OKRES NIEMOWLĘCY:

To okres od 1 mies zycia do 1 roku zycia. Zadania rozwojowe tego okresu to: osiagniecie homeostatycznego rozwoju somatycznego; opanowanie wlasnego ciala w zakresie lokomocji i manipulacji; opanowanie i rozwoj czynnosci poznawczo-eksploracyjnych oraz przewerbalizacyjnych czynnosci komunikacyjnych; nabywanie uczuc i aktow wolitywnych oraz wchodzenie w interakcje spoleczne.

1-5 MIES:

0. Wzrasta uwaga kierowana przez dziecko na otoczenie, szczegolnie na innych ludzi.

1. Widoczny rozowj gotowosci do wchodzenia z ludzmi w bliski kontakt typu twarza w twarz.

6-8 MIES:

0. Uwaga dziecka przesuwa sie z ludzi na przedmioty - jest to rezultat rozwoju czynnosci manipulacyjnych.

1. Kontakty z ludzmi odbywaja sie coraz czesciej wokol przedmiotow.

2. Nowe zadanie dla dziecka i opiekuna to wlaczanie przedmiotow we wzajemna interakcje i posuzkiwanie roznych sposobow upewniania sie, czy jest to rzeczywiscie przedmiot wpsolnego zainteresowania.

9-12 MIES:

0. Szybki rozwoj poznawczy.

1. Zdolnosc do jednoczesnego uwzgledniania w swoim dzialaniu roznych elementow otoczenia.

2. Coraz lepsza koordynacja aktywnosci dziecka kierowanej jednoczesnie na przedmiot i na osobe.

3. Zachowanie dziecka staje sie bardziej elastyczne.

4. Kontakt z innymi ludzmi jest bardziej intencjonalny i wzajemny, a zwiazek z glownym opiekunem bardziej symetryczny.

REWOLUCJA 9. MIES ŻYCIA:

Od 9. mies zycia zachodzi zmiana w komunikowaniu sie dziecka z otoczeniem. Pojawia sie komunikowanie slowne. Wczesniej ta komunikacja jest niewerbalna - sygnaly mimowolne (nie wyrazaja intencji) lub sygnaly-apele (wyrazaja intencje). Mowienie jest w pewnym sensie kontynuacja wczesniejszych niewerbalnych sposobow komunikacji - sygnalow-apeli. Dziecko jest intencjonalne w swoich dzialaniach oraz odkrywa intencje innych osob, co prowadzi do wymiany (konwersacji). Interakcja (wymiana, konwersacja) jest podstawa opanowania jezyka.

PERCEPCJA MOWY U NIEMOWLECIA:

W 1 r.ż. dziecka nastepuje przejście od uniwersalnego wzorca jezykowego w procesie percepcji mowy do percepcji mowy wg wzorca specyficznego dla danego jezyka. Niemowlęta od urodzenia dostrzegaja roznice miedzy wszystkimi jednostkami fonetycznymi wystepujacymi we wszystkich jezykach naturalnych , ale z czasem te ogolnojezykowe zdolnosci zostaja ograniczone do roznicowania dzwiekow charakterystycznych dla jezyka ojczystego. Innymi slowy miedzy 6 a 12 mies niemowleta dostrajaja swoje systemy percepcyjen do wlasciwosci jezyka otoczenia. Patrycja Kuhl tlumaczy ten proces nastepujaco, że dla kazdego jezyka mozna wyroznic charakterystyczne prototypy fonetyczne. Tworza sie one dzieki mowie matczynej (motherese). Jest to mowa kierowana do niemowląt. Dzieki niej dzieci latwo ucza sie percepcyjnych cech sygnalow komunikacyjnych z ojczystego jezyka. Mowa ta jest unikalna. Cechuje ja wolniejsze tempo mowienia, wysoki ton glosu, przesadne zarysowywanie konturow intonacyjnych, co wzmacnia rozroznienia fonetyczne. Prototypy fonetyczne sa odpowiedzialne za tzw. EFEKT MAGNESU PERCEPCYJNEGO. W procesie percepcji przyciagaja one do siebie inne dzwieki z danej kategorii, co powoduje znieksztalcenie tego co slyszymy, w kierunku dopasowywania dzwiekow do prototypow. Mowiac do dzieci, rodzice wprowadzaja wiecej prototypowych egzemplarzy, dokladnie takich, ktore wywoluja efekt percepcyjnego magnezu.

ROZWOJ UMIEJETNOSCI DOWOLNEGO CHWYTANIA:

4 - 5 mies:

0. ruch wahadlowy, uruchomiony staw barkowy

1. chwyt prosty, cala dlonia do gory,palce owijaja przedmiot, dlon ulozona poziomo do podloza

2. wykonuje symetrzyczne ruchy ku przedmiotowi obiema rekami

3. zblizanie do ust, wypuszczanie

5 - 6 mies:

0. ruch lukowaty, uruchomiony staw lokciowy

1. chwyt dloniowo - lokciowy, chwytanie cala dlona z wylaczeniem kciuka

2. siega ku przedmiotowi jedna reka

3. postukiwanie, potrzasanie, nie jest zdolne utrzymac dwoch przedmiotow jednoczesnie

6 - 8 mies:

0. pochylanie calego ciala ku przedmiotowi, ruch lukowaty

1. chwyt nozycowy, przywodzenie kciuka do pozostalych palcow

2. siega jedna reka, zaznacza sie przewaga jednej reki

3. trzyma po jednym przedmiocie w kazdej rece, oglada je i przeklada zreki do reki

8 - 9 mies:

0. zblizanie bezposrednie reki ku przemiotowi, uruchomiony staw nadgarstka

1. chwyt pesetkowy, przeciwstawianie kciuka i palca wskazujacego, chwytanie opuszkami palcow

2. chwyta jednoczesnie kilka przedmiotow, angazuje obie rece

3. manipuluje przedmiotem uzywajac obu rak

OKRES PONIEMOWLĘCY:

To okres miedzy 1 r.ż. a 3 r.ż. Do zadan rozwojowych tego okresu naleza: nabycie sprawnosci lokomocyjnej i manipulacji manualnej; osiagniecie kontroli neuromiesniowej oraz uksztaltowanie koordynacji psychoruchowej; opanowanie schematow poznawczych umozliwiajacych przechodzenie w rozwiazywaniu problemow od eksperymentowania motorycznego do kombinacji myslowych oraz werbalnego komunikowania z innymi; nauczenie sie wyrazania uczuc wlasnych i rozpoznawania symptomow uczuc u innych; wyodrebnienie wlasnego JA i wyrazania wlasnej samodzielnosci; wchodzenie w interakcje spoleczne z doroslymi oraz innymi dziecmi.

ROZWÓJ MOTORYCZNY W OKRESIE NIEMOWLECYM I PONIEMOWLECYM:

Mies 1:

0. przyjmuje ulozenie plodowe ze zgietymi konczynami, wyrazna przewaga zginaczy nad prostownikami

1. unosi na krotko podbrodek w lezeniu na brzuchu

2. sledzi oczyma poruszajace sie wolno przedmioty

Mies 2:

0. unosi szyje w lezeniu na brzuchu

1. potrafi trzymac uniesiona glowke przez ok. 10 sek

Mies 3:

0. lezac na brzuchu, potrafi utrzymac uniesiona glowke przez ok. 1 min

1. trzyma podana mu do reki grzechotke i proboje nia poruszac

Mies 4:

0. polozone na brzuchu, pewnie i na dlugo unosi glowe i klatke piersiowa, opierajac sie na przedramionach

1. potrafi obracac sie z plecow na boki

2. celowo wyciaga jedna lub obie rece do grzechotki

Mies 5:

0. lezac na brzuchu potrafi opierac sie na dloniach

1. potrafi obracac sie z brzucha na plecy

2. trzymane za rece, unosi sie do postawy siedzacej

3. siega i chwyta przedmioty

Mies 6:

0. siedzi na krzeselku (foteliku dzieciecym) i chwyta przedmioty kolyszace sie w zasiegu jego wzroku

1. potrafi przekrecac sie z plecow na brzuch

2. chwyta male przedmioty cala powierzchnia dloni i przeklada je z reki do reki

Mies 7:

0. siedzi samo, bez podtrzymywania

1. bawi sie nozkami

2. podtrzymywane pod pachami podskakuje, "sprezynuje"

3. potrafi trzymac jednoczesnie dwa przedmioty w dwoch raczkach

4. potrafi obracac trzymany w rekach przedmiot

Mies 8:

0. stoi z pomoca (podtrzymywanie)

Mies 9:

0. pelza oparte na przedramionach lub raczkuje

1. stoi, podtrzymujac sie mebli

2. celowo upuszcza przedmioty

3. wyjmuje mniejsze przedmioty z wiekszych

Mies 10:

0. samo siada z wyprostowanymi nogami i palcami

1. raczkuje

2. czyni postepy w koordynacji obu rak, np. wklada male przedmioty do pojemnika trzymanego w drugiej rece

Mies 11:

0. chodzi bokiem, podtrzymujac sie mebli

1. idzie w przod z pomoca (trzymane za rece)

2. podejmuje proby samodzielnego stania

3. potrafi precyzyjnie i pewnie chwycic drobny przedmiot

4. samodzielnie je herbatniki, zaczyna pic z kubeczka

Mies 12:

0. stawia pierwsze samodzielne kroki

Mies 15:

0. wchodzi po schodach na czworakach

1. chodzi samodzielnie, chociaz czasami sie przewraca

Mies 18:

0. ciagnie za soba przedmioty na sznurku

1. wchodzi po schodach z pomoca doroslego

Mies 25-30:

0. schodzi po schodach bez trzymania sie poreczy i stawiajac nogi na przemian

1. skacze

2. biega

Mies 36:

0. jezdzi na trzykolowym rowerku

1. stoi na palcach

ROZWÓJ PROCESÓW POZNAWCZYCH:

MIES 0-1, odruchy:

0. Dziecko wykorzystuje odruchy - ssania, chwytania. Ssie wszystko, co trafia do jego buzi, nie rozroznia przedmiotow. Reakcje odruchowe sa takie same w stosunku do wszystkich przedmiotow.

1. Pod wplywem akomodacji prymitywne schematy zaczynaja sie powoli zmieniac.

2. Dziecko nie odroznia siebie od innych przedmiotow.

MIES 1-4, dokonywanie pierwszych rozroznien, reakcje kołowe pierwotne:

0. Rozpoczyna sie koordynowanie schamtow percepcyjnych pochodzacych z roznych zmyslow, np. patrzenie w kierunku zrodla dziwkeu (koordynacja wzrok-sluch), ssanie kciuka (koordynacja usta-reka).

1. Dziecko dokonuje pierwszych rozroznien, np. gdy jest glodne, aktywnie poszukuje sutka lub butelki, a wypluwa inne przedmioty wlozone do jego ust.

2. Pojawiaja sie reakcje kołowe (okrezne) pierwotne, czyli proste powtarzajace sie czynnosci, ktore zwiazane sa z cialem niemowlecia. Gry zaczyna przypadkowo ssac kciuk, zauwaza, ze sprawia mu to przyjemnosci, wiec powtarza te czynnosc. Dzieci nie sa jeszcze w stanie polaczyc dzialan swego ciala ze skutkami obserwowanymi poza nim.

3. Dziecko nie reaguje na znikniecie przedmiotu z pola widzenia.

MIES 4-8, odtwarzanie interesujacych zdarzen, reakcje kołowe wtórne:

0. Niemowle zaczyna w wiekszym stopniu skupiac sie na swiecie zewnetrznym, odroznia siebie od innych obiektow, chwyta i manipuluje przedmiotami, odtwarza zdarzenia, ktore wydaly mu sie interesujace, np. pociag za sznurek, by cos poruszyc, stara sie przedluzyc i powtarzac czynnosci.

1. Pojawiaja sie reakcje kołowe wtórne, ktore roznia sie od pierwotnych tym, ze dziecko powtarza dzialania w celu wywolania reakcji na zewnatrz wlasnego ciala - sa to wiec juz czynnosci wykonywane na przedmiotach.

2. Ok. 8 mies dziecko szuka przedmiotow tam, gdzie upadly, przewiduje tez pozycje przemieszczajacych sie przedmiotow.

MIES 8-12, koordynacja schematów:

0. Pojawiaja sie wyrazne zachowania intencjonalne.

1. Dziecko zaczyna odrozniac srodki od celow i koordynowac dwa znane mu schematy tak, by powstala z nich jedna czynnosc.

2. Dziecko zaczyna uzywac srodkow do realizacji celow, ktorych nie da sie natychmiast osiagnac w bezposredni sposob, np. ciagnie serwete, by dosiegnac interesujacego je przedmiotu lezacego na srodku stolu.

3. Dziecko intencjonalnie wybiera srodki dzialania przed jego rozpoczeciem i stosuje je dokladnie do osiagniecia danego celu.

4. Dziecko szuka przedmiotu, ktory zniknal z pola widzenia, przedmioty nabieraja cech obiektywnosci (istnieja niezaleznie od dzialania dziecka) i stalosci (istnieja nadal, mimo ze zniknely z pola widzenia). Jezeli jednak przedmiot byl zwykle ukryty w miejscu A, natomiast teraz ukryjemy go w miejscu B, to dziecko bedzie go najpierw poszukiwalo w miejscu A, poniewaz nie jest jeszcze w stanie poradzic sobie z przemieszczeniami przedmiotow z jednego miejsca ukrycia w inne.

MIES 12-18, eksperymentowanie, reakcje kołowe trzeciego rzedu:

0. Dziecko aktywnie i celowo wykorzystuje metode prob i bledow, proboje nowych sposobow manipulowania przedmiotami.

1. Nie zadowala sie powtarzaniem pierwotnych sposobow zachowan, ale celowo eksperymentuje z ich roznymi wariantami, np. rzuca zabawke z roznych wysokosci, by sprawdzic, czy wyda ona inny dzwiek, czy spadnie w innym miejscu.

2. Stosuje wiele schematow czynnosciowych do jednego przedmiotu, by wykrywac roznego rodzaju cechy i sprawdzic, czym rozni sie on od innych przedmiotow.

3. Reakcje kołowe trzeciego rzedu cechuje intencjonalneroznicowanie powtorzen w celu sprawdzenia, jakie sa skutki roznych czynnosci.

4. Dziecko postawione przed nowym problemem, ktorego nie moze rozwiazac za pomoca dostepnych schematow, metoda prob i bledow wynajduje nowe sposoby, czyli tworzy nowe schematy do rozwiazywania nowych problemow.

5. Dziecko suzka przedmiotu w miejscu, w ktorym powinien sie on znalezc na skutek ostatniego widzianego przez nie przemieszczenia ukrywanego przedmiotu, a nie tam, gdzie zwykle byl ukrywany. Na tym etapie dziecko dobrze radzi sobie z przemieszczeniami, ktore widzi, natomiast jeszcze nie radzi sobie w sytuacji, kiedy przemieszczenia sa niewidoczne.

MIES 18-24, poczatki reprezentacji umyslowej:

0. Dziecko zaczyna poslugiwac sie wyobrazeniem przedmiotu.

1. Nastepuje rozwoj uzycia symboli w celu reprezentowania przedmiotow i wydarzen. Dziecko zaczyna rozumiec, ze wyobrazenie jest czyms odrebnym od przedmiotu.

2. W tej fazie dziecko po raz pierwszy wpada na pomysl sposobu dzialania, wyprobowujac sekwencje czynnosci na poziomie reprezentacji umyslowej, nie zas przez czynne eksperymentowanie.

3. Dziecko moze dojsc do rozwiazania prostych problemow bez pomocy eksperymentow sensomotorycznych i towarzyszacych im doswiadczen.

4. Reprezentacja (wyobrazenie sobie) mozliwych miejsc ukrycia przedmiotow pozwala dziecku znalezc przedmioty takze wtedy, gdy nie widzialo, gdzie zostaly ukryte.