WYBRANE ZAGADNIENIA Z FILOZOFII

Literatura filozofia

1. Kazimierz Ajdukiewicz „Zagadnienia i kierunki filozofii”

2. Tadeusz Czyżowski „O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach”

3. Władysław Tatarkiewicz „Historia filozofii”

4. Giovanni Reale „ Historia filozofii starożytnej” tom 1-5

5. A. Anzenbacher „Wprowadzenie do filozofii”

6. Jerzy Perzanowski „Jak filozofować”

7. Adam Grobler „metodologia nauk”

Filozofia jako fragment korpusu nauki jako nauka nie dowolna refleksja jako coś co zajmuje miejsce pośród nauk.

Filozofia – chcemy dowiedzieć się z czego skonstruowany jest świat ( ciekawośc poznawcza)

Cel nauki – podstawa to prawda czyli jak najwięcej dowiedzieć się o świecie.

Tworzenie teorii – myślenie ( narzędzie logiczne – język).

Język dzielimy na:

• Naturalny ( w naszym przypadku polski);

• Sztuczny ( język nauk fizyka, chemia, biologia, historia).

Język to nauki:

• Empiryczne;

• Dedukcyjne

Język:

• Predykaty( np. x jest czerwony, czy y jest liczbą pierwszą) posiadają pojęcia;

• Funktory logiczne;

• Stałe (np. a,b,c);

• Kwantyfikatory

– mały(np. dla pewnego)

- duży ( np. dla każdego).

• Zmienne.

W przyrodzie jest porządek wszystko ma swoje nazwy. Nazywa je człowiek i nadaje pojęcia.

Myślenie dzielimy na :

1. dedukcyjne ( przejście od ogółu do szczegółu);

2. indukcyjne ( przejście rozumowe od szczególu do ogółu).

Dedukcja – ciąg zdań np. X1,X2,...Xn gdzie:

Xn - wniosek;

X1 – założenie;

X2 – aksjomat

W dedukcji nie istotna jest treść tylko budowa zdania np.

„Każdy człowiek jest racjonalny”;

„ Kowalski jest człowiekiem”;

„ Kowalski jest racjonalny” – DEDUKCJA

Dedukcja to przetwarzanie struktur zdaniowych. Czysto dedukcyjna jest matematyka i logika.

Indukcja treść empiryczna(wartość poznawcza zmysłów) wiedza hipotetyczna nie pewna.

Indukcja obserwacja (ilość przypadków skończona, niewielka prawidłowość) jest zawodna (prawdopodobna).

Koncepcja Imanuela Comte – pozytywistyczne (wykluczało filozofię jako naukę)

Neopozytywistyczne ( oddzielało filozofię od nauki)

Historia filozofii

Nie co myśleli tylko jak:

1. Tales z Miletu (pierwiastek woda) pytanie teoretyczne w szukaniu prawdy. Postawił pytanie z czego składa się świat szuka odpowiedzi wewnątrz ( metoda indukcyjna);

2. Anaksymender ( dedukcja) początek świata pojęcie początku świata jako pierwotny haos;

3. Świat nadbudowany czymś od spodu( Platon, Lejbniz) obiekty matematyczne umocowane w świecie ( Kurt Godel, Albert Einstein współcześnie M. Heller Porządek domaga się źródła.;

4. Heraklit (twierdzi, że nie ,a pojęcia budulca) porządek w świecie Rogos” Świat jako płynąca rzeka, ogień” – zmiany

5. Demokryt – Cząstki atomy (nie mają jakości zmysłu mają własności geometryczne prekursor fizykalizmu wszystko da się wyjaśnić fizyką

6. Sofiści - (Protagoras) twierdzili, że żadna z teorii nie jest prawdziwa, każdy ma swoją prawdę nie jest możliwe rozstrzygnięcie kto ma rację (relatywizm)”człowiek jest miarą wszechrzeczy” że mówi, że istnieje to tak jest(postmodernizm) Protagoras – teoria jak się maja do autorów. Teoria jest wytworem autora. Pierwszy raz człowiek jako temat rozważania filozofii. Logos – słowo, porządek, racja;

7. Platon – po sofistach zwalcza ich polemizuje na ich gruncie, że człowiek z Waszej wyobraźni byłby napakowany wiedzą bez budowania. Wprowadza filozoficzne pojęcie duszy rozumnej, który z boćców buduje teorie źródła antropologicznego człowieka istnienie świadomego umysłu.

8. Sokrates – nie znalazł wyjaśnienia porządku świata zaleca zaczęcie analizy pojęć. Pojęciowa analiza Metoda sokratejska – metoda pytań.;

9. Arystoteles pierwszy naukowiec sklasyfikował filozofię

Filozofia:

• Bada najbardziej abstrakcyjne teorie (pojęcia) stworzone przez człowieka (nie empiryczne);

• Pojęcia – kontakt ze światem;

• Pojęcia stosowane a nie definiowane;

• Ontologia – nazwanie obiektów (definicja kategorii), najbardziej abstrakcyjne pojęcia, byt.

2

Schemat pojęciowy połączony w porządek hierarchii to słownik( porządek jest w nim)

Filozofia to abstrakcja pojęć.

Dyscypliny filozoficzne pod kątem ich przedmiotu:

1. ontologia (metafizyka) Bada w oderwaniu( abstrakcji)

ogólna teoria bytu przedmiot w oderwaniu obiektu

• proces;

• własność;

• relacja;

• stan rzeczy;

• fakt;

• część, całość, zbiór.

1. Epistemologia – teoria poznania – kluczowe zadanie podanie definicji, wiedzy. Definiowanie prawdy( jako prawdziwość zdań), uzasadnienie. To teoria poznania, a samo poznanie wykonujemy w każdej chwili;

2. Aksjologia ogólne pojęcie wartość Byt to ogół tego co jest (ogół, zbiór) nie da się go zdefiniować;

3. Etyka – kluczowe są pojęcie dobra i zła oraz pojęcie normy czynu.

Przedmiotem etyki są wartości;

1. Antropologia filozoficzna zajmuje się człowiekiem. Istota bycia człowiekiem

Między epistemologią a Bytem jest filozofia umysłu. Problem relacji umysłu do mózgu. Umysł nadbudowany nad mózgiem. Związek ścisły, ale nie konieczny.

Dyscypliny :

• Estetyka (piękno);

• Filozofia języka;

• Filozofia fizyki.

Pytania Epistemologa:

Co to jest wiedza?

Co to jest prawda?

Jak poznawać?

Co jest poznawalne ( co może być przedmiotem poznanym)?

Klasyczna definicja wiedzy są to prawdziwe przekonania uzasadnione.

S – podmiot

P – zdanie

S wie, że P wtedy i tylko wtedy gdy:

• S jest przekonany, ż P;

• P jest prawdziwe;

• S uzasadnienie dla przekonanie, że P.

Wiedza jest tematem psychologii poznawczej.

W.R.Quine program naturalizacji epistemologicznej. Różnice między epistemologią psychologiczną a filozofią różnic. Wiedza i jej wytwory. Psychologiczna ocena czynności.

Epistemolog ocena wytworu i patrzy na czynność przez jego pryzmat

Psycholog ujmuje wiedze jako fakt w przyrodzie i ten fakt bada

Wiedza jako fakt epistomologiczny nie traktuje jako fakt tylko ustala możliwość zaistnienia wiedzy.

1. przekonanie – warunek wymusza wiedza składa się z zespołu logicznie powiązanych zdań świadomych

• wiedza zwierząt;

• wiedza proceduralna (wiedza, że lub wiedza jak).

1. prawdziwość sprawia, że brak prawdziwości przestaje być wiedzą

2. uzasadnienie

E. Gettier przykłady:

• modyfikacja klasycznej wiedzy przekonanie i prawdziwość punkty zawężające do dyskusyjnego rozumienia wiedzy.

• W prawdziwości relatywizujemy tą prawdziwość

• W uzasadnieniu relatywizujemy prawdziwość.

Odrzucenie definicji wiedzy i zastąpienie jej posiadaniem wiedzy to nabywanie i przetwarzanie informacji. Informacja to jest to co redukuje naszą niepewność.

Co to jest prawda?

Klasyczna definicja prawdy pojęcie jest niezrozumiałe i nie ma precyzyjnego znaczenia

Arystoteles

Sw. Tomasz z Akwinu

B. Russel

A.Tarski

Definicja Koherencyjna Prawdy to zgodność z innymi zdaniami.

WYBRANE ZAGADNIENIA Z FILOZOFII 2

Prawda

Pragmatyzm - Pierwsza oryginalna myśl amerykańska.

• Prawdziwe jest to co użyteczne ( W.James, CH.S. Peirce – matematyk,logik,filozof)

• Oczywiste ( myślenie racjonalistyczne);

• Deflacyjne podejście do prawdziwości.

Jak poznawać:

• racjonalizm (Natywizm umysł ma wrodzoną wiedzę) Platon, N. Chlomski;

• empiryzm ( J. Locke, D.Hume, G. Bereley);

• Cante – musi być i empiryzm i racjonalizm.

Postrzegamy wszystko jako czas i przestrzeń jako organizacji materiału.

Filozofia percepcji zajmuje się tym jak to się dzieje, że na drodze badań dochodzimy do jakiś przekonań.

Do natury percepcji zależy to że nie zawsze pokazuje to co jest wiarygodne.

Relatywność percepcji zależy od zmysłów i ich funkcjonowania również zależy od pojęć automatycznie przefiltrowany.

Realizm pośredni - postrzegany i rekonstruowany z boćców

Realizm bezpośredni – postrzegamy sam przedmiot

Fenimenalizm ( idealizm) – nie mamy kontaktu z przedmiotem.

Twórca kierunku zwanego fenomenologią E. Husserl.

Realizm epistemologiczny czy tym co poznajemy jest świat istniejący rzeczywisty

Anty Realizm epistemologiczny przedmiotem poznania są konstrukcje umysłowe

Co jest poznawalne

• co sprawia, ż coś jest poznawalne;

• sceptycyzm:

  • starożytni wątpili czy istnieje porządek żeby ująć rzeczywistość;

  • nowożytni wątpili w istnienie rzeczywistości;

  • semantyczne znaczenie wyrażeń w języku L.Wittgenstein, S. Kripke

WYBRANE ZAGADNIENIA Z FILOZOFII 3

Ontologia – zajmuje się istnieniami świata.

Myślenie - uczynić coś problemem do przemyśleń.

Ontologia zadaje pytania :

• Co istnieje?

• Jak x istnieje?

• Dlaczego X istnieje?

Możliwość – istnienie.

Ontologia zajmuje się możliwościami.

Metafizyka zajmuje się tym co istnieje (zrealizowanym).

1. Co istnieje:

• Proces;

• Własność;

• Relacja;

• Stan rzeczy;

• Fakt;

• Części;

• Całość;

• Zbiór.

• Monistyczne (coś jednego) jeden z tych typów bytów jest podstawowy cała reszta da się zdefiniować;

• Pluralistyczne (wiele) więcej niż 1

Reizm – Tadeusz Kotarbiński (konkretyzm) W.Quine

Procesualizm – podstawowe są procesy H. Bergson

Ewentyzm – wydarzenia.

Katalog

Podrodzaje przedmiotów:

• Materialne (fizyczne) niezależny od myśli;

• Mentalne (stany, zdarzenia) jest wytworem myśli;

• Intencjonalne( coś myślowego, ale nie jest własnością w głowie człowieka treści, które nas łączą odnoszą się do czegoś;

• Idealne także są przedmiotami myśli, ale nie są w swym istnieniu zależne od myśli.

Obiekty matematyczne nie są wytworzone przez myśli.

Monizm istnieją tylko procesy fizyczne ( fizykalizm, materializm)

Wszystko ma naturę mentalną (jest wytworem umysłu)

Istnieją tylko obiekty idealne (Platon).

Monizm typów istnieje tylko jeden typ bytów

Monizm egzeplaryczny (egzemplarzy) jedna sztuka wielość jest złudna.

Parmenides dziś Albert Einstein bytem jest w czasoprzestrzeni.

U podstaw jest jedność, która to scala i można podzielić – twórca jest B. Spinoza

Pluralizm w odniesieniu do rzeczywistości wiedzą myśliciela, a podstaw wielości jest wielość obiektów podstawowych. Twórcą jest G.W.Leibniz.

Ontologia przedmiotu – typy, podtypy, struktura przedmiotu.

Cechy własności:

• Istotne (zdolność do racjonalnego myślenia człowieka);

• Nieistotne ( kolor włosów).

Uniwersalia – istotny spór ontologii

Ontologia idei i pojęć, treści pojęć bądź zakresów pojęć.

Jak x istnieje? (sposobem istnienia).

Zależność jednego bytu od drugiego (dowolnego bytu od umysłu)

Obiekt fizyczny istnieje niezależnie od umysłu

Obiekt mentalny istnieje zależnie od umysłu w 100%

Obiekt idealnie niezależnie istnieje od umysłu i przedmiotu.

Wyróżniono kategorie sposobu istnienia.

Pochodność – pierwotność

Niezależność – zależność.

Sposób istnienia:

• Realizm – świat jako całość jest niezależny od umysłu w swoim istnieniu w żadnej mierze;

• Antyrealizm – chociaż w jakimś stopniu jest zależny od umysłu jest przez niego wytworzona.

Dlaczego x istnieje?

Pytamy o:

• Przyczynę (dlaczego coś spadło?);

• Racje (dlaczego podjęłam taką decyzje?);

• Cel.

Racjonalizm dzięki któremu świat jest uporządkowany, racjonalizm żadnej racjonalnej podstawy niema;

Naturalizm ani racjonalizm ani irracjonalizm nie ma sensu mówić o racja przekraczając porządek przyrody.

Porządek natury to wybór tego co doskonalsze.

Ontologiczny problem istnienia stwórcy.

STAROŻYTNOŚĆ:

• Tales;

• Demokryt;

• Heraklit;

• Parmenides.

SOFIŚCI:

• Sokrates;

• Platon;

• Arystoteles.

• Ruch epikureizm;

• Ruch sceptycyzm;

• Ruch stoicyzm( koncepcja prawa naturalnego wcielona w praktykę Rzymu zajęli się logiką zdań).

• Plotyn;

• Św. Augustyn.

ŚREDNIOWIECZE:

• Św. Anzelm;

• Św. Tomasz z Akwinu;

• Dune Szkot;

• Wilhelm Ockham.

NOWOŻYTNA EPOKA:

• Kartezjusz (XVIIw);

• Galileusz (XVIIw);

• Spinoza (XVIIw);

• Leibniz (XVII – XVIIIw);

• Newton (XVII – XVIIIw);

• Locke (XVII – XVIIIw);

• Hume (XVIIIw);

• Berkelej (XVIIIw);

• Cante (XVIII – XIXw).

WSPÓŁCZESNOŚĆ:

• Hegel;

• Comte;

• Marks;

• Frege;

• Russel;

• Husserl;

• Carnap;

• Wittgenstein;

• Heidegger;

• Ingarden;

• Tarski;

• Leśniewski;

• Puine.

Woleński „Epistemologia”

Stróżewski „Ontologia”

Umysł = myślenie przez umysł – ciało

Relacja między umysłem i materią

Dualizm

Dualizm substancji (umysł + ciało)

Dualizm własności (materialne i duchowe)

Materializm:

• Redukcyjny (kwestionuje istnienie umysłu i stanów realnych)

• Nieredukcyjny sfera mentalna zależna od stanów fizycznych.

Agnostycyzm nie potrafi rozwiązać problemu umysł – ciało

Wolna wola.