emfitezuza- wypuszczanie grunrów państwowych w dzieżawe, czynsz opłacany za to
- dzierżawa, prawo do wieczyste i zbywalb=ne do korzystanie z cudzego gruntu z obowiazkiem pacenia odpowiedniego czynczu (canon)
- najszersze pr rzeczowe ograniczone, od wzgledem uprawnień enfiteuta
- powstaje w wyniku nieformalnej mowy po miedy stronami (prywatne- państwowe, prywatno- prywatne)
480r cesarz Zenon, uwazać to za kontrakt emfiteutyczny, ale jednak wieksze skutki w pr rzeczowym- bo korzystanie z cudzej własności, ale kontrakt- zobowiazanie, problem
-traktowany prawie jak własciwie, nie mógł go tylko sprzedac
- dzierzawa zbywalna i dziedziczna
- miał prawo do pobieranie pozytków all z tego gruntu
- pobiera jak własciciel na drodze separatio
uprawnienia i obowiazki:
- obow. uprawy gruntu, miał go meliorować- polepszać
-musiał płacic coroczny czynsz- niewygórowany (jesli nie opłaca przez 3 kolejne lata to ta umowa mogła być zerwana- rozwiazana- emfiteuta mógł prosić o odroczenie- defalka
- jesli chciał zbyć uprawnienie to musiał poinformowac własciciela, pr pierwokupu, własciciel ma pr do 2 procent ceny sprzedazy jesli sam nie kupi
- dzierżyciel , nie własciciel, nie mógł rzyczy zatrzymac dla siebie
-korzysta ze specjalnej ochrony
- wygasa: gdy nie dokonał przeniesienia swojego uprawnienia, gdy nie płaci przez 3 kolejne lata, gdy grunt ulegl zniszczeniu
- mógł swobodnie zmieniac uprawy
- mógł zbyc uprawnienie
-przekazac w spadku
- mógl korzystac ze wszystkich pozytków które rzecz przynosiła
nigdy nie wygasała, jesli przekazywana na drodze dziedziczenia, nie potrzeba nowej umowy ze spadkobiercą; jesli zmiana własciela to 'własciciel' musi byc ponformowany
PRAWO POWIERZCHNI
- prawo dziedziczne i zbywalne do korzystania z budynku znajdującego sie na czyims gruncie
- powstaje z potrzeb budowlanych, kiedys Rzym miał głód deweloperski, restrykcje budowlane)
- własciciel gruntu zezwalał na zbudowanie domów na swoim terenie,
- budynek postawiony na gruncie nalezal do własciciela gruntu, ale zrzekał sie wiekszości praw do tej nieruchomości, przyjmuje tylko czynsz za to, nie musi sie juz tym przejmować- superficie solo .
- superficjariusz płaci roczny czynsz- solarium
- interdictum ad super ficiebus- chroniony był nim
- od V w. acciones actio... ochrona supersariusza
- habitatio..- słuzebnośc osobista, ze śmiercią habitariusza znika uprawnienie, alimentacyjnie
ZASTAW
- wystepuje w stosunkach obligatoryjnych
- pewne prawo które ma ustanowione wierzyciel ma prawo zaspokoic swoje potrzeby z rzeczy bedaca przedmiotem zastawu, jesli dłuznik nie wykona zobowiazania, ma prawo sie zaspokoic
- ma charakter akcesoryjny- dodatkowy, dołaczony do konkretnej wierzytelnosci, nie moze byc samoistny, samodzielnie, jesli upada wierzytelność- zastaw tez upada
trzy postacie:
fiducja- powiernicze przeniesienie prawa własnosci; kontrakt matka- powstaja kontrakty realne
cum amico kontracta- miedzy przyjaciółmi
cum creditore contracta- stosunki handlowe
- zastaw kiedy dłuznik celem zabezpieczenia swojej wierzytelnosci przenosił na wlascieiela prawo wlasnosci, przekazawal pelnie uprawnien wladczych kotrahentowi
- mogl wniesc samopomoc, skarge windykacyjna
pignus- kontrakt rzeczowy, creditio-wierzyciel postawa silniejsza
- favor fevitoris - biersze pod opieke dłuznika
- zabezpieczenie wierzytelnosci, dluznik zatrzymywal pod wzgledem wlasnosciowym rzecz, ale przekazywal posiadanie- dzierzenie rzeczy (otrzymuje tylko corpus- zastawnik)
- jesli dluznik wykonal wierzytelnosc to mogl zadac zwrotu rzeczy, jesli nie to mogl skorzystac z interdyktu- chroni go-, albo actio
- jesli dluznik nie spelnia zabowiazania, zastawnik moze sie zaspokoic
II/I w pne
HIPOTEKA
- zastawca- dluznik- ustanawia ba gruncie umowne prawo wierzyciela do jego prawa zaspokojenia sie z tego gruntu jesli dluznik nie spelni zobowiazania
- wlascicielem rzeczy zastawnej jest dluznik, mogl zaspokoic wielosc hipotek, hipoteka nie byla jawna, nie mozna sprawdzic dla ilu osob taka hipoteka jest ustanowiona
- prawo daje mozliwosc realizacji swo
prom tempore portior iure- pierwszy w czasie lepszy w prawie- pierwszy zawsze miał pierwsze prawo do zaspokojenia sie z gruntu, inni z resztek, nie bowiązuje gdy zaistnieje hipoteka uprzywilejowana
hipoteka uprzywilejowana- prawo chroni swoje interesy, na rzecz skarbu panstwa i niektorych osob pywatnych (np. bona materna, posag, mąż)
- mogla miec charakter genaralny(caly majatek), szczegolowa, singularna (na czesci majatku)
- istnieja nieformalne umowy pomiedzy wierzycielem a dluznikiem
lex comisoria
pactum devendetio- umowa nieformalna w sprawie sprzedazy gruntu
pactum antichresis- wierzyciel mogl rzeczy wyjatkowo uzywac i pobierac pozytki, i mogly byc one pobierane na rzecz odsetek lub dlugu glownego
- tylko kamienie hipoteczne (znaki graniczne, wyłaczone z obiegu, sacri legium- naruszenie kamieni, przestepstwo prawa publicznego), oznaczyc hipoteke ale nie wiadomo ile ich jest
24 maja
Dokonanie zobowiązania i odpowiedzialność zmienna
Umocnienie zobowiązań- zastosowanie środków które maja upewnić wierzyciela ze świadczenie zostanie spełnione
- osobowe środki- przejęcie odpowiedzialności (konsekwencje gdy dłużnik nie zachowa się jak trzeba) za dłużnika przez mandat kredytowy, poręczenie
- rzeczowe środki- służące do umocnienia zobowiązania, danie wierzycielowi prawnej możliwości zaspokojenia swojej wierzytelności przez sprzedaż rzeczy należącej do dłużnika
--Przewłaszczenie na fiducia cuncreditore contracta- przeniesienie własności na wierzyciela, po --wykonaniu zobowiązania oddać p
--Pignus- zastwa reczny
Hipoteka
Rodzaje zobowiązań- mogą być jedno i dwu stronne
- jedna strona jest tylko wierzycielem, a druga tylko dłużnikiem (brak wzajemności świadczeń)- zobowiązania z deliktu, zobowiązanie z kontraktu pożyczki
Węzeł obligacyjny- pożyczkodawca rząda zwrotu pożyczki od pożytkobiorcy
- dwustronne- każda ze stron ma wierzytelność, ale ciąży na niej również dług
Emptio venditio- sprzedawca daje towar, kupujący kasę, kupujący ma prawo domagać się rzeczy, venditor domaga się kasy
Bonae fidei (uelastycznia, bierze pod uwagę, nowsze zobowiązania)
Stricte iuris (ścisłego prawa) są oceniane według danego prawa, bardzo sformalizowane, domagać się spełnienia zobowiązania nie uwzględniając dobrej woli
Naturalne- jest dług nie ma odpowiedzialności; dłużnik ma dług ale nie ponosi odpowiedzialności; spełni fajnie, nie spełni- nic mu nie zrobią
WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA
Następuje przez spełnienie odpowiedniego świadczenia
- dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie, nie musi tego robić osobiście (chyba że jest to zawarte w umowie, bądź jedyny ma odpowiednie kwalifikacje)
- świadczy wierzycielowi
- jeśli się umówiły to tak jest, jeśli nie to wynika z treści zobowiązania
Termin- zgodnie z umową lub treścią zobowiązania
- wierzyciel nie ma prawa domagać się spełnienia świadczenia wcześniej
- dłużnik może spełnić wcześniej
Nieoznaczony czas:
- dłużnik ma obow., świadczyć bezzwłocznie (bez nieuzasadnionej zwłoki- należy dać mu czas na przygotowanie świadczenia, nie od razu,
- dł. Powinien świadczyć tam gdzie było to umówione
- nie umówione, świadczyć w miejscu gdzie ta rzecz się znajduje (oznaczona indywidualnie); tam gdzie może zostać pozwany- miejsce swojego zamieszkania (oznaczona gatunkowo)
Zwłoka- opóźnienie spełnienia świadczenia gdy termin przeleci bezskutecznie, opóźnienie może przybrać postać zwłoki (zawinione niespełnienie w terminie świadczenie przez dłużnika)
- dłużnik popada w zwlokę jeśli opóźnienie jest przez niego zawinione
- niezależne od dłużnika zwykłe opóźnienie
- mora debitori
Skutki: zwiększa się miara jego odpowiedzialności, obowiązek zapłaty odsetek, mogą zostać zrealizowane wszelkie sposoby wykonania zastępczego świadczenia
- wierzyciel w zwłokę- gdy w umówionym terminie nie przyjmuje prawidłowo oferowanego mu świadczenia bez powodu, nie ma mowy o zawinieniu; sytuacja dłużnika ulga poprawie, zmniejsza się ilość jego odpowiedzialności
Uchybienie terminu- nie zachowanie się w określony sposób w określonym terminie
12! -
Odpowiedzialność na szkode zawiniona- (dziś cywilna)- musi powstać szkoda; zmierza do naprawienia szkody
- Szkoda- uszczerbek w majątku (wysokość określa się w określony sposób; obejmuje rzeczywiste umniejszenie majątku ( damnum emerges)- przed i po; lucrum censsams- utracone pożytki (np. utracony zarobek); podstawa odpowiedzialności
-- na mieniu
-- na osobie
Kontraktowa- szkoda jest skutkiem nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
Deliktowa- zobowiązanie powstaje w momencie wyrządzenia szkody (uszkodzenie cudzej rzeczy)
Podstawy odpowiedzialności:
Zasada winy- gdy dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkodę zawinioną
Zasada ryzyka- gdy dłużnik odpowiada bez względu na winę, oparta jest na przypadku
- Wina- (stosunek dłużnika do ciążącego na nim obowiązku- subiektywna)
Dolus- wada świadczenia woli, świadome i celowe działanie na szkodę wierzyciela; powstanie zobowiązanie z deliktu (bezprawne wyrządzenie szkody)
Culpa- stosunek jest porównywany do normalnego człowieka; gdy dłużnik nie dochował staranności jak oczekuje się od normalnego człowieka to mamy culpa lata 15! Zrównanie culpa lata z dolus z czasem
- wzorzec zapobiegliwego ojca rodziny (dba o majątkowe potrzeby rodziny)- jeśli dłużnik nie dochowuje takiej staranności jak on to przypisujemy culpa lewis in abstracto
- wzorzec sam dłużnik (zawsze zachowanie dłużnika porównuje się do wzorca rozstrzygając kwestie winy; dbałość dłużnika o własne sprawy, porównuje się staranność względem obow. wobec wierzyciela porównuje z jego dbałością o sprawy- nie dba o wierzyciela culpa lata in conkreta (staranność dbania o dług równa staranności jaką dba o własne sprawy)
Culpa lewis in conkreta- realizując swój obowiązek nie dba tak jak o inne swoje sprawy, wtedy można przypisać
15!- dość szybko culpa lewis zrównana z dolus, culpa lata
Za culpa lewis odpowieda tzw zasada korzyści- jeśli dłużnik miał za to korzyść, to odpowiedal, jak wierzyciel tylko korzyści to dłużnika odpowiedzialność kończy się za lata
- culpa lata (cięższa)
- culta lewis (zlżejsza)
Dochowanie staranności
Pozwany zasądzony, oskarżony skazany
Poszkodowany- doznał szkody
Związek przyczynowy- szkoda zawiniona gdy pozostaje w związku przyczynowo- skutkowym z zachowaniem dłużnika (na tej podstawie ustala się obecność winy)
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka-
- aktem własnej woli może to przyjąć i zobowiązać do custodii (szczególnej opieki nad rzeczą)- odpowiada tez za przypadkowe uszkodzenie rzeczy, odpowiedzialność rozciąga na przypadek
- przypadek- stan pomiędzy celowym działaniem a siłą wyższą
- nie obejmuje vis major (siły wyższej)- zjawisko zewn. względem dłużnika występujące w takim natężeniu że człowiek nie może im stawić czoła np. wojna, burza
Skutki niewykonania zobowiązanie
Skutki nienależytego wykonania zobowiązania-
Naprawienie szkody
Przywrócenie stanu poprzedniego
Zapłata za szkodę (adekwatna do zniszczenia)