia w ciszy 艣mierci. To Ona w ko艅cu przyjmuje w swoich ramionach ofiarowane cia艂o, teraz bez 偶ycia, Tego, kt贸ry rzeczywi艣cie umi艂owa艂 swoich 芦a偶 do ko艅ca禄 (J 13, 1).

Dlatego te偶 za ka偶dym razem, kiedy w liturgii eucharystycznej przyst臋pujemy do sprawowania ofiary Cia艂a i Krwi Chrystusa, kierujemy si臋 r贸wnie偶 do Tej, kt贸ra w pe艂ni 艂膮cz膮c si臋 z ofiar膮 Chrystusa, przyj臋艂a j膮 dla ca艂ego Ko艣cio艂a. S艂usznie Ojcowie synodalni potwierdzili, 偶e 芦Maryja inauguruje uczestnictwo Ko艣cio艂a w ofierze Odkupiciela禄 104. Ona jest Niepokalan膮, kt贸ra bezwarunkowo przyjmuje dar Bo偶y, i w ten spos贸b jest w艂膮czona w dzie艂o zbawienia. Maryja z Nazaretu, ikona rodz膮cego si臋 Ko艣cio艂a, jest wzorem wskazuj膮cym, jak ka偶dy z nas powinien przyjmowa膰 dar, jaki Jezus czyni z siebie samego w Eucharystii.

CZ臉艢膯 DRUGA
EUCHARYSTIA 鈥 TAJEMNICA CELEBROWANA

Zaprawd臋, zaprawd臋 powiadam wam: Nie Moj偶esz da艂 wam chleb z nieba, ale dopiero Ojciec m贸j da wam prawdziwy chleb z nieba禄 (J 6, 32)

芦Lex orandi禄 i 芦lex credendi禄

34. Na Synodzie Biskup贸w rozwa偶ano wiele na temat wewn臋trznej relacji pomi臋dzy wiar膮 i celebracj膮, uwydatniaj膮c jasno zwi膮zek pomi臋dzy lex orandi i lex credendi oraz podkre艣laj膮c prymat czynno艣ci liturgicznej. Eucharysti臋 nale偶y prze偶ywa膰 jako tajemnic臋 wiary autentycznie celebrowan膮, w pe艂nej 艣wiadomo艣ci, 偶e 芦intellectus fidei w Ko艣ciele pozostaje w pierwotnym zwi膮zku z czynno艣ci膮 liturgiczn膮禄 105. W tym zakresie refleksja teologiczna nie mo偶e nigdy abstrahowa膰 od porz膮dku sakramentalnego, ustanowionego przez samego Chrystusa. Z drugiej za艣 strony, akcja liturgiczna nigdy nie mo偶e by膰 rozwa偶ana powierzchownie, w oderwaniu od tajemnicy wiary. 殴r贸d艂em naszej wiary i liturgii eucharystycznej jest bowiem samo wydarzenie: dar, jaki Chrystus uczyni艂 z samego siebie w tajemnicy paschalnej.

Pi臋kno i liturgia

35. Zwi膮zek pomi臋dzy tajemnic膮, w kt贸r膮 si臋 wierzy, i tajemnic膮, kt贸r膮 si臋 celebruje, wyra偶a si臋 w spos贸b szczeg贸lny w teologicznej i liturgicznej warto艣ci pi臋kna. Liturgia bowiem, jak i zreszt膮 Objawienie chrze艣cija艅skie, ma wewn臋trzny zwi膮zek z pi臋knem: jest veritatis splendor. W liturgii ja艣nieje tajemnica paschalna, poprzez kt贸r膮 sam Chrystus poci膮ga nas do siebie i wzywa do komunii. W Jezusie, jak mia艂 zwyczaj m贸wi膰 艣w. Bonawentura, kontemplujemy pi臋kno i blask pocz膮tk贸w 106. Odnoszenie si臋 do atrybutu pi臋kna nie jest jedynie estetyzmem, ale jest sposobem docierania do nas prawdy o mi艂o艣ci Boga w Chrystusie poprzez pi臋kno. Fascynuje nas i porywa, odrywaj膮c od nas samych i poci膮gaj膮c ku naszemu prawdziwemu powo艂aniu: ku mi艂o艣ci 107. B贸g pozwala si臋 dostrzec ju偶 w stworzeniu, w pi臋knie i harmonii kosmosu (por. Mdr 13, 5; Rz 1, 19-20). W Starym Testamencie znajdujemy r贸wnie偶 liczne znaki blasku mocy Bo偶ej, kt贸ra objawia sw膮 chwa艂臋 poprzez cuda dokonywane w艣r贸d narodu wybranego (por. Wj 14; 16, 10; 24, 12-18; Lb 14, 20-23). W Nowym Testamencie ta epifania pi臋kna dokonuje si臋 ostatecznie w objawieniu Boga w Jezusie Chrystusie 108: On jest pe艂nym objawieniem chwa艂y Bo偶ej. W uwielbieniu Syna ja艣nieje i udziela si臋 chwa艂a Ojca (por. J 1, 14; 8, 54; 12, 28; 17, 1). Ponadto, to pi臋kno nie jest prost膮 harmoni膮 formy; 芦najpi臋kniejszy z syn贸w ludzkich禄 (Ps 45 [44], 3) jest r贸wnocze艣nie w tajemniczy spos贸b Tym, kt贸ry 芦nie mia艂 wdzi臋ku ani te偶 blasku, aby na Niego popatrze膰禄 (Iz 53, 2). Jezus Chrystus ukazuje nam, jak prawda mi艂o艣ci potrafi przemieni膰 ciemn膮 tajemnic臋 艣mierci w jasne 艣wiat艂o zmartwychwstania. Tu blask chwa艂y Bo偶ej przekracza wszelkie istniej膮ce w 艣wiecie pi臋kno. Prawdziwym pi臋knem jest mi艂o艣膰 Boga, kt贸ra definitywnie objawi艂a si臋 nam w tajemnicy paschalnej.

Pi臋kno liturgii jest cz臋艣ci膮 tej tajemnicy; ona jest najwy偶szym wyrazem chwa艂y Bo偶ej i stanowi, w pewnym sensie, otwarcie si臋 Nieba ku ziemi. Pami膮tka odkupie艅czej ofiary niesie w sobie 艣lady tego pi臋kna Jezusa, o kt贸rym Piotr, Jakub i Jan dali 艣wiadectwo, gdy Mistrz, w drodze do Jerozolimy, przemieni艂 si臋 wobec nich (por. Mk 9, 2). Pi臋kno nie jest wi臋c jedynie czynnikiem dekoracyjnym liturgii; ono jest jej elementem konstytutywnym, gdy偶 jest atrybutem samego Boga i Jego Objawienia. Wszystko to winno sprawi膰, by艣my byli 艣wiadomi, jak膮 nale偶y zachowa膰 uwag臋, by liturgia ja艣nia艂a zgodnie z jej w艂a艣ciw膮 natur膮.

Celebracj臋 eucharystyczn膮 sprawuje 芦Christus totus禄

芦Christus totus in capite et in corpore禄

36. Wewn臋trzne pi臋kno liturgii ma jako sw贸j w艂a艣ciwy podmiot Chrystusa zmartwychwsta艂ego i uwielbionego w Duchu 艢wi臋tym, kt贸ry w艂膮cza Ko艣ci贸艂 w swoje dzia艂anie 109. W tej perspektywie bardzo odpowiednie b臋dzie przywo艂anie na my艣l s艂贸w 艣w. Augustyna, kt贸re trafnie opisuj膮 dynamik臋 wiary w艂a艣ciw膮 Eucharystii. Wielki 艢wi臋ty z Hippony, w艂a艣nie w odniesieniu do tajemnicy eucharystycznej, ukazuje, jak Chrystus upodabnia nas do siebie: 芦Chleb ten, kt贸ry widzicie na o艂tarzu, po艣wi臋cony s艂owem Bo偶ym, jest Cia艂em Chrystusa. Kielich ten, a raczej to, co jest w kielichu, po艣wi臋cone s艂owem Bo偶ym, jest Krwi膮 Chrystusa. W ten spos贸b chcia艂 Chrystus Pan da膰 Cia艂o swe i Krew swoj膮, kt贸r膮 wyla艂 za nas na odpuszczenie grzech贸w. Je艣li dobrze przyj臋li艣cie Cia艂o Pa艅skie, to stali艣cie si臋 tym, co do serc swoich przyj臋li艣cie, tzn. Chrystusem禄 110. A zatem, 芦nie tylko stali艣my si臋 chrze艣cijanami, lecz Chrystusem禄 111. Dlatego mo偶emy kontemplowa膰 tajemnicze dzia艂anie Boga, w kt贸rym mie艣ci si臋 g艂臋boka jedno艣膰 pomi臋dzy nami i Panem Jezusem: 芦Nie jest Chrystus w ten spos贸b g艂ow膮, i偶by nie by艂 w ciele, lecz ca艂y jest Chrystus i g艂ow膮 i cia艂em禄 112.

Eucharystia i zmartwychwsta艂y Chrystus

37. Skoro liturgia eucharystyczna jest ze swej istoty actio Dei, kt贸ra w艂膮cza nas w Jezusa poprzez Ducha, to jej fundament nie zale偶y od naszego upodobania i uczestniczenie w niej nie mo偶e by膰 poddane presji chwilowej mody. Niepodwa偶alne znaczenie ma tu stwierdzenie 艣w. Paw艂a: 芦Fundamentu bowiem nikt nie mo偶e po艂o偶y膰 innego, jak ten, kt贸ry jest po艂o偶ony, a kt贸rym jest Jezus Chrystus禄 (1 Kor 3, 11). I znowu, to Aposto艂 Narod贸w zapewnia nas, 偶e w odniesieniu do Eucharystii nie przekazuje nam swojej osobistej nauki, ale t臋, kt贸r膮 on sam otrzyma艂 (por. 1 Kor 11, 23). Celebracja Eucharystii zak艂ada wi臋c 偶yw膮 tradycj臋. Ko艣ci贸艂 celebruje Ofiar臋 eucharystyczn膮 w pos艂usze艅stwie wobec nakazu Chrystusa, wychodz膮c od spotkania ze Zmartwychwsta艂ym oraz od wylania Ducha 艢wi臋tego. Z tej racji, wsp贸lnota chrze艣cija艅ska od pocz膮tku jednoczy si臋 dla fractio panis w dniu Pa艅skim. Dzie艅, w kt贸rym Chrystus powsta艂 z martwych, niedziela, jest r贸wnie偶 pierwszym dniem tygodnia, w kt贸rym tradycja starotestamentalna widzia艂a pocz膮tek stworzenia. Dzie艅 stworzenia sta艂 si臋 teraz dniem 芦nowego stworzenia禄, dniem naszego wyzwolenia, w kt贸rym sprawujemy pami膮tk臋 Chrystusa umar艂ego i zmartwychwsta艂ego 113.

芦Ars celebrandi禄

38. Podczas prac synodalnych szereg razy wskazywano na konieczno艣膰 przezwyci臋偶enia wszelkiego mo偶liwego oddzielenia ars celebrandi, to znaczy sztuki w艂a艣ciwego celebrowania, od pe艂nego, czynnego i owocnego uczestnictwa wszystkich wiernych. Rzeczywi艣cie, pierwszym warunkiem, kt贸ry sprzyja uczestnictwu Ludu Bo偶ego w 艣wi臋tym obrz臋dzie, jest odpowiednia jego celebracja. Ars celebrandi jest najlepszym warunkiem actuosa participatio 114. Ars celebrandi wyp艂ywa z wiernego pos艂usze艅stwa wobec norm liturgicznych w ca艂ej ich sp贸jno艣ci, poniewa偶 to w艂a艣nie ten sam, od dw贸ch tysi臋cy lat, spos贸b celebrowania zapewnia 偶ycie wiary wszystkim wierz膮cym, kt贸rzy s膮 powo艂ani do prze偶ywania celebracji jako Lud Bo偶y, kr贸lewskie kap艂a艅stwo, nar贸d 艣wi臋ty (por. 1P 2, 4-5. 9) 115.

Biskup liturgiem w pe艂nym tego s艂owa znaczeniu

39. Cho膰 jest prawd膮, 偶e ca艂y Lud Bo偶y uczestniczy w liturgii eucharystycznej, niemniej jednak w odniesieniu do poprawnego ars celebrandi wyj膮tkowe zadanie przypada tym, kt贸rzy otrzymali sakrament 艢wi臋ce艅. Biskupi, kap艂ani i diakoni, ka偶dy wed艂ug swego stopnia, powinni uwa偶a膰 celebracj臋 za swe zasadnicze zadanie 116. Nade wszystko biskup diecezjalny: on zreszt膮, jako 芦pierwszy szafarz Bo偶ych tajemnic w powierzonym mu Ko艣ciele jest opiekunem, zwierzchnikiem i str贸偶em ca艂ego 偶ycia liturgicznego禄 117. To wszystko decyduje o 偶yciu Ko艣cio艂a partykularnego, nie tylko dlatego, 偶e komunia z biskupem jest warunkiem, by ka偶da celebracja na danym terytorium by艂a uprawniona, ale r贸wnie偶 dlatego, 偶e on sam jest liturgiem w tym Ko艣ciele w ca艂ym tego s艂owa znaczeniu 118. Jemu przypada troska o zapewnienie jedno艣ci w celebracjach w jego diecezji. Dlatego 芦biskup winien zabiega膰 o to, aby prezbiterzy, diakoni i wierni 艣wieccy zdobywali coraz pe艂niejsze zrozumienie g艂臋bokiego sensu obrz臋d贸w i tekst贸w liturgicznych, i dzi臋ki temu byli prowadzeni do czynnego i owocnego udzia艂u w sprawowaniu Eucharystii禄 119. W szczeg贸lno艣ci, wzywam, by uczyniono wszystko, co nale偶y, aby celebracje liturgiczne sprawowane przez biskupa w ko艣ciele katedralnym odbywa艂y si臋 z pe艂nym uszanowaniem ars celebrandi, tak by mog艂y by膰 uznane za wz贸r dla wszystkich ko艣cio艂贸w rozsianych na terytorium diecezji 120.

Szacunek dla ksi膮g liturgicznych oraz dla bogactwa znak贸w

40. Podkre艣laj膮c znaczenie ars celebrandi, zwraca si臋 uwag臋 na wa偶no艣膰 norm liturgicznych 121. Ars celebrandi winno sprzyja膰 rozwijaniu zmys艂u sacrum i pos艂ugiwaniu si臋 takimi zewn臋trznymi formami, kt贸re ten zmys艂 wychowuj膮, jak na przyk艂ad harmonia obrz臋du, szat liturgicznych, sprz臋t贸w i miejsc 艣wi臋tych. Celebracja liturgiczna przynosi po偶ytek tam, gdzie kap艂ani oraz odpowiedzialni za duszpasterstwo liturgiczne staraj膮 si臋, by obowi膮zuj膮ce ksi臋gi liturgiczne i stosowne normy by艂y znane, wskazuj膮c na wielkie bogactwa Og贸lnego wprowadzenia do Msza艂u Rzymskiego oraz Wprowadzenia do czyta艅 mszalnych. Zak艂ada si臋, 偶e we wsp贸lnotach ko艣cielnych s膮 one znane i szanowane, cho膰 bywa, 偶e tak nie jest. W rzeczywisto艣ci s膮 to teksty, w kt贸rych s膮 zawarte bogactwa chroni膮ce i wyra偶aj膮ce wiar臋 oraz drog臋 Ludu Bo偶ego w ci膮gu dw贸ch tysi臋cy lat jego historii. Tak samo, dla w艂a艣ciwego ars celebrandi, wa偶ne jest zwr贸cenie uwagi na wszystkie formy wyrazu przewidziane w liturgii: s艂owa i 艣piew, gesty i milczenie, ruch cia艂a, kolory liturgiczne oraz paramenty. Liturgia ze swej natury zawiera r贸偶norodno艣膰 艣rodk贸w komunikowania, kt贸re prowadz膮 do zaanga偶owania si臋 ca艂ej ludzkiej istoty. Prostota gest贸w i umiarkowanie znak贸w przewidzianych w okre艣lonym porz膮dku i czasie, wi臋cej m贸wi膮 i bardziej anga偶uj膮 wiernych ni偶 sztuczne, niestosowne dodatki. Czujno艣膰 i pos艂usze艅stwo wobec w艂a艣ciwej struktury obrz臋du wyra偶aj膮 zrozumienie charakteru Eucharystii jako niewys艂owionego daru i objawiaj膮 wol臋 celebransa przyj臋cia tego偶 daru w pos艂usznej wdzi臋czno艣ci.

Sztuka w s艂u偶bie celebracji

41. G艂臋boki zwi膮zek pomi臋dzy pi臋knem a liturgi膮 domaga si臋 szczeg贸lnej uwagi dla wszystkich 艣rodk贸w artystycznych, kt贸re s艂u偶膮 celebracji 122. Wa偶nym sk艂adnikiem sztuki sakralnej jest niew膮tpliwie architektura ko艣cio艂贸w 123, kt贸ra powinna zachowa膰 jedno艣膰 poszczeg贸lnych element贸w prezbiterium: o艂tarza, krucyfiksu, tabernakulum, ambony, krzese艂. Nale偶y mie膰 艣wiadomo艣膰, 偶e celem architektury sakralnej jest dostarczenie Ko艣cio艂owi, kt贸ry celebruje tajemnice wiary, a w szczeg贸lno艣ci Eucharysti臋, przestrzeni najbardziej dostosowanej do w艂a艣ciwego przebiegu czynno艣ci liturgicznych 124. Zreszt膮 charakter chrze艣cija艅skiej 艣wi膮tyni jest podporz膮dkowany samej liturgii, kt贸ra zak艂ada gromadzenie si臋 wiernych (ecclesia), b臋d膮cych 偶ywymi kamieniami 艣wi膮tyni (por. 1 P 2, 5).

Ta sama zasada odnosi si臋 do wszelkiej sztuki sakralnej w og贸lno艣ci, a w szczeg贸lno艣ci do malarstwa i rze藕by. Religijna ikonografia winna by膰 nakierowana na sakramentaln膮 mistagogi臋. Pog艂臋biona znajomo艣膰 form, kt贸re sztuka sakralna wypracowa艂a w ci膮gu wiek贸w, mo偶e by膰 wielk膮 pomoc膮 dla tych, kt贸rzy s膮 odpowiedzialni za zamawianie u architekt贸w i artyst贸w dzie艂 sztuki zwi膮zanych z liturgi膮. Jest wi臋c rzecz膮 konieczn膮, by w formacji seminarzyst贸w i ksi臋偶y by艂a przewidziana historia sztuki, jako wa偶na dyscyplina, ze szczeg贸lnym uwzgl臋dnieniem charakteru budowli przeznaczonych do sprawowania kultu w 艣wietle norm liturgicznych. Trzeba, by w tym wszystkim, co odnosi si臋 do Eucharystii, by艂o zachowane wyczucie pi臋kna. Nale偶y r贸wnie偶 zachowa膰 szacunek i trosk臋 o paramenty, ozdoby, sakralne naczynia, aby wzajemnie zharmonizowane, w spos贸b uporz膮dkowany wzbudza艂y zachwyt nad misterium Boga, wyra偶a艂y jedno艣膰 wiary oraz wzmacnia艂y pobo偶no艣膰 125.

艢piew liturgiczny

42. W ramach ars celebrandi znacz膮ce miejsce zajmuje 艣piew liturgiczny 126. S艂usznie 艣w. Augustyn w swym s艂ynnym kazaniu stwierdza: 芦Nowy cz艂owiek zna nowe pie艣ni. 艢piew jest objawem weso艂o艣ci. Je艣li wnikliwiej to rozpatrzymy, stwierdzimy, 偶e to sprawa mi艂o艣ci禄 127. Lud Bo偶y zebrany na celebracji 艣piewa chwa艂臋 Bogu. Ko艣ci贸艂 w swej dwutysi膮cletniej historii tworzy艂 i nadal tworzy muzyk臋 i 艣piewy, kt贸re stanowi膮 dziedzictwo wiary i mi艂o艣ci i kt贸rych nie nale偶y zagubi膰. Naprawd臋 w liturgii nie mo偶emy powiedzie膰, 偶e jeden 艣piew jest r贸wny innemu. Nale偶y przy tym unika膰 og贸lnej improwizacji lub wprowadzania takich gatunk贸w muzycznych, kt贸re nie szanuj膮 zmys艂u liturgii. 艢piew, jako element liturgiczny, winien by膰 w艂膮czony we w艂a艣ciw膮 form臋 celebracji 128. W konsekwencji wszystko 鈥 tekst 艣piewu, melodia i wykonanie 鈥 powinno odpowiada膰 znaczeniu celebrowanej tajemnicy, poszczeg贸lnym cz臋艣ciom obrz臋du oraz okresowi liturgicznemu 129. W ko艅cu, bior膮c pod uwag臋 r贸偶ne kierunki i r贸偶ne godne pochwa艂y tradycje, pragn臋 przypomnie膰, o co prosili Ojcowie synodalni, by odpowiednio doceniono chora艂 gregoria艅ski 130, jako w艂a艣ciwy dla liturgii rzymskiej 131.

Struktura celebracji eucharystycznej

43. Po przypomnieniu g艂贸wnych element贸w ars celebrandi, kt贸re wy艂oni艂y si臋 podczas prac synodalnych, chcia艂bym zwr贸ci膰 szczeg贸lniejsz膮 uwag臋 na pewne cz臋艣ci celebracji eucharystycznej, jakie w naszych czasach wymagaj膮 specyficznej troski, dla zachowania wierno艣ci g艂臋bokiemu zamierzeniu odnowy liturgicznej, proponowanej przez Sob贸r Watyka艅ski II, w ci膮g艂o艣ci z ca艂膮 wielk膮 tradycj膮 ko艣cieln膮.

Wewn臋trzna jedno艣膰 celebracji liturgicznej

44. Nade wszystko konieczne jest rozwa偶enie wewn臋trznej jedno艣ci obrz臋du Mszy 艣w. Nale偶y unika膰, czy to w katechezie, czy w sposobie celebracji, sprawiania wra偶enia, jakoby by艂y sobie przeciwstawne dwie cz臋艣ci obrz臋du. Liturgia s艂owa i liturgia eucharystyczna 鈥 poza obrz臋dem wprowadzenia i zako艅czenia 鈥 芦tak 艣ci艣le 艂膮cz膮 si臋 ze sob膮, 偶e stanowi膮 jeden akt kultu禄 132. W rzeczywisto艣ci istnieje wewn臋trzny zwi膮zek pomi臋dzy s艂owem Bo偶ym i Eucharysti膮. Poprzez s艂uchanie s艂owa Bo偶ego rodzi si臋 i wzmacnia wiara (por. Rz 10, 17); w Eucharystii S艂owo, kt贸re sta艂o si臋 Cia艂em, daje si臋 nam jako pokarm duchowy 133. I tak, 芦z dw贸ch sto艂贸w 鈥 s艂owa Bo偶ego i Cia艂a Chrystusa 鈥 Ko艣ci贸艂 otrzymuje i ofiaruje wiernym Chleb 偶ycia禄 134. Dlatego nale偶y stale mie膰 na uwadze, 偶e s艂owo Bo偶e, czytane w Ko艣ciele i g艂oszone w liturgii, prowadzi do Eucharystii jako do swego w艂a艣ciwego celu.

Liturgia s艂owa

45. Wraz z Synodem prosz臋, by liturgia s艂owa by艂a zawsze odpowiednio przygotowywana oraz prze偶ywana. Dlatego 偶ywo polecam, by przyk艂adano wielk膮 wag臋 do czytania podczas liturgii s艂owa Bo偶ego przez lektor贸w dobrze do tego przygotowanych. Nie zapominajmy nigdy, 偶e 芦gdy w Ko艣ciele czyta si臋 Pismo 艢wi臋te, sam B贸g przemawia do swego ludu, a Chrystus, obecny w swoim s艂owie, zwiastuje Ewangeli臋禄 135. Je艣li s膮 stosowne okoliczno艣ci, mo偶na pomy艣le膰 o kilku s艂owach wprowadzenia, kt贸re u艂atwi膮 wiernym ponowne u艣wiadomienie sobie ich tre艣ci. Aby s艂owo Bo偶e by艂o dobrze zrozumiane, powinno by膰 wys艂uchane i przyj臋te w duchu Ko艣cio艂a i w 艣wiadomo艣ci jego jedno艣ci z sakramentem Eucharystii. W rzeczywisto艣ci s艂owo, kt贸re g艂osimy i kt贸rego s艂uchamy, jest S艂owem, kt贸re sta艂o si臋 Cia艂em (por. J 1, 14). Ma ono wewn臋trzne odniesienie do osoby Chrystusa oraz do Jego sakramentalnej obecno艣ci. Chrystus nie przemawia w przesz艂o艣ci, ale w naszej tera藕niejszo艣ci, jako Ten, kt贸ry jest obecny w czynno艣ci liturgicznej. W tej sakramentalnej perspektywie chrze艣cija艅skiego Objawienia 136, znajomo艣膰 i studiowanie s艂owa Bo偶ego pozwalaj膮 doceni膰, celebrowa膰 i lepiej prze偶ywa膰 Eucharysti臋. R贸wnie偶 i tutaj objawia si臋 w ca艂ej swej prawdzie twierdzenie, i偶 芦nieznajomo艣膰 Pisma 艢wi臋tego jest nieznajomo艣ci膮 Chrystusa禄 137.

W tym celu konieczne jest, by pomaga膰 wiernym doceni膰 skarby Pisma 艢wi臋tego obecne w lekcjonarzu, przez duszpasterskie inicjatywy, celebracje s艂owa oraz modlitewn膮 lektur臋 (lectio divina). Ponadto, nie nale偶y zapomina膰 o promowaniu form modlitwy potwierdzonych przez tradycj臋: Liturgii Godzin, nade wszystko jutrzni, nieszpor贸w, komplety oraz celebracji wigilii. Modlitwa Psalmami, czytania biblijne i lektury wzi臋te z wielkiej tradycji, zawarte w Oficjum Bo偶ym, mog膮 prowadzi膰 do pog艂臋bionego do艣wiadczenia tego wydarzenia, jakim jest Chrystus oraz ekonomia zbawienia, co z kolei mo偶e wzbogaci膰 zrozumienie i uczestnictwo w celebracji eucharystycznej 138.

Homilia

46. Ze wzgl臋du na wag臋 s艂owa Bo偶ego, rodzi si臋 konieczno艣膰 poprawienia jako艣ci homilii. Jest ona bowiem 芦cz臋艣ci膮 czynno艣ci liturgicznej禄 139; ma za zadanie dopomaga膰 pe艂nemu zrozumieniu oraz oddzia艂ywaniu s艂owa Bo偶ego na 偶ycie wiernych. Dlatego wy艣wi臋ceni szafarze winni 芦dok艂adnie przygotowywa膰 homili臋, opieraj膮c si臋 na stosownej znajomo艣ci Pisma 艢wi臋tego禄 140. Nale偶y unika膰 homilii og贸lnych i abstrakcyjnych. W szczeg贸lno艣ci prosz臋 duchownych, by g艂oszone s艂owo Bo偶e by艂o 艣ci艣le powi膮zane z celebracj膮 sakramentaln膮 141 i z 偶yciem wsp贸lnoty, tak by s艂owo Bo偶e by艂o rzeczywistym wsparciem dla 偶ycia Ko艣cio艂a 142. Nale偶y mie膰 na uwadze katechetyczny i zach臋caj膮cy cel homilii. Jest wskazane, by wychodz膮c od trzyletniego cyklu lekcjonarza, przedstawiano wiernym w spos贸b w艂a艣ciwy homilie tematyczne, w kt贸rych om贸wiono by w ci膮gu roku liturgicznego wielkie zagadnienia wiary chrze艣cija艅skiej. Tre艣膰 do nich nale偶y czerpa膰 w spos贸b pewny z Magisterium w oparciu o cztery 芦filary禄 okre艣lone przez Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego i niedawno og艂oszone Kompendium, a wi臋c: wyznanie wiary, celebracja misterium chrze艣cija艅skiego, 偶ycie w Chrystusie, modlitwa chrze艣cija艅ska 143.

Przygotowanie dar贸w

47. Ojcowie synodalni zwr贸cili r贸wnie偶 uwag臋 na przygotowanie dar贸w. Nie chodzi tutaj po prostu o co艣 w rodzaju 芦przerwy禄 pomi臋dzy liturgi膮 s艂owa i liturgi膮 eucharystyczn膮. Takie rozumienie podwa偶y艂oby sens jednego obrz臋du z艂o偶onego z dw贸ch po艂膮czonych ze sob膮 cz臋艣ci. Ten prosty i pokorny gest ma w rzeczywisto艣ci wielkie znaczenie: w chlebie i winie, jakie zanosimy na o艂tarz, Chrystus Odkupiciel przyjmuje ca艂e stworzenie, by je przemieni膰 i ofiarowa膰 Ojcu 144. W tej perspektywie zanosimy na o艂tarz r贸wnie偶 ca艂e cierpienie i b贸l 艣wiata, wierz膮c, 偶e wszystko jest cenne w oczach Bo偶ych. By ten gest by艂 prawdziwie prze偶ywany, nie potrzebuje podkre艣lenia przez niepotrzebne dodatki. Pozwala on doceni膰 pierwotne uczestnictwo, jakiego oczekuje B贸g od cz艂owieka, aby doprowadzi膰 do spe艂nienia w nim swego dzie艂a oraz nadania pe艂nego znaczenia pracy ludzkiej, kt贸ra poprzez celebracj臋 eucharystyczn膮 jest zjednoczona z ofiar膮 odkupie艅cz膮 Chrystusa.

Modlitwa eucharystyczna

48. Modlitwa eucharystyczna jest 芦o艣rodkiem i szczytem ca艂ej celebracji禄 145. Jej znaczenie zas艂uguje na stosowne podkre艣lenie. Poszczeg贸lne modlitwy eucharystyczne zawarte w Mszale zosta艂y nam przekazane przez 偶yw膮 Tradycj臋 Ko艣cio艂a i wyr贸偶niaj膮 si臋 nieprzebranym teologicznym oraz duchowym bogactwem. Wiernych nale偶y nauczy膰, by je cenili. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego u艂atwia to, przypominaj膮c podstawowe elementy ka偶dej modlitwy eucharystycznej: dzi臋kczynienie, aklamacj臋, epiklez臋, narracj臋 o ustanowieniu, konsekracj臋, anamnez臋, ofiarowanie, modlitwy wstawiennicze oraz ko艅cow膮 doksologi臋 146. Duchowo艣膰 eucharystyczna i refleksja teologiczna b臋d膮 szczeg贸lnie na艣wietlone, gdy si臋 rozwa偶y g艂臋bok膮 jedno艣膰 w anaforze (modlitwie eucharystycznej) pomi臋dzy wezwaniem Ducha 艢wi臋tego a s艂owami ustanowienia 147, poprzez kt贸r膮 芦dokonuje si臋 ofiara, jak膮 sam Chrystus ustanowi艂 podczas Ostatniej Wieczerzy禄 148. Rzeczywi艣cie, w szczeg贸lnym wezwaniu 芦Ko艣ci贸艂 b艂aga o zes艂anie mocy Ducha 艢wi臋tego, aby dary z艂o偶one przez ludzi zosta艂y konsekrowane, czyli sta艂y si臋 Cia艂em i Krwi膮 Chrystusa, i by niepokalana Hostia, przyjmowana w Komunii 艣w., przyczyni艂a si臋 do zbawienia tych, kt贸rzy j膮 b臋d膮 spo偶ywa膰禄 149.

Znak pokoju

49. Eucharystia ze swej natury jest sakramentem pokoju. Ten wymiar tajemnicy eucharystycznej znajduje w celebracji liturgicznej specyficzny wyraz w obrz臋dzie przekazywania znaku pokoju. Bez w膮tpienia chodzi o znak maj膮cy wielk膮 warto艣膰 (por. J 14, 27). W naszych czasach, tak bardzo obci膮偶onych konfliktami, ten gest nabiera szczeg贸lnego znaczenia r贸wnie偶 z punktu widzenia zbiorowej wra偶liwo艣ci, w miar臋 jak Ko艣ci贸艂 wci膮偶 i coraz bardziej dostrzega b艂aganie Pana o dar pokoju i jedno艣ci dla samego Ko艣cio艂a i dla ca艂ej ludzkiej rodziny jako swoje zadanie. Pok贸j jest na pewno nieprzepartym pragnieniem, obecnym w sercu ka偶dego. Ko艣ci贸艂 daje wyraz pro艣bie o pok贸j i o pojednanie, kt贸ra rodzi si臋 w duszy ka偶dego cz艂owieka dobrej woli, kieruj膮c j膮 do Tego, kt贸ry 芦jest naszym pokojem禄 (Ef 2, 14), i kt贸ry potrafi uspokoi膰 ludy i osoby, r贸wnie偶 i tam, gdzie ludzkie pr贸by nie przynosz膮 rezultatu. To pozwala rozumie膰, dlaczego z tak膮 intensywno艣ci膮 podchodzi si臋 do obrz臋du znaku pokoju w czasie celebracji liturgicznej. W zwi膮zku z tym jednak, podczas Synodu Biskup贸w poruszono potrzeb臋 stonowania tego gestu, kt贸ry mo偶e przybra膰 nadmierny wyraz, wzbudzaj膮c pewne zamieszanie w zgromadzeniu wiernych, w艂a艣nie w chwili poprzedzaj膮cej Komuni臋 艣w. Dobrze jest przypomnie膰 sobie, 偶e dla zachowania klimatu w艂a艣ciwego dla celebracji konieczna jest pow艣ci膮gliwo艣膰 w stosowaniu tego gestu, co nie odbiera mu nic z jego wysokiej warto艣ci, ograniczaj膮c si臋 na przyk艂ad do przekazania tego znaku jedynie tym, kt贸rzy stoj膮 obok 150.

Udzielanie i przyjmowanie Eucharystii

50. Inny moment celebracji, o kt贸rym koniecznie trzeba wspomnie膰, to udzielanie i przyjmowanie Komunii 艣w. Prosz臋 wszystkich, w szczeg贸lno艣ci wy艣wi臋conych szafarzy oraz tych, kt贸rzy po stosownym przygotowaniu, w przypadku rzeczywistej konieczno艣ci, s膮 upowa偶nieni do pos艂ugi udzielania Eucharystii, by uczynili wszystko, aby ten gest w swej prostocie odpowiada艂 znaczeniu osobistego spotkania z Panem Jezusem w sakramencie. Gdy idzie o przepisy dotycz膮ce w艂a艣ciwej praktyki, odsy艂am do dokument贸w niedawno og艂oszonych 151. Wszystkie wsp贸lnoty chrze艣cija艅skie niech si臋 wiernie dostosuj膮 do obowi膮zuj膮cych norm, widz膮c w nich wyraz wiary i mi艂o艣ci, jak膮 wszyscy winni艣my mie膰 wobec tego wznios艂ego sakramentu. Ponadto, niech nie zostanie pomini臋ty cenny czas dzi臋kczynienia po Komunii 艣w.: poza wykonaniem stosownego 艣piewu, po偶yteczne b臋dzie te偶 trwanie w milcz膮cym skupieniu 152.

W zwi膮zku z tym chcia艂bym zwr贸ci膰 uwag臋 na problem duszpasterski napotykany cz臋sto w naszych czasach. Chodzi o fakt, i偶 w niekt贸rych okoliczno艣ciach, na przyk艂ad podczas Mszy 艣w. odprawianej z okazji 艣lubu, pogrzebu czy analogicznych wydarze艅, podczas celebracji s膮 obecni opr贸cz praktykuj膮cych wiernych r贸wnie偶 i inni, kt贸rzy by膰 mo偶e od lat nie przyst臋powali do o艂tarza lub mo偶e znajduj膮 si臋 w sytuacji 偶yciowej, kt贸ra nie pozwala im na przyst膮pienie do sakrament贸w. Innym razem zdarza si臋, 偶e s膮 obecne osoby nale偶膮ce do innego chrze艣cija艅skiego wyznania lub nawet do innej religii. Podobne okoliczno艣ci zdarzaj膮 si臋 r贸wnie偶 w ko艣cio艂ach, odwiedzanych przez turyst贸w, szczeg贸lnie w miastach o bogatej sztuce. W takich przypadkach zrozumia艂a jest konieczno艣膰 przypomnienia, w spos贸b kr贸tki i rzeczowy, znaczenia Komunii sakramentalnej oraz warunk贸w wymaganych do jej przyj臋cia. Tam, gdzie wyst臋puj膮 sytuacje, w kt贸rych nie mo偶na zagwarantowa膰 koniecznej jasno艣ci co do znaczenia Eucharystii, powinno si臋 rozwa偶y膰 s艂uszno艣膰 zast膮pienia celebracji eucharystycznej celebracj膮 s艂owa Bo偶ego 153.

Rozes艂anie: 芦Ite, missa est禄

51. Chcia艂bym r贸wnie偶 zatrzyma膰 si臋 nad tym, co Ojcowie synodalni powiedzieli w zwi膮zku ze s艂owami rozes艂ania na ko艅cu celebracji Eucharystii. Po b艂ogos艂awie艅stwie diakon lub kap艂an rozsy艂a lud s艂owami: Ite, missa est. Wyra偶aj膮 one zwi膮zek pomi臋dzy sprawowan膮 Msz膮 艣w. a chrze艣cija艅sk膮 misj膮 w 艣wiecie. W staro偶ytno艣ci s艂owo missa oznacza艂o po prostu 芦rozes艂anie禄. Jednak w u偶yciu chrze艣cija艅skim naby艂o ono jeszcze g艂臋bszego znaczenia. Wyraz dimissio 鈥 芦odes艂anie禄 鈥 w rzeczywisto艣ci przemieni艂 si臋 w 芦misj臋禄. To s艂owo po偶egnania wyra偶a w spos贸b syntetyczny natur臋 misyjn膮 Ko艣cio艂a. Dlatego dobrze jest przy okazji dopom贸c Ludowi Bo偶emu w pog艂臋bieniu tego konstytutywnego wymiaru 偶ycia ko艣cielnego. Dlatego mo偶e si臋 okaza膰 po偶yteczne dostarczenie odpowiednich, zatwierdzonych tekst贸w modlitwy nad ludem oraz do ko艅cowego b艂ogos艂awie艅stwa, kt贸re wyja艣ni膮 ten zwi膮zek pomi臋dzy Msz膮 艣w. a chrze艣cija艅sk膮 misj膮 154.

芦Actuosa participatio禄

Autentyczne uczestnictwo

52. Sob贸r Watyka艅ski II s艂usznie po艂o偶y艂 szczeg贸lny nacisk na czynne, pe艂ne i owocne uczestnictwo ca艂ego Ludu Bo偶ego w celebracji eucharystycznej 155. Na pewno odnowa dokonana w minionych latach przyczyni艂a si臋 do znacz膮cego post臋pu, jak tego pragn臋li Ojcowie soborowi. Niemniej jednak nie powinni艣my ukrywa膰 faktu, 偶e niekiedy widoczne by艂o pewne niezrozumienie znaczenia tego偶 uczestnictwa. Wypada przeto jasno stwierdzi膰, 偶e przez to wyra偶enie nie rozumie si臋 jedynie prostej zewn臋trznej aktywno艣ci podczas celebracji. W rzeczywisto艣ci czynne uczestnictwo, kt贸rego pragn膮艂 Sob贸r, winno by膰 rozumiane w sensie g艂臋bszym, pocz膮wszy od wi臋kszej 艣wiadomo艣ci tajemnicy, kt贸ra jest celebrowana, a偶 do jej zwi膮zku z codzienn膮 egzystencj膮. Nadal w pe艂ni wa偶ne jest polecenie soborowej konstytucji Sacrosanctum Concilium, kt贸ra wzywa艂a wiernych, by nie uczestniczyli w liturgii eucharystycznej 芦jak obcy i milcz膮cy widzowie禄, ale by 芦w 艣wi臋tej czynno艣ci uczestniczyli 艣wiadomie, pobo偶nie i aktywnie禄 156. Sob贸r, rozwijaj膮c t臋 my艣l, postulowa艂, by wierni 芦byli kszta艂towani przez s艂owo Bo偶e, posilali si臋 przy stole Cia艂a Pa艅skiego i sk艂adali Bogu dzi臋ki, a ofiaruj膮c niepokalan膮 hosti臋 nie tylko przez r臋ce kap艂ana, lecz tak偶e razem z nim, uczyli si臋 samych siebie sk艂ada膰 w ofierze dzie艅 po dniu, by za po艣rednictwem Chrystusa doskonalili si臋 w zjednoczeniu z Bogiem i wzajemnie z sob膮禄 157.

Uczestnictwo i kap艂a艅ska pos艂uga

53. Pi臋kno i harmonia czynno艣ci liturgicznej znajduj膮 znacz膮cy wyraz w porz膮dku, wed艂ug kt贸rego ka偶dy jest wezwany do czynnego uczestnictwa. Oznacza to uznanie r贸偶nych hierarchicznych r贸l zawartych w samej celebracji. Warto przypomnie膰, 偶e czynne w niej uczestniczenie nie pokrywa si臋 samo przez si臋 ze spe艂nianiem okre艣lonej pos艂ugi. Nade wszystko nie s艂u偶y sprawie czynnego uczestnictwa wiernych zamieszanie spowodowane niezdolno艣ci膮 rozr贸偶nienia w ko艣cielnej wsp贸lnocie r贸偶nych zada艅 przypadaj膮cych na poszczeg贸lne osoby 158. W szczeg贸lno艣ci potrzebna jest jasno艣膰 co do specyficznych zada艅 kap艂ana. On w spos贸b niezast膮piony, jak potwierdza tradycja Ko艣cio艂a, jest tym, kt贸ry przewodniczy ca艂ej celebracji eucharystycznej od pocz膮tkowego pozdrowienia a偶 do ostatniego b艂ogos艂awie艅stwa. Na mocy otrzymanych 艢wi臋ce艅 reprezentuje on Jezusa Chrystusa, G艂ow臋 Ko艣cio艂a, oraz w spos贸b sobie w艂a艣ciwy, tak偶e sam Ko艣ci贸艂 159. Ka偶da celebracja Eucharystii w rzeczywisto艣ci jest kierowana przez biskupa 芦osobi艣cie albo przez prezbiter贸w, jego wsp贸艂pracownik贸w禄 160. Pomaga mu diakon, kt贸ry ma podczas celebracji pewne okre艣lone zadania: przygotowanie o艂tarza i pos艂ugiwanie kap艂anowi, g艂oszenie Ewangelii, ewentualnie g艂oszenie homilii, proponowanie wiernym intencji modlitwy powszechnej, udzielanie wiernym Eucharystii 161. W powi膮zaniu z tymi czynno艣ciami, zwi膮zanymi z sakramentem 艢wi臋ce艅, s膮 jeszcze inne funkcje liturgiczne, chwalebnie spe艂niane przez zakonnik贸w i przygotowanych 艣wieckich 162.

Celebracja eucharystyczna i inkulturacja

54. Wychodz膮c od fundamentalnych twierdze艅 Soboru Watyka艅skiego II podkre艣lano wiele razy znaczenie czynnego uczestnictwa wiernych w Ofierze eucharystycznej. Aby u艂atwi膰 to zaanga偶owanie, mo偶na zezwoli膰 na pewne adaptacje do r贸偶nych okoliczno艣ci oraz innych kultur 163. To, 偶e zdarza艂y si臋 pewne nadu偶ycia nie rzuca cienia na jasno艣膰 tej zasady, kt贸r膮 nale偶y zachowa膰 zgodnie z rzeczywistymi potrzebami Ko艣cio艂a, kt贸ry 偶yje i celebruje t臋 sam膮 tajemnic臋 Chrystusa w r贸偶nych sytuacjach kulturowych. Pan Jezus w rzeczywisto艣ci, w艂a艣nie w tajemnicy Wcielenia, rodz膮c si臋 z Niewiasty jako doskona艂y cz艂owiek (por. Ga 4, 4), ma bezpo艣redni zwi膮zek nie tylko z oczekiwaniami obecnymi w Starym Testamencie, ale r贸wnie偶 z tymi, kt贸re 偶ywi膮 wszyscy ludzie. Wykaza艂 On, 偶e B贸g pragnie do nas dotrze膰 w naszych 偶yciowych uwarunkowaniach. Dlatego, dla bardziej skutecznego uczestnictwa wiernych w 艣wi臋tych tajemnicach, po偶yteczne jest kontynuowanie procesu inkulturacji w zakresie celebracji eucharystycznej, bior膮c pod uwag臋 dostosowania podane w Og贸lnym wprowadzeniu do Msza艂u Rzymskiego 164 oraz mo偶liwo艣ci interpretacyjne w 艣wietle kryteri贸w ustalonych przez IV Instrukcj臋 Kongregacji ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w Varietates legitimae z 25 stycznia 1994 roku 165, jak te偶 wskaza艅 wymienionych przez Papie偶a Jana Paw艂a II w adhortacjach posynodalnych Ecclesia in Africa, Ecclesia in America, Ecclesia in Asia, Ecclesia in Oceania, Ecclesia in Europa 166. W tym celu polecam Konferencjom Biskup贸w, by tak post臋powa艂y, aby sprzyja膰 zachowaniu s艂usznej r贸wnowagi pomi臋dzy dyrektywami ju偶 wydanymi i nowymi dostosowaniami 167, zawsze w zgodzie ze Stolic膮 Apostolsk膮.

Osobiste warunki 芦actuosa participatio禄

55. Rozwa偶aj膮c temat actuosa participatio wiernych w 艣wi臋tym obrz臋dzie, Ojcowie synodalni zwr贸cili uwag臋 na osobiste warunki, kt贸re ka偶dy powinien spe艂nia膰, by jego uczestnictwo by艂o owocne 168. Jednym z nich jest na pewno duch ci膮g艂ego nawracania si臋, kt贸ry winien charakteryzowa膰 偶ycie wszystkich wiernych. Nie mo偶na oczekiwa膰 czynnego uczestnictwa w liturgii eucharystycznej, je艣li przyst臋puje si臋 do niej w spos贸b p艂ytki, bez stawiania sobie pyta艅 dotycz膮cych w艂asnego 偶ycia. Takiej wewn臋trznej dyspozycji sprzyja, na przyk艂ad, skupienie i cisza, przynajmniej przez chwil臋 przed rozpocz臋ciem liturgii, post i, je艣li to jest konieczne, spowied藕 sakramentalna. Serce pojednane z Bogiem uzdalnia do prawdziwego uczestnictwa. W szczeg贸lno艣ci warto przypomnie膰 wiernym fakt, i偶 actuosa participatio w 艣wi臋tych tajemnicach nie mo偶e mie膰 miejsca, je艣li wierny nie stara si臋 r贸wnocze艣nie uczestniczy膰 czynnie w 偶yciu ko艣cielnym w jego ca艂o艣ci, w czym mie艣ci si臋 tak偶e zaanga偶owanie misyjne, polegaj膮ce na wprowadzaniu mi艂o艣ci Chrystusa w 偶ycie spo艂eczne.

Bez w膮tpienia pe艂ne uczestnictwo w Eucharystii wyst臋puje wtedy, kiedy osobi艣cie przyst臋puje si臋 do o艂tarza, aby przyj膮膰 Komuni臋 艣w. 169. Niemniej jednak nale偶y zwr贸ci膰 uwag臋, by to s艂uszne stwierdzenie nie wprowadzi艂o pewnego automatyzmu w艣r贸d wiernych, tak jakby przez sam fakt znalezienia si臋 w ko艣ciele podczas liturgii mia艂o si臋 prawo albo nawet i obowi膮zek przyst膮pienia do sto艂u eucharystycznego. Nawet wtedy, kiedy nie jest mo偶liwe przyst膮pienie do sakramentalnej Komunii, uczestnictwo we Mszy 艣w. pozostaje konieczne, wa偶ne, znacz膮ce i owocne. W tej sytuacji dobrze jest 偶ywi膰 pragnienie pe艂nego zjednoczenia z Chrystusem, za pomoc膮, na przyk艂ad, praktyki komunii duchowej, przypomnianej przez Jana Paw艂a II 170 i polecanej przez 艣wi臋tych mistrz贸w 偶ycia duchowego 171.

Uczestnictwo chrze艣cijan niekatolik贸w

56. Rozwa偶aj膮c zagadnienie uczestnictwa musimy zaj膮膰 si臋 z konieczno艣ci kwesti膮 chrze艣cijan nale偶膮cych do Ko艣cio艂贸w lub Wsp贸lnot ko艣cielnych, kt贸re nie s膮 w pe艂nej 艂膮czno艣ci z Ko艣cio艂em katolickim. W tej sprawie trzeba powiedzie膰, 偶e wewn臋trzny zwi膮zek istniej膮cy pomi臋dzy Eucharysti膮 i jedno艣ci膮 Ko艣cio艂a z jednej strony sprawia, i偶 偶arliwie pragniemy dnia, w kt贸rym b臋dziemy mogli odprawi膰 Bosk膮 Eucharysti臋 razem ze wszystkimi wierz膮cymi w Chrystusa i w ten spos贸b widocznie wyrazi膰 pe艂ni臋 jedno艣ci, kt贸rej Chrystus chcia艂 dla swoich uczni贸w (por. J 17, 21). Z drugiej jednak strony, szacunek, jaki winni艣my 偶ywi膰 dla sakramentu Cia艂a i Krwi Chrystusa, nie pozwala nam traktowa膰 go jedynie jako 芦艣rodka禄, kt贸rym mogliby艣my si臋 pos艂u偶y膰, bez w艂a艣ciwego rozr贸偶nienia, dla osi膮gni臋cia tej偶e jedno艣ci 172. Eucharystia bowiem nie wyra偶a tylko naszej osobistej komunii z Jezusem Chrystusem, ale zak艂ada tak偶e pe艂n膮 communio z Ko艣cio艂em. To jest wi臋c powodem, dla kt贸rego z b贸lem, ale nie bez nadziei prosimy chrze艣cijan niekatolik贸w, by zrozumieli i uszanowali nasze przekonanie, kt贸re si臋ga do Biblii i Tradycji. My utrzymujemy, 偶e Komunia eucharystyczna i komunia Ko艣cio艂a tak wewn臋trznie nawzajem do siebie przynale偶膮, 偶e w zasadzie jest niemo偶liwe przyst臋powanie przez chrze艣cijan niekatolik贸w do jednej bez cieszenia si臋 z drugiej. Tym bardziej pozbawiona sensu by艂aby prawdziwa i 艣cis艂a koncelebra z duchownymi Ko艣cio艂贸w i Wsp贸lnot ko艣cielnych, kt贸re nie s膮 w pe艂nej jedno艣ci z Ko艣cio艂em katolickim. Pozostaje jednak prawd膮, i偶 ze wzgl臋du na wieczne zbawienie istnieje mo偶liwo艣膰 udzielenia poszczeg贸lnym chrze艣cijanom niekatolikom Eucharystii, sakramentu Pokuty oraz Namaszczenia chorych. Zak艂ada to jednak konieczno艣膰 sprawdzenia, czy istniej膮 okre艣lone i wyj膮tkowe oraz usprawiedliwione warunkami okoliczno艣ci 173. One s膮 jasno wy艂o偶one w Katechizmie Ko艣cio艂a Katolickiego 174 oraz w jego Kompendium 175. Ka偶dy jest zobowi膮zany do wiernego ich przestrzegania.

Uczestnictwo poprzez 艣rodki spo艂ecznego przekazu

57. Ze wzgl臋du na niebywa艂y rozw贸j 艣rodk贸w przekazu w ostatnich dziesi臋cioleciach s艂owo 芦uczestnictwo禄 naby艂o szerszego znaczenia ni偶 w przesz艂o艣ci. Z zadowoleniem wszyscy uznajemy, 偶e te narz臋dzia daj膮 nowe mo偶liwo艣ci r贸wnie偶 w odniesieniu do celebracji eucharystycznej 176. Wymaga to od duszpasterzy w tym sektorze specjalnego przygotowania oraz 偶ywego zmys艂u odpowiedzialno艣ci. Msza 艣w. transmitowana przez telewizj臋 ma bez w膮tpienia charakter pewnego wzorca. Nale偶y wi臋c do艂o偶y膰 szczeg贸lnego starania, aby w celebracji, poza tym, 偶e odbywa si臋 ona w miejscach godnych i dobrze przygotowanych, szanowano normy liturgiczne.

Na koniec, je艣li chodzi o warto艣膰 uczestnictwa we Mszy 艣w., kt贸re sta艂o si臋 mo偶liwe dzi臋ki 艣rodkom przekazu, ktokolwiek korzysta z takiej transmisji, powinien wiedzie膰, 偶e w normalnych warunkach nie spe艂nia 艣wi膮tecznego obowi膮zku. J臋zyk obrazu bowiem przedstawia rzeczywisto艣膰, ale jej samej nie uobecnia 177. Je艣li jest bardzo godne pochwa艂y to, 偶e starsi i chorzy uczestnicz膮 w 艣wi膮tecznej Mszy 艣w. transmitowanej przez radio czy telewizj臋, to nie mo偶na jednak tego powiedzie膰 o kim艣, kto ze wzgl臋du na te transmisje chcia艂by si臋 zwolni膰 z p贸j艣cia do ko艣cio艂a oraz uczestnictwa w celebracji eucharystycznej 偶ywego Ko艣cio艂a.

芦Actuosa participatio禄 chorych

58. Rozwa偶aj膮c warunki tych, kt贸rzy z powodu stanu zdrowia lub staro艣ci nie mog膮 uda膰 si臋 do miejsc kultu, chcia艂bym zwr贸ci膰 uwag臋 ca艂ej wsp贸lnoty ko艣cielnej na duszpastersk膮 konieczno艣膰 zapewnienia duchowego wsparcia chorym, kt贸rzy pozostaj膮 we w艂asnych domach lub znajduj膮 si臋 w szpitalach. Wiele razy podczas Synodu biskupi nawi膮zywali do ich sytuacji. Nale偶y zadba膰, aby ci nasi bracia i siostry mogli przyjmowa膰 cz臋sto Komuni臋 sakramentaln膮. Wzmacniaj膮c w ten spos贸b zwi膮zek z Chrystusem ukrzy偶owanym i zmartwychwsta艂ym, b臋d膮 mogli czu膰 si臋 w pe艂ni egzystencjalnie w艂膮czeni w 偶ycie i misj臋 Ko艣cio艂a, poprzez ofiar臋 z w艂asnego cierpienia, w zjednoczeniu z ofiar膮 naszego Pana. Szczeg贸ln膮 uwag臋 nale偶y po艣wi臋ci膰 ludziom niepe艂nosprawnym. Je艣li ich kondycja na to pozwala, wsp贸lnota chrze艣cija艅ska winna umo偶liwi膰 im uczestnictwo w celebracji sprawowanej w miejscach kultu. W zwi膮zku z tym nale偶y zadba膰, by w budynkach sakralnych zosta艂y usuni臋te wszelkie architektoniczne przeszkody, uniemo偶liwiaj膮ce dost臋p niepe艂nosprawnym. W ko艅cu, nale偶y r贸wnie偶 zapewni膰 Komuni臋 eucharystyczn膮, na tyle, na ile to jest mo偶liwe, osobom upo艣ledzonym umys艂owo, ochrzczonym i bierzmowanym: otrzymuj膮 one Eucharysti臋 w wierze, r贸wnie偶 w wierze ich rodziny lub wsp贸lnoty, kt贸ra im towarzyszy 178.

Troska o wi臋藕ni贸w

59. Duchowa tradycja Ko艣cio艂a, id膮c za precyzyjnym wskazaniem Chrystusa (por. Mt 25, 36), wyr贸偶ni艂a jako jeden z uczynk贸w mi艂osiernych wobec cia艂a odwiedzanie uwi臋zionych. Ci, kt贸rzy znajduj膮 si臋 w takiej sytuacji, maj膮 szczeg贸ln膮 potrzeb臋, by sam Pan odwiedzi艂 ich w sakramencie Eucharystii. Do艣wiadczenie blisko艣ci wsp贸lnoty ko艣cielnej, uczestniczenie w Eucharystii i przyj臋cie Komunii 艣w. w tak szczeg贸lnym i bolesnym okresie 偶ycia, mo偶e niew膮tpliwie przyczyni膰 si臋 do osobistego post臋pu w wierze i do pe艂nego spo艂ecznego uzdrowienia osoby. Wyra偶aj膮c pragnienia sformu艂owane podczas zgromadzenia synodalnego, prosz臋 diecezje, by w miar臋 mo偶liwo艣ci zaanga偶owa艂y odpowiednie si艂y w pos艂ug臋 duszpastersk膮 wobec uwi臋zionych 179.

Emigranci i uczestnictwo w Eucharystii

60. Poruszaj膮c problem ludzi, kt贸rzy z r贸偶nych powod贸w zmuszeni s膮 do opuszczenia swojego w艂asnego kraju, Synod wyrazi艂 szczeg贸ln膮 wdzi臋czno艣膰 wobec tych, kt贸rzy zajmuj膮 si臋 duszpasterstwem emigrant贸w. Szczeg贸ln膮 uwag臋 nale偶y po艣wi臋ci膰 tym emigrantom, kt贸rzy nale偶膮 do katolickich Ko艣cio艂贸w wschodnich, a dla kt贸rych oderwanie od w艂asnego domu 艂膮czy si臋 z trudno艣ci膮 uczestniczenia w liturgii eucharystycznej we w艂asnym obrz膮dku. Tam gdzie to jest mo偶liwe, nale偶y zatroszczy膰 si臋 o pos艂ug臋 duszpastersk膮 kap艂an贸w ich obrz膮dku. W ka偶dym przypadku prosz臋 biskup贸w, by tych braci przyjmowali w mi艂o艣ci Chrystusa. Spotkanie wiernych r贸偶nych obrz膮dk贸w mo偶e sta膰 si臋 r贸wnie偶 okazj膮 do wzajemnego ubogacenia. W szczeg贸lno艣ci my艣l臋 o korzy艣ciach dla duchowie艅stwa, jakie mog膮 wynika膰 z poznania r贸偶nych tradycji 180.

Wielkie celebracje

61. Zgromadzenie synodalne rozwa偶y艂o kwesti臋 jako艣ci uczestnictwa podczas wielkich celebracji, kt贸re maj膮 miejsce w szczeg贸lnych okoliczno艣ciach. Bior膮 w nich udzia艂 r贸wnie偶 鈥 poza wielk膮 liczb膮 wiernych 鈥 liczni koncelebruj膮cy kap艂ani 181. Z jednej strony, 艂atwo dostrzec warto艣膰 tych moment贸w, szczeg贸lnie gdy zgromadzeniu przewodniczy biskup otoczony prezbiterium oraz diakonami, z drugiej strony, mog膮 si臋 w takich okoliczno艣ciach pojawi膰 trudno艣ci w wyra偶eniu odczuwalnej jedno艣ci prezbiterium, szczeg贸lnie podczas modlitwy eucharystycznej, oraz trudno艣ci przy udzielaniu Komunii 艣w. Nale偶y do艂o偶y膰 stara艅, by takie wielkie koncelebry nie powodowa艂y rozproszenia. Mo偶na si臋 o to zatroszczy膰 poprzez stosowne zabiegi koordynacyjne oraz odpowiednie urz膮dzenie miejsca kultu, by zapewni膰 prezbiterom oraz wiernym pe艂ne i rzeczywiste uczestnictwo. W ka偶dym razie warto mie膰 na uwadze, 偶e chodzi tutaj o koncelebry o charakterze wyj膮tkowym i ograniczone do okazji nadzwyczajnych.

J臋zyk 艂aci艅ski

62. Maj膮c to na uwadze, nie nale偶y jednak podwa偶a膰 warto艣ci takich wielkich celebracji liturgicznych. My艣l臋 w tym momencie w szczeg贸lno艣ci o celebracjach podczas mi臋dzynarodowych spotka艅, dzi艣 coraz cz臋stszych, kt贸re powinny by膰 docenione. Aby lepiej wyrazi膰 jedno艣膰 oraz uniwersalno艣膰 Ko艣cio艂a, chcia艂bym poleci膰 to, co zosta艂o zasugerowane przez Synod Biskup贸w, zgodnie ze wskazaniami Soboru Watyka艅skiego II 182: z wyj膮tkiem czyta艅, homilii oraz modlitwy wiernych dobrze b臋dzie, je艣li takie celebracje b臋d膮 odprawiane w j臋zyku 艂aci艅skim. I tak b臋d膮 recytowane po 艂acinie modlitwy 183 najbardziej znane z tradycji Ko艣cio艂a czy te偶 wykonywane fragmenty z chora艂u gregoria艅skiego. Prosz臋 zatem, aby przysz艂ych kap艂an贸w ju偶 w seminarium przygotowywano do rozumienia i celebrowania Mszy 艣w. po 艂acinie, a tak偶e do pos艂ugiwania si臋 tekstami 艂aci艅skimi i do wykonywania chora艂u gregoria艅skiego. Nie nale偶y te偶 zaniedba膰 mo偶liwo艣ci, by sami wierni zostali wychowani tak, aby znali najbardziej powszechne modlitwy po 艂acinie i 艣piewali niekt贸re cz臋艣ci liturgii na spos贸b gregoria艅ski 184.

Celebracje eucharystyczne w ma艂ych grupach

63. Zupe艂nie odmienna jest pojawiaj膮ca si臋 w niekt贸rych duszpasterskich okoliczno艣ciach sytuacja, gdy preferuje si臋 celebracje w ma艂ych grupach ze wzgl臋du na bardziej 艣wiadome, czynne i owocne uczestnictwo. Uznaj膮c warto艣膰 formacyjn膮 takich wybor贸w, konieczne jest u艣wiadomienie, 偶e powinny one by膰 zharmonizowane z ca艂o艣ci膮 duszpasterskiego programu diecezji. Takie do艣wiadczenia straci艂yby w istocie sw贸j charakter wychowawczy, gdyby by艂y prze偶ywane r贸wnolegle lub w rywalizacji z Ko艣cio艂em partykularnym. W zwi膮zku z tym Synod poda艂 pewne zasady, do kt贸rych nale偶y si臋 stosowa膰: ma艂e grupy powinny s艂u偶y膰 jednoczeniu wsp贸lnoty, a nie rozbijaniu jej, o czym maj膮 艣wiadczy膰 konkretne zachowania; grupy te powinny s艂u偶y膰 owocnemu uczestnictwu ca艂ej wsp贸lnoty oraz zachowywa膰, na tyle, na ile to mo偶liwe, jedno艣膰 偶ycia liturgicznego w poszczeg贸lnych rodzinach 185.

Wewn臋trzne uczestnictwo w celebracji

Katecheza mistagogiczna

64. Wielka tradycja liturgiczna Ko艣cio艂a naucza, i偶 dla owocnego uczestnictwa konieczne jest osobiste zaanga偶owanie, aby mo偶na by艂o odpowiedzie膰 na tajemnic臋, kt贸r膮 si臋 celebruje, poprzez dar z艂o偶ony Bogu z w艂asnego 偶ycia, w jedno艣ci z ofiar膮 Chrystusa dan膮 dla zbawienia ca艂ego 艣wiata. Z tego te偶 powodu Synod Biskup贸w zaleci艂 trosk臋 o zgodno艣膰 wewn臋trznej dyspozycji z gestami i wypowiadanymi s艂owami. Gdyby, pomimo o偶ywienia, naszym celebracjom zabrak艂o tego, grozi艂oby nam zej艣cie do poziomu zewn臋trznego rytualizmu. Dlatego nale偶y rozwija膰 wychowanie w wierze eucharystycznej, kt贸ra uzdalnia wiernych do osobistego prze偶ywania tego, co si臋 celebruje. Maj膮c na uwadze istotne znaczenie osobistej i 艣wiadomej participatio, pytamy, jakie mog膮 by膰 odpowiednie do tego 艣rodki formacyjne. Ojcowie synodalni jednomy艣lnie wskazali na drog臋 katechezy mistagogicznej, kt贸ra pomaga wiernym g艂臋biej wnika膰 w sprawowane tajemnice 186. W szczeg贸lno艣ci, gdy chodzi o zwi膮zek pomi臋dzy ars celebrandi a actuosa participatio, nale偶y nade wszystko stwierdzi膰, 偶e 芦najlepsz膮 katechez膮 o Eucharystii jest sama Eucharystia dobrze celebrowana禄 187. Liturgia ma bowiem z samej swej istoty pedagogiczn膮 zdolno艣膰 wprowadzania wiernych w pojmowanie celebrowanej tajemnicy. Dlatego w najstarszej tradycji Ko艣cio艂a droga formacyjna chrze艣cijanina 鈥 bez zaniedbywania systematycznego nauczania prawd wiary 鈥 mia艂a zawsze charakter do艣wiadczalny, w kt贸rym 偶ywe i przekonywaj膮ce spotkanie z Chrystusem, g艂oszonym przez autentycznych 艣wiadk贸w, odgrywa艂o zasadnicz膮 rol臋. W tym rozumieniu, ten, kto wprowadza w misterium chrze艣cija艅skie, jest nade wszystko 艣wiadkiem. To spotkanie na pewno pog艂臋bia si臋 podczas katechezy, ale znajduje swoje 藕r贸d艂o i sw贸j szczyt w celebracji Eucharystii. Z tego podstawowego chrze艣cija艅skiego do艣wiadczenia rodzi si臋 wym贸g drogi mistagogicznej, w kt贸rej zawsze winny by膰 obecne trzy elementy:

a) Nade wszystko chodzi o obja艣nienie obrz臋d贸w w 艣wietle wydarze艅 zbawczych, zgodnie z 偶yw膮 tradycj膮 Ko艣cio艂a. Celebracja Eucharystii zawiera bowiem w swym niesko艅czonym bogactwie ci膮g艂e odniesienia do historii zbawienia. W Chrystusie ukrzy偶owanym i zmartwychwsta艂ym jest nam rzeczywi艣cie dane celebrowanie centralnego wydarzenia jednocz膮cego ca艂膮 rzeczywisto艣膰 (por. Ef 1, 10). Od samego pocz膮tku wsp贸lnota chrze艣cija艅ska odczytywa艂a wydarzenia z 偶ycia Jezusa, a w szczeg贸lno艣ci tajemnic臋 paschaln膮, w powi膮zaniu z ca艂膮 histori膮 starotestamentaln膮.

b) Katecheza mistagogiczna powinna zadba膰 ponadto o wprowadzenie wiernych w znaczenie znak贸w zawartych w obrz臋dach. To zadanie jest szczeg贸lnie pilne w naszych czasach, mocno nacechowanych technik膮, w kt贸rych grozi utrata zdolno艣ci rozumienia znak贸w i symboli. Zadaniem tej katechezy jest nie tyle informowa膰, ile wzbudzi膰 i kszta艂towa膰 wra偶liwo艣膰 wiernych na j臋zyk znak贸w i gest贸w, kt贸re w po艂膮czeniu ze s艂owem stanowi膮 obrz臋d.

c) W ko艅cu trzeba do艂o偶y膰 stara艅, aby w katechezie mistagogicznej ukaza膰 wiernym znaczenie obrz臋d贸w w powi膮zaniu z 偶yciem chrze艣cija艅skim we wszystkich jego wymiarach, pracy i zaanga偶owa艅, my艣li i uczu膰, aktywno艣ci i wypoczynku. Do tej cz臋艣ci katechezy nale偶y ponadto pouczenie o zwi膮zku tajemnic celebrowanych w obrz臋dzie z odpowiedzialno艣ci膮 misyjn膮 wiernych. W tym znaczeniu dojrza艂ym skutkiem mistagogii jest 艣wiadomo艣膰, i偶 w艂asna egzystencja jest stopniowo przemieniana przez celebrowane 艣wi臋te misteria. Celem zreszt膮 wszelkiego chrze艣cija艅skiego wychowania jest uformowanie wiernego jako 芦nowego cz艂owieka禄 w dojrza艂ej wierze, uzdalniaj膮cej go do 艣wiadczenia we w艂asnym 艣rodowisku o chrze艣cija艅skiej nadziei, kt贸r膮 偶ywi.

By m贸c spe艂ni膰 takie zadanie wychowawcze wewn膮trz naszych ko艣cielnych wsp贸lnot, trzeba mie膰 osoby odpowiednio przygotowane. Na pewno ca艂y Lud Bo偶y powinien czu膰 si臋 zobowi膮zany do sprostania tej formacji 188. Ka偶da chrze艣cija艅ska wsp贸lnota jest wezwana, by by艂a miejscem pedagogicznego wprowadzania w tajemnice, kt贸re si臋 celebruje w wierze. W zwi膮zku z tym Ojcowie synodalni wskazali na konieczno艣膰 wi臋kszego zaanga偶owania wsp贸lnot 偶ycia konsekrowanego oraz ruch贸w i grup, kt贸re na mocy w艂asnych charyzmat贸w mog膮 nada膰 nowy impuls chrze艣cija艅skiej formacji. R贸wnie偶 i w naszym czasie Duch 艢wi臋ty na pewno nie sk膮pi wylania swoich dar贸w dla wspierania apostolskiej misji Ko艣cio艂a, kt贸ra zmierza do rozprzestrzenienia wiary oraz do rozwini臋cia jej w nas, a偶 do jej dojrza艂o艣ci 189.

Szacunek dla Eucharystii

65. Przekonywaj膮cym znakiem skutecznego oddzia艂ywania na wiernych eucharystycznej katechezy jest bez w膮tpienia wzrost zmys艂u tajemnicy Boga obecnego w艣r贸d nas. Mo偶na to zweryfikowa膰 poprzez okre艣lone przejawy szacunku dla Eucharystii, nabyte przez wiernych przez mistagogiczne wprowadzenie 190. Mam na uwadze, w og贸lno艣ci, znaczenie gest贸w i postaw, takich np. jak kl臋kanie podczas znacz膮cych moment贸w modlitwy eucharystycznej. Przystosowuj膮c si臋 do uprawnionej r贸偶norodno艣ci znak贸w dokonywanych w kontek艣cie r贸偶nych kultur, podczas ka偶dej celebracji jest prze偶ywana i wyra偶a si臋 艣wiadomo艣膰 znalezienia si臋 wobec niesko艅czonego majestatu Boga, kt贸ry dociera do nas w pokorny spos贸b w znakach sakramentalnych.

Adoracja i pobo偶no艣膰 eucharystyczna

Wewn臋trzny zwi膮zek pomi臋dzy celebracj膮 i adoracj膮

66. Kulminacyjnym momentem Synodu by艂a wsp贸lna, wraz z licznymi wiernymi, adoracja eucharystyczna w Bazylice 艣w. Piotra. Bior膮c udzia艂 w tej modlitwie, zgromadzenie biskup贸w zwr贸ci艂o uwag臋, nie tylko s艂owami, na znaczenie wewn臋trznej relacji pomi臋dzy celebracj膮 eucharystyczn膮 a adoracj膮. W tym wa偶nym aspekcie wiary Ko艣cio艂a znajduje si臋 jeden z element贸w decyduj膮cych o jego drodze, podj臋tej po odnowie liturgicznej zgodnej z wol膮 Soboru Watyka艅skigo II. W pocz膮tkach reformy liturgicznej, wewn臋trzny zwi膮zek pomi臋dzy Msz膮 艣w. a adoracj膮 nie by艂 niekiedy postrzegany wystarczaj膮co jasno. Rozprzestrzeniane w贸wczas zarzuty mia艂y 藕r贸d艂o w za艂o偶eniu, 偶e Chleb eucharystyczny mia艂 by膰 nam dany nie dla kontemplacji, ale dla spo偶ywania. W rzeczywisto艣ci, w 艣wietle do艣wiadczenia modlitwy Ko艣cio艂a okazuje si臋, 偶e takie przeciwstawienie jest pozbawione jakiegokolwiek fundamentu. Ju偶 艣w. Augustyn powiedzia艂: 芦nemo autem illam carnem manducat, nisi prius adoraverit; (...) peccemus non adorando 鈥 Niech nikt nie spo偶ywa tego Cia艂a, je艣li Go najpierw nie adorowa艂; (...) grzeszyliby艣my, gdyby艣my Go nie adorowali禄 191. W Eucharystii naprawd臋 Syn Bo偶y wychodzi nam naprzeciw i pragnie si臋 z nami zjednoczy膰; adoracja eucharystyczna nie jest niczym innym jak tylko oczywistym rozwini臋ciem celebracji eucharystycznej, kt贸ra sama w sobie jest najwi臋kszym aktem adoracji Ko艣cio艂a 192. Przyj臋cie Eucharystii oznacza postaw臋 adoracji wobec Tego, kt贸rego przyjmujemy. W艂a艣nie dlatego i tylko dlatego stajemy si臋 jedno z Nim i w pewien spos贸b kosztujemy zadatku pi臋kna liturgii niebieskiej. Akt adoracji poza Msz膮 艣w. przed艂u偶a i intensyfikuje to, co si臋 dokona艂o podczas samej celebracji liturgicznej. W rzeczywisto艣ci 芦tylko przez adoracj臋 mo偶na dojrze膰 do g艂臋bokiego i autentycznego przyj臋cia Chrystusa. I w艂a艣nie w tym akcie osobowego spotkania z Panem dojrzewa tak偶e pos艂annictwo spo艂eczne, zawarte w Eucharystii, kt贸re ma na celu prze艂amanie barier nie tylko mi臋dzy Panem a nami, ale tak偶e i przede wszystkim barier odgradzaj膮cych nas od siebie nawzajem禄 193.

Praktyka adoracji eucharystycznej

67. Dlatego wraz ze zgromadzeniem synodalnym 偶ywo polecam pasterzom Ko艣cio艂a oraz Ludowi Bo偶emu praktyk臋 adoracji eucharystycznej, czy to osobistej, czy wsp贸lnotowej 194. Wielk膮 korzy艣ci膮 b臋dzie tu odpowiednia katecheza, kt贸ra wyja艣ni wiernym znaczenie tego aktu kultu. Pozwala on g艂臋biej i z wi臋ksz膮 korzy艣ci膮 prze偶ywa膰 sam膮 celebracj臋 liturgiczn膮. Nast臋pnie, na tyle, na ile to jest mo偶liwe, w o艣rodkach najbardziej zaludnionych by艂oby stosowne wyznaczenie ko艣cio艂贸w oraz oratori贸w przeznaczonych w艂a艣nie dla wieczystej adoracji. Ponadto polecam, by w formacji katechetycznej dzieci, w szczeg贸lno艣ci w ramach przygotowania do pierwszej Komunii 艣w., by艂y one wprowadzane w znaczenie i pi臋kno dotrzymywania towarzystwa Jezusowi i by by艂o kultywowane ich zdumienie wobec Jego obecno艣ci w Eucharystii.

Chcia艂bym wyrazi膰 m贸j g艂臋boki szacunek oraz poparcie dla tych wszystkich instytut贸w 偶ycia konsekrowanego, kt贸rych cz艂onkowie po艣wi臋caj膮 znaczn膮 cz臋艣膰 swego czasu na adoracj臋 eucharystyczn膮. W ten spos贸b dla wszystkich s膮 przyk艂adem tych, kt贸rzy pozwalaj膮 si臋 kszta艂towa膰 przez realn膮 obecno艣膰 Pana. Tak samo pragn臋 doda膰 otuchy stowarzyszeniom wiernych, jak r贸wnie偶 bractwom, kt贸re podejmuj膮 t臋 praktyk臋 jako swoje szczeg贸lne zadanie, staj膮c si臋 zaczynem kontemplacji dla ca艂ego Ko艣cio艂a i przypominaj膮c o centralnym miejscu Chrystusa w 偶yciu poszczeg贸lnych ludzi oraz wsp贸lnot.

Formy pobo偶no艣ci eucharystycznej

68. Osobista 艂膮czno艣膰, jak膮 konkretny wierny nawi膮zuje z Jezusem obecnym w Eucharystii, zawsze odsy艂a go ponownie do wsp贸lnoty ko艣cielnej, u艣wiadamiaj膮c mu jego przynale偶no艣膰 do Cia艂a Chrystusa. Dlatego poza zaproszeniem poszczeg贸lnych wiernych, by osobi艣cie znajdowali czas na przebywanie na modlitwie przed sakramentem O艂tarza, uwa偶am, i偶 moim obowi膮zkiem jest zach臋cenie parafii i r贸偶nych grup ko艣cielnych, by praktykowa艂y wsp贸lnotow膮 adoracj臋. Oczywi艣cie, zachowuj膮 ca艂膮 swoj膮 warto艣膰 istniej膮ce ju偶 formy pobo偶no艣ci eucharystycznej. Mam na my艣li, na przyk艂ad, procesje eucharystyczne, a nade wszystko tradycyjn膮 procesj臋 w uroczysto艣膰 Bo偶ego Cia艂a, pobo偶n膮 praktyk臋 nabo偶e艅stwa czterdziestogodzinnego, kongresy eucharystyczne lokalne, narodowe i mi臋dzynarodowe oraz inne analogiczne inicjatywy. Takie formy pobo偶no艣ci, dostosowane odpowiednio do wsp贸艂czesno艣ci i do r贸偶nych okoliczno艣ci, zas艂uguj膮 na praktykowanie r贸wnie偶 dzisiaj 195.

Miejsce tabernakulum w ko艣ciele

69. Ze wzgl臋du na wag臋 przechowywania Eucharystii oraz adoracji i szacunku wobec sakramentu Ofiary Chrystusa Synod Biskup贸w postawi艂 sobie pytanie dotycz膮ce sprawy w艂a艣ciwego umiejscowienia tabernakulum w naszych ko艣cio艂ach 196. Jego w艂a艣ciwe usytuowanie u艂atwia bowiem unaocznienie realnej obecno艣ci Chrystusa w Naj艣wi臋tszym Sakramencie. Jest zatem konieczne, by miejsce, gdzie s膮 przechowywane Postacie Eucharystyczne, by艂o 艂atwo rozpoznawalne przez ka偶dego, kto wchodzi do ko艣cio艂a, r贸wnie偶 dzi臋ki wiecznej lampce. W tym celu nale偶y wzi膮膰 pod uwag臋 uk艂ad architektoniczny budynku sakralnego: w ko艣cio艂ach, w kt贸rych nie ma kaplicy Naj艣wi臋tszego Sakramentu a pozosta艂 o艂tarz g艂贸wny z tabernakulum, wskazane jest, by zachowa膰 ten uk艂ad dla przechowywania i adoracji Eucharystii, unikaj膮c stawiania w tym miejscu fotela dla celebransa. W nowych ko艣cio艂ach dobrze jest przewidzie膰 kaplic臋 z Sanctissimum w pobli偶u prezbiterium; tam, gdzie to nie jest mo偶liwe, lepsze jest usytuowanie tabernakulum w prezbiterium, w miejscu odpowiednio podwy偶szonym, w po艣rodku przestrzeni absydalnej, lub w innym miejscu, sk膮d b臋dzie r贸wnie dobrze widoczne. Takie rozwi膮zania przyczyniaj膮 si臋 do uszanowania godno艣ci tabernakulum, o kt贸re zawsze nale偶y dba膰 r贸wnie偶 pod wzgl臋dem artystycznym. Trzeba oczywi艣cie wzi膮膰 pod uwag臋 to, co na ten temat orzeka Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego 197. Ostatecznie os膮d w tej materii nale偶y do biskupa miejsca.

CZ臉艢膯 TRZECIA
EUCHARYSTIA 鈥 MISTERIUM 呕YCIA

芦Jak Mnie pos艂a艂 偶yj膮cy Ojciec, a Ja 偶yj臋 przez Ojca, tak i ten, kto Mnie spo偶ywa, b臋dzie 偶y艂 przeze Mnie禄 (J 6, 57)

Eucharystyczna forma 偶ycia chrze艣cija艅skiego

Rozumna s艂u偶ba Bo偶a鈥 芦logik茅 latre铆a禄 (Rz 12, 1)

70.Pan Jezus, stawszy si臋 dla nas chlebem prawdy i mi艂o艣ci, m贸wi膮c o darze swego 偶ycia zapewnia nas: 芦kto spo偶ywa ten chleb, b臋dzie 偶y艂 na wieki禄 (J6, 51). To za艣 芦偶ycie wieczne禄 rozpoczyna si臋 w nas ju偶 teraz poprzez zmian臋, jak膮 dar eucharystyczny w nas rodzi: 芦ten, kto Mnie spo偶ywa, b臋dzie 偶y艂 przeze Mnie禄 (J 6, 57). Te s艂owa Jezusa sprawiaj膮, i偶 mo偶emy poj膮膰, jak tajemnica, 芦w kt贸r膮 wierzymy禄 i 芦kt贸r膮 celebrujemy禄, staje si臋, przez wewn臋trzn膮 dynamik臋, zasad膮 nowego 偶ycia w nas oraz form膮 chrze艣cija艅skiej egzystencji. Przyjmuj膮c Cia艂o i Krew Jezusa Chrystusa, stajemy si臋 uczestnikami 偶ycia Bo偶ego na spos贸b coraz bardziej dojrza艂y i 艣wiadomy. Ma znaczenie w tym miejscu to, co 艣w. Augustyn m贸wi w swych Wyznaniach o wieczystym Logosie, pokarmie duszy, gdy ukazuj膮c Jego paradoksalny charakter, wyobra偶a sobie, 偶e w dialogu z Nim s艂yszy s艂owa: 芦Jam pokarm doros艂ych, doro艣nij, a b臋dziesz mnie po偶ywa艂 i nie wch艂oniesz mnie w siebie, jak si臋 wch艂ania cielesny pokarm, lecz ty si臋 we mnie przemienisz禄 198. W rzeczywisto艣ci to nie pokarm eucharystyczny przemienia si臋 w nas, ale my w spos贸b tajemniczy jeste艣my w niego przemienieni. Chrystus karmi nas jednocz膮c ze sob膮: 芦On nas przyjmuje i przyci膮ga do siebie禄 199.

Celebracja eucharystyczna jawi si臋 tutaj w ca艂ej swej mocy jako 藕r贸d艂o i szczyt ko艣cielnej egzystencji, w miar臋 jak wyra偶a r贸wnocze艣nie czy to genez臋, czy spe艂nienie nowego i definitywnego kultu, logik茅 latre铆a 200. S艂owa 艣w. Paw艂a na ten temat skierowane do Rzymian s膮 najbardziej syntetycznym sformu艂owaniem tego, jak Eucharystia przemienia ca艂e nasze 偶ycie w duchowy kult sk艂adany i mi艂y Bogu: 芦Azatem prosz臋 was, bracia, przez mi艂osierdzie Bo偶e, aby艣cie dali cia艂a swoje na ofiar臋 偶yw膮, 艣wi臋t膮, Bogu przyjemn膮, jako wyraz waszej rozumnej s艂u偶by Bo偶ej禄 (Rz 12, 1). Te s艂owa ukazuj膮 obraz nowego kultu jako ca艂kowit膮 ofiar臋 z艂o偶on膮 z w艂asnej osoby w komunii z ca艂ym Ko艣cio艂em. Nacisk, jaki k艂adzie Aposto艂 na ofiar臋 z艂o偶on膮 z naszego cia艂a podkre艣la ludzki konkretny wymiar s艂u偶by, kt贸ra nie mo偶e by膰 bezcielesna. W zwi膮zku z tym 艢wi臋ty z Hippony przypomina nam: 芦Oto, co jest ofiar膮 chrze艣cijan: 'Wszyscy razem tworzymy jedno cia艂o w Chrystusie'. Ko艣ci贸艂 nie przestaje powtarza膰 tej ofiary w dobrze znanym wiernym sakramencie O艂tarza, przy czym wie, 偶e w tym, co ofiaruje, r贸wnie偶 sam sk艂ada siebie w ofierze禄 201. Nauka katolicka stwierdza bowiem, 偶e Eucharystia, jako ofiara Chrystusa, jest tak偶e ofiar膮 ca艂ego Ko艣cio艂a, a wi臋c wiernych 202. Nacisk po艂o偶ony na ofiar臋 鈥 sacri-ficium 鈥 oznacza tutaj ca艂e egzystencjalne bogactwo, wci膮gni臋te w przekszta艂cenie naszej ludzkiej rzeczywisto艣ci, pochwyconej przez Chrystusa (por. Flp 3, 12).

Ogarniaj膮ca wszystko skuteczno艣膰 eucharystycznego kultu

71.Nowy chrze艣cija艅ski wymiar kultu obejmuje ka偶dy aspekt ludzkiej egzystencji, przemieniaj膮c j膮: 芦Przeto czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwa艂臋 Bo偶膮 czy艅cie禄 (1 Kor 10, 31). W ka偶dym akcie swego 偶ycia chrze艣cijanin jest wezwany do wyra偶enia prawdziwego kultu sk艂adanego Bogu. St膮d nabiera wewn臋trznego kszta艂tu eucharystyczna natura 偶ycia chrze艣cija艅skiego. Eucharystia, na ile anga偶uje ludzk膮 rzeczywisto艣膰 wierz膮cego w jej codziennej konkretno艣ci, na tyle umo偶liwia, by dzie艅 po dniu, stopniowo przemienia膰 cz艂owieka powo艂anego przez 艂ask臋 do tego, by by艂 na obraz Syna Bo偶ego (por. Rz 8, 29n.). Nie ma nic, co autentycznie ludzkie 鈥 my艣li i uczucia, s艂owa i uczynki 鈥 co nie mog艂oby by膰 w pe艂ni prze偶ywane w sakramencie Eucharystii. Tu ujawnia si臋 ca艂a warto艣膰 antropologiczna radykalnej nowo艣ci przyniesionej przez Chrystusa w Eucharystii: kult oddawany Bogu nie mo偶e by膰 w ludzkiej egzystencji ograniczony do szczeg贸lnego prywatnego momentu, ale ze swej natury zmierza do przenikni臋cia ka偶dego aspektu rzeczywisto艣ci cz艂owieka. Kult przyjemny Bogu staje si臋 tym samym nowym sposobem prze偶ywania wszystkich okoliczno艣ci 偶ycia, w kt贸rym ka偶dy szczeg贸艂 nabiera znaczenia, gdy偶 jest doznawany w kontek艣cie wi臋zi z Chrystusem, jako ofiara sk艂adana Bogu. 芦Chwa艂膮 Boga jest 偶ywy cz艂owiek禄 (por. 1 Kor 10,31).A偶yciemcz艂owiekajestogl膮danie Boga 203.

芦Iuxta dominicam viventes禄 鈥 偶y膰 na spos贸b dnia Pa艅skiego

72.Ta radykalna nowo艣膰, jak膮 Eucharystia wprowadza w 偶ycie cz艂owieka, ujawnia si臋 w sumieniu chrze艣cija艅skim od samego pocz膮tku. Wierni bardzo szybko dostrzegli g艂臋boki wp艂yw, jaki celebracja eucharystyczna wywiera na styl ich 偶ycia. 艢w. Ignacy z Antiochii wyja艣nia艂 t臋 prawd臋, okre艣laj膮c chrze艣cijan jako 芦tych, kt贸rzy przeszli do nowej nadziei禄, jako tych, co 偶yj膮 芦na spos贸b dnia Pa艅skiego禄 (iuxta dominicam viventes) 204. To okre艣lenie wielkiego m臋czennika antioche艅skiego wskazuje jasno na zwi膮zek pomi臋dzy rzeczywisto艣ci膮 eucharystyczn膮 a chrze艣cija艅sk膮 egzystencj膮 w jej codzienno艣ci. Typowy dla chrze艣cijan zwyczaj zbierania si臋 w pierwszy dzie艅 po szabacie, by celebrowa膰 zmartwychwstanie Chrystusa jest 鈥 wed艂ug opisu 艣w. Justyna m臋czennika 205 鈥 r贸wnie偶 znakiem, kt贸ry okre艣la kszta艂t egzystencji odnowionej w spotkaniu z Chrystusem. Okre艣lenie 艣w. Ignacego 鈥 芦偶y膰 na spos贸b dnia Pa艅skiego禄 鈥 podkre艣la wzorcow膮 warto艣膰, jak膮 ma ten 艣wi臋ty dzie艅 w stosunku do pozosta艂ych dni tygodnia. Niedziela nie wyr贸偶nia si臋 bowiem przez proste zawieszenie zwyczajnych zaj臋膰, jakby co艣 w rodzaju nawiasu w ramach zwyczajnego rytmu dni. Chrze艣cijanie zawsze uwa偶ali ten dzie艅 za pierwszy w tygodniu, poniewa偶 w nim sprawuje si臋 pami膮tk臋 radykalnej nowo艣ci przyniesionej przez Chrystusa. Dlatego niedziela jest dniem, w kt贸rym chrze艣cijanin odnajduje t臋 eucharystyczn膮 form臋 swojej egzystencji, dzi臋ki kt贸rej jest on stale wzywany, aby 偶y膰. 芦呕ycie na spos贸b dnia Pa艅skiego禄 oznacza 偶ycie w 艣wiadomo艣ci wyzwolenia przyniesionego przez Chrystusa oraz realizowanie w艂asnej egzystencji jako ofiary sk艂adanej Bogu z samego siebie, aby Jego zwyci臋stwo objawia艂o si臋 w pe艂ni wszystkim ludziom poprzez post臋powanie wewn臋trznie odnowione.

Obowi膮zek 艣wi臋towania niedzieli

73.Ojcowie synodalni, 艣wiadomi nowej zasady 偶yciowej, jak膮 Eucharystia daje chrze艣cijaninowi, potwierdzili znaczenie przykazania niedzielnego 艣wi臋towania dla wszystkich wiernych, jako 藕r贸d艂a autentycznej wolno艣ci, umo偶liwiaj膮cej prze偶ywanie ka偶dego z pozosta艂ych dni tygodnia wed艂ug tego, co si臋 celebrowa艂o w 芦dzie艅 Pa艅ski禄. 呕ycie wiar膮 jest bowiem zagro偶one, je艣li si臋 ju偶 nie odczuwa pragnienia uczestniczenia w celebracji eucharystycznej, w kt贸rej sprawuje si臋 pami膮tk臋 paschalnego zwyci臋stwa. Uczestniczenie w niedzielnym zgromadzeniu liturgicznym wraz ze wszystkimi bra膰mi i siostrami, z kt贸rymi tworzy si臋 jedno cia艂o w Chrystusie Jezusie, jest nakazem chrze艣cija艅skiego sumienia i r贸wnocze艣nie ono formuje to chrze艣cija艅skie sumienie. Zagubienie sensu niedzieli jako dnia Pa艅skiego, kt贸ry ma by膰 u艣wi臋cony, jest symptomem zagubienia autentycznego sensu chrze艣cija艅skiej wolno艣ci, wolno艣ci dzieci Bo偶ych 206. Uwagi mego czcigodnego poprzednika Jana Paw艂a II, zawarte w li艣cie apostolskim Dies Domini 207 鈥 odno艣nie do r贸偶nych wymiar贸w niedzieli 鈥 wci膮偶 pozostaj膮 cenne dla chrze艣cijan: jest ona Dies Domini w odniesieniu do dzie艂a stworzenia; Dies Christi jako dzie艅 nowego stworzenia oraz daru Ducha 艢wi臋tego, kt贸rego zmartwychwsta艂y Pan udziela; Dies Ecclesiae jako dzie艅, w kt贸rym wsp贸lnota chrze艣cija艅ska zbiera si臋 na celebracj臋; Dies hominis jako dzie艅 rado艣ci, odpoczynku oraz braterskiej mi艂o艣ci.

Dlatego ten dzie艅 jawi si臋 jako podstawowy i pierwszy dzie艅 艣wi膮teczny, w kt贸rym ka偶dy wierny, w 艣rodowisku, w kt贸rym 偶yje, mo偶e sta膰 si臋 g艂osicielem i stra偶nikiem sensu czasu. Z tego dnia rzeczywi艣cie wyp艂ywa sens chrze艣cija艅skiej egzystencji oraz nowy spos贸b prze偶ywania czasu, wi臋zi, pracy, 偶ycia oraz 艣mierci. Dobrze jest wi臋c, kiedy w dzie艅 Pa艅ski ko艣cielne 艣rodowiska organizuj膮 wok贸艂 niedzielnej celebracji eucharystycznej inne inicjatywy w艂a艣ciwe dla chrze艣cija艅skiej wsp贸lnoty: spotkania przyjacielskie, inicjatywy na rzecz formacji wiary dzieci, m艂odzie偶y oraz doros艂ych, pielgrzymki, dzie艂a charytatywne oraz r贸偶ne formy modlitwy. Ze wzgl臋du na tak wa偶ne warto艣ci 鈥 sobotni wiecz贸r s艂usznie ju偶 od pierwszych nieszpor贸w przynale偶y do niedzieli i jest dozwolone spe艂nienie wtedy obowi膮zku niedzielnego uczestniczenia 鈥 trzeba jednak koniecznie pami臋ta膰, 偶e niedziela sama w sobie zas艂uguje na u艣wi臋cenie, by nie ko艅czy艂o si臋 na tym, 偶e jest ona dniem, w kt贸rym 芦B贸g jest nieobecny禄 208.

Sens odpoczynku oraz pracy

74.W ko艅cu w naszych czasach jest szczeg贸lnie pilne przypomnienie, 偶e dzie艅 Pa艅ski jest r贸wnie偶 dniem odpoczynku od pracy. Usilnie 偶yczymy sobie, by jako taki r贸wnie偶 by艂 uznany przez spo艂eczno艣膰 cywiln膮, tak by mo偶liwe by艂o nie podejmowanie pracy zarobkowej, bez kary z tego powodu. Chrze艣cijanie, nie bez zwi膮zku ze znaczeniem szabatu w tradycji 偶ydowskiej, widzieli w dniu Pa艅skim r贸wnie偶 dzie艅 wolny od codziennego trudu. Ma to wa偶ne znaczenie, poniewa偶 m贸wi o relatywizacji pracy, kt贸ra powinna by膰 nakierowana na cel, jakim jest cz艂owiek: praca jest dla cz艂owieka, a nie cz艂owiek dla pracy. 艁atwo mo偶na w tym widzie膰 ochron臋 cz艂owieka przed mo偶liw膮 form膮 zniewolenia. Jak powiedzia艂em, 芦praca ma pierwszorz臋dne znaczenie dla realizacji cz艂owieka i dla rozwoju spo艂ecze艅stwa. Musi by膰 zatem organizowana i wykonywana z pe艂nym poszanowaniem ludzkiej godno艣ci i w duchu s艂u偶by dobru wsp贸lnemu. Jest r贸wnie偶 wa偶ne, aby cz艂owiek nie sta艂 si臋 niewolnikiem pracy, by nie traktowa艂 jej w spos贸b ba艂wochwalczy, s膮dz膮c, 偶e to w艂a艣nie ona nadaje ostateczny i definitywny sens 偶yciu禄 209. W dniu po艣wi臋conym Bogu cz艂owiek odnajduje sens swego istnienia, jak r贸wnie偶 swego pracowitego wysi艂ku 210.

Niedzielne zgromadzenia pod nieobecno艣膰 kap艂ana

75.Rozwa偶aj膮c znaczenie niedzielnej celebracji dla 偶ycia chrze艣cija艅skiego, napotykamy na problem tych wsp贸lnot chrze艣cija艅skich, w kt贸rych brak kap艂ana i w konsekwencji nie jest mo偶liwe sprawowanie Mszy 艣w. w dzie艅 Pa艅ski. Nale偶y powiedzie膰, 偶e stajemy tutaj wobec do艣膰 zr贸偶nicowanych sytuacji. Synod nade wszystko poleci艂 wiernym, by udawali si臋 do jednego z ko艣cio艂贸w w diecezji, w kt贸rych jest zagwarantowana obecno艣膰 kap艂ana, r贸wnie偶 i wtedy, gdy wymaga to pewnej ofiary 211. Natomiast tam, gdzie wielkie odleg艂o艣ci praktycznie uniemo偶liwiaj膮 wiernym uczestniczenie w niedzielnej Eucharystii, wa偶ne jest, by wsp贸lnota chrze艣cija艅ska mimo wszystko gromadzi艂a si臋 w celu wychwalania Pana i upami臋tniania dnia Jemu po艣wi臋conego. Nale偶y jednak stosownie pouczy膰 wiernych o r贸偶nicy pomi臋dzy Msz膮 艣w. a zgromadzeniem niedzielnym w oczekiwaniu na kap艂ana. Troska duszpasterska Ko艣cio艂a winna polega膰 w takiej sytuacji na czuwaniu, by liturgia s艂owa zorganizowana pod kierunkiem diakona lub osoby odpowiedzialnej w danej wsp贸lnocie za to zadanie, wyznaczone przez kompetentn膮 w艂adz臋, przebiega艂a wed艂ug okre艣lonego rytua艂u opracowanego przez Konferencj臋 Biskup贸w i zatwierdzonego do tego celu 212. Przypominam, 偶e do ordynariusza nale偶y udzielanie uprawnienia do rozdawania Komunii 艣w. podczas takich zgromadze艅 liturgicznych, po uprzednim uwa偶nym rozwa偶eniu stosowno艣ci takiego wyboru. Ponadto nale偶y tak post臋powa膰, by nie sia膰 we wsp贸lnotach niepewno艣ci co do centralnej roli kap艂ana oraz sakramentalnego wymiaru 偶ycia Ko艣cio艂a. Wa偶na rola 艣wieckich, kt贸rym nale偶y si臋 wdzi臋czno艣膰 za ich hojno艣膰 w s艂u偶bie chrze艣cija艅skiej wsp贸lnocie, nigdy nie powinna przes艂ania膰 niezast膮pionej pos艂ugi kap艂an贸w w 偶yciu Ko艣cio艂a 213. Dlatego nale偶y uwa偶nie czuwa膰, by zgromadzenia oczekuj膮ce na kap艂ana nie dawa艂y sposobno艣ci do wizji eklezjologicznych niezgodnych z prawd膮 Ewangelii oraz Tradycj膮 Ko艣cio艂a. Maj膮 one dostarcza膰 raczej uprzywilejowanych okazji do modlitwy, by B贸g zes艂a艂 kap艂an贸w wed艂ug swego Serca. Wzruszaj膮ce jest to, co na ten temat pisa艂 Papie偶 Jan Pawe艂 II w Li艣cie do kap艂an贸w na Wielki Czwartek 1979 roku, wspominaj膮c miejsca, w kt贸rych ludzie, pozbawieni kap艂an贸w przez dyktatury, gromadzili si臋 w ko艣ciele albo w sanktuarium, k艂adli na o艂tarzu stu艂臋, jaka si臋 jeszcze zachowa艂a, i recytowali modlitwy liturgii eucharystycznej, 芦a przed przeistoczeniem zapada艂a g艂臋boka cisza禄 na znak, jak 芦bardzo pragn膮 us艂ysze膰 te s艂owa, kt贸re tylko kap艂a艅skie usta mog膮 skutecznie wypowiedzie膰禄 214. W tej w艂a艣nie perspektywie, zwa偶ywszy na niepor贸wnywalne dobro wynikaj膮ce z eucharystycznej Ofiary, prosz臋 wszystkich kap艂an贸w o czynn膮 i konkretn膮 gotowo艣膰 do jak najcz臋stszego nawiedzania, na ile jest to mo偶liwe, wsp贸lnot powierzonych ich duszpasterskiej trosce, aby nie pozostawa艂y one zbyt d艂ugo bez sakramentu mi艂o艣ci.

Przynale偶no艣膰 ko艣cielna 鈥 eucharystyczna forma chrze艣cija艅skiej egzystencji

76.Przypomnienie znaczenia niedzieli jako Dies Ecclesiae pobudza nas do u艣wiadomienia sobie wewn臋trznej relacji pomi臋dzy zwyci臋stwem Jezusa nad z艂em i 艣mierci膮, a nasz膮 przynale偶no艣ci膮 do Ko艣cio艂a 鈥 Jego Cia艂a. Ka偶dy bowiem chrze艣cijanin odnajduje w dniu Pa艅skim r贸wnie偶 i wsp贸lnotowy wymiar swej w艂asnej odkupionej egzystencji. Uczestniczenie w celebracji liturgicznej, przyjmowanie w Komunii Cia艂a i Krwi Pa艅skiej jest r贸wnocze艣nie pog艂臋bieniem naszej przynale偶no艣ci do Tego, kt贸ry za nas umar艂 (por. 1 Kor 6, 19n.; 7, 23). Rzeczywi艣cie, kto karmi si臋 Chrystusem, 偶yje dla Niego. W 艣wietle tajemnicy eucharystycznej ukazuje si臋 g艂臋bokie znaczenie communio sanctorum. Komunia zawsze i nierozdzielnie ma znaczenie wertykalne oraz horyzontalne. Komunia z Bogiem oraz komunia z bra膰mi i siostrami: te dwa wymiary spotykaj膮 si臋 tajemniczo w darze eucharystycznym. 芦Gdzie niszczy si臋 komuni臋 z Bogiem, b臋d膮c膮 komuni膮 z Ojcem, z Synem i z Duchem 艢wi臋tym, niszczy si臋 r贸wnie偶 korzenie i 藕r贸d艂o komunii mi臋dzy nami. A gdy my nie 偶yjemy w komunii, nie ma r贸wnie偶 偶ywej i prawdziwej komunii z Bogiem Trynitarnym禄 215. Dlatego, wezwani, by sta膰 si臋 cz艂onkami Chrystusa, a wi臋c te偶 cz艂onkami jedni drugich (por. 1 Kor 12, 27), stanowimy rzeczywisto艣膰 ontologicznie zbudowan膮 na Chrzcie 艣w. oraz karmion膮 Eucharysti膮, rzeczywisto艣膰, kt贸ra domaga si臋, by by艂a dostrzegalna w 偶yciu naszych wsp贸lnot.

Eucharystyczny wymiar chrze艣cija艅skiej egzystencji jest bez w膮tpienia wymiarem ko艣cielnym i wsp贸lnotowym. Poprzez diecezje i parafie, kt贸re tworz膮 podstawowe struktury Ko艣cio艂a na danym terytorium, ka偶dy wierny mo偶e konkretnie do艣wiadczy膰 swojej przynale偶no艣ci do Cia艂a Chrystusa. Stowarzyszenia, ruchy ko艣cielne i nowe wsp贸lnoty, jak r贸wnie偶 instytuty 偶ycia konsekrowanego 鈥 wraz z 偶ywotno艣ci膮 charyzmat贸w otrzymanych od Ducha 艢wi臋tego na nasze czasy 鈥 maj膮 za zadanie wnie艣膰 sw贸j specyficzny wk艂ad w u艣wiadomienie wiernych o tym, 偶e nale偶膮 do Pana (por. Rz 14, 8). Fenomen sekularyzacji, kt贸ry nie przypadkiem ma cechy zdecydowanie indywidualistyczne, osi膮ga swoje zgubne skutki nade wszystko w艣r贸d ludzi, kt贸rzy si臋 izoluj膮, maj膮c nik艂y zmys艂 przynale偶no艣ci. Chrze艣cija艅stwo od samego pocz膮tku zak艂ada艂o jednoczenie si臋, tworzenie sieci wi臋zi ci膮gle o偶ywianych s艂uchaniem s艂owa i celebracj膮 Eucharystii, o偶ywianych przez Ducha 艢wi臋tego.

Duchowo艣膰 i kultura eucharystyczna

77.Ojcowie synodalni w spos贸b zdecydowany potwierdzili, 偶e 芦wierni chrze艣cijanie potrzebuj膮 g艂臋bszego zrozumienia relacji pomi臋dzy Eucharysti膮 i codziennym 偶yciem. Duchowo艣膰 eucharystyczna nie ogranicza si臋 tylko do uczestnictwa we Mszy 艣w. i pobo偶no艣ci wobec Naj艣wi臋tszego Sakramentu. Obejmuje ona ca艂e 偶ycie禄 216. Ta uwaga nabiera dzisiaj szczeg贸lnego znaczenia dla nas wszystkich. Trzeba stwierdzi膰, 偶e jednym z najpowa偶niejszych skutk贸w wspomnianej nieco wy偶ej sekularyzacji jest usuwanie wiary chrze艣cija艅skiej na margines egzystencji, jakby by艂a nieu偶yteczna w konkretnym 偶yciu ludzi. Bankructwo takiego sposobu 偶ycia 芦jakby Boga nie by艂o禄 jest dzi艣 dla wszystkich widoczne. Dzisiaj trzeba odkry膰 na nowo, 偶e Jezus Chrystus nie nale偶y zwyczajnie do sfery prywatnych przekona艅 dotycz膮cych abstrakcyjnej doktryny, ale jest rzeczywist膮 osob膮, a Jego wej艣cie w histori臋 prowadzi do odnowienia 偶ycia wszystkich. Dlatego Eucharystia, jako 藕r贸d艂o i szczyt 偶ycia i misji Ko艣cio艂a, winna zaowocowa膰 duchowo艣ci膮 鈥 偶yciem 芦wed艂ug Ducha禄 (Rz 8, 4n.; por. Ga 5, 16. 25). Jest godne uwagi, 偶e 艣w. Pawe艂 w Li艣cie do Rzymian, w kt贸rym zaprasza do nowego duchowego kultu, przywo艂uje r贸wnocze艣nie konieczno艣膰 przemiany w艂asnego sposobu 偶ycia i my艣lenia: 芦Nie bierzcie wi臋c wzoru z tego 艣wiata, lecz przemieniajcie si臋 przez odnawianie umys艂u, aby艣cie umieli rozpozna膰, jaka jest wola Bo偶a: co jest dobre, co Bogu przyjemne i doskona艂e禄 (12, 2). W ten spos贸b Aposto艂 Narod贸w podkre艣la zwi膮zek pomi臋dzy prawdziwym kultem duchowym a konieczno艣ci膮 nowego pojmowania istnienia i post臋powania w 偶yciu. Integraln膮 cz臋艣ci膮 eucharystycznej formy 偶ycia jest odnowienie mentalno艣ci, 芦aby艣my ju偶 nie byli dzie膰mi, kt贸rymi miotaj膮 fale i porusza ka偶dy powiew nauki禄 (Ef 4, 14).

Eucharystia i ewangelizacja kultur

78.Z tego co stwierdzono wy偶ej wynika, i偶 tajemnica eucharystyczna ustawia nas w dialogu z r贸偶nymi kulturami, ale r贸wnie偶 w pewnym sensie jest ona dla nich wyzwaniem 217. Trzeba rozpozna膰 mi臋dzykulturowy charakter tego nowego kultu, tej logik茅 latre铆a. Obecno艣膰 Jezusa Chrystusa oraz wylanie Ducha 艢wi臋tego s膮 wydarzeniami, kt贸re mog膮 w spos贸b trwa艂y konfrontowa膰 si臋 z ka偶d膮 rzeczywisto艣ci膮 kulturow膮, aby j膮 podda膰 dzia艂aniu ewangelicznego zaczynu. W konsekwencji prowadzi to do zobowi膮zania, aby z przekonaniem podejmowa膰 ewangelizacj臋 kultur, w 艣wiadomo艣ci, 偶e sam Chrystus jest prawd膮 ka偶dego cz艂owieka oraz ca艂ej historii ludzkiej. Eucharystia staje si臋 kryterium warto艣ciowania tego wszystkiego, co chrze艣cijanin napotyka w r贸偶nych przejawach kultury. W tym wa偶nym procesie mo偶emy dostrzec, jak bardzo znacz膮ce s膮 s艂owa 艣w. Paw艂a, kt贸ry zaprasza w Pierwszym Li艣cie do Tesaloniczan: 芦Wszystko badajcie, a co szlachetne 鈥 zachowujcie禄 (5, 21).

Eucharystia i wierni 艣wieccy

79.W Chrystusie, G艂owie Ko艣cio艂a, Jego Cia艂a, wszyscy chrze艣cijanie s膮 razem 芦wybranym plemieniem, kr贸lewskim kap艂a艅stwem, narodem 艣wi臋tym, ludem [Bogu] na w艂asno艣膰 przeznaczonym, aby og艂aszali chwalebne dzie艂a禄 (1 P 2, 9). Eucharystia jako tajemnica, kt贸r膮 si臋 偶yje, udziela si臋 ka偶demu z nas w takim po艂o偶eniu, w jakim si臋 znajdujemy, sprawiaj膮c, i偶 egzystencjalna sytuacja staje si臋 miejscem, w kt贸rym codziennie prze偶ywa si臋 nowo艣膰 chrze艣cija艅sk膮. Skoro Ofiara eucharystyczna karmi i pomna偶a w nas to, co ju偶 jest dane w Chrzcie, dzi臋ki czemu wszyscy jeste艣my powo艂ani do 艣wi臋to艣ci 218, to teraz powinno to wyp艂ywa膰 i ujawnia膰 si臋 w艂a艣nie w tych sytuacjach i stanach 偶ycia, w kt贸rych ka偶dy chrze艣cijanin si臋 znajduje. Dzie艅 po dniu prze偶ywaj膮c swoje 偶ycie jako powo艂anie, chrze艣cijanin oddaje si臋 na s艂u偶b臋 mi艂膮 Bogu. Pocz膮wszy od zgromadzenia liturgicznego, sakrament Eucharystii anga偶uje nas w codzienn膮 rzeczywisto艣膰, aby wszystko czyni膰 na chwa艂臋 Bo偶膮.

Skoro za艣 艣wiat jest 芦rol膮禄 (Mt 13, 38), w kt贸r膮 B贸g sk艂ada swoich syn贸w jako dobre ziarno, chrze艣cijanie 艣wieccy, na mocy Chrztu i Bierzmowania oraz wzmocnieni Eucharysti膮, s膮 wezwani, by 偶y膰 radykaln膮 nowo艣ci膮 wprowadzon膮 przez Chrystusa w powszechne warunki 偶ycia 219. Winni oni podtrzymywa膰 pragnienie, by Eucharystia wyciska艂a coraz g艂臋bsze znami臋 na ich codziennej egzystencji, sprawiaj膮c, by w swym 艣rodowisku pracy oraz w ca艂ym spo艂ecze艅stwie byli rozpoznawalnymi 艣wiadkami 220. Szczeg贸ln膮 zach臋t臋 kieruj臋 do rodzin, aby czerpa艂y natchnienie oraz moc z tego sakramentu. Mi艂o艣膰 mi臋dzy m臋偶czyzn膮 i kobiet膮, przyj臋cie 偶ycia oraz zadania wychowawcze jawi膮 si臋 jako uprzywilejowana przestrze艅, w kt贸rej dzia艂anie Eucharystii mo偶e przemienia膰 i prowadzi膰 do tego, aby nasze istnienie nabra艂o pe艂nego sensu 221. Pasterze niech nigdy nie zaniedbuj膮 podtrzymywania, wychowywania oraz zach臋cania wiernych 艣wieckich, by prze偶ywali w pe艂ni swe powo艂anie do 艣wi臋to艣ci w tym 艣wiecie, kt贸ry B贸g tak umi艂owa艂, 偶e Syna swego da艂, 芦aby zosta艂 przez Niego zbawiony禄 (J 3, 17).

Eucharystia i duchowo艣膰 kap艂a艅ska

80.Eucharystyczna forma chrze艣cija艅skiej egzystencji objawia si臋 bez w膮tpienia w szczeg贸lny spos贸b w stanie kap艂a艅skim. Duchowo艣膰 kap艂a艅ska jest ze swej istoty eucharystyczna. Ziarno takiej duchowo艣ci znajduje si臋 ju偶 w s艂owach wypowiedzianych przez biskupa podczas liturgii 艣wi臋ce艅: 芦Przyjmij dary ludu 艣wi臋tego, kt贸re maj膮 by膰 ofiarowane Bogu. Rozwa偶aj, co b臋dziesz czyni艂, na艣laduj to, czego b臋dziesz dokonywa艂 i prowad藕 偶ycie zgodne z tajemnic膮 Pa艅skiego krzy偶a禄 222. Aby nada膰 swojej egzystencji coraz pe艂niejsz膮 form臋 eucharystyczn膮, kap艂an ju偶 w okresie formacji i w nast臋pnych latach powinien zaplanowa膰 szerok膮 przestrze艅 dla 偶ycia duchowego 223. Jest on wezwany, by autentycznie poszukiwa艂 Boga, b臋d膮c r贸wnocze艣nie blisko ludzkich trosk. Intensywne 偶ycie duchowe pozwoli mu wej艣膰 coraz g艂臋biej w komuni臋 z Panem i pomo偶e mu da膰 si臋 posi膮艣膰 przez mi艂o艣膰 Bo偶膮, staj膮c si臋 jej 艣wiadkiem w ka偶dej okoliczno艣ci, r贸wnie偶 trudnej i ciemnej. W tym celu, wraz z Ojcami Synodu, zalecam kap艂anom 芦codzienn膮 celebracj臋 Mszy 艣w., r贸wnie偶 i wtedy, gdy nie uczestnicz膮 w niej wierni禄 224. To zalecenie jest przede wszystkim odpowiedzi膮 na obiektywnie niesko艅czon膮 warto艣膰 ka偶dej celebracji eucharystycznej; znajduje te偶 uzasadnienie w jej szczeg贸lnej skuteczno艣ci duchowej, poniewa偶 Msza 艣w., prze偶ywana z wiar膮, kszta艂tuje cz艂owieka w najg艂臋bszym znaczeniu tego s艂owa, sprzyja bowiem upodabnianiu si臋 do Chrystusa oraz utwierdza kap艂ana w jego powo艂aniu.

Eucharystia i 偶ycie konsekrowane

81.Po艣r贸d zwi膮zk贸w pomi臋dzy Eucharysti膮 i r贸偶nymi powo艂aniami w Ko艣ciele, szczeg贸lnie ja艣nieje 芦profetyczne 艣wiadectwo os贸b konsekrowanych, kt贸re w celebracji eucharystycznej oraz w adoracji znajduj膮 moc do radykalnego p贸j艣cia za Chrystusem pos艂usznym, ubogim i czystym禄 225. Konsekrowani m臋偶czy藕ni i kobiety, chocia偶 spe艂niaj膮 liczne zadania wychowawcze i troszcz膮 si臋 o potrzebuj膮cych, w nauczaniu czy pos艂udze chorym, wiedz膮, 偶e zasadniczym celem ich 偶ycia jest 芦kontemplacja rzeczy Bo偶ych oraz ustawiczne zjednoczenie z Bogiem禄 226. Istotny wk艂ad, jakiego Ko艣ci贸艂 oczekuje od 偶ycia konsekrowanego, dotyczy o wiele bardziej sposobu bycia ni偶 dzia艂ania. W zwi膮zku z tym chcia艂bym tu przywo艂a膰 znaczenie dziewictwa jako 艣wiadectwa, w艂a艣nie w odniesieniu do tajemnicy Eucharystii. W istocie, opr贸cz odniesienia do celibatu kap艂a艅skiego, tajemnica eucharystyczna ods艂ania wewn臋trzny zwi膮zek z dziewictwem konsekrowanym, gdy偶 jest ono wyrazem wy艂膮cznego oddania si臋 Ko艣cio艂a Chrystusowi, kt贸rego przyjmuje jako swego Oblubie艅ca z wierno艣ci膮 radykaln膮 i p艂odn膮 227. W Eucharystii dziewictwo konsekrowane znajduje natchnienie oraz pokarm dla ca艂kowitego oddania si臋 Chrystusowi. Z Eucharystii ponadto czerpie ono pociech臋 i zach臋t臋, by r贸wnie偶 w naszych czasach by膰 znakiem mi艂o艣ci bezinteresownej i p艂odnej, kt贸r膮 B贸g darzy ludzko艣膰. W ko艅cu, poprzez swoje specyficzne 艣wiadectwo, 偶ycie konsekrowane staje si臋 obiektywnie przywo艂ywaniem oraz antycypacj膮 芦god贸w Baranka禄 (Ap 19, 7. 9), kt贸re s膮 kresem ca艂ej historii zbawienia. W tym znaczeniu skutecznie odsy艂a do tej eschatologicznej perspektywy, kt贸rej ka偶dy cz艂owiek potrzebuje, aby m贸g艂 ukierunkowa膰 w艂asne wybory oraz decyzje 偶yciowe.

Eucharystia i moralna przemiana

82.Odkrywaj膮c pi臋kno eucharystycznej formy chrze艣cija艅skiej egzystencji doszli艣my r贸wnie偶 do refleksji na temat moralnych energii, kt贸rych ona dostarcza dla wsparcia autentycznej wolno艣ci w艂a艣ciwej dzieciom Bo偶ym. Chcia艂bym w tym miejscu podj膮膰 poruszon膮 na Synodzie tematyk臋, kt贸ra dotyczy zwi膮zku pomi臋dzy eucharystyczn膮 form膮 egzystencji a przemian膮 moraln膮. Papie偶 Jan Pawe艂II potwierdzi艂, i偶 偶ycie moralne 芦ma walor 'rozumnej s艂u偶by Bo偶ej'禄 (Rz 12, 1; por. Flp 3, 3), kt贸ra wyp艂ywa i bierze moc z tego niewyczerpanego 藕r贸d艂a 艣wi臋to艣ci i uwielbienia, jakim s膮 sakramenty, zw艂aszcza Eucharystia. Uczestnicz膮c bowiem w ofierze krzy偶a, chrze艣cijanin dost臋puje udzia艂u w ofiarnej mi艂o艣ci Chrystusa i zostaje uzdolniony oraz zobowi膮zany do okazywania tej偶e mi艂o艣ci w 偶yciu poprzez wszystkie swoje postawy i czyny禄 228. W ko艅cu, 芦w samym 'kulcie', w Komunii eucharystycznej zawiera si臋 bycie mi艂owanym i jednocze艣nie mi艂owanie innych. Eucharystia, kt贸ra nie przek艂ada si臋 na mi艂o艣膰 konkretnie praktykowan膮, jest sama w sobie fragmentaryczna禄 229.

Tego powo艂ania si臋 na moraln膮 warto艣膰 duchowej s艂u偶by nie nale偶y interpretowa膰 wed艂ug klucza moralistyki. Jest ono nade wszystko radosnym odkryciem dynamiki mi艂o艣ci w sercu tego, kto przyjmuje dar Pana, oddaje Mu si臋 i odnajduje prawdziw膮 wolno艣膰. Przemiana moralna, zawarta w nowym kulcie ustanowionym przez Chrystusa, jest napi臋ciem i serdecznym pragnieniem odpowiedzi na mi艂o艣膰 Pana ca艂ym swoim jestestwem, przy 艣wiadomo艣ci w艂asnej krucho艣ci. To, o czym m贸wimy, 艂atwo dostrzec w opowiadaniu ewangelicznym o Zacheuszu (por. 艁k 19, 1-10). Po ugoszczeniu Jezusa w swoim domu, celnik odkrywa, i偶 jest ca艂kowicie przemieniony: decyduje si臋 da膰 po艂ow臋 swego mienia ubogim oraz zwr贸ci膰 poczw贸rnie tym, kt贸rych okrad艂. Impuls moralny, kt贸ry rodzi si臋 z goszczenia Jezusa w naszym 偶yciu, wyp艂ywa z wdzi臋czno艣ci za niezas艂u偶one do艣wiadczenie blisko艣ci Pana.

Eucharystyczna sp贸jno艣膰

83.Wa偶ne jest zwr贸cenie uwagi na to, co Ojcowie synodalni okre艣lili jako eucharystyczna sp贸jno艣膰, do kt贸rej nasza egzystencja jest obiektywnie powo艂ana. Kult oddawany Bogu, w istocie nie jest nigdy aktem czysto prywatnym, bez wp艂ywu na nasze spo艂eczne wi臋zi: wymaga on publicznego 艣wiadectwa naszej wiary. Dotyczy to oczywi艣cie wszystkich ochrzczonych, ale szczeg贸lnie dotyczy tych, kt贸rzy z racji pozycji spo艂ecznej czy politycznej, jak膮 zajmuj膮, musz膮 podejmowa膰 decyzje dotycz膮ce warto艣ci fundamentalnych, takich jak szacunek i obrona ludzkiego 偶ycia od pocz臋cia a偶 do naturalnej 艣mierci, jak rodzina oparta na ma艂偶e艅stwie m臋偶czyzny i kobiety, wychowywanie dzieci oraz promocja dobra wsp贸lnego we wszystkich jego formach 230. Te warto艣ci nie podlegaj膮 negocjacjom. Dlatego katoliccy politycy oraz ustawodawcy, 艣wiadomi swej powa偶nej odpowiedzialno艣ci spo艂ecznej, winni si臋 czu膰 szczeg贸lnie przynaglani przez swe sumienie uformowane w prawy spos贸b, by przedstawia膰 oraz wspiera膰 prawa inspirowane przez warto艣ci zakorzenione w ludzkiej naturze 231. To wszystko ma obiektywny zwi膮zek z Eucharysti膮 (por. 1 Kor 11, 27-29). Biskupi s膮 zobowi膮zani ci膮gle przypomina膰 o tych warto艣ciach; stanowi to cz臋艣膰 ich odpowiedzialno艣ci za wiernych im powierzonych 232.

Eucharystia 鈥 tajemnica, kt贸r膮 si臋 g艂osi

Eucharystia i misja

84.W homilii wyg艂oszonej podczas celebracji eucharystycznej, kt贸r膮 uroczy艣cie zapocz膮tkowa艂em m膮 pos艂ug臋 na Katedrze Piotrowej, powiedzia艂em: 芦Nie ma nic pi臋kniejszego, ni偶 zosta膰 dosi臋gni臋tym, zaskoczonym przez Ewangeli臋, przez Chrystusa. Nie ma nic pi臋kniejszego, ni偶 pozna膰 Go i dzieli膰 si臋 z innymi przyja藕ni膮 z Nim禄 233. To stwierdzenie zyskuje na intensywno艣ci, je艣li pomy艣limy o tajemnicy eucharystycznej. Nie mo偶emy bowiem zatrzyma膰 dla siebie mi艂o艣ci, kt贸r膮 celebrujemy w tym sakramencie. Domaga si臋 ona ze swej natury, by by艂a przekazana wszystkim. To, czego 艣wiat potrzebuje, to mi艂o艣膰 Boga, spotkanie z Chrystusem i wiara w Niego. Dlatego Eucharystia nie tylko jest 藕r贸d艂em i szczytem 偶ycia Ko艣cio艂a, ale r贸wnie偶 jego misji: 芦Ko艣ci贸艂 autentycznie eucharystyczny jest Ko艣cio艂em misyjnym禄 234. R贸wnie偶 i my winni艣my m贸c powiedzie膰 naszym braciom z przekonaniem: 芦To, co ujrzeli艣my i us艂yszeli艣my, to i wam oznajmiamy, aby艣cie i wy mieli wsp贸艂uczestnictwo z nami!禄 (1 J 1, 1-3). Naprawd臋 nie ma nic pi臋kniejszego ni偶 spotkanie i udzielanie Chrystusa wszystkim. Zreszt膮 samo ustanowienie Eucharystii wyprzedza to, co stanowi serce misji Jezusa: On jest pos艂any przez Ojca dla odkupienia 艣wiata (por. J 3, 16-17; Rz 8, 32). Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus powierza swoim uczniom sakrament, kt贸ry uobecnia ofiar臋 z艂o偶on膮 przez Niego z samego siebie w pos艂usze艅stwie Ojcu dla zbawienia nas wszystkich. Nie mo偶emy przyst臋powa膰 do sto艂u eucharystycznego bez w艂膮czenia si臋 w dynamik臋 misji, kt贸ra bierze pocz膮tek w samym Sercu Boga i zmierza do tego, by obj膮膰 wszystkich ludzi. Dlatego cz臋艣ci膮 konstytutywn膮 eucharystycznej formy egzystencji chrze艣cija艅skiej jest duch misyjny.

Eucharystia i 艣wiadectwo

85.Pierwsz膮 i podstawow膮 misj膮, jaka rodzi si臋 ze 艣wi臋tych tajemnic, kt贸re celebrujemy, jest dawanie 艣wiadectwa naszym 偶yciem. Zachwyt wobec daru, jaki B贸g nam da艂 w Chrystusie, wzbudza w naszej egzystencji now膮 dynamik臋, zobowi膮zuj膮c膮 nas, by艣my dawali 艣wiadectwo Jego mi艂o艣ci. Stajemy si臋 艣wiadkami, gdy poprzez nasze czyny, s艂owa i spos贸b bycia kto艣 Inny objawia si臋 i udziela. Mo偶na powiedzie膰, 偶e to 艣wiadectwo jest 艣rodkiem, dzi臋ki kt贸remu prawda o mi艂o艣ci Bo偶ej dociera w historii do cz艂owieka, zapraszaj膮c go, by dobrowolnie przyj膮艂 t臋 radykaln膮 nowo艣膰. W tym 艣wiadectwie B贸g si臋 wystawia, by tak rzec, na ryzyko wolno艣ci cz艂owieka. Jezus sam jest 艣wiadkiem wiernym i prawdom贸wnym (por. Ap 1, 5; 3, 14); przyszed艂, aby da膰 艣wiadectwo prawdzie (por. J 18, 37). W tej refleksji zale偶y mi na rozwa偶eniu poj臋cia, kt贸re by艂o drogie pierwszym chrze艣cijanom i dotyczy r贸wnie偶 nas, wsp贸艂czesnych chrze艣cijan 鈥 艣wiadectwo a偶 po dar z samego siebie, a偶 po m臋cze艅stwo, zawsze by艂o uwa偶ane w historii Ko艣cio艂a za szczyt nowego duchowego kultu: 芦aby艣cie dali swoje cia艂a禄 (Rz 12, 1). Pomy艣lmy na przyk艂ad o opisie m臋cze艅stwa 艣w. Polikarpa ze Smyrny, ucznia 艣w. Jana: ca艂e to dramatyczne wydarzenie jest opisane jako liturgia, wi臋cej, jako stawanie si臋 samego m臋czennika Eucharysti膮 235. Pomy艣lmy o eucharystycznej 艣wiadomo艣ci, jak膮 wyra偶a 艣w. Ignacy z Antiochii, przewiduj膮c swoje m臋cze艅stwo: uwa偶a siebie za 芦Bo偶膮 pszenic臋禄 i pragnie sta膰 si臋 w m臋cze艅stwie 芦czystym chlebem Chrystusa禄 236. Chrze艣cijanin, kt贸ry ofiaruje swoje 偶ycie jako m臋czennik, wchodzi w pe艂n膮 komuni臋 z Pasch膮 Jezusa Chrystusa i w ten spos贸b sam staje si臋 wraz z Nim Eucharysti膮. R贸wnie偶 i dzi艣 nie brak Ko艣cio艂owi m臋czennik贸w, w kt贸rych ods艂ania si臋 w najwy偶szy spos贸b mi艂o艣膰 Boga. R贸wnie偶 wtedy, gdy nie wymaga si臋 od nas pr贸by m臋cze艅stwa, wiemy, 偶e kult Bogu przyjemny domaga si臋 takiej wewn臋trznej gotowo艣ci 237, i znajduje realizacj臋 w radosnym i pe艂nym przekonania 艣wiadectwie sp贸jnego chrze艣cija艅skiego 偶ycia wobec 艣wiata w tych 艣rodowiskach, do kt贸rych Pan nas posy艂a, by艣my Go g艂osili.

Jezus Chrystus, jedyny Zbawiciel

86.Podkre艣lenie wewn臋trznego zwi膮zku pomi臋dzy Eucharysti膮 a misj膮, pozwala odkry膰 r贸wnie偶 ostateczn膮 tre艣膰 naszego przepowiadania. Im 偶ywsza b臋dzie w sercach chrze艣cijan mi艂o艣膰 Eucharystii, tym ja艣niejsze b臋dzie zadanie misji: niesienia Chrystusa. Nie chodzi tylko o ide臋 czy etyk臋 przez Niego natchnion膮, ale o dar Jego w艂asnej Osoby. Kto nie przekazuje bratu prawdy o Mi艂o艣ci, nie do艣膰 jeszcze da艂. W ten spos贸b Eucharystia, jako sakrament naszego zbawienia, nieuchronnie przywo艂uje jedno艣膰 Chrystusa i zbawienia dokonanego przeze艅 za cen臋 w艂asnej krwi. Dlatego tajemnica eucharystyczna, w kt贸r膮 si臋 wierzy i kt贸r膮 si臋 celebruje, domaga si臋 ci膮g艂ego wychowywania wszystkich do pracy misyjnej, kt贸rej g艂贸wnym elementem jest g艂oszenie Jezusa, jedynego Zbawiciela 238. To za艣 powstrzyma sprowadzanie prawdziwego dzie艂a promocji ludzkiej, kt贸ra zawsze jest nieod艂膮cznie zwi膮zana z autentycznym procesem ewangelizacji, do wy艂膮cznie socjologicznego klucza.

Wolno艣膰 kultu

87.W tym kontek艣cie chcia艂bym wyrazi膰 to, co potwierdzili Ojcowie podczas zgromadzenia synodalnego na temat powa偶nych trudno艣ci, na jakie napotykaj膮 te wsp贸lnoty chrze艣cija艅skie, kt贸re 偶yj膮 w warunkach mniejszo艣ci lub s膮 wr臋cz pozbawione wolno艣ci religijnej 239. Powinni艣my naprawd臋 dzi臋kowa膰 Bogu za wszystkich biskup贸w, kap艂an贸w, osoby konsekrowane oraz 艣wieckich, kt贸rzy z po艣wi臋ceniem g艂osz膮 Ewangeli臋 i 偶yj膮 wiar膮, wystawiaj膮c na niebezpiecze艅stwo w艂asne 偶ycie. W wielu regionach 艣wiata samo udanie si臋 do ko艣cio艂a stanowi heroiczne 艣wiadectwo, nara偶aj膮ce na zepchni臋cie na margines lub na przemoc. R贸wnie偶 i przy tej okazji pragn臋 potwierdzi膰 solidarno艣膰 ca艂ego Ko艣cio艂a z tymi, kt贸rzy cierpi膮 z powodu braku wolno艣ci kultu. Wiemy, 偶e gdzie brakuje wolno艣ci religijnej, tam brak jest w istocie wolno艣ci najbardziej podstawowej, poniewa偶 w wierze cz艂owiek wyra偶a wewn臋trzn膮 decyzj臋 o ostatecznym sensie w艂asnej egzystencji. M贸dlmy si臋 wi臋c, by si臋 poszerzy艂y przestrzenie wolno艣ci religijnej we wszystkich pa艅stwach, aby chrze艣cijanie, jak r贸wnie偶 i cz艂onkowie innych religii, mogli swobodnie 偶y膰 w zgodzie z w艂asnymi przekonaniami, zar贸wno w wymiarze osobistym, jak i wsp贸lnotowym.

Eucharystia 鈥 tajemnica ofiarowana 艣wiatu

Eucharystia, chlebem 艂amanym za 偶ycie 艣wiata

88.芦Chlebem, kt贸ry Ja dam, jest moje cia艂o [wydane] za 偶ycie 艣wiata禄 (J 6, 51). Tymi s艂owami Pan objawia prawdziwe znaczenie daru z w艂asnego 偶ycia dla wszystkich ludzi. Ukazuj膮 one r贸wnie偶 dog艂臋bne wsp贸艂czucie, jakie Chrystus 偶ywi wobec ka偶dej osoby. Ewangelie opowiadaj膮 wiele razy o uczuciach Jezusa wobec ludzi, a w szczeg贸lno艣ci wobec cierpi膮cych i grzesznik贸w (por. Mt 20, 34; Mk 6, 34; 艁k 19, 41). Poprzez g艂臋boko ludzkie uczucia wyra偶a On zbawczy zamys艂 Boga, aby ka偶dy cz艂owiek osi膮gn膮艂 prawdziwe 偶ycie. Ka偶da celebracja eucharystyczna uobecnia sakramentalnie dar, jaki Jezus uczyni艂 z w艂asnego 偶ycia przez 艣mier膰 na Krzy偶u dla nas oraz dla 艣wiata ca艂ego. R贸wnocze艣nie w Eucharystii Jezus czyni z nas 艣wiadk贸w wsp贸艂czucia Boga wobec ka偶dego brata i siostry. W ten spos贸b rodzi si臋 wok贸艂 tajemnicy eucharystycznej s艂u偶ba mi艂o艣ci wobec bli藕niego, kt贸ra 芦polega w艂a艣nie na tym, 偶e kocham w Bogu i z Bogiem r贸wnie偶 innego cz艂owieka, kt贸rego w danym momencie mo偶e nawet nie znam, lub do kt贸rego nie czuj臋 sympatii. Taka mi艂o艣膰 mo偶e by膰 urzeczywistniona jedynie wtedy, kiedy jej punktem wyj艣cia jest intymne spotkanie z Bogiem, spotkanie, kt贸re sta艂o si臋 zjednoczeniem woli, a kt贸re pobudza tak偶e uczucia. W艂a艣nie wtedy ucz臋 si臋 patrze膰 na inn膮 osob臋 nie tylko jedynie moimi oczyma i poprzez moje uczucia, ale r贸wnie偶 z perspektywy Jezusa Chrystusa禄 240. W ten spos贸b uznaj臋 w osobach, do kt贸rych si臋 przybli偶am, braci i siostry, za kt贸rych Pan da艂 swoje 偶ycie, mi艂uj膮c ich 芦a偶 do ko艅ca禄 (J 13, 1). W konsekwencji nasze wsp贸lnoty, gdy celebruj膮 Eucharysti臋 powinny by膰 coraz bardziej 艣wiadome, 偶e ofiara Chrystusa jest dla wszystkich i dlatego Eucharystia przynagla ka偶dego we艅 wierz膮cego, by stawa艂 si臋 芦chlebem 艂amanym禄 dla innych, a wi臋c by anga偶owa艂 si臋 na rzecz 艣wiata bardziej sprawiedliwego i braterskiego. My艣l膮c o rozmno偶eniu chleba i ryb, winni艣my rozpozna膰, 偶e Chrystus nadal, r贸wnie偶 i teraz, wzywa swych uczni贸w, by osobi艣cie anga偶owali si臋: 芦Wy dajcie im je艣膰禄 (Mt 14, 16). Naprawd臋, powo艂aniem ka偶dego z nas jest, by艣my wraz z Jezusem byli chlebem 艂amanym za 偶ycie 艣wiata.

Spo艂eczne konsekwencje tajemnicy eucharystycznej

89.Zjednoczenie z Chrystusem urzeczywistnia si臋 w sakramencie, kt贸ry uzdalnia r贸wnie偶 do wprowadzenia nowo艣ci w stosunkach spo艂ecznych: 芦'mistyka' tego sakramentu ma charakter spo艂eczny禄, bowiem 芦zjednoczenie z Chrystusem jest jednocze艣nie zjednoczeniem z wszystkimi, kt贸rym On si臋 daje. Nie mog臋 mie膰 Chrystusa tylko dla siebie; mog臋 do Niego nale偶e膰 tylko w jedno艣ci z wszystkimi, kt贸rzy ju偶 stali si臋 lub stan膮 si臋 Jego禄 241. W zwi膮zku z tym konieczne jest wyja艣nienie relacji pomi臋dzy tajemnic膮 eucharystyczn膮 i zaanga偶owaniem spo艂ecznym. Eucharystia jest sakramentem komunii pomi臋dzy bra膰mi i siostrami, kt贸rzy godz膮 si臋 na pojednanie z Chrystusem. On to z 偶yd贸w i pogan uczyni艂 jeden lud, burz膮c mur nienawi艣ci, jaki ich dzieli艂 (por. Ef 2, 14). Tylko ci膮g艂e d膮偶enie do pojednania pozwala na godne przyjmowanie Cia艂a i Krwi Pa艅skiej (por. Mt 5, 23-24) 242. Chrystus poprzez pami膮tk臋 swojej ofiary wzmacnia komuni臋 w艣r贸d braci, a w szczeg贸lno艣ci przynagla tych, kt贸rzy s膮 w konflikcie, by przyspieszyli pojednanie, otwieraj膮c si臋 na dialog oraz budowanie sprawiedliwo艣ci. Nie ma w膮tpliwo艣ci, 偶e warunkiem budowania prawdziwego pokoju jest przywr贸cenie sprawiedliwo艣ci, pojednania i przebaczenia 243. Z tej 艣wiadomo艣ci rodzi si臋 wola przemienienia r贸wnie偶 niesprawiedliwych struktur, aby przywr贸ci膰 na nowo szacunek dla godno艣ci cz艂owieka, stworzonego na obraz i podobie艅stwo Boga. Poprzez podejmowanie tej odpowiedzialno艣ci Eucharystia staje si臋 w 偶yciu tym, co oznacza w celebracji. Jak mog艂em ju偶 stwierdzi膰, nie jest zadaniem Ko艣cio艂a udzia艂 w walce politycznej, aby zbudowa膰 spo艂ecze艅stwo bardziej sprawiedliwe; niemniej jednak, Ko艣ci贸艂 nie mo偶e i nawet nie powinien pozostawa膰 na marginesie walki o sprawiedliwo艣膰. Ko艣ci贸艂 芦musi w艂膮czy膰 si臋 w ni膮 przez argumentacj臋 rozumow膮 i obudzi膰 si艂y duchowe, bez kt贸rych sprawiedliwo艣膰, domagaj膮ca si臋 zawsze wyrzecze艅, nie mo偶e utrwali膰 si臋 i rozwija膰禄 244.

W perspektywie odpowiedzialno艣ci spo艂ecznej wszystkich chrze艣cijan, Ojcowie synodalni przypomnieli, 偶e ofiara Chrystusa jest tajemnic膮 wyzwolenia, kt贸ra nas przynagla i ci膮gle prowokuje. Zwracam si臋 wi臋c z apelem do wszystkich wiernych, by rzeczywi艣cie dzia艂ali na rzecz pokoju i sprawiedliwo艣ci: 芦Kto za艣 uczestniczy w Eucharystii, powinien anga偶owa膰 si臋 w budowanie pokoju w naszym 艣wiecie, naznaczonym przemoc膮 i licznymi wojnami, a dzi艣 w szczeg贸lny spos贸b przez terroryzm, korupcj臋 ekonomiczn膮 oraz wykorzystywanie seksualne禄 245. Wszystkie te problemy rodz膮 z kolei inne upokarzaj膮ce zjawiska, budz膮ce 偶ywe zaniepokojenie. Wiemy, 偶e nie mo偶na stawi膰 czo艂a tym sytuacjom w spos贸b powierzchowny. W艂a艣nie na mocy tajemnicy, kt贸r膮 celebrujemy, trzeba demaskowa膰 okoliczno艣ci sprzeciwiaj膮ce si臋 godno艣ci cz艂owieka, dla kt贸rego Chrystus przela艂 swoj膮 krew, potwierdzaj膮c w ten spos贸b ogromn膮 warto艣膰 ka偶dej pojedynczej osoby.

Pokarm prawdy i n臋dza cz艂owieka

90.Nie mo偶emy pozostawa膰 bezczynni wobec tych proces贸w globalizacji, kt贸re nierzadko sprawiaj膮, i偶 na poziomie 艣wiatowym wzrasta nadmiernie rozd藕wi臋k pomi臋dzy bogatymi i ubogimi. Winni艣my m贸wi膰 otwarcie o tych, co trwoni膮 bogactwa ziemi, prowokuj膮c nier贸wno艣ci, kt贸re wo艂aj膮 do nieba (por. Jk 5, 4). Nie mo偶emy, na przyk艂ad, milcze膰 wobec 芦wstrz膮saj膮cych obraz贸w z wielkich oboz贸w dla uchod藕c贸w i wysiedlonych 鈥 w r贸偶nych cz臋艣ciach 艣wiata 鈥 zbiorowisk ludzi 偶yj膮cych w prowizorycznych warunkach, szukaj膮cych schronienia przed jeszcze gorszym losem i potrzebuj膮cych wszystkiego. Czy偶 ci ludzie nie s膮 naszymi bra膰mi i siostrami? Czy偶 ich dzieci nie przysz艂y na 艣wiat z takim samym jak inne, s艂usznym pragnieniem szcz臋艣cia?禄 246. Pan Jezus, Chleb 偶ycia wiecznego, nak艂ania nas i uwra偶liwia na sytuacje n臋dzy, w kt贸rych znajduje si臋 wci膮偶 wi臋ksza cz臋艣膰 ludzko艣ci. S膮 to sytuacje, kt贸rych przyczyna tkwi cz臋sto w niepokoj膮cym braku odpowiedzialno艣ci ludzi. W rzeczywisto艣ci, 芦na podstawie dost臋pnych danych statystycznych mo偶na stwierdzi膰, 偶e mniej ni偶 po艂owa olbrzymich kwot przeznaczanych na ca艂ym 艣wiecie na zbrojenia, wystarczy艂aby w zupe艂no艣ci, aby na trwa艂e wydoby膰 z n臋dzy niezliczone rzesze ubogich. Jest to wyzwaniem dla ludzkiego sumienia. Spo艂eczno艣ciom, kt贸re 偶yj膮 poni偶ej progu ub贸stwa 鈥 bardziej z przyczyn zwi膮zanych z mi臋dzynarodowymi stosunkami politycznymi, handlowymi i kulturowymi ni偶 na skutek niekontrolowanych okoliczno艣ci 鈥 nasze wsp贸lne dzia艂ania na rzecz prawdy mog膮 i powinny dawa膰 nowe nadzieje禄 247.

Pokarm prawdy przynagla nas do ujawniania sytuacji, kt贸re s膮 niegodne cz艂owieka, w kt贸rych umiera si臋 z powodu braku po偶ywienia, niesprawiedliwo艣ci lub wyzysku, daje nam te偶 now膮 si艂臋 i odwag臋, by pracowa膰 wytrwale nad budowaniem cywilizacji mi艂o艣ci. Od pocz膮tku chrze艣cijanie starali si臋 dzieli膰 swymi dobrami (por. Dz 4, 32) oraz pomaga膰 ubogim (por. Rz 15, 26). Ja艂mu偶na, kt贸r膮 si臋 zbiera podczas zgromadze艅 liturgicznych, jest 偶ywym tego przypomnieniem, jak te偶 aktualn膮 konieczno艣ci膮. Ko艣cielne instytucje dobroczynne, w szczeg贸lno艣ci Caritas, spe艂niaj膮 na r贸偶nych poziomach cenn膮 pos艂ug臋 pomocy osobom potrzebuj膮cym, nade wszystko najubo偶szym. Czerpi膮c natchnienie z Eucharystii, kt贸ra jest sakramentem mi艂o艣ci, staj膮 si臋 konkretnym jej przejawem; ich solidarne zaanga偶owanie w 艣wiecie zas艂uguje na aprobat臋 i poparcie.

Nauka spo艂eczna Ko艣cio艂a

91.Tajemnica Eucharystii uzdalnia nas i przynagla do odwa偶nego anga偶owania w strukturach tego 艣wiata, by wnie艣膰 w nie t臋 nowo艣膰 odniesie艅, kt贸ra ma swe niewyczerpalne 藕r贸d艂o w darze Boga. Modlitwa, kt贸r膮 powtarzamy podczas ka偶dej Mszy 艣w.: 芦Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj禄, zobowi膮zuje nas, by艣my czynili wszystko co mo偶liwe, wsp贸艂dzia艂aj膮c z instytucjami mi臋dzynarodowymi, pa艅stwowymi i prywatnymi, by zlikwidowa膰 lub przynajmniej zmniejszy膰 w 艣wiecie zgorszenie g艂odu oraz niedo偶ywienia, z powodu kt贸rego cierpi tak wiele milion贸w ludzi, nade wszystko w krajach b臋d膮cych na drodze rozwoju. Szczeg贸lnie chrze艣cijanin 艣wiecki, uformowany w szkole Eucharystii, wezwany jest do bezpo艣redniego podejmowania swojej odpowiedzialno艣ci politycznej i spo艂ecznej. Aby m贸g艂 stosownie spe艂nia膰 swe zadanie, trzeba go przygotowa膰 poprzez konkretne wychowanie do mi艂o艣ci i sprawiedliwo艣ci. W tym celu, jak proponowa艂 Synod, konieczne jest, by w diecezjach oraz wsp贸lnotach chrze艣cija艅skich znana by艂a i stosowana spo艂eczna nauka Ko艣cio艂a 248. W tym cennym dziedzictwie, wywodz膮cym si臋 z najstarszej tradycji ko艣cielnej, znajdziemy elementy, kt贸re z g艂臋bok膮 m膮dro艣ci膮 wskazuj膮 kierunek reagowania chrze艣cijan na pal膮ce kwestie spo艂eczne. Ta nauka, dojrzewaj膮c w ci膮gu ca艂ej historii Ko艣cio艂a, charakteryzuje si臋 realizmem i r贸wnowag膮, co pomaga unika膰 b艂臋dnych kompromis贸w czy te偶 z艂udnych utopii.

U艣wi臋cenie 艣wiata i ochrona stworzenia

92.Aby rozwin膮膰 g艂臋bok膮 duchowo艣膰 eucharystyczn膮, zdoln膮 znacz膮co wp艂yn膮膰 na tkank臋 spo艂eczn膮, trzeba, by lud chrze艣cija艅ski, kt贸ry sk艂ada dzi臋kczynienie przez Eucharysti臋, mia艂 艣wiadomo艣膰, i偶 czyni to w imieniu ca艂ego stworzenia, staraj膮c si臋 w ten spos贸b o u艣wi臋cenie 艣wiata i pracuj膮c intensywnie w tym celu 249. Eucharystia rzuca pot臋偶ne 艣wiat艂o na ludzk膮 histori臋 i na ca艂y kosmos. W tej sakramentalnej perspektywie uczymy si臋 dzie艅 po dniu, i偶 ka偶de ko艣cielne wydarzenie ma charakter znaku, poprzez kt贸ry B贸g si臋 nam udziela i nas przynagla. W ten spos贸b eucharystyczna forma egzystencji mo偶e naprawd臋 sprzyja膰 autentycznej zmianie mentalno艣ci w odczytywaniu historii i 艣wiata. Wychowuje nas do tego sama liturgia, gdy kap艂an podczas ofiarowania dar贸w kieruje do Boga modlitw臋 b艂ogos艂awie艅stwa i pro艣by dotycz膮c膮 chleba i wina, 芦owocu ziemi禄, 芦winnego krzewu禄 oraz 芦pracy r膮k ludzkich禄. Tymi s艂owami, poza w艂膮czeniem ca艂ego ludzkiego trudu i aktywno艣ci w ofiar臋 z艂o偶on膮 Bogu, liturgia wzywa nas do uznania ziemi za stworzenie Bo偶e, wytwarzaj膮ce potrzebne nam po偶ywienie. Ziemia nie jest niezale偶n膮 rzeczywisto艣ci膮, sam膮 materi膮, kt贸r膮 nieodpowiedzialnie si臋 pos艂ugujemy wed艂ug ludzkiej po偶膮dliwo艣ci. Ma ona miejsce w dobrym zamy艣le Boga, wed艂ug kt贸rego wszyscy jeste艣my powo艂ani, aby sta膰 si臋 synami i c贸rkami w jedynym Synu Bo偶ym, Jezusie Chrystusie (por. Ef 1, 4-12). S艂uszne zatroskanie o warunki ekologiczne, jakie degraduj膮 natur臋 stworzon膮 w tak wielu cz臋艣ciach 艣wiata, znajduje pociech臋 w perspektywie chrze艣cija艅skiej nadziei, kt贸ra zobowi膮zuje do odpowiedzialnego dzia艂ania na rzecz ochrony stworzenia 250. W zwi膮zku pomi臋dzy Eucharysti膮 a kosmosem odkrywamy bowiem jedno艣膰 Bo偶ego zamys艂u i mo偶emy poj膮膰 g艂臋boki zwi膮zek pomi臋dzy stworzeniem i 芦nowym stworzeniem禄, zapocz膮tkowanym przez zmartwychwstanie Chrystusa, nowego Adama. Uczestniczymy w nim ju偶 obecnie na mocy Chrztu (por. Kol 2, 12n.) i w ten spos贸b nasze chrze艣cija艅skie 偶ycie, karmione Eucharysti膮, otwiera si臋 na perspektyw臋 nowego nieba i nowej ziemi, nowego 艣wiata, w kt贸rym nowe Jeruzalem zst臋puje z nieba, od Boga, 芦przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego m臋偶a禄 (Ap 21, 2).

Przydatno艣膰 Kompendium na temat Eucharystii

93.Na ko艅cu tych refleksji, w kt贸rych chcia艂em si臋 zatrzyma膰 nad wskazaniami wynikaj膮cymi z prac Synodu, pragn臋 r贸wnie偶 podj膮膰 propozycj臋, jak膮 wysun臋li Ojcowie, aby u艂atwi膰 ludowi chrze艣cija艅skiemu wierzenie, celebrowanie i coraz g艂臋bsze prze偶ywanie tajemnicy eucharystycznej. Pod kierunkiem w艂a艣ciwych dykasterii b臋dzie opublikowane Kompendium zbieraj膮ce teksty zawarte w Katechizmie Ko艣cio艂a Katolickiego, a mianowicie: modlitwy, wyja艣nienia modlitw eucharystycznych z Msza艂u oraz wszystko, cokolwiek jeszcze mo偶e si臋 okaza膰 u偶yteczne dla poprawnego pojmowania, sprawowania oraz adorowania sakramentu O艂tarza 251. 呕yczy艂bym sobie, aby ten dokument m贸g艂 si臋 przyczyni膰 do tego, by pami膮tka Paschy Pana stawa艂a si臋 z ka偶dym dniem coraz bardziej 藕r贸d艂em i szczytem 偶ycia i misji Ko艣cio艂a, i pobudza艂a ka偶dego wiernego, by czyni艂 z w艂asnego 偶ycia prawdziwy kult duchowy.

ZAKO艃CZENIE

94.Drodzy Bracia i Siostry, Eucharystia jest 藕r贸d艂em wszelkiej formy 艣wi臋to艣ci i ka偶dy z nas jest wezwany do pe艂ni 偶ycia w Duchu 艢wi臋tym. Ilu偶 to 艣wi臋tych uczyni艂o autentycznym swoje 偶ycie dzi臋ki pobo偶no艣ci eucharystycznej! Od 艣w. Ignacego z Antiochii do 艣w. Augustyna, od 艣w. Antoniego Opata do 艣w. Benedykta, od 艣w. Franciszka z Asy偶u do 艣w.Tomasza z Akwinu, od 艣w. Klary z Asy偶u do 艣w. Katarzyny ze Sieny, od 艣w. Paschalisa Baylona do 艣w. Piotra Juliana Eymarda, od 艣w. Alfonsa Marii di Liguori do b艂. Karola de Foucauld, od 艣w. Jana Marii Vianneya do 艣w. Teresy z Lisieux, od 艣w. Pio z Pietrelciny do b艂. Teresy z Kalkuty, od b艂. Piergiorgia Frassatiego do b艂. Iwana Mertza, by wymieni膰 tylko kilku z tak wielu, kt贸rych 艣wi臋to艣膰 zawsze mia艂a swoje centrum w sakramencie Eucharystii.

Dlatego jest rzecz膮 konieczn膮, by w Ko艣ciele naprawd臋 wierzono w t臋 naj艣wi臋tsz膮 tajemnic臋, by j膮 pobo偶nie sprawowano, i by by艂a ona prze偶ywana intensywnie. Dar, jaki Jezus czyni z samego siebie w tym Sakramencie, pami膮tce swej m臋ki, 艣wiadczy, 偶e wynik naszego 偶ycia zale偶y od naszego uczestnictwa w 偶yciu trynitarnym, kt贸re w Nim jest nam dane na spos贸b definitywny i skuteczny. Celebracja i adoracja Eucharystii pozwala przybli偶a膰 si臋 do mi艂o艣ci Boga i przylgn膮膰 do niej osobi艣cie, a偶 do zjednoczenia z umi艂owanym Panem. Ofiara z 偶ycia, komunia z ca艂膮 wsp贸lnot膮 wierz膮cych oraz solidarno艣膰 z ka偶dym cz艂owiekiem s膮 nieodzownymi sk艂adnikami tej logik茅 latre铆a, duchowego kultu, 艣wi臋tego i mi艂ego Bogu (por. Rz 12, 1), w kt贸rym ca艂a nasza konkretna rzeczywisto艣膰 ludzka jest przemieniona na chwa艂臋 Boga. Dlatego zapraszam wszystkich pasterzy, by do艂o偶yli wszelkich stara艅, aby promowa膰 autentycznie eucharystyczn膮 duchowo艣膰 chrze艣cija艅sk膮. Prezbiterzy, diakoni oraz wszyscy, kt贸rzy spe艂niaj膮 pos艂ug臋 eucharystyczn膮, niech zawsze czerpi膮 z tych偶e pos艂ug, spe艂nianych z uwag膮 oraz przygotowaniem, moc i zach臋t臋 do w艂asnej, osobistej i wsp贸lnotowej drogi u艣wi臋cenia. Zach臋cam wszystkich 艣wieckich, a w szczeg贸lno艣ci rodziny, by w sakramencie mi艂o艣ci Chrystusa nieustannie znajdowa艂y energie potrzebne do przemiany swego 偶ycia w autentyczny znak obecno艣ci zmartwychwsta艂ego Pana. Prosz臋 wszystkie osoby konsekrowane, m臋偶czyzn i kobiety, by ukazywali poprzez w艂asne 偶ycie eucharystyczne blask i pi臋kno wy艂膮cznej przynale偶no艣ci do Pana.

95.Na pocz膮tku czwartego wieku chrze艣cija艅ski kult by艂 jeszcze zakazany przez w艂adz臋 cesarsk膮. Chrze艣cijanie Afryki P贸艂nocnej, kt贸rzy czuli si臋 zobowi膮zani do celebracji dnia Pa艅skiego, stawili czo艂o temu zakazowi. Zostali oni um臋czeni, poniewa偶 deklarowali, 偶e nie mog膮 偶y膰 bez Eucharystii, pokarmu Pana: sine dominico non possumus252. Ci m臋czennicy z Abiteny, w jedno艣ci z tak wieloma 艣wi臋tymi i b艂ogos艂awionymi, kt贸rzy Eucharysti臋 uczynili o艣rodkiem swego 偶ycia, wstawiaj膮 si臋 za nami i ucz膮 nas wierno艣ci spotkaniu z Chrystusem zmartwychwsta艂ym. R贸wnie偶 i my nie mo偶emy 偶y膰 bez uczestnictwa w sakramencie naszego zbawienia i pragniemy by膰 iuxta dominicam viventes, co oznacza, i偶 chcemy przenosi膰 w nasze 偶ycie to, co celebrujemy w dniu Pa艅skim. Ten dzie艅 jest w istocie dniem naszego definitywnego wyzwolenia. Czy nale偶y si臋 dziwi膰, 偶e pragniemy, by ka偶dy nasz dzie艅 by艂 prze偶ywany wed艂ug tej nowo艣ci, jak膮 Chrystus wprowadzi艂 w tajemnicy Eucharystii?

96.Naj艣wi臋tsza Maryja, Dziewica Niepokalana, Arka nowego i wiecznego Przymierza, niech nam towarzyszy w tej drodze ku Panu, kt贸ry przychodzi. W Niej znajdujemy najdoskonalsz膮 realizacj臋 istoty Ko艣cio艂a. Ko艣ci贸艂 widzi w Maryi, 芦Niewie艣cie Eucharystii禄 鈥 jak J膮 nazwa艂 S艂uga Bo偶y Jan Pawe艂 II 253 鈥 najwierniejsz膮 ikon臋 samego Ko艣cio艂a i kontempluje J膮 jako niezast膮piony wz贸r 偶ycia eucharystycznego. Dlatego zanim na o艂tarzu stanie si臋 verum Corpus natum de Maria Virgine, kap艂an w imieniu ca艂ego zgromadzenia liturgicznego modli si臋 s艂owami kanonu: 芦ze czci膮 wspominamy najpierw pe艂n膮 chwa艂y Maryj臋, zawsze Dziewic臋, Matk臋 Boga i naszego Pana Jezusa Chrystusa禄 254. Jej 艣wi臋te imi臋 jest wzywane i czczone r贸wnie偶 w kanonach chrze艣cija艅skich tradycji wschodnich. Wierni ze swej strony, 芦polecaj膮 Maryi, Matce Ko艣cio艂a swoj膮 egzystencj臋 i swoj膮 prac臋. Staraj膮 si臋 mie膰 te same uczucia co Maryja, pomagaj膮 ca艂ej wsp贸lnocie, by 偶y艂a jako ofiara 偶ywa, mi艂a Ojcu禄 255. Ona jest Tota pulchra, ca艂a pi臋kna, poniewa偶 w Niej 艣wieci blask chwa艂y Bo偶ej. Pi臋kno liturgii niebieskiej, kt贸re powinno si臋 objawi膰 tak偶e w naszych zgromadzeniach, znajduje w Niej wierne odbicie. Od Niej winni艣my si臋 uczy膰, jak stawa膰 si臋 lud藕mi Eucharystii i Ko艣cio艂a, by艣my mogli, wed艂ug s艂贸w 艣w. Paw艂a, stawa膰 si臋 芦nieskalani禄 przed obliczem Pana, tak jak On tego pragn膮艂 od pocz膮tku (por. Kol 1, 21; Ef 1, 4) 256.

97.Przez wstawiennictwo B艂ogos艂awionej Dziewicy Maryi, niech Duch 艢wi臋ty rozpali w nas t臋 sam膮 偶arliwo艣膰, jak膮 zostali obdarzeni uczniowie z Emaus (por. 艁k 24, 13-35) oraz odnowi w naszym 偶yciu zachwyt wobec Eucharystii, wobec blasku i pi臋kna, jakie ja艣niej膮 w obrz臋dzie liturgicznym, skutecznym znaku niesko艅czonego pi臋kna samej 艣wi臋tej tajemnicy Boga. Ci uczniowie powstali i powr贸cili w po艣piechu do Jerozolimy, by podzieli膰 si臋 rado艣ci膮 z bra膰mi i siostrami w wierze. Prawdziw膮 bowiem rado艣ci膮 jest rozpoznanie, 偶e Pan pozostaje po艣r贸d nas jako wierny towarzysz naszej drogi. Eucharystia pozwala nam odkry膰, 偶e Chrystus, umar艂y i zmartwychwsta艂y, ukazuje si臋 r贸wnie偶 jako nam wsp贸艂czesny w tajemnicy Ko艣cio艂a, Jego Cia艂a. Stali艣my si臋 艣wiadkami tej tajemnicy mi艂o艣ci. 呕yczmy sobie nawzajem, by艣my szli nape艂nieni rado艣ci膮 i podziwem na spotkanie ze 艣wi臋t膮 Eucharysti膮, by do艣wiadcza膰 oraz g艂osi膰 innym prawd臋 zawart膮 w s艂owach, kt贸rymi Jezus po偶egna艂 si臋 ze swoimi uczniami: 芦A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, a偶 do sko艅czenia 艣wiata禄 (Mt 28, 20).

W Rzymie, u 艢wi臋tego Piotra, dnia 22 lutego 2007 roku, w 艣wi臋to Katedry 艣w. Piotra Aposto艂a, w drugim roku mego Pontyfikatu.

Przypisy:

1. Por. 艢w. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae, III, q. 73, a. 3.

2. 艢w. Augustyn, In Iohannis Evangelium Tractatus, 26. 5: PL 35, 1609.

3. Benedykt XVI, Przem贸wienie do uczestnik贸w Plenarnego Zgromadzenia Kongregacji Nauki Wiary (10 lutego 2006): AAS 98 (2006), 255.

4. Por. Benedykt XVI, Przem贸wienie do Rady Zwyczajnej Sekretariatu Generalnego Synodu Biskup贸w (1 czerwca 2006): 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 9-10/2006, s. 38.

5. Por. Propositio 2.

6. Zwracam tutaj uwag臋 na to, 偶e hermeneutyka ci膮g艂o艣ci jest niezb臋dna r贸wnie偶 do w艂a艣ciwego odczytania rozwoju liturgicznego po Soborze Watyka艅skim II: por. Benedykt XVI, Przem贸wienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 44-45; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 2/2006, s. 17.

7. Por. AAS 97 (2005), 337-352.

8. Por. Rok Eucharystii; sugestie i propozycje (15 pa藕dziernika 2004): 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. codzienne, 15 pa藕dziernika 2004, Suplement.

9. Por. AAS 95 (2003), 433-475. Nale偶y r贸wnie偶 pami臋ta膰 o Instrukcji Redemptionis Sacramentum Kongregacji ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w (25 marca 2004): AAS 96 (2004), 549-601, kt贸ra zosta艂a promulgowana na 偶yczenie Jana Paw艂a II.

10. Aby tylko przypomnie膰 najwa偶niejsze 艣wiadectwa: Sob贸r Trydencki, Doctrina et Canones de ss. Missae sacrificio, DS 1738-1759; Leon XIII, Enc. Mirae caritatis (28 maja 1902): ASS (1903), 115-136; Pius XII, Enc. Mediator Dei (20 listopada 1947): AAS 39 (1947), 521-595; Pawe艂 VI, Enc. Mysterium fidei (3 wrze艣nia 1965): AAS 57 (1965), 753-774; Jan Pawe艂 II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003): AAS 95 (2003), 433-475; 艢wi臋ta Kongregacja Obrz臋d贸w, Instr. Eucharisticum mysterium (25 maja 1967): AAS 59 (1967), 539-573 i Instr. Liturgiam authenticam (28 marca 2001): AAS 93 (2001), 685-726.

11. Por. Propositio 1.

12. N. 14: AAS 98 (2006), 229.

13. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1327.

14. Propositio 16.

15. Benedykt XVI, Homilia z okazji obj臋cia Katedry Rzymskiej (7 maja 2005): AAS 97 (2005), 752; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 7-8/2005, s. 18.

16. Propositio 4.

17. De Trinitate, VIII, 8, 12: CCL 50, 287.

18. Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 12: AAS 98 (2006), 228.

19. Por. Propositio 3.

20. Brewiarz Rzymski, Hymn z Godziny Czyta艅 na uroczysto艣膰 Bo偶ego Cia艂a.

21. Benedykt XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 13: AAS 98 (2006), 228.

22. Por. Benedykt XVI, Homilia wyg艂oszona na b艂oniach Marienfeld (21 sierpnia 2005): AAS 97 (2005), 891-892; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 10/2005, s. 26.

23. Por. Propositio 3.

24. Por. Msza艂 Rzymski, IV modlitwa eucharystyczna.

25. Katecheza XXIII, 7: PG 33, 1114 n.

26. Por. O kap艂a艅stwie, VI, 4: PG 48, 681.

27. Tam偶e, III, 4: PG 48, 642.

28. Propositio 22.

29. Por. Propositio 42: 芦To spotkanie eucharystyczne urzeczywistnia si臋 w Duchu 艢wi臋tym, kt贸ry nas przemienia i u艣wi臋ca. On wzbudza w uczniu niez艂omn膮 wol臋, by odwa偶nie g艂osi膰 innym to, co us艂ysza艂 i prze偶y艂, aby i ich prowadzi膰 na takie samo spotkanie z Chrystusem. W ten spos贸b pos艂any przez Ko艣ci贸艂 ucze艅 otwiera si臋 na misj臋, kt贸ra nie zna granic禄.

30. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 3; przyk艂adowo por. 艣w. Jan Chryzostom, Katecheza II, 13-19; SC 50, 174-177.

31. Jan Pawe艂 II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 1: AAS 95 (2003), 433.

32. Tam偶e, 21: AAS 95 (2003), 447.

33. Por. Jan Pawe艂 II, Enc. Redemptor hominis (4 marca 1979), 20: AAS 71 (1979), 309-316; List apost. Dominicae Cenae (24 lutego 1980), 4: AAS 72 (1980), 119-121.

34. Por. Propositio 5.

35. Por. 艣w. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae, III, q. 80, a 4.

36. N. 38: AAS 95 (2003), 458.

37. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 23.

38. Kongregacja Nauki Wiary, List Communionis notio o niekt贸rych aspektach Ko艣cio艂a poj臋tego jako komunia (28 maja 1992), 11: AAS 85 (1993), 844-845.

39. Propositio 5: 芦Termin 'katolicki' wyra偶a powszechno艣膰 zrodzon膮 z jedno艣ci, kt贸r膮 Eucharystia, sprawowana w ka偶dym Ko艣ciele, wspiera i buduje. Ko艣cio艂y partykularne w Ko艣ciele powszechnym maj膮 przez sprawowanie Eucharystii ukazywa膰 swoj膮 jedno艣膰 i r贸偶norodno艣膰. Ta wi臋藕 mi艂o艣ci braterskiej odzwierciedla komuni臋 trynitarn膮. Sobory i synody wyra偶aj膮 w dziejach ten braterski aspekt Ko艣cio艂a禄.

40. Por. tam偶e.

41. Dekr. o pos艂udze i 偶yciu prezbiter贸w Presbyterorum ordinis, 5.

42. Por. Propositio 14.

43. Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 1.

44. De Orat. Dom. 23: PL, 4, 553.

45. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 48; por. r贸wnie偶 tam偶e, 9.

46. Por. Propositio 13.

47. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 7.

48. Por. tam偶e, 11; Sob贸r Wat. II, Dekr. o misyjnej dzia艂alno艣ci Ko艣cio艂a Ad gentes, 9. 13.

49. Por. Jan Pawe艂 II, List apost. Dominicae Cenae (24 lutego 1980), 7: AAS 72 (1980), 124-127; Sob贸r Wat. II, Dekr. o pos艂udze i 偶yciu prezbiter贸w Presbyterorum ordinis, 5.

50. Por. Kodeks Kanon贸w Ko艣cio艂贸w Wschodnich, kan. 710.

51. Por. Ordo initiationis christianae adultorum, Wprow. og贸lne, nn. 34-36.

52. Por. Rytua艂 chrztu dzieci, Wprow., nn. 18-19.

53. Por. Propositio 15.

54. Por. Propositio 7; Jan Pawe艂 II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 36: AAS 95 (2003), 457-458.

55. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Reconciliatio et Paenitentia (2 grudnia 1984), 18: AAS 77 (1985), 224-228.

56. Por. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1385.

57. Chodzi tutaj o Confiteor lub o s艂owa kap艂ana i zgromadzenia przed przyst膮pieniem do o艂tarza: 芦Panie, nie jestem godzien, aby艣 przyszed艂 do mnie, ale powiedz tylko s艂owo, a b臋dzie uzdrowiona dusza moja禄. Nie bez znaczenia jest fakt, 偶e liturgia zawiera r贸wnie偶 bardzo pi臋kne modlitwy przeznaczone dla kap艂ana, przekazane nam przez tradycj臋, kt贸re m贸wi膮 o potrzebie uzyskania przebaczenia, jak na przyk艂ad modlitwa odmawiana cicho przed zaproszeniem wiernych do Komunii sakramentalnej: 芦wybaw mnie przez naj艣wi臋tsze Cia艂o i Krew Twoj膮 od wszystkich nieprawo艣ci moich i od wszelkiego z艂a; spraw tak偶e, abym zawsze zachowywa艂 Twoje przykazania i nie dozw贸l mi nigdy od艂膮czy膰 si臋 od Ciebie禄.

58. Por. 艣w. Jan Damasce艅ski, Wyk艂ad wiary prawdziwej, IV, 9: PG 94, 1124 C; 艣w. Grzegorz z Nazjanzu, Mowa 39, 17: PG 36, 356 A; Sob贸r Trydencki, Doctrina de sacramento paenitentiae, cap. 2: DS 1672.

59. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 11; Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Reconciliatio et Paenitentia (2 grudnia 1984), 30: AAS 77 (1985), 256-257.

60. Por. Propositio 7.

61. Por. Jan Pawe艂 II, Motu proprio Misericordia Dei (7 kwietnia 2002): AAS 94 (2002), 452-459.

62. Wraz z Ojcami synodalnymi przypominam, 偶e nie-sakramentalne celebracje pokutne, wymienione w rytuale sakramentu Pojednania, mog膮 by膰 pomocne w umcnianiu ducha nawr贸cenia i komunii w chrze艣cija艅skich wsp贸lnotach, przygotowuj膮c w ten spos贸b serca na celebracj臋 sakramentu: por. Propositio 7.

63. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 508.

64. Pawe艂 VI, Konst. apost. Indulgentiarum doctrina (1 stycznia 1967), Normae, n. 1: AAS 59 (1967), 21.

65. Tam偶e, 9: AAS 59 (1967), 18-19.

66. Por. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1499-1531.

67. Tam偶e, 1524.

68. Por. Propositio 44.

69. Por. II Zwyczajne Zgromadzenie Og贸lne, Dokument Ultimis temporibus o kap艂a艅stwie ministerialnym (30 listopada 1971): AAS 63 (1971), 898-942.

70. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 42-69: AAS 84 (1992), 729-778.

71. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 10; Kongregacja Nauki Wiary, List Sacerdotium ministeriale o niekt贸rych zagadnieniach dotycz膮cych szafarza Eucharystii (6 sierpnia 1983): AAS 75 (1983), 1001--1009.

72. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1548.

73. Tam偶e, 1552.

74. Por. In Iohannis Evangelium Tractatus 123, 5: PL 35, 1967.

75. Por. Propositio 11.

76. Por. Dekr. o pos艂udze i 偶yciu prezbiter贸w Presbyterorum ordinis, 16.

77. Por. Jan XXIII, Enc. Sacerdotii nostri primordia (1 sierpnia 1959): AAS 51 (1959), 545-579; Pawe艂 VI, Enc. Sacerdotalis coelibatus (24 czerwca 1967): AAS 59 (1967), 657-697; Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 29: AAS 84 (1992), 703-705; Benedykt XVI, Przem贸wienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2006): 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 2/2007, ss. 40-44.

78. Por. Propositio 11.

79. Por. Sob贸r Wat. II, Dekr. o formacji kap艂a艅skiej Optatam totius, 6; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 241, 搂 1, i kan. 1029; Kodeks Kanon贸w Ko艣cio艂贸w Wschodnich, kan. 342, 搂 1, i kan. 758; Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992) 11. 34. 50: AAS 84 (1992), 673-675. 712-714. 746-748; Kongregacja ds. Duchowie艅stwa, Dyrektorium odno艣nie do pos艂ugi i 偶ycia prezbiter贸w Dives Ecclesiae (31 marca 1994), 58: LEV, 1994, ss. 56-58; Kongregacja Edukacji Katolickiej, Instrukcja nt. kryteri贸w rozeznawania powo艂ania u os贸b z tendencjami homoseksualnymi ubiegaj膮cych si臋 o przyj臋cie do seminarium i dopuszczenie do 艣wi臋ce艅 (4 listopada 2005): AAS 97 (2005), 1007-1013.

80. Por. Propositio 12; Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 41: AAS 84 (1992), 726-729.

81. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 29.

82. Por. Propositio 38.

83. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 57: AAS 74 (1982), 149-150.

84. List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988), 26: AAS 80 (1988), 1715-1716.

85. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1617.

86. Por. Propositio 8.

87. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 11.

88. Por. Propositio 8.

89. Por. Jan Pawe艂 II, List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988): AAS 80 (1988), 1653-1729; Kongregacja Nauki Wiary, List o wsp贸艂dzia艂aniu m臋偶czyzny i kobiety w Ko艣ciele i w 艣wiecie (31 maja 2004): AAS 96 (2004), 671-687.

90. Por. Propositio 9.

91. Por. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1640.

92. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 84: AAS 74 (1982), 184-186; Kongregacja Nauki Wiary, List Annus Internationalis Familiae do biskup贸w Ko艣cio艂a katolickiego na temat przyjmowania Komunii 艣w. przez wiernych rozwiedzionych 偶yj膮cych w nowych zwi膮zkach (14 wrze艣nia 1994): AAS 86 (1994), 974-979.

93. Por. Papieska Rada ds. Tekst贸w Prawnych, Instrukcja Dignitatis connubii odno艣nie do norm post臋powania w sprawach ma艂偶e艅skich w trybuna艂ach ko艣cielnych (25 stycznia 2005), Watykan 2005.

94. Por. Propositio 40.

95. Benedykt XVI, Przem贸wienie do pracownik贸w Trybuna艂u Roty Rzymskiej z okazji inauguracji roku s膮downiczego (28 stycznia 2006): AAS 98 (2006), 138; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 4/2006, s. 30.

96. Propositio 40.

97. Por. tam偶e.

98. Por. tam偶e.

99. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 48.

100. Por. Propositio 3.

101. Chcia艂bym tu przypomnie膰 s艂owa pe艂ne nadziei i pociechy, jakie znajdujemy w II modlitwie eucharystycznej: 芦Pami臋taj tak偶e o naszych zmar艂ych braciach i siostrach, kt贸rzy zasn臋li z nadziej膮 zmartwychwstania, i o wszystkich, kt贸rzy w Twojej 艂asce odeszli z tego 艣wiata. Dopu艣膰 ich do ogl膮dania Twojej 艣wiat艂o艣ci禄.

102. Por. Benedykt XVI, Homilia (8 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 15-16; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 2/2006, ss. 42-44.

103. Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 58.

104. Propositio 4.

105. Relatio post disceptationem, 4: 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. codzienne, 14 pa藕dziernika 2005, s. 5.

106. Por. Sermo 1, 7; 11, 10; 22, 7; 29, 76: Sermones Dominicales ad fidem codicum nunc denuo editi, Grottaferrata, 1977, ss. 135, 209 n. 292 n. 337; Benedykt XVI, Przes艂anie do uczestnik贸w II 艢wiatowego Kongresu Ruch贸w Ko艣cielnych i Nowych Wsp贸lnot (22 maja 2006): AAS 98 (2006), 463; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 8/2006, s. 7.

107. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. duszp. o Ko艣ciele w 艣wiecie wsp贸艂czesnym Gaudium et spes, 22.

108. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bo偶ym Dei verbum, 2. 4.

109. Propositio 33.

110. Kazanie 227, O Komunii 艢wi臋tej, w: 艣w. Augustyn, Wyb贸r m贸w. Kazania 艣wi膮teczne i okoliczno艣ciowe, t艂um. ks. J. Jaworski, Pisma Starochrze艣cija艅skich Pisarzy, t. XII, Warszawa 1973, s. 259; PL 38, 1099.

111. Ten偶e, Homilia 21, 8, w: 艣w. Augustyn, Homilie na Ewangelie i Pierwszy List 艣w. Jana, Cz臋艣膰 Pierwsza, t艂um. o. W. Szo艂drski, ks. W. Kania, Pisma Starochrze艣cija艅skich Pisarzy, t. XV, Warszawa 1977, s. 310; PL 35, 1568.

112. Ten偶e, Homilia 28, 1, w: tam偶e, s. 389; PL 35, 1622.

113. Por. Propositio 30. R贸wnie偶 i Msza 艣w., kt贸r膮 Ko艣ci贸艂 celebruje w ci膮gu tygodnia i do udzia艂u w kt贸rej wierni s膮 zaproszeni, znajduje swoj膮 w艂a艣ciw膮 form臋 w dniu Pa艅skim, dniu zmartwychwstania Chrystusa; Propositio 43.

114. Por. Propositio 2.

115. Por. Propositio 25.

116. Por. Propositio 19. Propositio 25 precyzuje: 芦Autentyczna liturgia wyra偶a sakralno艣膰 tajemnicy eucharystycznej. Winna ona emanowa膰 ze s艂贸w i czyn贸w celebruj膮cego kap艂ana, gdy modli si臋 do Boga Ojca, czy to z wiernymi, czy za nich禄.

117. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 22; por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 41; Kongregacja ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 19-25: AAS 96 (2004), 555-557.

118. Por. Sob贸r Wat. II, Dekr. o pasterskich zadaniach biskup贸w w Ko艣ciele Christus Dominus, 14; Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 41.

119. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 22.

120. Por. tam偶e.

121. Por. Propositio 25.

122. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 112-130.

123. Por. Propositio 27.

124. Por. tam偶e.

125. W tych sprawach nale偶y wiernie zachowa膰 wskazania zawarte w Og贸lnym wprowadzeniu do Msza艂u Rzymskiego, 319-351.

126. Por. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 39-41; Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 112-118.

127. Kazanie 34, 1, O nowej pie艣ni i nowym 偶yciu, w: 艣w. Augustyn, Wyb贸r m贸w. Kazania 艣wi膮teczne i okoliczno艣ciowe, t艂um. ks. J. Jaworski, Pisma Starochrze艣cija艅skich Pisarzy, t. XII, Warszawa 1973, s. 222; PL 38, 210.

128. Por. Propositio 25: 芦Jak wszystkie formy artystycznego wyrazu r贸wnie偶 i 艣piew winien harmonijnie 艂膮czy膰 si臋 z liturgi膮 w d膮偶eniu do tego samego celu, a zatem wyra偶a膰 wiar臋, modlitw臋, zachwyt i mi艂o艣膰 do Jezusa obecnego w Eucharystii禄.

129. Por. Propositio 29.

130. Por. Propositio 36.

131. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 116; Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 41.

132. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 28; por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 56; 艢wi臋ta Kongregacja Obrz臋d贸w, Instr. Eucharisticum mysterium (25 maja 1967), 3: AAS 59 (1967), 540-543.

133. Por. Propositio 18.

134. Tam偶e.

135. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 29.

136. Por. Jan Pawe艂 II, Enc. Fides et ratio (14 wrze艣nia 1998), 13: AAS 91 (1999), 15-16.

137. 艢w. Hieronim, Comm. in Is., Prol.: PL 24, 17; por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bo偶ym Dei verbum, 25.

138. Por. Propositio 31.

139. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 29; por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 7. 33. 52.

140. Propositio 19.

141. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 52.

142. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bo偶ym Dei verbum, 21.

143. Dlatego Synod postulowa艂 opracowanie pomocy duszpasterskich, dostosowanych do trzyletniego lekcjonarza, pozwalaj膮cych 艂膮czy膰 nauk臋 zawart膮 w przewidzianych czytaniach z wyk艂adem wiary: por. Propositio 19.

144. Por. Propositio 20.

145. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 78.

146. Por. tam偶e, 78-79.

147. Por. Propositio 22.

148. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 79 d.

149. Tam偶e, 79 c.

150. Bior膮c pod uwag臋 prastare i godne czci obyczaje oraz pragnienia wyra偶one przez Ojc贸w synodalnych, poprosi艂em odpowiednie dykasterie, aby przebada艂y mo偶liwo艣膰 przekazywania znaku pokoju w innym momencie, na przyk艂ad przed przygotowaniem dar贸w na o艂tarzu. Taki wyb贸r stanowi艂by ponadto istotne przypomnienie wezwania Pana, by wszelk膮 ofiar臋 sk艂adan膮 Bogu poprzedza艂o pojednanie (por. Mt 5, 23 n.); por. Propositio 23.

151. Por. Kongregacja ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 80-96: AAS 96 (2004), 574-577.

152. Por. Propositio 34.

153. Por. Propositio 35.

154. Por. Propositio 24.

155. Por. Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 14-20. 30 n. 48 n.; por. Kongregacja ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 36-42: AAS 96 (2004), 561-564.

156. N. 48.

157. Tam偶e.

158. Kongregacja ds. Duchowie艅stwa oraz inne dykasterie Kurii Rzymskiej, Instr. Ecclesiae de mysterio o wsp贸艂pracy 艣wieckich w pos艂udze kap艂an贸w (15 sierpnia 1997): AAS 89 (1997), 852-877.

159. Por. Propositio 33.

160. Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 92.

161. Por. tam偶e, 94.

162. Por. Sob贸r Wat. II, Dekr. o apostolstwie 艣wieckich Apostolicam actuositatem, 24; Og贸lne wprowadzenie do Msza艂u Rzymskiego, 95-111; Kongregacja ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 43-47: AAS 96 (2004), 564-566; Propositio 33: 芦Te pos艂ugi winny by膰 wprowadzane na podstawie specyficznego mandatu oraz zgodnie z rzeczywistymi wymogami wsp贸lnoty, kt贸ra celebruje. Osoby delegowane do tych 艣wieckich pos艂ug liturgicznych winny by膰 starannie dobrane, dobrze przygotowane, i trzeba im zapewni膰 sta艂膮 formacj臋. Winny by膰 one mianowane na czas ograniczony. Wsp贸lnota powinna zna膰 te osoby i odnosi膰 si臋 do nich z wdzi臋czno艣ci膮 i uznaniem.

163. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 37-42.

164. Por. 386-399.

165. AAS 87 (1995), 288-314.

166. Por. Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Africa, (14 wrze艣nia 1995), 55-71: AAS 88 (1996), 34-47; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in America (22 stycznia 1999), 16. 40. 64. 70-72: AAS 91 (1999), 752-753; 775-776; 799; 805--809; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Asia (6 listopada 1999), 21 n.: AAS 92 (2000), 482-487; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Oceania (22 listopada 2001), 16: AAS 94 (2002), 382-384; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Europa (28 czerwca 2003), 58-60: AAS 95 (2003), 685-686.

167. Por. Propositio 26.

168. Por. Propositio 35; Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 11.

169. Por. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1388; Sob贸r Wat. II, Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 55.

170. Por. Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 34: AAS 95 (2003), 456.

171. Jak na przyk艂ad 艣w. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae, III, q. 80, a. 1, 2; 艣w. Teresa od Jezusa, Droga doskona艂o艣ci, rozdz. 35. Nauka ta zosta艂a autorytatywnie potwierdzona przez Sob贸r Trydencki, sesja XIII, c. VIII.

172. Por. Jan Pawe艂 II, Enc. Ut unum sint (25 maja 1995), 8: AAS 87 (1995), 925-926.

173. Por. Propositio 41; Sob贸r Wat. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 8, 15; Jan Pawe艂 II, Enc. Ut unum sint (25 maja 1995), 46: AAS 87 (1995), 948; Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 45-46: AAS 95 (2003), 463-464; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 844, 搂搂 3. 4; Kodeks Kanon贸w Ko艣cio艂贸w Wschodnich, kan. 671, 搂搂 3. 4; Papieska Rada ds. Popierania Jedno艣ci Chrze艣cijan, Directoire pour l'application des principes et des normes sur l'oecum茅nisme (25 marca 1993), 125, 129-131: AAS 85 (1993), 1087, 1088-1089.

174. Por. nn. 1398-1401.

175. Por. n. 293.

176. Por. Papieska Rada ds. 艢rodk贸w Spo艂ecznego Przekazu, Instr. duszp. Aetatis novae o przekazie spo艂ecznym w 20. rocznic臋 Communio et progressio (22 lutego 1992): AAS 84 (1992), 447-468.

177. Por. Propositio 29.

178. Por. Propositio 44.

179. Por. Propositio 48.

180. Ta wiedza mo偶e zosta膰 zgromadzona tak偶e w latach formacji kandydat贸w do kap艂a艅stwa w seminarium dzi臋ki stosownym inicjatywom: por. Propositio 45.

181. Por. Propositio 37.

182. Konst. o liturgii 艣wi臋tej Sacrosanctum Concilium, 36 oraz 54.

183. Propositio 36.

184. Por. tam偶e.

185. Por. Propositio 32.

186. Por. Propositio 14.

187. Propositio 19.

188. Por. Propositio 14.

189. Por. Benedykt XVI, Homilia podczas I Nieszpor贸w uroczysto艣ci Zes艂ania Ducha 艢wi臋tego (3 czerwca 2006): AAS 98 (2006), 509; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 8/2006, s. 12.

190. Por. Propositio 34.

191. Enarrationes in Psalmos 98, 9: CCL XXXIX, 1385; por. Benedykt XVI, Przem贸wienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 44-45; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 2/2006, s. 16.

192. Por. Propositio 6.

193. Benedykt XVI, Przem贸wienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 45; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 2/2006, s. 16.

194. Por. Propositio 6; Kongregacja ds. Kultu Bo偶ego i Dyscypliny Sakrament贸w, Dyrektorium o pobo偶no艣ci ludowej i liturgii (17 grudnia 2001), nn. 164-165, Watykan 2002, ss. 137-139; 艢wi臋ta Kongregacja Obrz臋d贸w, Instr. Eucharisticum mysterium (25 maja 1967): AAS 59 (1967), 539-573.

195. Por. Relatio post disceptationem, 11: 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. codzienne, 14 pa藕dziernika 2005, s. 5.

196. Por. Propositio 28.

197. Por. n. 314.

198. VII, 10, 16: PL 32, 742; 艣w. Augustyn, Wyznania, Znak, Krak贸w 1994, t艂um. Z. Kubiak, ss. 151. 154.

199. Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy 艣w. w Marienfeld, (21 sierpnia 2005): AAS 97 (2005), 892; por. Homilia podczas I Nieszpor贸w uroczysto艣ci Zes艂ania Ducha 艢wi臋tego (3 czerwca 2006): AAS 98 (2006), 505; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 8/2006, s. 9.

200. Por. Relatio post disceptationem, 6, 47: 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. codzienne, 14 pa藕dziernika 2005, ss. 5. 6; Propositio 43.

201. De civitate Dei, X, 6: PL 41, 284.

202. Por. Katechizm Ko艣cio艂a Katolickiego, 1368.

203. 艢w. Ireneusz, Przeciw herezjom, IV, 20, 7: PG 7, 1037.

204. List do Magnezjan, 9, 1: PG 5, 670.

205. Por. I Apologia 67, 1-6; 66: PG 6, 430, nn. 427. 430.

206. Por. Propositio 30.

207. Por. AAS 90, (1998), 713-766.

208. Por. Propositio 30.

209. Homilia (19 marca 2006): AAS 98 (2006), 324; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 6-7/2006, s. 59.

210. S艂uszne stwierdzenie odno艣nie do tego tematu zawiera Kompendium nauki spo艂ecznej Ko艣cio艂a, 258: 芦Cz艂owiekowi, skr臋powanemu konieczno艣ci膮 pracy, odpoczynek otwiera perspektyw臋 pe艂niejszej wolno艣ci, perspektyw臋 wiecznego szabatu (por. Hbr 4, 9-10). Odpoczynek pozwala ludziom wspomina膰 i na nowo prze偶ywa膰 Bo偶e dzie艂a, od Stworzenia po Odkupienie, pozwala im dostrzec, 偶e oni sami s膮 Jego dzie艂em (por. Ef 2, 10), sk艂ada膰 dzi臋kczynienie za swoje 偶ycie i istnienie Temu, kt贸ry jest jego autorem禄.

211. Por. Propositio 10.

212. Por. tam偶e.

213. Por. Benedykt XVI, Przem贸wienie do cz艂onk贸w Konferencji Episkopatu Kanady z Quebecu, przyby艂ych z wizyt膮 ad limina Apostolorum (11 maja 2006): 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. codzienne, 12 maja 2006, s. 5.

214. N. 10: AAS 71 (1979), 414-415.

215. Benedykt XVI, Audiencja generalna 29 marca 2006: 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 8/2006, s. 36.

216. Propositio 39.

217. Por. Relatio post disceptationem, 30: 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. codzienne, 14 pa藕dziernika 2005, s. 6.

218. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 39-42.

219. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 14. 16: AAS 81 (1989), 409-413. 416-418.

220. Por. Propositio 39.

221. Por. tam偶e.

222. Pontyfika艂 Rzymski, 艢wi臋cenie biskupa, prezbiter贸w oraz diakon贸w, Rytua艂 艣wi臋ce艅 prezbiter贸w, n. 150.

223. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 19-33. 70-81: AAS 84 (1992), 686-712. 778-800.

224. Propositio 38.

225. Propositio 39. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 95: AAS 88 (1996), 470-471.

226. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 663, 搂 1.

227. Por. Jan Pawe艂 II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 34: AAS 88 (1996), 407-408.

228. Enc. Veritatis splendor (6 sierpnia 1993), 107: AAS 85 (1993), 1216-1217.

229. Benedykt XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 14: AAS 98 (2006), 229.

230. Por. Jan Pawe艂 II, Enc. Evangelium vitae (25 marca 1995): AAS 87 (1995), 401-522; Benedykt XVI, Przem贸wienie do Papieskiej Akademii 芦Pro Vita禄 (27 lutego 2006): AAS 98 (2006), 264-265.

231. Por. Kongregacja Nauki Wiary, Nota doktrynalna o niekt贸rych aspektach dzia艂alno艣ci i post臋powania katolik贸w w 偶yciu politycznym (24 listopada 2002): AAS 95 (2004), 359-370.

232. Por. Propositio 46.

233. AAS 97 (2005), 711; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 6/2005, s. 12.

234. Propositio 42.

235. Por. M臋cze艅stwo Polikarpa, XV, 1: PG 5, 1039. 1042.

236. List do Rzymian, IV, 1: PG 5, 690.

237. Por. Sob贸r Wat. II, Konst. dogm. o Ko艣ciele Lumen gentium, 42.

238. Por. Propositio 42; Kongregacja Nauki Wiary, Dekl. Dominus Iesus o jedyno艣ci i powszechno艣ci zbawczej Jezusa Chrystusa i Ko艣cio艂a (6 sierpnia 2000), 13-15: AAS 92 (2000), 754-755.

239. Por. Propositio 42.

240. Benedykt XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 18: AAS 98 (2006), 232.

241. Tam偶e, 14.

242. Nie bez wzruszenia wys艂uchali艣my podczas synodalnego zgromadzenia znacz膮cego 艣wiadectwa o skuteczno艣ci sakramentu w dziele budowania pokoju. W zwi膮zku z tym Propositio 49 stwierdza: 芦Dzi臋ki celebracjom eucharystycznym walcz膮ce ludy mog艂y si臋 zebra膰 wok贸艂 s艂owa Bo偶ego, wys艂ucha膰 proroczej zapowiedzi pojednania poprzez darmo dane przebaczenie, przyj膮膰 艂ask臋 nawr贸cenia, kt贸ra pozwala na komuni臋 tego samego chleba i tego samego kielicha禄.

243. Por. Propositio 48.

244. Benedykt XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 28: AAS 98 (2006), 239.

245. Propositio 48.

246. Benedykt XVI, Przem贸wienie do korpusu dyplomatycznego akredytowanego przy Stolicy Apostolskiej (9 stycznia 2006): AAS 98 (2006), 127; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 4/2006, s. 23.

247. Tam偶e.

248. Por. Propositio 48. Bardzo u偶yteczne jest tu Kompendium nauki spo艂ecznej Ko艣cio艂a.

249. Por. Propositio 43.

250. Por. Propositio 47.

251. Por. Propositio 17.

252. Martyrium Saturnini, Dativi et aliorum plurimorum, 7, 9, 10: PL 8, 707. 709-710.

253. Por. Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 53: AAS 95 (2003), 469.

254. Kanon Rzymski, I modlitwa eucharystyczna.

255. Propositio 50.

256. Por. Benedykt XVI, Homilia (8 grudnia 2005): AAS 98 (2005), 15; 芦L'Osservatore Romano禄, wyd. polskie, n. 2/2006, s. 42-44.

opr. mg/mg

Copyright 漏 by L'Osservatore Romano (4/2007) and Polish Bisho


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
system ekspercki i sztuczna inteligencja word 07
Nowy Dokument programu Word 07
Nowy Dokument programu Word 07 (4)
Nowy Dokument programu Word 07 (2)1
Nowy Dokument programu Word 07
Nowy Dokument programu Word 07
Nowy Dokument programu Word 07
Nowy Dokument programu Word 07 (2)
Nowy Dokument programu Word 07
Nowy Dokument programu Word 07 (3)
mosty koval word 07
zadanie na elektrotechnike na word 07
New Word 07 Document
O co mog膮 Ci臋 zapyta膰 Word 07
Zasady Ustrojowe z Teorii Wybranych Systemow Politycznych Word 07
ACME Quote Word 07
Nowy Dokument programu Word 07
Nowy Dokument programu Word 07
sprawozdanko wapno word 07

wi臋cej podobnych podstron