PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA WYKŁAD 22.05.2013

Główne wysiłki psychologów skupiają się na tym aby zrozumieć jak na rozwój wpływają czynniki wrodzone, szczególną uwagę skupiają na badaniu instynktów. Pierwszymi , którzy zajęli się tym problemem byli Konrad Lorenz , ur.1903-1989 oraz Tinbergen Nico (przeprowadzali oni badania na zwierzętach, i na ich podstawie opisali rozwój dziecka, otrzymali nagrodę nobla)

Mechanizmy wrodzone (4) :

• Występują one powszechnie u wszystkich członków gatunku;

• Są reakcjami zaprogramowanymi biologicznie, nie wymagają uczenie się i doświadczania;

• Mają charakter stereotypowy;

• Są w minimalnym stopniu podatne na wpływy środowiska;

K. Lorenc był pierwszym który zbadał i opisał proces imprinting/wdrukowania jest to proces dzięki któremu u niektórych gatunków kształci się więź miedzy potomstwem a rodzicem (drób)pierwszym etapem badań była obserwacja naturalna, następnie badał modyfikując sytuację, odkrył czynnik krytyczny (dlaczego tak się dzieje) i określił go dla drobiu jako wiek pisklęcia i poruszający się obiekt.

okres krytyczny – ważny, ograniczony czasowo, moment w rozwoju dziecka, w którym powinna pojawić się kolejna przypisana do danego wieku umiejętność – jeśli dziecko nie nabędzie danej umiejętności, np. mowy do określonego wieku, prawdopodobnie już jej nie opanuje, okres który ma znaczenie pierwszorzędowe dla wdrukowania , może ono (wdrukowanie) nastąpić później lecz nauka będzie dłuższa

okres sensytywny-nie dotyczy jedynie kształtowania więzi ani wdrukowania stosuje się go w dydaktyce w psychologii i psychiatrii

Lorenc zauważył ze fizyczne właściwości dziecka ( dzidziusowatości duże oczy, duża głowa ) uruchamiają zachowania opiekuńcze.

TEORIA JOHNA BOWLBY’EGO

John Bowlby 19907-90 lekarz i psychoanalityk, jako klinicysta spotkał się z problemami dzieci wychowywanych w ośrodkach, dzieci bez opieki rodziców;

• Margaret Ribbl- pierwsza publikacja 1944r. opisująca kliniczne skutki-> ogólny marazm osłabienie fizyczne, załamanie odporności, reakcje oporne, nadpobudliwość psychoruchowa –często jedynym wyjściem jest długotrwale leczenie szpitalne.

• Teoria J. Bowlby’ego stanowi połączenie etnologii i poglądów Frueda, poszukiwanie źródeł osobowości człowieka, koncepcja wdrukowani i okresów krytycznych, źródła psychopatologii. Był on przekonany, że jakość wczesnych reakcji społecznych wpływa na dalsze związki emocjonalne, i są przechowywane w nieświadomości.

• Według koncepcji rozwoju Bowlby’ego przywiązanie- oparte jest na genetycznie uwarunkowanych zachowaniach, tworzących system behawioralny, czyli reakcje „zachowaniowe” wrodzone, należą do nich odruchowe-płacz, śmiech, ssanie, przywieranie, podążanie za, tworzą one podwaliny pod rozwój przywiązania.

• Bowlby stwierdził, że przywiązanie jest procesem i podlega rozwojowi, ma naturę aktywną.

• Przyjął, że istotnym wiekiem dla rozwoju przywiązania jest wczesne dzieciństwo(do 3 roku życia) początkowo był przekonany o zasadzie monotropizmu, jeden główny opiekun i pojmował wiek dziecka zgodnie z regułą okresu krytycznego.

• Konsekwencje przywiązania dziecka do określonej osoby ma dalekosiężne i rozległe skutki w umyśle dziecka powstają wewnętrzne modele, w postaci schematów poznawczych, które wyznaczają interakcje dziecka z opiekunem.

MARY AINSWORTH

W II połowie XX wieku istoty wpływ na teorie przywiązania miała Mery Ainsworth – pierwsze badania przeprowadziła w Ugandzie, stworzyła procedurę obcej/ nieznanej sytuacji- (8 epizodów), na podstawie obserwacji dzieci wyodrębniono typy przywiązania:

• B bezpiecznie przywiązane- protest na odejście matki po jej powrocie radość, w czasie jej obecności dzieci były zainteresowane, rozluźnione ;

• A lękowo-unikający nie wykazują cech bezpieczeństwa, przy matce spięte przez obcą sytuację a powrót matki nie zmienia ich zachowania;

• C lekowo-ambiwalentnedziecko zdezorientowane, wyraźne protesty na opuszczenie przez matkę, ale po jej powrocie czasowy (krótkotrwały) spokój po czym znowu bunt, ambiwalentny sposób przywiązania do matki przez dziecko;

Main jej badania pozwoliły wyodrębnić IV typ przywiązania:

• pozabezpieczane –zdezorganizowanedziecko nieprzewidywalne odbiega od standardów.

Z badań dalszych wiadomo ze styl powstały w dzieciństwie może ulec zmianie jedynie pod wpływem radykalnych zmian w opiece, które wyprowadzają zmiany w strukturę przywiązania. Style te mają znaczenie w życiu dorosłym, wpływają na emocje, więzi tworzone w życiu dojrzałym.

Style kształtują się w pierwszych latach życia na podstawie relacji matki z dzieckiem, istotne znaczenie ma ciągłość opieki i dostępność opiekuna.

Ainsworth stworzyła metodę pomiaru wpływu więzi wypracowanych w dzieciństwie na życie dorosłe, jest to metoda kliniczna używana w psychologii aby określić związek między dzieciństwem a problemami w związkach emocjonalnych ludzi dojrzałych.

Teoria relacji z obiektem- zajmuje się internalizacją wczesnodziecięcych doświadczeń, powstawanie wewnętrznych obrazów ja i obiektów, wewnętrzne obrazy to reprezentacje umysłowe / struktury psychologiczne, które tworzone są na bazie pierwotnego związku głównego opiekuna i dziecka zatem teoria relacji z obiektem interesuje się powstawaniem struktur psychologicznych przechowujących doświadczenia wczesnodziecięce i ich wpływem na prawidłowy lub patologiczny rozwój IT ego i super ego składających się na osobowość człowieka. Teoria ta ukazuje kolejne fazy powstawania obrazu własnego ja i obrazu obiektu będących modelami świata, próbuje ustalić związki między nieprawidłowym przebiegiem tych faz a powstaniem patologii emocjonalnych.

Zasada monotropizmu (Bowlby)– jeśli dziecko nie nawiąże związku z opiekunem prze pierwsze 2,5 roku życia będzie miało charakter bezuczuciowy korzystał z badań Spitza badań, który w 1942-44 opisał chorobę sierocą– którą obserwował u dzieci bez matki w wieku między 15 miesiącem a 30 życia. Spitz opisał dzieci wychowywane w domu dziecka, które następnie trafiły do adopcji; badał on również sieroty rumuńskie- czyli te dzieci które były adoptowane w wieku od 8 miesiąca do 2,5 lat wszystkie adoptowane dzieci wykazywały silną więź z rodzicami, ale ich zachowania względem innych osób mimo to pozostawały negatywne. Rumuńskie sieroty najczęściej w dorosłym życiu nie nawiązują intymnych związków. Z powodu braku zarówno więzi z matka jak i w ogóle domu rodzinnego bardzo często dochodzi do zaburzenia więzi.

Istnieję 2 typy zaburzeń:

• reaktywne typ zahamowany- dzieci nieufne sztywne nie wykazują ożywienia emocjonalnego;

• typ odhamowany zaburzenia selektywności- bardzo łatwo nawiązują relacje lecz nie przywiązują się szczególnie nie mają poczucia ze jakaś osoba obca;

Fazy rozwoju przywiązania

• od urodzenia do 2 miesiąca jest to faza przedprzywiązaniowa- niezróżnicowane reakcje społecznie, nie rozpoznaje opiekunów; występują 2 reakcje: selektywność percepcyjna-najczęściej słuchowa i wzrokowa, dziecko preferuje bodźce pochodzące od człowieka; zachowania sygnałowe- system behawioralny dziecka, płacz, śmiech, przywieranie, ssanie;

• od 2 do 7 miesiąca życia – przywiązanie w trakcie tworzenia- dziecko nabywa wzorce zachowania uczy się powtarzających się typowych zachowań, uczy się śmiechu, złości, gniewu, co oznaczają pewne gesty, dziecko w tej fazie jest bardzo otwarte na otwarte na kodowanie, uczy się udzielania odpowiedzi dzięki czemu tworzą się tak zwane łańcuchy przywiązaniowe;

• od 7 do 2 roku życia -wyraźnie ukształtowane przywiązanie- lęk przed obcymi zwany również lękiem 8 miesiąca- ma związek z rozpoznawaniem matki;

• powyżej 2 roku życia- związek celowy -dziecko planuje swoje działania pod kątem celu, powstają wewnętrzne modele struktury poznawcze reprezentujące reakcje i emocje, uczy się bliskości i dystansu;