Kompleksowy plan rehabilitacji 54 letniej pani Anny, chorej na cukrzyce, przygotowywanej do amputacji prawej nogi poniżej kolana ze względu na niedrożność naczyń krwionośnych.
I. Rehabilitacja szpitalna
A. Przed amputacją
Bardzo ważne jest, aby pacjent przed amputacją uzyskał wszelkie informacje dotyczące ryzyka operacji i jej konsekwencji. Nieświadomość i niewiedza potęguje lęk, pogłębia rozpacz i opóźnia proces fizycznej i psychicznej rehabilitacji. Aby na powrót być sprawną osobą, pacjent powinien jak najszybciej uwierzyć w siebie, zrozumieć i zaakceptować sytuację, w której się znalazł, musi aktywnie uczestniczyć w procesie rehabilitacji fizycznej i psychicznej oraz nauczyć się żyć z protezą. Proces akceptacji ubytku kończyny w sensie psychicznym i fizycznym jest indywidualny i zależy od wielu czynników, między innymi, od motywacji chęci powrotu do normalnej aktywności.. Dlatego przed operacją należy chorego skontaktować z:
Biblioterapeutą instytucjonalnym w celu udostępnienia wszelkich zrozumiałych dla pacjenta, informacji pisanych wyjaśniających zabieg amputacji, jego ryzyko, późniejszą rehabilitację i sprawy związane z życiem “ na protezie “.
Fizjoterapeutą, by mogła jak najwcześniej wcześniej rozpocząć wykonywanie prostych ćwiczeń, które ułatwią proces rehabilitacji po operacji. Ich celem jest poprawienie wydolności oddechowej, zwiększenie zakresu ruchomości tułowia, wzmocnienie siły obręczy barkowej i rąk, a także zdrowej kończyny.
Technikiem ortopedą, aby uzyskać informacje o wszelkich techniczno- ekonomicznych aspektach protezy i niedogodnościach podczas jej używania.
Osobą po przejściu podobnej operacji, która już wróciła do normalnego życia i może pokazać jak praktycznie żyje się z protezą.
Chirurgiem prowadzącym, który przedstawi, na czym polega operacja i jaki będzie miała przebieg, jakie mogą nastąpić komplikacje i jakie jest ich ryzyko.
Psychologiem, który przygotuje ją do łatwiejszego przejścia stresu po amputacyjnego.
Kalectwo prowadzi do zmiany, jakości życia chorego. Pacjenci tracą nie tylko uprzednią sprawność fizyczną, lecz bardzo często również osiągniętą pozycję życiową i społeczną. Zostają zmuszeni do zmiany swoich dotychczasowych zachowań, rezygnacji lub ograniczenia pełnionych ról społecznych, dlatego szczególnie ważna jest pomoc rodziny w wsparciu psychicznym i fizycznym p. Ani, częstych rozmów o amputacji, protezie, przyszłości, mobilizowanie do rehabilitacji, wskazywanie jej mocnych stron.
B. rehabilitacja po amputacji
Do zaprotegowania
W czasie, gdy pacjent jest operowany pielęgniarka przygotowuje łóżko chorego i zestaw do drenażu rany pooperacyjnej. Po przyjęciu pacjentki na oddział pielęgniarka podłącza zestaw do drenażu rany, operowaną kończynę układa wyżej, w celu lepszego odpływu krwi, zmniejszenia obrzęku i ułatwieniu drenażu. Prowadzi stałą kontrolę parametrów życiowych poprzez:
- kontrolę świadomości chorego, monitorowanie podstawowych funkcji życiowych ( ciśnienie tętnicze, tętno - wskazują na pooperacyjne funkcjonowanie układu krążenia. Kontrola tych parametrów informuje pośrednio o rozwijającym się krwawieniu i wstrząsie hipowolemicznym, oddechu, ilość wydalanego moczu), ocena barwy skóry i błon śluzowych, temperatury ciała pacjenta.
- obserwacja chorego w kierunku wystąpienia powikłań związanych z zabiegiem, kontrola rany pooperacyjnej, czystości opatrunku, ilości i jakości treści w drenie Redona.
- podawanie pacjentowi zleconych leków i płynów infuzyjnych, leków przeciw bólowych, jeśli zaistnieje taka potrzeba antybiotyków, leków zwiększających ukrwienie kikuta.
-postępowanie mające na celu wyrównanie poziomu glikemii.
- dbanie o ogólny komfort chorego, ułożenie w pozycji przeciw przykurczeniowej, częsta zmiana pozycji w łóżku.
- dokumentowanie wszystkich pomiarów wykonanych u chorego. Dokumentowanie podanych pacjentowi leków i płynów infuzyjnych.
- w razie konieczności szybkie informowanie zespołu medycznego ( chirurg, anestezjolog, pozostali członkowie zespołu pielęgniarskiego) o zmieniającym się stanie chorego. Rehabilitant, jeśli stan pacjenta na to pozwala już w pierwszej dobie powinien rozpocząć rehabilitację, która powinna polegać na delikatnych, dostosowanych do możliwości pacjentki, masażach i ruchach w stawach, starać się zmobilizować chorą do czynnego uczestnictwa w procesie rehabilitacyjnym poprzez zachęcanie do ruchów operowaną kończyną, ćwiczeń izometrycznych- niewykonywanie takich ćwiczeń może spowodować przykurcze. W 3-4 dobie po zabiegu rozpoczynamy kinezyterapię, w jej skład wchodzą:
Kinezyterapia miejscowa:
Profilaktyka przeciw przykurczowa (według Malinowska „ Podstawy rehabilitacji ruchowej )
Pozycja leżenie tyłem z kończyną amputowaną wyprostowaną w stawie kolanowym. W 3 dni po zabiegu obciążenie przedniej powierzchni stawu kolanowego ( rzepka)
Pozycja leżenie tyłem z kończyną amputowaną uniesioną w górę w skos ( w pozycji strzałkowej ) oparta kikutem na miękkim podłożu. stabilizacja stawu kolanowego w wyproście podwieszką taśmową do łóżka
Pozycja leżenie tyłem z kończyną amputowaną wysuniętą poza podłoże do połowy uda, szczyt kikuta dolną powierzchnią oparty na podwieszce zamocowanej na bałkanie. Obciążenie przedniej powierzchni stawu kolanowego workiem z piaskiem( 5-6 dni po operacji ze względu na ból.
b. bandażowanie kikuta:
Pielęgniarka w pierwszych dniach po operacji rozpoczyna bandażowanie kikuta Nakładanie opaski zaczyna się od kilku zwojów wokół końcowej części kikuta, pierwsze zwoje powinny objąć około 1/3 kikuta i należy założyć je ciaśniej tak, aby nie spowodować zastoju krążenia w kończynie, następnie luźniej owija się pozostałe 2/3 kikuta. Ważne jest, aby cały kikut był owinięty, siła bandaża powinna wzrastać z upływem czasu, jest to konieczne w celu dobrego uformowania kikuta, co ułatwi dopasowanie protezy. Z czasem pacjent powinien nauczyć się samodzielnie wykonywać bandażowanie. Zaleca się, aby kikut był bandażowany kilka razy dziennie- nie tylko na zakończenie opatrunku, ale również po zakończeniu ćwiczeń oraz ( w późniejszym okresie) po każdorazowym zdjęciu protezy. Właściwe bandażowanie kikuta zapobiega obrzękowi ogranicza dolegliwości bólowe związane z amputacją, przyspiesza gojenia się rany oraz przygotowuje kikut do protezowania. W późniejszym czasie, kiedy kikut jest uformowany bandażowanie można zastąpić elastyczną pończochą.
c. Hartowanie kikuta.
Zabieg hartowania kikuta ma na ceku zwiększenie odporności skóry na otarcia i odleżyny i poprawę krążenia krwi.
Delikatne oklepywanie przy nasadzie-rozpoczynamy w 7 dniu uważając na stan blizny
Po zagojeniu rany operacyjnej intensywnie masujemy kikut ( rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie
Hartowanie hydrotermiczne poprzez naprzemienne zanurzanie kikuta w zimnej i ciepłej wodzie, stopniowo zwiększając amplitudę temperatury wody ( 30 sek. Po 25 razy0
Poprzez obciążanie osiowe najpierw o miękkie podłoże i na krótko, a pod koniec na twardym i na dłużej.
Rozciąganie blizny ( hydromasaże, okłady parafinowe )
Formowanie masy mięśniowej
zabiegi fizykalne takie jak magnetoterapia, elektroterapia, laseroterapia.
2. Kinezyterapia ogólna
W 4-6 dni po amputacji wprowadza się ćwiczenia czynne wolne, 6 dni po zabiegu wprowadzamy ćwiczenia w formie bloczkowo - ciężarkowej, a po dwóch tygodniach ćwiczenie z oporem, stosowanie hantli. Wzmacniamy partie mięśni, które biorą udział w chodzie z użyciem kul łokciowych, czas ćwiczeń 30 minut, liczba powtórzeń. 30-50 razy w obciążeniu 2-5 kilo, stosowanie treningu obwodowego, jako formy wytrzymałościowej, po wygojeniu rany wprowadzamy ćwiczenia w wodzie Główną uwagę zwraca się na prostowniki stawu kolanowego. Ćwiczenia prowadzi się według metodyki ćwiczeń izotonicznych treningu Lorme`a Watkinsa oraz izometrycznych krótkich.
Po za protezowaniu
1. Lokomocja
Jak najszybsza pionizacja, powinna odbywać się parzy udziale kilku osób w celu zmniejszenia strachy przed pierwszym wstaniem, ( nie wolno robić nic na siłę i wbrew woli pacjentki) powinna być poprzedzona siadaniem na brzegu łóżka ze spuszczoną nogą.
Markowanie ruchu chodzenia kikutem
II. Rehabilitacja poszpitalna
1. Nauka chodzenia
Zaczynamy od nauczenia pacjentki posługiwania się protezą, jak ma dbać o nią i o kikut ( przed chodzeniem kikut musi być umyty , wysuszony ) lej protezy zakładamy zawsze na kikut z ugiętym kolanem .
Kolejny etap to pionizacja w barierkach,
Nauka przenoszenia ciężaru ciała na protezę stosujemy ćwiczenia równoważne, balansowanie ciałem, sterowanie protezą w chodzie.
Nauka chodzenia w barierkach, na początku chód czterotaktowy naprzemienny potem dwutaktowy. Zwracamy uwagę na równy krok, równy czas obciążenia, korygujemy postawę ciała.
Chodzenie przy pomocy balkonika chodem naprzemiennym
Nauka chodzenia o kulach chodem czterotaktowym dążąc do chodu fizjologicznego
Nauka chodzenia po schodach, wchodzenie kończyną zdrową a schodzenie kończyną
chorą
Chodzenie po zmiennym podłożu , w terenie, po torze przeszkód
Nauka wstawania
Jeśli stan pacjentki na to pozwoli nauka padania
2. Rehabilitacja społeczna
Przekazanie informacji na temat dofinansowania do zakupu protezy i środków pomocniczych
Adresów instytucji pomocowych, fundacji , miejsc gdzie można uzyskać pomoc psychologiczną, prawną itp. skontaktować się z osobami po amputacjach.
Nawiązanie kontakt z pracownikiem socjalnym, który wskaże drogę rehabilitacji zawodowej,
Nawiązanie kontaktu z asystentem osób niepełnosprawnych, który otoczy wszechstronną pomocą panią Anie i jej bliskich.