WYCHOWANIE: pojęcie to nie jest jednoznaczne. Określa proces wychowania, bądź jego rezultat. W pierwszym przypadku rozumiane jest jako system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych, w drugim przypadku – wychowanie jako zespół ukształtowanych cech. Dwa rodzaje wpływów na wychowanie:
Działania podejmowane przez instytucje wychowawcze, mające na celu realizowanie określonego wzoru wychowania
Oddziaływania środowiskowe
Zazwyczaj oba te rodzaje działają równolegle i są ze sobą ściśle sprzężone, z faktu tego wynika nie tylko wielka złożoność, ale i trud świadomej pracy wychowawczej.
- wychowanie jako funkcja życia społecznego
- wychowujące społeczeństwo – efekt wychowania są wypadkową zarówno celowych i planowych oddziaływań, jak i działalności spontanicznej, naturalnej która powoduje także określone zmiany w osobowości osób uczestniczących w różnorodnych czynnościach życiowych
- wychowanie zintegrowane – oznacza to taki kształt i funkcjonowanie, które obejmuje całokształt warunków i sytuacji życiowych, działalności grup, stowarzyszeń, organizacji i instytucji, pobudzających jednostki lub grupy do założeń społecznych odpowiadających ideałowi wychowawczemu społeczeństwa
OPIEKA:
- czynność świadczona także na rzecz dorosłych i starych znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych, a nie mogących samodzielnie tych trudności przezwyciężyć
- opieka dotyczy takich sytuacji życiowych jak: wielodzietność, długotrwała choroba, destrukcja rodziny, aspołeczne zachowanie się członka rodziny
- opieka świadczona jest według Kamińskiego w dwóch podstawowych kręgach środowiskowych: w środowisku pracy i w środowisku sąsiedzkim, a w formach bardziej rozwiniętych w instytucjach opieki społecznej
- formy opieki społecznej: kompensacja społeczna, poczynania doraźne, poczynania obejmujące całe życie jednostki, jak również w uzasadnionych przypadkach pomoc służby zdrowia, służby bezpieczeństwa i wychowawcy psychologa
- opieka społeczna – działalność kompensacyjno-rewalidacyjna podejmowana wobec jednostek niezdolnych do samodzielnej egzystencji; co łączy się z przyjęciem przez opiekuna odpowiedzialności za losy owych jednostek
- opieka społeczna – działania podejmowane wobec jednostek ze względu na zagrożenie ich istnienia lub niekorzystne okoliczności życiowe podopiecznych
POMOC:
- kategoria zachowań prospołecznych, które mają na celu polepszenie czyjejś sytuacji życiowej lub zapobieżenie pogorszeniu się zaistniałego stanu. Rodzaje pomocy: drogowa, ekonomiczna, medyczna, pedagogiczna, prawna, społeczna, psychologiczna.
Pomoc społeczna jest realizowana w postaci:
Zasiłków pieniężnych i darów w naturze
Usług socjalnych
Wsparcia instytucji udzielanego jednostce lub rodzinie niezbędnego do odzyskania zdolności do samodzielnego działania. Usługi socjalne są świadczone jednostkom np. ludziom starym, dzieciom, osobom niepełnosprawnym fizycznie lub umysłowo, bezdomnych.
- pomocy mogą ubiegać się ludzie skrajnie ubodzy, bezdomni, alkoholicy, bezdomni, dotknięci długotrwałą chorobą, narkomanii, ofiary klęsk żywiołowych, zwolnieni z zakładu karnego.
- pomoc zapewnia możliwość utrzymywania i podnoszenia kultury spożytkowania wszystkich sił ludzkich
- działania mające wspierać zarówno osoby z jakichś względów zagrożonych jak i wszystkich członków społeczności
ŚRODOWISKO ŻYCIA:
Podział środowisk:
Subiektywny
Obiektywny
Przyrodniczy
Kulturalny
Społeczny
- krąg osób, rzeczy i stosunków otaczających człowieka w jego życiu indywidualnym i zbiorowym – ujęcie w naukach społecznych
- czynniki ekologiczne warunkujące życie i rozwój organizmu – ujęcie biologiczne
- otaczająca ludzi przyroda organiczna i nieorganiczna – ujęcie geograficzne
- składniki środowiska są powstające w wyniku współżycia i współdziałania ludzi, stanowią dorobek i osiągnięcia działalności ludzkiej
- zespół czynników warunkujących i współwyznaczających procesy rozwojowe człowieka
- H. Radlińska uważała, że środowisko jest zespołem warunków względnie stałych, podczas gdy otoczenie jest zmienne
KOMPENSACJA SPOŁECZNA:
- wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy
- Alfred Adlere uważał, że kompensacja społeczna to dążenie do zaznaczenia przez jednostkę swej wartości w pewnej dziedzinie będące wynikiem odczuwalnego upośledzenia w innej dziedzinie, np. ktoś upośledzony fizycznie rozwija swe uzdolnienia artystycznie kompensując brak sukcesów sportowych – sukcesami w jakiejś dziedzinie
- kompensacja społeczna realizowana jest przez planowe zabiegi środowiskowe wprowadzające urządzenia, instytucje, wzorce zachowania, które mogą wpływać na przekształcenie środowisk życia, zastępować sytuacje nienormalne, deficytowe – sytuacjami zaspakajającymi potrzeby ludzkie
- kompensacja to czynność biologiczna, psychologiczna bądź działanie społeczne prowadzące do wyrównania jakiegoś braku, niedoboru, niepowodzenia czy porażki; kompensacja ma 2 postacie: naturalną, gdy pojawia się bez świadomego wysiłku człowieka i celową, gdy człowiek świadomie podejmuje czynności i działania kompensacyjne
PRACA SPOŁECZNA (PRACA SOCJALNA):
Teoria pracy społecznej zajmuje się rozpoznawaniem warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki, pomocy, zabezpieczenia oraz sposobów odnajdywania sił ludzkich.
Praca socjalna na przestrzeni lat podlegała zmianom, modyfikacjom:
Dawniej wiązano ją z akcją socjalną – czyli działalnością państwa, związków zawodowych i zakładów pracy czy też działalnością charytatywną na rzecz pracujących i ich rodzin
Teraz pojęcie pracy socjalnej można zdefiniować w dwóch nurtach:
jako realizowanie i zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych
jako realizowanie i zaspokajanie potrzeb kulturalno-wychowawczych
Praca społeczna to szereg świadczeń dla ludzi w zakresie udostępniania urządzeń i usług
(np. z zakresu kultury). Jest to aktywność społeczno-wychowawcza w zakresie wyrównywania braków biologicznych, socjalnych, społecznych i kulturowych oraz wspomagania pomyślnego rozwoju jednostek i grup społecznych.
Praca socjalna może występować w dwóch płaszczyznach:
- ukrytej – polega na przewidywaniu więzi społecznych
- jawnej – ułatwia jednostce przystosowanie się do wspólnoty społeczności, w której żyje.
Można mówić o różnych formach pomocy. Powinna ona być świadczona w takich sytuacjach życiowych kiedy ludzie dotknięci przez los nie potrafią lub nie mają siły na samodzielne przezwyciężenie napotkanych trudności. Pomoc ta świadczona jest w różnych formach:
- środki materialne
- udzielanie porad i wsparcia
- podtrzymywanie psychiczne
WZORCE SPOŁECZNE:
- zestawienie norm danego zjawiska społecznego z tendencją do wyjaśnienia wszelkich składników wymienialnych – wzorzec
- wzorzec jest czymś innym niż wzór społeczny stanowiący wyraz regularnego ludzkiego zachowania się, powtarzalną strukturą tego zachowania
PRACOWNIK SPOŁECZNY (PRACOWNIK SOCJALNY):
Jest on zarazem badaczem, diagnostą, społecznikiem, pedagogiem i wychowawcą. Do zadań pracownika społecznego należy wyjaśnianie przyczyn sytuacji wymagających pomocy oraz określenie wpływu proponowanej pomocy na usuwanie źródeł nędzy. Środowisko, w którym pracuje w wyniku prowadzonych przez niego działań zostaje przekształcone, zmienione w myśl zasady prakseologicznej i etycznej: „lepiej przekształcić niż burzyć”.
Pracownicy socjalni mogą mieć różne specjalizacje; a wśród nich np.: asystenci społeczni, wychowawcy uliczni lub środowiskowi, osoby zatrudnione w placówkach rehabilitacji inwalidów, kuratorzy nieletnich, pracownicy socjalni w zakładach pracy, w urzędach pośrednictwa pracy, placówkach opiekuńczych itd. Aby praca społeczna miała jakiś sens i osiągnęła pozytywne efekty od pracowników socjalnych wymaga się głębokiego zaangażowania, poświęcenia, bezinteresowności ale przede wszystkim fachowości.
SIŁY LUDZKIE:
Pojęcie to wprowadziła H. Radlińska. W jej rozumowaniu siły ludzkie i środowisko społeczne są przedmiotami zainteresowania pedagogiki społecznej jako dwa podstawowe czynniki wpływające na proces wychowawczy. Pojęcie sił ludzkich skonkretyzował Aleksander Kamiński w dwóch zakresach znaczeniowych:
Jako cechę posiadaną przez pewne jednostki czy grupy motywowane jakimś zadaniem lub ideą, która wyraża się w zachowaniach przywódczych;
Jako cechę, której brak pewnym jednostkom upośledzonym przez los, warunki społeczne, historię. Budzenie sił ludzkich lub ich kompensację osiągać można środkami polityki społecznej, opieki, pomocy i wychowania.
DIAGNOZA SPOŁECZNA:
Diagnoza- to określenie zaburzeń lub braków już istniejących i apelujących o interwencję pracownika społ. Jednakże w związku z badaniami diagnostycznymi lub niezależnie od nich pracownik społeczny może stwierdzić także fakty zapowiadające wykolejenie jednostek lub grup.
Diagnoza oznacza w pedagogice społecznej rozpoznanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu; ocenę jego objawów i możliwości przemian. Postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności, która ma wzmocnić badaną jednostkę lub grupę, nastawić jej wolę na pokonanie zła oraz dostarczyć pomocy z zewnątrz. Diagnoza pracownika społecznego ma tę właściwość, iż nie jest aktem jednorazowym. Za pierwszym razem stawia się zwykle hipotezę diagnostyczną, która stanowi podstawę do rozsądnego postępowania, a następnie – stosownie do reakcji jednostki lub grupy i ujawniających się nowych faktów – pierwsza hipoteza ulega zmianom, rozwija się, nigdy nie jest skończona.