30. Lamprofiry

Z intruzjami diorytowymi oraz granitowymi bardzo często współwystępują dajki, odznaczające się charakterystycznym składem mineralnym i barwą zdecydowanie ciemniejsza, ciemnoszarą lub nawet czarną. Dajki te niekiedy odchodzą w sposób promienisty od danego ciała intruzyjnego i przecinają inne skały, np. osadowe lub metamorficzne. Dajki te nazywa się ogólnie lamprofirami.

Wśród lamprofirów wyróżnia się kilka odmian:

• właściwe: minetta, wogezyt, kersantyt, spessartyt;

• alkaliczne: kamptonit, sannait, monchikit;

• ultramaficzne: alnoit, polzenit.

Wszystkie odznaczają się strukturą porfirową, zawierają megakryształy tkwiące w cieście skalnym. Ich struktura jest hipokrystaliczna, tekstura bezładna lub fluidalna.

Lamprofiry – geneza

Geneza tych skał nie jest jednoznaczna. Przyjmuje się że są to mezo- i melanokratyczne skały hipabisalne, w formie cienkich dajek towarzyszące granitoidom, diorytom, sjenitom a nawet gabroidom; niekiedy łączy się je z karbonatytami i kimberlitami.

Uważa się, że skały te powstały w wyniku:

• dyferencjacji normalnej magmy granitowej,

• przetopienia Mg-Fe minerałów opadłych na dno zbiornika magmowego wskutek dyferencjacji grawitacyjnej,

• wzrostu udziału H2O i CO2 w magmie, zatrzymania krystalizacji Mg-Fe-krzemianów
  i oddzielenia się tym samym specyficznej frakcji magmy,

• asymilacji skał osadowych przez magmę kwaśną,

• krystalizacji alkalicznej magmy bazaltów oliwinowych.

Odpowiednikami wylewnymi lamprofirów są lamproity, skały zasobne w Mg i K, z dużym udziałem biotytu.