25. UDZIAŁ PEDAGOGA SZKOLNEGO W PROCESIE PEDAGOGIZACJI RODZICÓW. FORMY PEDAGOGIZACJI RODZIN.
Pedagogizacja rodziców, jest to działalność zmierzająca do stałego wzbogacania posiadanej przez rodziców potocznej wiedzy pedagogicznej o elementy naukowej wiedzy o wychowaniu dzieci i młodzieży.
Tak pojmowana pedagogizacja powinna dotyczyć przede wszystkim problematyki wychowawczej, ale także innych aspektów funkcjonowania rodziny, jak np. zagadnień prawnych, zdrowotnych czy społecznych. Dzięki szeroko zakrojonej pedagogizacji wiedza rodziców może się także wzbogacić o wiadomości dotyczące higieny, genetyki, psychologii rozwojowej i wychowawczej, socjologii, ekonomii oraz medycyny.
Stanisław Kawula uważa, że celem pedagogizacji jest bezpośrednia i pośrednia pomoc rodzicom w ich oddziaływaniach wychowawczych dzięki podniesieniu stopnia ich refleksyjności, wzbogaceniu świadomości pedagogicznej i przez to poprawnie funkcjonowania rodziny. Ważnym zadaniem pedagogizacji jest też kształcenie kultury pedagogicznej rodziców i innych osób zaangażowanych w proces wychowania.
Irena Jundziłł, analizując model kultury pedagogicznej rodziców, dostrzega w niej wyraźną przewagę elementów emocjonalnych nad intelektualnymi i behawioralnymi. Taka sytuacja sprzyja popełnianiu przez rodziców wielu typowych błędów wychowawczych wynikających z nieznajomości potrzeb dziecka, praw rządzących jego rozwojem psychofizycznym i braku świadomości własnej roli w procesie wychowawczym. Autorka podkreśla, że podstawy wiedzy psychopedagogicznej są niezbędnym elementem intelektualnym kultury pedagogicznej rodziców i przyczyniają się zasadniczo do budowania właściwej atmosfery wychowawczej w rodzinie.
Źródłem wiedzy dla rodziców w tym zakresie są: literatura popularnonaukowa, specjalistyczne czasopisma, poradniki, programy telewizyjne i audycje radiowe. Fachowych porad udzielają poradnie psychologiczno-pedagogiczne, pedagodzy szkolni i wychowawcy klasowi. To właśnie szkoła na skutek bezpośredniej formy kontaktów z rodzicami może wpływać na podniesienie jakości wychowania w rodzinie i poprawę sytuacji dziecka zarówno w domu, jak i w szkole.
Jak pisze L. Krzętowska, szkoła powinna uczyć nie tylko, jak żyć, ale i jak zmieniać życie. To ambitne zadanie szkoła może realizować jedynie we właściwej współpracy z rodzicami uczniów. Główne formy tej współpracy można ogólnie podzielić na:
zinstytucjonalizowane: komitet rodzicielski i rady klasowe,
doraźne, takie jak: zebrania ogólnoszkolne, zebrania klasowe, rozmowy indywidualne nauczycieli z rodzicami, wywiadówki, dni otwarte szkoły, kontakty korespondencyjne i telefoniczne, uroczystości i imprezy szkolne, wizyty domowe.
Pedagogizacja rodziców jest specyficzną formą współpracy szkoły z domem rodzinnym ucznia. Szkoła w ramach pedagogizacji może organizować odczyty, prelekcje, pokazy filmów, spotkania z zaproszonymi gośćmi i propagować fachową literaturę przedmiotu. Pedagogizacja rodziców powinna się odbywać także podczas spotkań rodziców z wychowawcą klasowym, który ma służyć kompetentną radą dotyczącą rozwiązywania problemów dydaktyczno-wychowawczych konkretnego ucznia. Jednak praktyka szkolna nie zawsze się pokrywa z założeniami teoretycznymi. Nie zawsze też szkoła stwarza odpowiednie warunki do prowadzenia prawidłowej pedagogizacji rodziców.
Praca pedagoga szkolnego polegała m.in na:
Udzielaniu porad rodzicom w rozwiązywaniu trudnych problemów wychowawczych,
Organizowaniu prelekcji dla rodziców z zakresu metodyki wychowania,
Rozpoznawaniu warunków życia i sytuacji rodzinnej uczniów.
Pedagog szkolny od początku swojej pracy w szkole powinien starać się nawiązać intensywną współpracę z rodzicami w celu rozpoznania i zdiagnozowania środowiska rodzinnego uczniów oraz szeroko pojętego poradnictwa. Służą ku temu wywiady środowiskowe, kontakty osobiste i telefoniczne, konsultacje indywidualne oraz spotkania z grupami rodziców podyktowane potrzebą rozwiązywania wspólnych problemów uczniowskich (np. konfliktu dotyczącego kilku uczniów). Pedagog powinien inicjować kontakty z rodzicami w sytuacjach niepowodzeń szkolnych dziecka, zaburzeń w jego zachowaniu lub innych trudności wychowawczych. Powinien również udzielać porad związanych nie tylko z funkcjonowaniem dziecka w szkole, ale także dotyczących różnych problemów życia rodzinnego oraz prowadzić rozmowy o charakterze informacyjnym lub interwencyjnym.
Wszystkie spotkania rodziców z pedagogiem szkolnym powinny przebiegać w atmosferze życzliwości i wzajemnego zaufania. Szczególnie rozmowy trudne z rodzicami przejawiającymi wrogi stosunek do szkoły i nauczycieli wymagają od pedagogów dużego taktu pedagogicznego i przemyślanego postępowania.
Często spotykaną postawą rodziców jest zagubienie, bezsilność oraz bezradność wobec problemów dziecka i własnej rodziny. Rodzicom brakuje nieraz elementarnej wiedzy na temat procesu wychowania i trudno jest im dostrzec związek trudności dziecka z niewłaściwą sytuacją rodzinną. Nie zawsze też znają w dostatecznym stopniu swoje dziecko, jego zainteresowania, potrzeby, problemy, przeżycia czy kontakty ze środowiskiem pozarodzinnym. Znanym ogólnie zjawiskiem socjologicznym jest niewystarczający i mało efektywny wychowawczo kontakt pokolenia współczesnych rodziców z ich dorastającymi dziećmi. Więzi rodzinne w większości rodzin mają charakter bardziej formalny, powierzchowny i zewnętrzny, a coraz mniej prawdziwie głęboki, emocjonalny i autentyczny.
Wszystkie te problemy, z którymi pedagog styka się w kontaktach z rodzicami uczniów, ich szeroki zakres oraz duża skala występowania powinny inspirować ich do bardziej systemowej pedagogizacji rodziców.
Dobrym rozwiązaniem jest rozpoczęcie przez niech np. cyklu comiesięcznych pogadanek i prelekcji dotyczących metodyki wychowania w rodzinie i profilaktyki wychowawczej. Powinni zadbać aby klimat i forma tych spotkań w niczym nie przypominały standardowych zebrań szkolnych.
Wśród zagadnień poruszanych na takich prelekcjach powinny znaleźć się te dotyczące:
Specyfiki procesu wychowawczego i roli rodziny w prawidłowym rozwoju dziecka.
Przyczyn i sposobów zapobiegania agresji dziecka,
Unikania rywalizacji między dziećmi w rodzinie (elementy metody T. Gordona),
Organizowania czasu wolnego,
Szkodliwego wpływu telewizji na rozwój osobowy,
Szkodliwego wpływu komputerów,
Przyczyn i sposobów zapobiegania niepowodzeniom szkolnym,
Rozwijania motywacji do nauki,
Sposobów rozwiązywania konfliktów w rodzinie.
Typowych błędów wychowawczych oraz ich wpływu na psychikę dziecka
Prelekcje te dają pedagogowi szkolnemu możliwość dyskusji z rodzicami, wysłuchania ich opinii, refleksji, spostrzeżeń czy wątpliwości. Pedagodzy niestety w takich działaniach muszą niejednokrotnie zmagać się samodzielnie, a przecież pedagogizacja rodziców nie jest prywatną sprawą pedagoga szkolnego, lecz jednym z zadań szkoły jako instytucji oświatowej. Szkoła z racji swych funkcji dydaktycznych i wychowawczo-opiekuńczych powinna być stroną inicjującą właściwą współpracę z rodzicami uczniów, także tymi, którzy nie wykazują zainteresowania szkolnym życiem.
Złożona rzeczywistość społeczna, w której żyjemy, wymaga intensyfikacji działań szkoły w zakresie pedagogizacji dorosłych. Z analizy literatury przedmiotu wynika, że:
Ważnym zadaniem dyrektorów szkół powinno się stać stworzenie odpowiednich warunków organizacyjnych do realizowanej systemowo i opracowanej wspólnie z radą pedagogiczną pedagogizacji rodziców.
Pedagogizacja rodziców powinna być prowadzona w sposób nowoczesny i atrakcyjny dla nich. Poruszana problematyka powinna odpowiadać zainteresowaniom i potrzebom edukacyjnym rodziców oraz uwzględniać problemy wychowawcze występujące w danym środowisku szkolnym.
Rodziców powinien pedagogizować nie tylko pedagog szkolny poprzez różne formy działań, ale także nauczyciel wychowawca, który ma najczęstszy kontakt z rodzicami i powinien im służyć pomocą w rozwiązywaniu problemów dydaktyczno-wychowawczych.
Pedagogizację należy rozumieć nie jako przekazywanie wiedzy ex cathedra, ale jako okazję do wymiany informacji o dziecku i wspólnego poszukiwania rozwiązań problemów wychowawczych. Takie rozumienie pedagogizacji wymaga odejścia od dotychczasowej rutyny szkolnej i potraktowania rodziców uczniów jak rzeczywistych partnerów.
Rodziców należy umiejętnie aktywizować do współpracy ze szkołą i korzystania z różnych oferowanych im form pedagogizacji, które powinny się stać stałym elementem życia szkolnego.
Pedagogizacją należy objąć również nauczycieli, aby poszerzać ich wiedzę psychopedagogiczną i pomóc im w poprawie relacji interpersonalnych z rodzicami i uczniami.
Bibliografia
S. Kawula, "Pedagogizacja rodziców" [w:] Encyklopedia pedagogiczna pod red. W. Pomykało, Fundacja Innowacja, Warszawa 1993.
I. Jundziłł, Rola zawodowa pedagoga szkolnego, WSiP, Warszawa 1980.
L. Krzętowska, "Współpraca szkoły ze środowiskiem rodzinnym i lokalnym", [w:] Kierunki rozwoju współczesnej pedagogiki opiekuńczej i specjalnej, pod red. J. Stochmiałka, Instytut Pedagogiki Społecznej WSP w Częstochowie 8/1995.
J. Lenkiewicz, "Miejsce i rola pedagoga w szkole", "Edukacja i Dialog", 8/95.