System�nkowy w Polsce i standardy europejskie(4)

System bankowy i standardy europejskie

Bank, instytucja kredytowa - definicje

wg ustawodawsta polskiego - bank jest to utworzona zgodnie z przepisami ustawy osoba prawna, która działa na podstawie zezwolenia uprawniajacego ją do świadczenia czynności bankowych, które obciążają ryzykiem powierzone bankowi środki i to pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
w dyrektywach Unii przyjęto jednolity termin - instytucja kredytowa dla wszystkich podmiotów prowadzących działalnośc bankową. Zgodnie z dyrektywą 2006/48/we instytucja kredytowa oznacza: przedsiębiorstwo, którego działalnośc polega na przyjmowaniu depozytów i innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności praz na przyznawaniu kredytów na własny rachunek oraz instytucję pieniądza elektronicznego w rozumieniu dyrekrtywy 2000/46/WE
system instytucji kredytowych obejmuje zarówno instytucje bankowe, jak i parabankowe, które podlegają wspólnemu nadzorowi dla instytucji kredytowych
w ustawodawstwie unijmym nie występuje więc bank, lecz instytucja kredytowa, natomiast powszechnie używa się określenia "bank". Przykładem mogą byc tu niemieckie i francuske rozwiązania prawne, któreposługują się wspólnotowym terminem "instytucje kredytowe", natomiast polskie prawo bankowe terminem "bank"
prawo wewnętrzne poszczególnych państw członkowskich UE określa rodzaje instytucji działających na rynku usług bankowych i definiuje zakres ich czynności. Działają w różnych formach organizacyjnych ale na podobnych zasadach i poddane są nadzorowi
konglomerat finansowy to grupa finansowa o znacznym udziale (ponad 40% sumy bilansowej konglomeratu) w dwóch sektorach: ubezpieczeniowym i bankowym lub inwestycyjnym. Udział podmiotów finansowych w sumie bilansowej konglomeratu jako całości powinien przekraczac 40%, a udział najmniejszego podmiotu finansowego w sumie bilansowej i wymogach kapitałowych jest nie niższy niż 10%.

Funkcje banku:

monetarna
alokacji zasobów finansowych
transmisji polityki pieniężnej

Rola banku w gospodarce:

pośrednik finansowy - uniwersalny
przedsiębiorstwo bankowe
instytucja zaufania publicznego

Zadania banków:

zapewniają dostęp do systemu płatniczego
gwarantują płynnośc finansową (depozyty na żądanie, otwarte linie kredytowe)
przejmują na siebie ryzyko, które mogą później na rynku odsprzedac
oferują informacje dotyczące stopnia ryzyka
jako jedyni pośrednicy finansowi mają dostęp do pożyczkodawcy ostatniej instancji, czli banku centralnego

Konkurenci banków:

Fundusze inwestycyjne
Zakłady ubezpiczeń i fundusze emerytalne
Domy maklerskie
Firmy pośrednictwa finansowego
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK)
Developerzy na rynku nieruchomości

Trendy i zjawiska gospodarcze , które ukształtowały banki:

dezintermediacja
deregulacja i liberalizacja
globalizacja
konsolidacja i ekspansja geograficzna
prywatyzacja
rozwój techniki

System bankowy - definicje

ogół instytucji bankowych oraz norm prawnych ustalających organizację, zakres i zasady działania banków
całokształt instytucji bankowych i finansowych, a także normy określające wzajemne poiązania i stosunki z rynkami finansowymi i szeroko pojętym otoczeniem.

System bankowy obejmuje:

normy/przepisy prawne dotyczące banków
strukturę aparatu bankowego
czynności i operacje bankowe
nadzór nad bankami
rolę banku centralnego

Ramy prawne funkcjonowania systemu bankowego w Polsce:

Konstytucja RP
Ustawa Prawo bankowe
Ustawa o Narodowym Banku Polskim
Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych
Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym
Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych
Ustawa o Komitecie Stabilności Finansowej

Funkcje systemu bankowego

kreacja pieniądza centralnego - bank centralny
kreacja pieniądza bankowego, bezgotówkowego - banki operacyjne
depozytowo - kredytowa, ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i ich transformacji w kredyty
alokacyjna - umożliwiająca przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych
rozliczeniowa - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych
stymulacyjna - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości
informacyjna - cena pieniądza w krótkim i prognozowanym okresie
nadzorująca bezpieczeństwo systemu - zasady zarządzania ryzykiem bankowym

Struktura systemu bankowego w Polsce

I szczebel: Narodowy Bank Polski, Komisja Nadzoru Finansowego

II szczebel: banki operacyjne

Ścisłe centrum systemu bankowego tworzą: NBP, KNF i banki

Infrastrukturę systemu bankowego tworzą: BFG, KIR, BIK, przedsiębiorstwa kredytowe, kartowe, zarządzania aktywami, bankowe biura i domy maklerskie, ZBP.

I szczebel - Narodowy Bank Polski

Narodowy Bank Polski (NBP) jest to polski bank centralny mający siedzibę w Warszawie, o statusie banku państwowego.

Cele NBP:

utrzymanie stabilnego poziomu cen
wspieranie polityki gospodarczej rządu ( o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP)

Funkcje NBP:

emisyjna
bank banków
centralny bank państwa
centralna instytucja dewizowa

Funkcja emisyjna:

banknot jako centralny pieniądz gotówkowy
pieniądz żyrowy jako centralny pieniądz rezerwowy

Bank banków:

regulacja cyrkulacji emitowanego pieniądza (gotówkowego i żyrowego)
regulacja wielkości tworzonego przez banki operacyjne pieniądza bankowego
regulacja płynności systemu bankowego
kształtowanie potencjału kredytowego banków operacyjnych
NBP jest instancją ostatniego pożyczkodawcy

Centralny bank państwa

gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa
udziela rządowi kredytu na przejściowe pokrycie niedoboru środków
zarządza długiem publicznym
kupuje i sprzedaje papiery skarbowe
gromadzi rezerwy złota

Centralna instytucja dewizowa:

gospodaruje rezerwami dewizowymi
utrzymuje określoną strukturę walutową
zapewnia priorytet bezpieczeństwu i płynności płatniczej państwa
inwestuje w papiery wartościowe emitowane przez instytucje zagraniczne

Zadania NBP:

bankowa obsługa budżetu państwa
regulowanie płynności banków i ich refinansowanie
kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego
organizowanie rozliczeń pieniężnych
opracowuje sprawozdawczośc bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa

Organy NBP: Prezes, Zarząd, Rada Polityki Pieniężnej

Prezes NBP :

odpowiada za organizację i funkcjonowanie NBP
przewodniczy Zarządowi i RPP
reprezentuje interesy Polski w miedzynarodowych instytucjach finansowych

Zarząd NBP:

realizuje uchwały RPP
współrealizuje ( z MF) politykę kursową
ocenia funkcjonowanie systemu bankowego
ocenia obieg pieniężny i rozliczenia oraz obrót dewizowy
sporządza bilans NBP oraz bilans obrotów płatniczych państwa
określa zasady gospodarowania funduszami NBP

Niezależnośc NBP:

funkcjonalna - uprawnienia banku centralnego do samodzielnego kształtowania polityki pieniężnej i jej realizacji
instytucjonalna - usytuowanie banku centralnego w systemie organów państwa oraz sposób powoływania i odwoływania władz banku (kadencyjnośc, nieusuwalnośc w czasie kadencji
finansowa - trwałe określanie zasad tworzenia i podziału funduszy banku centralnego, co uniemożliwia wywieranie nacisku finansowego przez rząd lub parlament na decyzje banku

Rada Polityki Pieniężnej:

określa założenia i przedkłada sprawozdanie polityki pieniężnej w sejmie
ustala wysokośc stóp procentowych NBP
ustala zasady i wysokośc stopy rezerwy obowiązkowej
ustala zasady operacji otwartego rynku
określa górne granice zaciąganych przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach
zatwierdza plan finansowy NBP oraz jego sprawozdanie
ocenia działalnośc zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnejprzychodów i posiadanych kapitałów

Polityka pieniężna NBP

Cel podstawowy:

stabilizacja cen, co jest niezbędne do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego
strategia bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI), bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej, a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych

Cele inne:

zapewnienie bankom komercyjnym wystarczającej płynno,sci
tłumienie wahań koniunkturalnychilości środków pieniężnych
zwiększanie ilości pieniądza w ramach wyznaczonych oczekiwaną stopą wzrostu gospodarczego
dostarczenie państwu wystarczającej do pokrycia deficytu budżetowego zaplanowanej ilości środków pieniężnych

Instrumenty polityki pieniężnej:

krótkoterminowe stopy procentowe NBP
operacje otwartego rynku
rezerwa obowiązkowa
operacje kredytowo-depozytowe
kredyt techniczny

Stopy procentowe:

referencyjna (minimalna rentownośc 14 dniowych bonów pieniężnych) stosowana w operacjach otwartego rynku, jednocześnie wpływa na poziom stóp rynkowych o porównywalnym terminie zapadalności
lombardowa - wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym
depozytowa - określa dolną granicę wahań stóp jednodniowych
redyskontowa - redyskonto weksli

Operacje otwartego rynku - podstawowy instrument umożliwiający utrzymanie stóp rynku pieniężnego na poziomie pożądanym z punktu widzenia celu inflacyjnego

podstawowe
dostrajające
strukturalne
bezwarunkowe
warunkowe

Rezerwa obowiązkowa - wyrażona w złotych częśc środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych, a podlegających zwrotowi

łagodzi wpływ bieżących zmian płynności systemu bankowego na stopy procentowe rynku międzybankowego
utrzymywana jest na rachunkach w NBP
oprocentowanie - 0,9% stopy redyskontowej weksli

Operacje kredytowo-depozytowe - służą łagodzeniu wpływu zmian płynności w sektorze na poziom stóp rynkowych,tworzących pasmo wahań dla stóp jednodniowych:

kredyt lombardowy (overnight), na bazie O/N w banku centralnym
lokata na koniec dnia

Kredyt techniczny - nieoprocentowany, zabezpieczony papierami wartościowymi, spłacany tego samego dnia.

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)

Cel:

zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku
stabilnośc , przejrzystośc, bezpieczeństwo oraz zaufanie do rynku
ochrona interesów uczestników rynku finansowego

Zadania KNF - w zakresie nadzoru nad bankami

wydawanie aktów prawnych regulujących działania banków
nadzorowanie bieżącej sytuacji banków
nakładanie sankcji
ratowanie banków

Modele organizacji nadzoru bankowego:

zintegrowany (np. w Polsce - KNF)
bank centralny

Funkcje nadzoru nad bankami:

licencyjna
regulacyjna - normy ostrożnościowe, rekomendacje bankowe
kontrolno-inspekcyjna
sanacyjna, naprawcza

Funkcja licencyjna:

kapitał własny - co najmniej 5 mln euro
projekt statutu
program rozwoju
kadra kierownicza - rekomendacja KNF dla dwóch członków zarządu, w tym prezesa zarządu
odpowiednie pomieszczenia

Funkcja regulacyjna:

regulacje ostrożnościowe ilościowe - określanie limitów najczęściej w odniesieniu do funduszy własnych
regulacje ostrożnościowe jakościowe - określanie sposobu postępowania banków

Za wiodące regulacje należy uznac te odnoszące się do:

poziomu wypłacalności (współczynnik wypłacalności), które w ostatnich latach uległy istotnym zmianom w związku z przejęciem przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego w czerwcu 2004 ostatecznej wersji Nowej Umowy Kapitałowej
dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji zaangażowań i inwestycji kapitałowych)
kompensacji ryzyka (rezerwy celowe)

Rekomendacje ostrożnościowe - przykladowe z ostatniego okresu - dotyczące ryzyka kredytowego:

Rekomendacja S ( 1 lipca 2006) - bank zakłada, że ubiegający się o kredyt hipoteczny we franku szwajcarskim musi miec o 20% wyższą zdolnośc kredytową
Rekomendacja T (23 grudnia 2010) - zgodnie z nią osoby o dochodach na poziomie średniej krajowej nie dostaną kredytu, jeśli suma rat wszystkich obciążeń w instytucjach finansowych przekroczy 50% zarobków
Rekomendacja S II (1 lipca 2011) - licząc zdolnośc kredytową klienta, banki są zobowiązane zakładac, że kredyt jest zaciągany maksymalnie na 25 lat

Funkcja kontrolna - aby uratowac zagrożony bank, KNF może:

nakazac bankowi opracowanie programu naprawczego (program ten musi byc następnie zaakceptowany przez Komisję)
ograniczyc zakres działalności banku
powołac zarząd komisaryczny

Funkcja naprawcza:

podjęcie decyzji o przejęciu banku przez inny bank
wystąpienie do sądu o ogłoszenie upadłości banku
podjęcie decyzji o likwidacji banku

II szczebel systemu bankowego: Banki operacyjne

Ze względu na rodzaj prowadzonej działalności:

banki uniwersalne
inwestycyjne
specjalistyczne (np. hipoteczne, samochodowe, komunalne, internetowe)

Ze względu na formę prawną:

państwowe
spółki akcyjne
spółdzielcze

Ze względu na strukturę własności kapitału:

państwowe
polskie prywatne - należące do właścicieli polskich
kapitał zagraniczny - banki należące do właścicieli zagranicznych

Typy banków w polskim sektorze bankowym:

komercyjne (uniwersalne i wyspecjalizowane)
spółdzielcze
SKOK-i (działają według odrebnych unormowan prawnych niż banki)

Dane strukturalne - wg stanu na sierpień 20011

Liczba banków i instytucji kredytowych:

liczba krajowych banków komercyjnych 48
liczba banków spółdzielczych 575
liczba oddziałów instytucji kredytowych 21

Siec bankowa:

liczba oddziałów 7048 (w tym w kraju - 7044)
liczba filii, ekspozytur i innych placówek obsługi klientów 6778 (w tym - 6743 w kraju)
liczba przedstawicielstw 33 (w tym w kraju - 33)
Zatrudnienie 177.969 ( w tym: 71.710 - w centrali, w kraju - 106.123, za granicą - 136 )

Struktura własnościowa:

liczba banków z przewagą kapitału państwowego 4
liczba banków z przewagą kapitału prywatnego 581
liczba banków z przewagą kapitału zagranicznego 59

Udział w rynku:

Udział 5 największych banków w aktywach 45,50%
udział 5 największych banków w depozytach 46,02%
udział 5 największych banków w należnościach sektora niefinansowego 38,89%

Cechy bankowości polskiej:

liczba banków na mln mieszkańców - więcej jest w Czechach, na Węgrzech, w Rosji, we Francji
wartośc aktywów - dwa banki-na poziomie 136-139 mld zł; w sześciu - od 42do 82 mld zł; w kilkunastu dużych - od10 do40 mld zł.
największe banki mają sumę bilansową ponad 300 razy większą ni ż najmniejsze
rozpiętośc w wielkości kapitałów własnych jest zbliżona do powyższych
liczba oddziałów - największy bank ma ponad 1200 placówek, a najmniejszy tylko jedną
liczba pracowników w największym banku wynosi 34 000, a najmniejsze banki zatrudniają mniej niż 50 osób
banki z przewagą kapitałów zagranicznych posiadają 72% aktywów sektora bankowego w Polsce
banki z przewagą kapitałów polskich posiadają 23% aktywów
banki spółdzielcze -5%
polskie banki mają charakter uniwersalnej instytucji kredytowej
zasadniczym źródłem finansowania działalności aktywnej są depozyty pozyskiwane z obu rynków, tj .finansowego i niefinansowego, obligacje bankowe, certyfikaty depozytowe - przy wsparciu kapitałów własnych

Instytucje i przedsiębiorstwa wspierające polski system bankowy

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Cel:

ochrona depozytów, w szczególności indywidualnych klientów banków
działalnośc pomocowa
monitorowanie kondycji banków

Rodzaje systemów ochrony depozytów:

nieformalny program ochrony depozytów, tzw. IDPS
obligatoryjny system ubiezpieczenia depozytów, tzw.DIS

Zakres działania funduszy gwarancyjnych:

paybox - wyłącznie gwarantowanie depozytów
risk minimizer - gwarantowanie i udzielanie pomocy

Cechy systemu ochrony depozytów:

status systemu
zasady i procedury
źródła środków na wypłaty lub/i pomoc
wysokośc ochrony

Krajowa Izba Rozliczeniowa

instytucja odpowiedzialna za pośrednictwo w wymianie zleceń płatniczych pomiędzy bankami
oblicza dwustronne lub wielostronne pozycje netto banków - uczestników
składa w banku centralnym zlecenia dokonania rozrachunku
w ramach systemu KIR działają należące do niego bankowe regionalne izby rozliczeniowe (BRIR) wykonujące podstawowe czynności rozliczeniowe
ostateczne rachunki przeprowadza centrala KIR, która kompensuje wzajemne zobowiązania i należności między poszczególnymi bankami
w wyniku zastosowania kompensaty następuje redukcja wartości dokonywanych transferów, tym samym zmniejszają się potrzeby banków w zakresie środków pieniężnych na rachunku rozliczeniowym niezbędnych do dokonania rozrachunku

Systemy bankowe w krajach Unii Europejskiej

Niemcy:

system bankowy mocno zróżnicowany - obejmuje duże banki uniwersalne, banki regionalne, oszczędnościowe
uniwersalny charakter działalności banków: handlowe, spółdzielcze, kasy oszczędnościowe, centrale żyrowe
instytucje kredytowe wyspecjalizowane: banki hipoteczne, instytucje sprzedaży ratalnej, budowlane kasy oszczędności, spółki inwestycyjne
liczba instytucji świadczących usługi bankowe - 1989 ( w 2008), 2148 (w 2004)
Niemcy są liderem rozwoju spółdzielczości bankowej w UE
banki spółdzielcze mają charakter uniwersalny - działają w dwu - lub trójszczeblowej strukturze organizacyjnej
udział spółdzielczości bankowej w Niemczech stanowi 18,6% całkowitego rynku depozytów i 16% rynku kredytów (wg danych w 2008 r)

Wielka Brytania:

system bankowy określa się jako ograniczony system uniwersalny
podstawę systemu bankowego stanowią banki komercyjne, które zajmują się bankowością detaliczną, korporacyjną i inwestycyjną, posiadające (niektóre z nich) - firmy ubezpieczeniowe
liczba instytucji kredytowych wynosi 391 (2008); 407(2004)
liczba placówek na 1 mln mieszkańców - 205
w systemie bankowym Wielkiej Brytanii występuje wyraźny podział na bankowośc detaliczną i hurtową
bankowośc detaliczną prowadzą duże banki, np. HSBC, zaangażowane są w działalnośc zagraniczną oraz w sektor ubezpieczeniowy
specyficzną rolę pełnią - oszczędnościowe kasy mieszkaniowe ( towarzystwa budowlane) - 18% w rynku kredytów hipotecznych jak i depozytów osób fizycznych
bankowośc hurtowa obejmuje tzw. banki kupieckie (handlowe), zajmujące się pełną obsługą dużych przedsiębiorstw ( depozyty, kredyty, gwarantowanie emisji, doradztwo w zakresie fuzji i przejęc, obrót papierami wartościowymi, zarządzanie aktywami, funduszami, usługi powiernicze) - stały się bankami inwestycyjnymi
szczególną rolę w systemie bankowym zajmują tzw. domy dyskontowe, których zadaniem jest: pełnienie roli między bankiem centralnym (Bankiem Angli) a innymi bankami, w zakresie: pożyczania, przyjmowania depozytów oraz inwestowania w krótkotermonowe papiery dłużne
silne nasycenie parabankami : instytucje mikropożyczkowe - 10% brytyjskiego rynku usług bankowych
domy finansowe i inne niebankowe instytucje kredytujące, oraz leasing i factoring

Francja:

prawo francuskie rozróżnia instytucje mające pełną licencję oraz częściową licencję, które nie mogą przyjmowac depozytów na okres krótszy niż dwa lata i mogą miec niższe kapitały
banki ( o pełnej licencji): banki w formie spółek handlowych, banki spółdzielcze i zajemnych usług, banki komunalne i kasy oszczędnościowe
spółki finansowe - kredytowanie długoterminowe (kredyty hipoteczne oraz leasing)
specjalne instytucje finansowe - realizują zadania zlecone przez państwo z wykorzystaniem środków budżetowych
liczba samodzielnych instytucji kredytowych - 728(w 2008), 897(2004)
liczba placówek na 1mln mieszkańców - 618 (w 2008), 422 (w 2004)
dominującą pozycję we Francji zajmują banki zorganizowane w formie spółek akcyjnych, działających jako: banki korporacyjne i uniwersalne
prężny ruch bankowości spółdzielczej - 42,71% rynku depozytów oraz 46,45% rynku kredytów
model spółdzielczości opiera się na konsolidacji finansowej poszczególnych banków w ramach struktur zrzeszeniowych
bankowośc spółdzielcza ma trójszczeblową strukturę organizacyjną:( Credit Agricole, Credit Mutuel, Bangues Populaires) - bank krajowy, kasy regionalne mające status spółdzielni oraz kasy lokalne, sprowadzające się do punków sprzedaży produktów bankowych

Austria

ma charakter banków uniwersalnych i tylko kilka instytucji kredytowych wyspecjalizowanych - obsługujących wybrane linie biznesowe
w Austrii funkcjonują banki działające jako spółki akcyjne, kasy oszczędnościowe, banki spółdzielcze, hipoteczne, oszczędnościowe kasy budowlane, pracownicze kasy zapomogowe, banki specjalnego przeznaczenia
kasy oszczędnościowe, które nie posiadają właścicieli nazwanych, - mogą nimi byc: samorządowe kasy oszczędnościowe, osoby prywatne oraz związki oszczędnościowe - funkcjonują jako instytucje prawne na zasadach prawa prywatnego
liczba instytucji kredytowych - 803 (w 2008), 796 (2004)
liczba placówek w tym czasie zmniejszyła się z 533 do 509
ubankowienie w Austrii jest wyższe niż średnie w Unii
znacząca pozycja banków spółdzielczych - 36,6% w rynku depozytów i 32,1% w rynku kredytów
w Austrii istnieją dwie silne grupy bankowe:Grupa Banków Raiffeisena i Grupa Banków Ludowych, które ze sobą konkurują

Europejski system banków centralnych - ESBC

Europejski Bank Centralny - EBC
scentralizowana polityka pieniężna (euro) oraz zdecentralizowana polityka fiskalna i strukturalna
EBC - odpowiada za politykę pieniężną, pełni funkcję zwierzchnią w stosunku do narodowych banków centralnychpaństw strefy euro, pełni funkcję regulacyjną,oraz emisyjną (euro)
EBC wraz z krajowymi (narodowymi) bankami centralnymi (KBC - NBC) państw członkowskich UE tworzy Europejski System Banków Centralnych
ESBC nie ma osobowości prawnej ani zdolności do czynności prawnych
ESBC nie ma organów decyzyjnych - kierowany jest przez organy EBC
Struktura ESBC jest dwuszczeblowa - EBC jako centralna jednostkaSystemu oraz krajowe banki centralne krajów członkowskich UE jako uczestnicy Systemu. Trzonem ESBC jest Eurosystem
KBC państw członkowskich UE, które nie wprowadziły euro są członkami ESBC - odpowiadają za kształtoanie i realizację polityki pieniężnej we własnych krajach, natomiast nie uczestniczą w podejmowaniu decyzji dotyczących wspólnej polityki pieniężnej w strefie Euro

Obszary dostosowywania systemów bankowych do standardów unijnych:

wydawanie licencji na działalnośc banków
zasady prowadzenia działalności bankowej, swobodnego świadczenia usług, piwoływania władz banków
zdefiniowanie kapitałów własnych banku (stanowiących podstawę wyliczania norm ostrożnościowych)
wprowadzenie norm dotyczących współczynnika wypłacalności
wprowadzenie systemu gwarantowania depozytów bankowych zgodnego ze standardami Unii
wprowadzenie zasad przeciwdziałających praktyce prania brudnych pieniędzy
wprowadzenie unijnych zasad sporządzania i publikacji sprawozdań finansowych oraz zasad wyceny aktywów
normy ostrożnościowe dotyczące adekwatności kapitału banku do ryzyka
normy ostrożnościowe, dotyczące maksymalnej koncentracji kredytów i innych wierzytelności
skonsolidowany nadzór nad bankami i grupami bankowymi

Aktualne dyrektywy regulujące instytucje kredytowe i rynek konsumentów

dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe. Określa ona ramy prawne legislacji państw członkowskich w dziedzinie licencjonowania i prowadzenia działalności instytucji kredytowych oraz zasady umożliwiające nadzór ostrożnościowy. - uznawana jest za konstytucję bankowości europejskiej
dyrektywa 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych. Celem tej dyrektywy jest ustanowienie wymogów adekwatności kapitałowej dla firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych, zasad obliczania funduszy własnych oraz zasad sprawowania nadzoru ostrożnościowego
dyrektywa 1994/19/WE z dnia 30 maja 1994 w sprawie systemu gwarantowania środków pieniężnych. Zgodnie z dyrektywą podstawowymi celami systemów gwarantowaniasą: ochrona deponentów, stabilnośc systemu oraz warunki równej konkurencji. Kwestie szczegółowe pozostawiła w gestii państw. Zobowiązała wszystkie kraje Unii do wprowadzenia minimalnego funduszu gwarancji depozytów, finansowanego przez banki
dyrektywa 2009/14/WE z dnia 11 marca 2009 w sprawie gwarancji depozytów. Zmiany te dotyczą: zwiększenia poziomu obowiązkowej ochrony depozytów do 50 tysięcy euro, a następnie do wysokości 100 tys. euro do 31 grudnia 2010, skrócenia czasu na wypłatę środków deponentom do 20 dni roboczych
dyrektywa 2002/87/WE z dnia 16 grudnia 2002 w sprawie dodatkowego nadzoru nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń oraz przedsiębiorstwami inwestycyjnymi konglomeratu finansowego. Definiuje ona konglomerat jako grupę finansową o znacznym udziale w dwóch sektorach: ubezpieczeniowym i bankowym lub inwestycyjnym. ponadto, harmonizuje nadzór nad konglomeratami w całej UE, a wszystkie państwa członkowskie muszą zapewnic sprawowanie nadzoru nad konglomeratami przez jeden organ
dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listoopada 2007 w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. Zrównuje warunki transakcji płatniczych krajowych i transgranicznych, co jest ideą Jednolitego Obszaru Płatniczego (SEPA). Zgodnie z dyrektywą dostawcy usług płatniczych to instytucje płatnicze, które mogą realizowac polecenia przelewu, zapłaty i inne formy, jednak bez przyjmowania depozytów i udzielania kredytów (chyba , że w związku z działalnością podstawową). Zezwala na przeprowadzenie transakcji płatniczych instytucjom, które nie są bankami. Określa również wymogi informacyjne oraz prawa i obowiązki związane ze świadczeniem i korzystaniem z usług płatniczych
dyrektywa 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008. w sprawie umów o kredyt konsumencki (która uchyliła dyrektywę z 1987 r). Objęte nią są kredyty powyżej 200 euro i nieprzekraczające 75 000 euro. Zawiera podstawowe elementy prawne kształtujące stosunki między kredytodawcą a kredytobiorcą. Są nimi w szczególności: informacje udzielane przed zawarciem umowy, informacje umowne, prawo odstąpienia od umowy, przedterminowa spłata, rzeczywista roczna stopa oprocentowania, całkowity koszt kredytu. Wprowadzono jednolity formularz informacyjny.

Nadzór nad instytucjami kredytowymi w Unii Europejskiej

Grupa Kontaktowa założona w 1972 przez organy nadzoru bankowego z Europoejskiego Obszaru Gospodarczego, zajmującego się sprawami nadzoru w skali mikro, np.na bankach z trudnościami
Komitet Doradczy ds. Bankowości założony w 1977, który zajmuje się omawianiem dyrektyw unijnych,regulacji praz polityki Unii w zakresie działalności banków
Komitet ds. Nadzoru Bankowego założony w 1998, zajmujący się sorawami, które mogą negatywnie wpłynąc na stabilnośc finansową UE - działa przy ESCB i pełni rolę koordynującą nad nadzorem bankowym sprawowanym przez władze narodowe. W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele banków centralnych i nadzoru bankowego wszystkich krajów UE.

W świetle prawa wspólnotowego nadzór nad instytucjami kredytowymi opiera się na następujących zasadach:

nadzoru kraju pochodzenia (macierzystego)
prawa kraju pochodzenia - właściwego dla sanacji i likwidacji instytucji kredytowych
krajowego zabezpieczenia depozytów (w kraju macierzystm)
wymiany informacji między organami nadzoru państwa pochodzenia i państwa przyjmującego, dotyczącego w szczególności: płynności i wypłacalności, gwarancji depozytów, ograniczanie tzw. dużych zaangażowań, procedur rachunkowości oraz mechanizmów kontroli wewnętrznej
zachowania tajemnicy w działalności organów nadzoru

Nowa architektura nadzoru finansowego

Europejska Rada Ryzyka Systemowego, którego głównym zadaniem jest sprawowanie ostrożnościowego nadzoru nad systemem finansowym w UE, obejmującego gromadzenie informacji, rozpoznawanie ryzyka systemowego, wydawanie zaleceń naprawczych oraz monitorowanie podjętych działań
Europejski System Organów Nadzoru Finansowego, stanowiącym zintegrowaną sięc złożoną z krajowych organów nadzoru finansowego i trzech nowo utworzonych europejskich organów nadzoru: bankowego, giełd i papierów wartościowych oraz ubezpieczeń i pracowniczych programów emerytalnych. Zadaniem ich jest budowanie wysokich standardów regulacyjnych i nadzorczych, działanie na rzecz stosowania jednolitego prawa UE, współpraca z Europejską Radą Ryzyka Systemowego orazmonitorowanie i ocena sytuacji rynkowej

Nowe regulacje w bankowości:

regulacje mikroostrożnościowe - Bazylea III , która ma byc podstawą wydania kolejnej dyrektywy w sprawie ryzyka kredytowego (CRD IV),
standaryzacja i wielofunkcyjnośc sprawozdawczości i raportowania
nowelizacja dyrektywy MiFID - polskie prawo nadal rozróżnia licencje bankowe i maklerskie, które uprawniają do wykonywania różnych czynności. MiFID posługuje się jednolitym pojęciem "firma inwestycyjna", która obejmowałaby zarówno banki jak i domy maklerskie - chodzi o wprowadzenie jednolitej licencji na świadczenie usług finansowych
podatek bankowy jako jedno ze źródeł dochodów własnych UE. Polskie środowisko jest przeciwne. Ewentualne obciążenie powinno miec charakter wpłat na zarządzania kryzysowe, czyli byc powiązane z funduszem stabilizacyjnym w ramach Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
projekt dyrektywy w sprawie umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkaniowymi, której celem jest przeciwdziałanie powstaniu w UE odpowiednika amerykańskiego rynku subprime . Utworzenie jednolitego europejskiego rynku kredytów hipotecznych jest jednak -aktualnie - nie możliwe z uwagi na nieuregulowane: standardy wyceny, prowadzone rejestry gruntów, wymagane przez banki zabezpieczenia
projekty dyrektywy (3) systemu gwarantowania depozytów. Różnią się one wielkością docelowego skapitalizowania funduszu gwarancyjnego na poziomie krajów (rozbieżnośc pomiędzy 0,5 i 1,5 proc sumy gwarantowanych depozytów) oraz okresu wypłaty gwarancji (pomiędzy 5 a 20 dniami) . W Polsce obowiązuje 1,1% i 20 dni

EURO i następstwa jego wprowadzenia dla europejskiego i krajowego systemu bankowego

rola euro w międzynarodowym systemie monetarnym, determinowana rozmiarami gospodarek, w której dana waluta jest emitowana, polityką gospodarczą państw oraz efektywnością i konkurencyjnością rynków finansowych, na których przedmiotem wymiany są instrumenty denominowane w tej walucie
rola euro w natychmiastowym (spot) i terminowym (forward) transakcjah na rynku walutowym. W transakcjach spot znikają transakcje krzyżowe między walutami strefy. - banki tracą częśc dochodów z tytułu prowizji od wymiany walut oraz z handlu walutami na własny rachunek
euro jako waluta inwestycyjna, Wprowadzenie wspólnej polityki pieniężnej utworzyło całkowicie zintegrowany rynek pieniężny w strefie euro. Oznacza to że arbitraż eliminuje jakiekolwiek międzynarodowe różnice w stopach procentowych. W strefie euro oferowanych jest obecnie więcej zróżnicowanych instrumentów niż było wcześniej dostępnych na którym kolwiek z rynków narodowych tej strefy. Daje to inwestorom większe możliwości budowania zdywersyfikowanego portfela denominowanych w euro instrumentów bez narażania się na ryzyko kursowe
euro jako waluta rezerwowa obok dolara i jena
euro w transakcjach handlowych
projekt euro był wynikiem decyzji politycznej a nie rezultatem rzeczywistej ekonomicznej konwergencji realnej gospodarki poszczególnych krajów członkowskich. Ostatni kryzys finansowy ukazuje,że nawet mimo woli politycznej wspólna waluta może byc nie do utrzymania z powodów ekonomicznych
kryteria "wstępu" do strefy euro
koniecznośc silnego dyscyplinowania w zakresie indywidualnych polityk fiskalnych - koordynacja polityki fiskalnej, by nikt w dłuższym okresie nie mógł miec wysokiego deficytu finansów publicznych i poziomu długu
brak możliwości różnicowania polityki pieniężnej pomiędzy krajami członkowskimi doprowadził do politycznego impasu, stawiając najmocniejsze gospodarki przed koniecznością wzięcia na siebie zaniedbań krajów zadłużonych
do wybuchu kryzysu fiskalnego w krajach peryferyjnych zasadniczo wszyscy członkowie tego projektu czerpali z niego benefity, np. niższe koszty finansowania długu przez kraje o mniejszej wiarygodności kredytowej, słabszy kurs walutowy dla krajów nastawionych proeksportowo, brak ryzyka kursowego w handlu wewnątrzspólnotowym, redukcję kosztów transakcyjnych związanych z wymianą walut

Arbitraż walutowy

. W przypadku arbitrażu walutowego zawierane są transakcje na różnych rynkach walut - zyskiem jest wynik różnic kursowych, które na nim występują

Przykład:

Załóżmy, że na rynku walutowym w USA za 1 euro płacimy 1,1$. Z kolei na rynku walutowym w Polsce za 1 euro płacimy 4 zł. i jednocześnie za 1$ płacimy 3 zł. Czyli kurs:EUR/USD - 1,1; EUR/PLN - 4; USD/PLN - 3

Polski inwestor, który posiada 30.000zł chce zarobic na arbitrażu; kupi 10.000 $ ( 30.000/3) .Posiadane dolary wymieni w USA ( nie musi się tam wybierac fizycznie) na euro i tym samym w swoim portfelu będzie posiadał 9.090,91 EUR (10.000/1,1). Następnie w Polsce wymieni posiadane euro na złotówki, dzięki czemu będzie posisdał 36.363,64 zł (9090,91*4). Tym samym jego zysk wyniesie 6.363,64 ( 36.363,64 - 30.000). Wszystkie operacje wykonuje tego samego dnia.

widoczną cechą jest brak ryzyka
wymogiem - aby szybko zauważac różnice występujące na poszczególnych rynkach walutowych, co wobec internetu, komórek, czyli swobodnego dostępu szerokiego kręgu potencjalnych inwestorów wywołuje typowe reakcje mechanizmu rynkowego: popyt/podaż/cena waluty ze wszystkimi tego skutkami

Przykład:

Jeśli inwestorzy kupują dużo waluty na rynku, gdzie jest ona tańsza, to automatycznie sprawiają, że popyt na tym rynku wzrasta, a więc i z czsem cena waluty wzrośnie. Z kolei sprzedając daną walutę na dreugim rynku, gdzie jest ona droższa, sprawiają, iż wzrasta podaż, co z kolei spowoduje spadek cen. tym samym cena danej waluty na obu rynkach w dłuższym okresie wyrówna się i arbitraż już jest nieopłacalny

obecnie czas wymagany do regulacji rynków znacznie się skrócił, stąd arbitraż w najprostszej formie stał się nie opłacalny - dlatego w praktyce arbitraże przeprowadzane są na bardziej złożonych zależnościach, czyli np. pomiędzy akcjami i walutami, które wymagają już odpowiedniej wiedzy
arbitraż spełnia ważną rolę na rynku finansowym ponieważ zapewnia płynnośc notowań instrumentów, co ułatwia innym inwestorom zawierania transakcji zabezpieczających na rynkach terminowych

Literatura:

Dobosiewicz Zb., Bankowośc, PWE,Warszawa 2011
Baka W., Bankowośc centralna, funkcje - metody - organizacja, PWE, Warszawa 2001
Niczyporuk P., Talecka A., Bankowośc Unii Europejskiej, Temida Białystok 2010
Baka W., Bankowśc europejska, PWE, Warszawa, 2005
Iwanicz-Drozdowska M. , Jaworski W., Zawadzka Z. Bankowośc.Zagadnienia podstawowe, Poltex, Warszawa 2006
Banki w Polsce. Wyzwania i tendencje rozwojowe, pod red. Wł Jaworskiego, Poltex, Warszawa 2001

Wyszukiwarka