nerwy

29Przebieg nerwu przeponowego:

Najdłuższy nerw splotu szyjnego(włókna ruchowe, czuciowe i współczulne

Przb na szyi: na przedniej pw.m.pochyłego przedniego w towarzystwie n.szyjnych wstępujących, przykryty m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy i m. łopatkowo-gnykowy-przez otwór górny kl. piersiowej (leżąc do tyłu od żyły podobojczykowej a do przodu od tetnicy podobojczykowej

Nerw przeponowy prawy

Przb.w śródpiersiu –biegni w sródpiersiu przedchawiczym bocznie od żyły ramienno-głowowej prawej i zyły głównej prawej a przyśrodkowo od opłucnej sciennej śródpiersia prawej-do przodu od korzenia prawego płuca-w śródpiersiu dolnym środkowym w towarzystwie naczyń osierdziowo-przeponowych-do prawej kopuły przepony oddaje gałęzie przeponowo-brzuszne gdzie tylnia galą przechodzi przez otwór zyły głównej dolnej przez przeponę-przechodzi nerw do jamy brzusznej, gdzie dochodzi do splotu przeponowego dolnego prawego i splotu trzewnego


Nerw przeponowy lewy

Przb.w śródpiersiu- biegni w sródpiersiu przedtchawiczym bocznie od t. wstępującej podobojczykowej i łuku aorty a przyśrodkowo od opłucnej siennej sródpiersiowej lewej-do przodu od korzenia lewego płuca-w śródpiersiu dolnym srodkowym w towarzystwie naczyn osierdziowo-przeponowe-do lewej kopuły przepony po owinięciu się na koniuszku serca, gałąż tylnia n. przeponowo-brzusznych przez rozwór przełykowy.n przeponowy lewy do lewego splotu przeponowego dolnego i splotu trzewnego



NERW BŁĘDNY (R, P, C)


odc. głowowy

odc. szyjny:

odc. piersiowy:

L

P

odc. brzuszny


1. Nerwy międzyżebrowe - są gałęziami przednimi (brzusznymi) nerwów rdzeniowych piersiowych.

2. Tętnice międzyżebrowe : tylne - w I i II przestrzeni międzyżebrowej odchodzą od

t. międzyżebrowej najwyższej

- w przestrzeniach międzyżebrowych III - XI odchodzą bezpośrednio od aorty piersiowej.

przednie - w I - VI przestrzeni międzyżebrowej odchodzą od

t. piersiowej wewnętrznej.

- w przestrzeniach międzyżebrowych III - XI odchodzą od tętnicy mięśniowo-przeponowej.

Na swoim przebiegu tętnice międzyżebrowe tylne oddają gałęzie :

- gałązki odżywcze do trzonów kręgów.

- gałąź grzbietową do rdzenia kręgowego, mięśni i skóry grzbietu.

- gałąź poboczną (ramus collateralis) zwana także gałęzią nadżebrową (ramus supracostalis) - biegnie skośnie w dół do brzegu górnego żebra leżącego bezpośrednio niżej.

- gałąź skórną tylną

- gałąź skórną boczną

3. Żyły międzyżebrowe : przednie- 9 lub 10 żył międzyżebrowych przednich uchodzi do żył piersiowych wewnętrznych (częściowo za pośrednictwem żył mięśniowo przeponowych, począwszy od VII przestrzeni międzyżebrowej).

tylne- 3 lub 4 górne żyły łączą się w żyłę międzyżebrową górną, która po prawej stronie uchodzi do żyły nieparzystej lub żyły ramienno-głowowej prawej: po lewej stronie do żyły nieparzystej krótkiej dodatkowej lub żyły ramienno-głowowej lewej.Żyły międzyżebrowe tylne prawe (IV)V - XI prawe uchodzą do żyły nieparzystej. V i VI tylna lewa uchodzi do żyły nieparzystej krótkiej dodatkowej lub żyły głównej górnej. VII - XI tylna lewa uchodzą do żyły nieparzystej krótkiej.


Przebieg struktur pęczka naczyniowo-nerwowego przestrzeni międzyżebrowej możemy podzielić na cztery odcinki :

a). przyśrodkowo od kąta żebra - między powięzią wewnątrzpiersiową a błoną międzyżebrową wewnętrzną.

b). bocznie od kąta żebra - między m. międzyżebrowym wewnętrznym a zewnętrznym (wchodząc do bruzdy żebra).

c). w części bocznej przestrzeni międzyżebrowej - między mięśniem międzyżebrowym pośrednim a wewnętrznym.

d). w odcinku przednim - między mięśniem międzyżebrowym pośrednim a powięzią wewnątrzpiersiową.

Pęczek naczyniowo-nerwowy przestrzeni międzyżebrowej zachowuje jednolity charakter mniej więcej do linii pachowej przedniej. Na poziomie tej linii każdy z tworów pęczka dzieli się na dwie gałęzie : górną i dolną (np. w przypadku tętnic międzyżebrowych tylnych jest to :

- t. międzyżebrowa właściwa

- gałąź nadżebrowa)

Gałąź górna biegnie w przedłużeniu pęczka w bruździe żebra; gałąź dolna z kolei biegnie po brzegu górnym żebra leżącego bezpośrednio niżej. Odpowiednie gałęzie tętnic międzyżebrowych tylnych zespalają się z tętnicami międzyżebrowymi przednimi.

Tętnice podżebrowe (zwane dawniej XII-tymi tętnicami międzyżebrowymi tylnymi) biegną pod dwunastym żebrem, pod łukiem lędźwiowo-żebrowym bocznym przepony i wchodzą w ścianę boczną jamy brzusznej.


Unerwienie skórne ścian klatki piersiowej :

1. gałęzie skórne nerwów międzyżebrowych :

- gałęzie skórne boczne (n. międzyżebrowy II wysyła gałąź boczną do skóry kończyny górnej, jako nerw międzyżebrowo-ramienny; gałęzie przednie od gałęzi skórnych bocznych nerwów międzyżebrowych IV - VI są gałęziami sutkowymi bocznymi)

- gałęzie skórne przednie (np. nerwów międzyżebrowych II - IV są gałęziami sutkowymi przyśrodkowymi)

2. nerwy nadobojczykowe przyśrodkowe i pośrednie ze splotu szyjnego - unerwiają skórę klatki piersiowej nawet do wysokości trzeciego żebra.

3. gałęzie tylne (grzbietowe) nerwów rdzeniowych piersiowych.


Splot ramienny powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich (brzusznych) nerwów rdzenio­wych C5- Th1 po jednej stronie ( w tworzeniu splotu biorą udział także komponentyz gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C4 i Th2 Gałęzie przednie ww nerwów nerwńw noszą na­zwę korzeni splotu () .Po krótkim przebiegu korzenie łączą się w 3 pnie () : górny który powstaje przez połączenie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C5 i C6 ,środkowy który jest przedłużeniem gałęzi przednich nerwu rdzeniowego C7 i wreszcie pieni który powstaje przez połączenie włókien gałęzi nerwów rdzeniowych C8 Th1. Każdy z trzech pni ma Część przednią i tylną) . Części tylne wszystkich pni łączą się i powstaje pęczek tylny) . części przednie pni górnego i środkowego łącząc Się twOrząc.pęczek boczny) , a przedłużenie części przedniej pnia dolnego tworzy pęczek przyśrodkowy)

Pod względem anatomicznym splot dzielimy na części nadobojczykową i podobojczykową.

Cześć nadobojczykowa leży w trójkacie bocznym. szyi (, Początkowe korzenie splotu, czyli gałęzie przednie nerwów rdzenio­wych leżą w bruzdach wyrostków poprzecznych kręgów a następnie wchodzą do szczeliny tylnej mięśni pochyłych ograniczonej od tyłu przez mięsień pochyły środkowy a od przodu przez m. Pochyły przedni, od dołu przez I żebro razem z arterią subclavia ( pień dolny do tyłu od tętnicy , górny iśrodkowy powyżej tętnicy ) . Następnie znaj­duje się w dole nadobojczykowym większym ( fossa supraclavicularis major) , a potem w szczelinie ograniczonej od przodu przez obojczyk i m. Subclavius , przyśrodkowo przez I żebro , a od tyłu przez łopatkę i m. Subscapularis .

Część podobojczykowa składa się właściwie z pęczków splotu ramiennego , przy czym początkowo pęczek przyśrodkowy biegnie do tyłu , a boczny i tylny z boku arteria axillaris .

Gałęzie splotu dzielimy na długie i krótkie . Krótkie wychodzą zarówno z części pod- jak i nadobojczykowej .

Z części nadobojczykowej wychodzą

- (nerw grzbietowy łopatki), - (nerw piersiowy długi),

- nerw podobojczykowy),

- (nerw nadłopatkowy).

Z części podobojczykowej wychodzą : _

- (nerwy piersiowe przednie), - (nerwy podłopatkowe),

- (nerw piersiowo-grzbietowy).

Z pęczków części podobojczykowej splotu ramiennego wychodzą

~ z pęczka bocznego ­

1. (nerw mięśniowo-skórny)

2. (korzeń boczny nerwu pośrodkowego)


·~ z pęczka przyśrodkowego ­

1. (korzeń przyśrodkowy nerwu pośrodkowego)

2. nerw łokciowy)

3. nerw skórny ramienia przyśrodkowy)

~ z pęczka tylnego ­

(nerw pachowy)

2. (nerw promieniowy)


Nerw mieśniowo-skórny)

Odchodzi od peczka bocznego splotu ramiennego (CS - C7) w jamie pachowej, bocznie i do tyłu od nerwu pośrodkowego i tętnicy pachowej. Biegnie ku dołowi i w bok, przebija m. cora­cobrachialis {m. kruczoramienny); następnie biegnie między m. dwugłowym ramienia i m. ra­miennym, później w bruździe bocznej m. dwugłowego. Przebija powięź ramienia nieco powy­żej zgięcia łokciowego, a następnie przedłuża się w nerw skórny boczny przedramienia (n. cutaneus antebrachii lateralis).

Gałęzie 1). do grupy przedniej mm. ramienia (m. kruczoramienny, m. dwugłowy ramienia, m. ramienny).

2). gałąź do stawu iokciowego

3). nerw skórny boczny przedramienia - przebija powięź ramienia bocznie od rozcięgna m. dwugłowego ramienia i przyśrodkowo od żyły odpromieniowej; dzieli się na gałąź przednią i tylną.

Zakres zaopatrzenia : grupa przednia mięśni ramienia (m. dwugłowy ramienia, m. kniczoramienny, m. ramienny) ; skóra bocznej części ramienia po stronie dłoniowej i grzbietowej; skóra bocznej części kłębu kciuka; czuciowo przednia powierzchnia stawu łok­ciowego.

Porażenie nerwu : osłabienie zginania w stawie łokciowym (mm. grupy przedniej zastąpione przez czynność m. ramienno-promieniowego, nawrotnego oblego i zginacza promieniowego nadgarstka), z tym, że zginanie przez wyżej wymienione mięśnie jest związane z jednoczesnym ruchem nawrotnym. Osłabienie odwracania przedramienia (m. dwugłowy ramienia). Zaburze­nie czucia wzdłuż bocznej strony przedramienia.


(nerw pośrodkowy)

Rozpoczyna się w jamie pachowej dwoma korzeniami, przyśrodkowym (C8, Thl) i bocznym (CS-C7) odchodzącymi odpowiednio od pęczków przyśrodkowego i bocznego splotu ramien

nego. Korzenie te obejmują z przodu tętnicę pachową, przeważnie na wysokości dolnego brzegu m. piersiowego mniejszego. Następnie nerw wchodzi do bruzdy przyśrodkowej m. dwugłowego ramienia, bocznie od t. ramiennej; później krzyżuje ją w dolnym odcinku od przodu przechodząc na jej stronę przyśrodkową. Wchodzi do dołu łokciowego wraz z t. ra­mienną pod rozcięgnem m. dwugłowego ramienia. Biegnie między dwiema głowami m. na­wrotnego obłego, a następnie między m. zginaczem powierzchownym i głębokim palców. W dolnej części przedramienia leży powierzchownie między ścięgnem m. dłoniowego długiego i ścięgnem m. zginacza promieniowego nadgarstka. Pod troczkiem zginaczy przechodzi przez kanał nadgarstka na dłoń dzieląc się na trzy nerwy dłoniowe wspólne palców.

Gałęzie 1 ). gałąź okostnowa ( do k. ramiennej)

2). gałąź do stawu łokciowego

3). gałęzie do warstwy powierzchownej grupy przedniej mięśni przedramienia ( m. nawrotny obły, m. dłoniowy długi, m. zginacz promieniowy nadgarstka, m. zginacz powierzchowny palców)

4). gałęzie do warstwy głębokiej grupy przedniej mm. przedramienia ( odchodzą wprost od nerwu pośrodkowego lub za pośrednictwem nerwu międzykostnego przedniego i unerwiają:

-m. zginacz głęboki palców - głowy dla palców II i III,

- m. zginacz długi kciuka, m. nawrotny czworoboczny).

5). nerw międzykostny przedni - zwykle oddziela się od nerwu pośrodkowego w czasie przej­ścia przez m. nawrotny obły i biegnie po bocznej stronie t. międzykostnej przedniej po przedniej stronie błony międzykostnej, przykryty przez zginacz długi kciuka i m. zginacz głęboki palców wnikając w tylną powierzchnię m. nawrotnego czworobocznego. Końcowymi odgałęzieniami przechodzi na przednią powierzchnię stawów ręki.

6). gałąź dłoniowa - odchodzi najczęściej w 1/3 dolnej części przedramienia; przechodzi mię­dzy ścięgnem m. dłoniowego długiego i m. zginacza promieniowego nadgarstka, przebijając powięź przedramienia nieco powyżej troczka zginaczy zaopatrując skórę kłębu kciuka.

7). gałęzie do mm. kłębu kciuka - odchodzą oddzielnie lub z nerwem dłoniowym wspólnym palca I; zaopatrują odwodzicie) krótki kciuka, m. przeciwstawiacz kciuka i głowę powierz­chowną zginacza krótkiego kciuka.


8). nerwy dłoniowe palców wspólne - początkowo biegną wzdłuż ścięgien długich zginaczy palców i oddają gałęzie do skóry dłoni i mm. glistowatych I i II. Na wysokości stawów śródręczno-paliczkowych każdy z tych nerwów dzieli się na dwa lub trzy nerwy dłoniowe właściwe palców ( u podstawy paliczka bliższego oddają gałązkę łączącą z odpowiednim n. grzbietowym palca właściwym) - każdy nerw właściwy dzieli się na ~ałazki zaopatruiace opuszkę palca i gałzie zaopatrujące powierzchnię grzbietowa dwóch ostatnich paliczków.

a). nerw dłoniowy wspólny palca I - oddaje gałęzie unerwiające m. glistowaty I i mięśnie kłębu kciuka. Dzieli się na trzy nerwy dłoniowe palców właściwe : nerw dłoniowy właściwy kciuka przyśrodkowy i boczny oraz nerw dłoniowy właściwy boczny wskaziciela, które zaopatrują część powierzchni dłoniowej ręki, całą stronę dłoniową kciuka (zarówno od strony promieniowej jak i łokciowej) oraz stronę promieniową palca II.

b). nerw dłoniowy wspólny palca II - oddaje gałąź ruchową do m. glistowatego II, a następnie dzieli się na dwa nerwy dłoniowe palców właściwe : n. dłoniowy właściwy przyśrodkowy wskaziciela i n. dłoniowy właściwy boczny palca środkowego; zaopatrują one odpowiednio stronę łokciową wskaziciela i stronę promieniową palca środkowego.

c). nerw dłoniowy wspólny palca III - oddaje gałąź łączącą z n. łokciowym i dzieli się na

dwa nerwy dłoniowe palców właściwe : n. dłoniowy właściwy przyśrodkowy palca III i nerw dłoniowy właściwy boczny palca IV; zaopatrujące stronę łokciową palca środkowego i stronę promieniową palca obrączkowego.

Uwaga !! Zakończenia nerwów dłoniowych palców właściwych przechodzą na stronę grzbietową palców zaopatrując skórę wymienionych palców na poziomie paliczka środko­wego i dalszego

Zakres zaopatrzenia : grupa przednia mięśni przedramienia z wyjątkiem m. zginacza łokcio­wego nadgarstka i strony łokciowej m. zginacza palców głębokiego (m. nawrotny obły, m. zginacz promieniowy nadgarstka, m. dłoniowy długi, m. zginacz powierzchowny palców, strona promieniowa zginacza głębokiego palców = brzuśce dla palców II i III, m. zginacz długi kciuka, m. nawrotny czworoboczny), mięśnie kłębu kciuka ( m. odwodziciel krótki, m. przeciwstawiacz i głowa powierzchowna m. zginacza krótkiego kciuka), mięśnie glistowate I i II (uwaga !!! często takie m. glistowaty III); gałęzie skórne unerwiają skórę 2/3 promienio­wych powierzchni dłoniowej ręki oraz powierzchnię dłoniową trzech pierwszych palców i promieniowej połowy palca IV, a po stronie grzbietowej także skórę na poziomie paliczków II i III tych palców.

Porażenie : utrudnione czynne nawracanie przedramienia (porażenie mm. nawrotnych), w znacznym stopniu osłabione zginanie w stawie promieniowo-nadgarstkowym (zastąpione przez czynność m. zginacza łokciowego nadgarstka - n. łokciowy i m. odwodziciela długiego kciuka - n. promieniowy; pierwszy mięsień jest silniejszy stąd przy zginaniu dłoń odchyla się w stronę łokciową. Bardzo znacznie utrudnione zginanie palców (niemożliwe zaciśnięcie dłoni w pięść) - zgina się jedynie palec V i IV (czasem III) ale siła ich zgięcia jest osłabiona, gdyż nie działa m. zginacz palców powierzchowny. Możliwe jest nieznaczne zgięcie palca II i czasem III w stawach śródręczno-paliczkowych, na które działają mm. Międzykostne - n. łokciowy. Nie jest możliwe zgięcie w stawie międzypaliczkowym kciuka - póba zaciśnie­cia pięści kciuk. wskaziciel i czesto palec środkowy pozostaja wyprostowane - ręka błogo­siawiąca. Znacznie upośledzone ruchy kciuka - brak zginania i przeciwstawiania; prawidłowe przywodzenie; osłabione odwodzenie ze względu na zachowaną czynność m. odwodziciela długiego kciuka (n. promieniowy) - ostatecznie kciuk ustawia się w płaszczyźnie dłoni ("ręka małpia"). Zaburzenia w zakresie czucia w przybliżeniu pokrywają się z anatomicznym obszarem zaopatrzenia nerwu (skóra bocznej strony dłoni i skóra dłoniowej powierzchni palców I, II, III i bocznej połowy palca IV, a na powierzchni grzbietowej wymienionych palców skóra na poziomie paliczków środkowych i dalszych.


(nerw łokciowy)

Odchodzi w jamie pachowej z pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego (C8-Thl). Biegnie po przyśrodkowej stronie tętnicy pachowej; razem z t. ramienną przechodzi na ramię do rowka przyśrodkowego m. dwugłowego ramienia, oddalając się stopniowo od tętnicy ku ty­łowi. Mniej więcej w środku długości ramienia przebija przegrodę międzymięśniową przy­środkową ramienia od przodu ku tyłowi, dochodząc do bruzdy nerwu łokciowego. Zawija się (leżąc w tej bruździe) na nadkłykciu przyśrodkowym k. ramiennej, przykryty jedynie skórą i pasmami powięzi. Przechodzi między dwiema głowami mięśnia zginacza łokciowego nad­garstka i przedostaje się na przedramię. Biegnie w dół między zginaczem głębokim palców a m. zginaczem łokciowym nadgarstka, przyśrodkowo od naczyń łokciowych. Przechodzi pod warstwą powierzchowną troczka zginaczy i przyśrodkowo od k. grochowatej dzieli się na ga­

łąź głęboką i powierzchowną. (Uwaga !!! wg. podręcznika A. Bochenka w dolnej części przedramienia nerw łokciowy dzieli się na gałąź grzbietową ręki i gałąź dłoniową ręki. Gałąź dłoniowa jest przedłużeniem głównego pnia nerwu łokciowego i sama dzieli się na wspo­mniane wcześniej gałęzie).

Gałęzie 1 ). gałąź do stawu łokciowego.

2). gałęzie mięśniowe do zginacza łokciowego nadgarstka i zginacza głębokiego palców.

3). gałąź naczyniowa do t. łokciowej (nerw Henlego).

4). gałąź grzbietowa ręki - odchodzi w dolnej 1/3 przedramienia, przechodzi pod ścięgnem zginacza łokciowego nadgarstka, zawija się na k. łokciowej i przedostaje na stronę grzbie­tową. Na grzbiecie ręki dzieli się najczęściej na 3 gałęzie : przyśrodkową, pośrednią i boczną, które rozgałęziają się dalej dochodząc na powierzchnię grzbietową palców, jako nn. grzbietowe palców.

a). n. grzbietowy przyśrodkowy palca małego

b). n. grzbietowy boczny palca małego

c). n. grzbietowy przyśrodkowy palca obrączkowego

d). n. grzbietowy boczny palca obrączkowego

e). n. grzbietowy przyśrodkowy palca środkowego.

Wymienione nerwy nie dochodzą do paliczka dalszego, lecz kończą się na wysokości paliczka środkowego (dalsza część jest zaopatrywana przez nerwy dłoniowe palców).

5). gałąź dłoniowa ręki

6). gałąź skórna dłoniowa - unerwia skórę powierzchni dłoniowej nadgarstka aż do poziomu skóry kłębika (kłębu palca V). Często zawiera włókna ruchowe dla m. dłoniowego krótkiego.

7). Gałąź głęboka - wraz gałęzią dłoniową głęboką t. łokciowej biegnie między odwodzicielem i m. zginaczem krótkim palca małego. Zatacza łuk na haczyku k. haczykowatej i biegnie na powierzchni dłoniowej mm. międzykostnych i kk. śródręcza (zespala się z n. pośrodkowym). Zaopatruje : mięśnie kłębu palca V z wyjątkiem m. dłoniowego krótkiego (m. odwodziciel, m. zginacz krótki i m. przeciwstawiacz palca małego); wszystkie mięśnie międzykostne oraz III i LV mm. glistowate; mięśnie kłębu kciuka tj. m. przywodziciel kciuka i głowę głęboką m. zginacza krótkiego kciuka. (pozostałe mięśnie kłębu kciuka są zaopatrzone przez gałęzie n. pośrodkowego).

8). gałąź powierzchowna - po krótkim przebiegu, w czasie którego oddaje gałąź do m. dło­niowego krótkiego, ulega podziałowi na gałęzie końcowe

a). n. dłoniowy właściwy palca - który przedłuża się w n. dłoniowy właściwy przyśrodkowy palca małego.

b). n. dłoniowy wspólny palca - zazwyczaj dzieli się na n. dłoniowy właściwy boczny palca małego i n. dłoniowy właściwy przyśrodkowy palca obrączkowego. Nn. te dochodzą do powierzchni dłoniowej ostatnich paliczków palców i oddają gałęzie także na powierzchnię grzbietową ostatnich dwóch paliczków.

Zakres zaopatrzenia : gałęzie mięśniowe na przedramieniu zaopatrują m. zginacz łokciowy nadgarstka i część łokciową zginacza głębokiego palców; na ręce : wszystkie mięśnie kłębu palca V (m. przeciwstawiacz, m. zginacz krótki, m. odwodzicie) palca małego i m. dłoniowy krótki), wszystkie mm. międzykostne, mm. glistowate III i IV oraz spośród mięśni kłębu kciuka : m. przywodziciel kciuka i głowę głęboką m. zginacza krótkiego kciuka. Gałęzie skórne unerwiają skórę przyśrodkowej części ręki (dłoni) zarówno na powierzchni dłoniowej, jak i grzbietowej. Po stronie dłoniowej unen~~ia palec V i część przyśrodkową palca IV; po

stronie grzbietowej palec V, IV i część przyśrodkową palca III (paliczek bliższy i część środ­kowego).

Porażenie : uszkodzenie n. łokciowego upośledza czynność stawu promieniowo-nadgarstko­wego oraz ruchy palców. W stawie promieniowo-nadgarstkowym jest nieco osłabione przy­wodzenie i zginanie ręki (porażenie m. zginacza łokciowego nadgarstka). Ruchy palców II - V są upośledzone ze względu na porażenie mm. międzykostnych, mm. glistowatych, części przyśrodkowej m. zginacza głębokiego palców oraz mm. kłębu palca V. Niemal całkowicie niemożliwe jest przywodzenie i odwodzenie palców, szczególnie osłabione jest przywodzenie palca małego (pod wpływem normalnie działającego prostownika palca małego zaopatrzonego przez n. promieniowy, mały palec oddala się od palca IV). Dochodzi do osłabienia zginania w stawach śródręczno-paliczkowych i prostowania w stawach międzypaliczkowych. Pod wpły­wem normalnie działających długich zginaczy i prostowników palców powstaje tzw. ręka szponiasta (nadmierne prostowanie w stawach śródręczno-paliczkowych oraz zgięcie w sta­wach międzypaliczkowych). Całkowicie niemożliwe jest zginanie w stawie międzypaliczkowym dalszym palców IV i V (ze względu na porażenie strony łokciowej m. zginacza głębokiego palców). Osłabienie zgięcia palca małego i obrączkowego jest szczególnie widoczne przy próbie zaciśnięcia w pięść.


nerw promieniowy).

Odchodzi w jamie pachowej od pęczka tylnego (CS - Thl) razem z nerwem pachowym, ku tyłowi od tętnicy pachowej. Z tętnicą głęboką ramienia przechodzi do tyłu od k. ramiennej, biegnąc w bruździe nerwu promieniowego (w kanale kostno-mięśniowym utworzonym z jed­nej strony przez okostną k. ramiennej, a z drugiej strony przez m. trójgłowy ramienia). Na granicy środkowej i dolnej części ramienia przebija przegrodę międzymięśniową boczną i układa się między mięśniem ramienno-promieniowym i m. ramiennym. Nieco do przodu od główki k. ramiennej dzieli się na gałąź głęboką i powierzchowną.

Gałęzie 1 ). gałąź do stawu ramiennego

2). nerw skórny tylny ramienia - zaopatruje skórę bocznej części tylnej okolicy ramienia.

3). gałęzie do mięśni grupy tylnej ramienia (tj. do m. trójgłowego ramienia i m. łokciowego).

4). gałęzie naczyniowe.

5). nerw skórny tylny przedramienia - odgałęzia się jeszcze między głowami m. trójgłowego ramienia w bruździe nerwu promieniowego. Zaopatruje skórę tylnej powierzchni przedramienia aż do wysokości nadgarstka.

6). gałęzie do grupy bocznej mięśni przedramienia (do m. ramienno-promieniowego, m. pro­stownika promieniowego nadgarstka długiego, m. prostownika promieniowego nadgarstka krótkiego i do m. odwracacza).

7 ). gałęzie do stawu łokciowego

8). gałąź głęboka - (Uwaga !!! - wg. podręcznika A. Bochenka biegnie w dole łokciowym przed torebką stawu łokciowego między prostownikiem promieniowym nadgarstka krótkim a ścięgnem m. dwugłowego ramienia. Następnie biegnie ku tyłowi owijając się spiralnie na szyjce k. promieniowej; przebija m. odwracacz i wchodzi do grupy tylnej mm. przedramienia, gdzie dzieli się na kilka drobnych gałęzi.

a). gałęzie do warstwy powierzchownej grupy tylnej mięśni przedramienia - unerwiają

m. prostownik palców, m. prostownik palca małego i m. prostownik łokciowy nadgarstka.

b). gałęzie do głębokiej warstwy grupy tylnej mm. przedramienia : do m. odwodziciela dłu­giego kciuka, m. prostownika krótkiego kciuka, m. prostownika długiego kciuka i m. pro­ stownika wskaziciela).

c). nerw międzykostny tylny przedramienia - biegnie po grzbietowej powierzchni błony mię­dzykostnej przedramienia między m. prostownikiem krótkim i długim kciuka; dostaje się na powierzchnię grzbietową nadgarstka dzieląc się na drobne gałązki końcowe.

9). gałąź powierzchowna - biegnie do przodu od m. odwracacza, bocznie od tętnicy promie­niowej, przykryta brzegiem przyśrodkowym m. ramienno-promieniowego. W dolnej 1/3 przedramienia biegnie w bok i do tyłu wchodząc pod ścięgno m. ramienno-promieniowego i przechodzi na stronę tylną przedramienia, dzieląc się na nerwy grzbietowe palców, które w liczbie 5 unerwiają grzbiet dłoni po stronie bocznej i powierzchnię grzbietową 2 1/2 palca po tej samej stronie, dochodząc jednakże jedynie do połowy paliczka środkowego (n. grzbietowy boczny kciuka; n. grzbietowy przyśrodkowy kciuka; n. grzbietowy boczny wskaziciela; n. grzbietowy przyśrodkowy wskaziciela; n. grzbietowy boczny palca środkowego).

Porażenie : przy całkowitym porażeniu niemożliwe są: całkowite prostowanie przedramienia; odwracanie przedramienia jest wykonywane jedynie przez m. dwugłowy ramienia; nie jest możliwe czynne prostowanie stawu promieniowo-nadgarstkowego (reka opadajaca) - dobrze widoczne przy zgięciu w stawie łokciowym i nawróceniu przedramienia. Zniesione jest pro­stowanie w stawach śródręczno-paliczkowych. Zachowane jest prostowanie w stawach mię­dzypaliczkowych palców II - V, gdyż czynność ta jest wykonywana przez mm. glistowate i międzykostne. Porażone jest prostowanie kciuka, znacznie osłabione jego odwodzenie.


(nerw skórny przyśrodkowy ramienia) Odchodzi od pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego (C8, Thl). Biegnie ku dołowi do przodu od m. podłopatkowego i najszerszego grzbietu, leżąc początkowo do tyłu, a później przyśrodkowo od żyły pachowej. Jeszcze w jamie pachowej łączy się z nerwem międzyże­browo-ramiennym (n. intercostobrachialis) odchodzącym od II lub III nerwu międzyżebro­wego. Zaopatruje skórę dołu pachowego i przyśrodkowej strony ramienia.


(nerw skórny przyśrodkowy przed­ramienia) Odchodzi od pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego (C8, Thl), nieco powyżej nerwu łokciowego. Wraz z powrózkiem naczyniowo-nerwowym ramienia biegnie w bruździe przy­środkowej mięśnia dwugłowego ramienia, leżąc bezpośrednio pod powięzią. W połowie dłu­gości ramienia przebija powięź (najczęściej w miejscu gdzie żyła odłokciowa wnika pod po­więź) i dzieli się na dwie gałęzie końcowe : przednią i łokciową. Zaopatruje skórę na stronie przedniej i przyśrodkowej przedramienia i częściowo na powierzchni przedniej dolnej części ramienia.


Nervus axillaris (nerw pachowy)

Zawiera włókna z C i 6- podobnie jak nn. podłopatkowe i nerw piersiowo-grzbietowy od­chodzi w dole pachowym od pęczka tylnego splotu ramiennego Początkowo leży do przodu od m. podłopatkowego, ku tyłowi od tętnicy pachowej. Następnie biegnie w bok i do tyłu w bezpośrednim sąsiedztwie stawu ramiennego. Razem z naczyniami okalającymi_ ramię. Tylnymi przechodzi przez otwór czworoboczny , przyśrodkowo od

szyjki chirurgicznei kOŚCI. ramiennej_ przykryty m naramienny i dzieli się na gałęzie końcowe

Gałęzie 1 ). mięśniowe – zaopatrują m. Naramienny i m. obły mnięjszy.

2). gałęzie stawowe - zaopatrują staw ramienny.

3). gałąź międzyguzkowa - zaopatruje okostną bliższej części k. ramiennej.

4). nerw skórny boczny ramienia - oddziela się zazwyczaj w otworze czworobocznym, prze­chodzi między głową długą m. trójgłowego ramienia i m. naramiennym, przebijając powięź zaopatruje skórę nad m. naramiennym i boczną stronę ramienia w górnym odcinku.

Pozostałe gałęzie krótkie splotu ramiennego zaopatrują

I). nerw grzbietowy lopatki - m. równoległoboczny większy i mniejszy.

2). nerw piersiowy dlugi - m. zębaty przedni.

3). nerwy piersiowe przednie : prryśrodkowy i boczny - m. piersiowy większy i mniejszy.

4). nerw podobojcrykowy - m. podobojczykowy.

5). nerw nadlopatkowy - m. nadgrzebieniowy i m. podgrzebieniowy.

6). nerwy podlopatkowe - m. podłopatkowy i m. obły większy.

7). nerw piersiowo-grzbietowy - m. najszerszy grzbietu.


Unerwienie skórne kończyny górnej

I). Bark - przednią i tylną powierzchnię zaopatiu'ą nego; powierzchnię boczną zaopatrują nerwy nadobojczykowe ze splotu szyjnego ; powierzchnię boczną zaopatruje n. Skórny boczny ramienia

2). Ramię - powierzchnię przednią i przyśrodkową w górnej części zaopatruje nerw skórny przyśrodkowy ramienia, a w części dolnej nerw skórny przyśrodkowy przedramienia. Po­wierzchnię boczną unerwia nerw skórny boczny ramienia (od n. pachowego). Powierzchnię tylną zaopatruje nerw skórny tylny ramienia (od n. promieniowego).

3). Przedramię - Powierzchnię przyśrodkową zaopatruje nerw skórny przyśrodkowy przed­ramienia; powierzchnię boczną - nerw skórny boczny przedramienia od n. mięśniowo-skór­nego; powierzchnie tylną n. skórny tylny przedramienia od n. promieniowego.

4). Ręka - na powierzchni dłoniowej od strony bocznej (większą część) zaopatruje nerw po­środkowy; pozostałą część nerw łokciowy. Na powierzchni grzbietowej - od strony przyśrodkowej unerwia gałąź grzbietowa ręki nerwu łokciowego; od strony bocznej gałąź powierzchowna nerwu promieniowego.

5). Palce - Na powierzchni dłoniowej 3 1/2 palca od strony bocznej skórę zaopatruje nerw pośrodkowy, a 1 1/2 palca od strony łokciowej zaopatruje nerw łokciowy. Na powierzchni grzbietowej skórę 2 1/2 palca od strony bocznej unerwia nerw promieniowy, od strony przyśrodkowej unerwia nerw łokciowy. Paliczki palców środkowe i dalsze są unerwione przez gałęzie dłoniowe.


Splot krzyżowy

Powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich (brzusznych) nerwów rdzeniowych od L4 do Co po jednej stronie. Ma kształt trójkąta, którego podstawa jest zwrócona do powierzchni mied­nicznej k. krzyżowej, a wierzchołek do nerwu kulszowego, w stronę dolnej części otworu kul­szowego większego. Swą tylną powierzchnią przylega do powierzchni przedniej m. gruszko­watego. Powierzchnia przednia jest zwrócona do jamy miednicy i przykryta tylną częścią po­więzi miednicy; przylega do naczyń biodrowych wewnętrznych. Przyśrodkowo splot przylega do ściany bocznej odbytnicy. Splot dzielimy na trzy części : kulszową, sromową i guziczną. Ze splotu wychodzą gałęzie krótkie i długie. Krótkie unerwiają mięśnie : gruszkowaty, zasłaniacz wewnętrzny, oba bliźniacze, czworoboczny uda. Do gałęzi krótkich zaliczamy także gałęzie stawowe i okostnowe.


Do nerwów wychodzących z części kulszowej zaliczamy :

1. nerw kulszowy

2. nerw pośladkowy górny

3. nerw pośladkowy dolny

4. nerw skórny uda tylny

Z części sromowej wychodzi nerw sromowy

Z części guzicznej wychodzi nerw guziczny


N. pośladkowy górny- wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór nadgruszkowy w towarzystwie jednoimiennych naczyń, przyśrodkowo od m. pośladkowego średniego i małego. Unerwia : m. Pośladkowy średni i mały oraz m. Napinacz powięzi szerokiej


N. pośladkowy dolny - wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór podgruszkowaty, przyśrodkowo od jednoimiennych naczyń i początkowego odcinka nerwu skórnego uda tylnego. Po wyjściu spod dolnego brzegu mięśnia gruszkowatego biegnie na przedniej powierzchni mięśnia pośladkowego wielkiego, wchodząc do niego.

Unerwia : m. pośladkowy wielki


N. skórny uda tylny - wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór podgruszko­waty i biegnie pionowo w dół (ma dwa odcinki : pośladkowy i udowy). W odcinku pośladko­wym jest zakryty przez m. pośladkowy wielki, z otworu wychodzi bocznie od naczyń poślad­kowych dolnych i do tyłu od nerwu kulszowego, gdzie leży między krętarzem większym a gu­zem kulszowym. Następnie biegnie po mięśniach bliźniaczych i ścięgnie m. zasłaniacza we­wnętrznego. W odcinku udowym po wyjściu spod dolnego brzegu m. pośladkowego wiel­kiego biegnie pod powięzią szeroką aż do okolicy podkolanowej. Początkowo biegnie na powierzchni tylnej głowy długiej mięśnia dwugłowego uda, a następ­nie w bruździe miedzy tym mięśniem a m. półbłoniastym. W towarzystwie żyły udowo podkolanowej schodzi aż na goleń. Oddaje : nerwy skórne pośladków dolne, gałęzie kroczowe , gałęzie skórne uda tylne.


N. kulszowy- wychodzi z części kulszowej splotu krzyżowego (od samego początku zbudowany z dwóch składników : piszczelowego i strzałkowego, połączonych ze sobą wspól­nym nanerwiem. Z miednicy mniejszej wychodzi przez otwór podgruszkowaty (często dwa składniki już tutaj są rozdzielone, a czasem jeden przebija m. gruszkowaty lub uka­zuje się powyżej niego, a drugi poniżej) dostając się do przestrzeni podpośladkowej. Biegnie ku dołowi, krzyżuje m. bliźniaczy górny, ścięgno m. zasłaniacza we­wnętrznego, m. bliźniaczy dolny, m. czworoboczny uda. Następnie leży w 1/2 lub 1/3 przy­środkowej między guzem kulszowym a szczytem krętarza większego; krzyżuje od przodu głowę długą m. dwugłowego, biegnie po tylnej powierzchni m. odwodziciela wielkiego, wychodzi spod m. pośladkowego wielkiego i wchodzi pod powięź szeroką leżąc powierzchownie (tu możemy go nakłuć w celu znieczulenia). Wchodzi między m. dwugłowy uda i m. półbłoniasty; najczęściej nad dołem podkolanowym dzieli się na leżący przyśrodkowo nerw piszczelowy i bocznie nerw strzałkowy.

Zakres unerwienia : składnik piszczelowy unerwia : m. półścięgnisty

m. półbłoniasty

głowa długa m. dwugłowego uda

częściowo m. przywodziciel wielki

Składnik strzałkowy unerwia : głowę krótką m. dwugłowego uda.

Oddaje także gałąź stawową do stawu kolanowego.


Z części sromowej wychodzi n. sromowy- wychodzi z miednicy mniejszej między dol­nym brzegiem m. gruszkowatego a m. guzicznym) przez przyśrodkową część otworu podgruszkowego. Owija się dokoła kolca kulszowego i razem z naczyniami sromowymi we­wnętrznymi i ścięgnem zasłaniacza wewnętrznego wraca do miednicy mniejszej przez otwór kulszowy mniejszy dostając się do dołu kulszowo-odbytniczego; biegnie na przyśrodkowej powierzchni guza kulszowego,

a następnie w kanale sromowym i dzieli się na nerwy kroczowe oraz nerw grzbietowy prącia lub łechtaczki.


Gałęzie : 1. mięśniowe : do m. dźwigacza odbytu, m. guzicznego

2. nerwy trzewne miedniczne

3. nerw przeszywający więzadło krzyżowo-guzowe - zaopatruje skórę okolicy przyśrodkowej pośladków.

4. nerw grzbietowy prącia (łechtaczki)


Z części guzicznej wychodzi n. guziczny- leży przed przyczepem m. guzicznego do ko­ści krzyżowej i guzicznej - oddaje nerwy odbytowo-guziczne, gałęzie mięśniowe do m. gu­zicznego i dźwigacza odbytu i mm. krzyżowo-guzicznych.


N. łydkowy) :

Powstaje z połączenia n. cutaneus surae medialis i ramus posterior (inaczej : gałąź łącząca strzałkowa = ramus communicans fibularis) nervi cutanei surae lateralis. Do połączenia dochodzi na wysokości dolnej 1/3 podudzia - biegnie w towarzystwie vena sa­phena parva do tyłu od kostki bocznej, zmieniając nazwę na n. cutaneus dorsalis lateralis (unerwiający boczny brzeg stopy).

N. cutaneus surae medialis odchodzi w dole podkolanowym od n. tibialis i biegnie w dół po tylnej powierzchni podudzia unerwiając ją. N. cutaneus surae lateralis odchodzi również

w dole podkolanowym od n. peroneus communis, biegnie w dół po bocznej powierzchni pod­udzia i dzieli się na gałąź przednią i tylną. Gałąź przednia biegnie w przedłużeniu nerwu do wysokości kostki bocznej. Unerwia skórę bocznej i częściowo przedniej powierzchni pod­udzia.


N. piszczelowy) :

Powstaje powyżej dołu podkolanowego z podziału n. kulszowego. Przez dół podkolanowy biegnie pod powięzią prawie centralnie, oddając n. skórny łydki przysrodkowy i gałęzie mięśniowe i stawowe. Z dołu wychodzi między dwiema głowami m. brzuchatego łydki, wchodzi pod łuk ścięgnisty m. płaszczkowatego i biegnie bocznie od t. piszczelowej tylnej między m. zginaczem dłu­gim palucha i zginaczem długim palców. Wchodzi między dwie blaszki troczka zginaczy w kanale kostki przyśrodkowej i może się już tutaj dzielić na n. podeszwowy przyśrodkowy i boczny (lub przechodzi na brzeg przyśrodkowy stopy pod m. odwodziciel palucha i tu się dzieli).

Unerwia : mm. tylnej grupy uda z wyjątkiem głowy krótkiej m. dwugłowego uda, częściowo m. przywodziciel wielki, całą grupę tylną mm. podudzia, mięśnie stopy z wyjątkiem mm. grzbietu stopy), skórę tylnej powierzchni podudzia i brzegu bocznego stopy (przez n. łydkowy).



splot lędźwiowy) :

Powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych L1 do L3 po jednej stro­nie. Gałąź przednia n. rdzeniowego L 1 posiada połączenie z gałęzią przednią n. rdzeniowego Th12. Analogiczna relacja zachodzi między gałęziami przednimi nn. rdzeniowych

L3 i L4. Leży w jamie brzusznej do przodu od wyrostków żebrowych kręgów lędźwiowych, miedzy warstwą powierzchowną i głęboką m. lędźwiowego większego. Ze splotu wychodzą nerwy krótkie i długie. Krótkie unerwiają m. lędźwiowy większy i mniejszy, m. czworoboczny lędźwi i mm. międzypoprzeczne.

Długie w różny sposób ukazują się w stosunku do m. lędźwiowego większego.


Spod brzegu bocznego idąc od góry ukazują się :

1. n. biodrowo- podbrzuszny,

2. n. biodrowo- pachwinowy,

3. n. skórny uda boczny,

4. n. udowy.

Spod brzegu przyśrodkowego wychodzi n. zasłonowy

Z przedniej powierzchni wychodzi (niejednokrotnie już podzielony na gałęzie) n. płciowo- udowy.


n. biodrowo-podbrzuszny) - wyróżniamy na jego przebiegu dwa

odcinki : lędźwiowy, w którym nerw leży do tyłu od nerki, na mięśniach tylnej ściany brzucha oraz międzymięśniowy, w którym biegnie między mięśniami bocznej i przedniej ściany jamy brzusznej dzieląc się na gałęzie. Ukazuje się spod bocznej brzegu m. lędźwiowego większego ok. 4 cm poniżej XII żebra, początkowo na przedniej powierzchni m. czworobocznego lędźwi pod powię­zią lędźwiową, krzyżując dolny koniec nerki. Nad grzebieniem biodrowym przebija ścięgno początkowe m. poprzecznego brzucha). Biegnie równolegle do grzebienia biodrowego, początkowo miedzy mięśniem poprzecznym brzucha a skośnym we­wnętrznym, a następnie począwszy od poziomu kolca biodrowego przedniego górnego mię­dzy mięśniami skośnymi i dochodzi do pochewki m. prostego brzucha.

Gałęzie : z II-go odcinka gałęzie do mm. poprzecznego i obu skośnych,

- gałęzie otrzewnowe

- gałąź skórna boczna (jedyna zaopatrująca kończynę dolną) do skóry przedniej części po­śladka pokrywającej przednią część m. pośladkowego wielkiego i napinacza powięzi szerokiej

- gałąź skórna przednia - do skóry okolicy łonowej.

n. biodrowo-pachwinowy) - posiada dwa odcinki : lędźwiowy i międzymię­śniowy. Wychodzi spod bocznego brzegu m. lędźwiowego większego, skośnie w dół i bocznie po przed­niej powierzchni m. czworobocznego lędźwi i m. biodrowego, krzyżując od tyłu dolny koniec nerki. Nad grzebieniem biodrowym przebija ścięgno początkowe m. poprzecznego brzucha i biegnie między nim a m. skośnym wewnętrznym. Po przebiciu m. skośnego wewnętrznego dochodzi do wewnętrznej powierzchni rozcięgna m. skośnego zewnętrznego oraz do więzadła pachwi­nowego. Dołącza się do powrózka nasiennego (lub u kobiet do więzadła obłego macicy) bie­gnąc przez końcowy odcinek kanału pachwinowego, przechodzi przez pierścień pachwinowy powierzchowny, oddając końcowe gałęzie skórne.

Gałęzie : gałęzie mięśniowe do m. poprzecznego, skośnego zewnętrznego i wewnętrznego

- gałęzie otrzewnowe

- gałąź skórna boczna - zaopatruje skórę na powierzchni przyśrodkowej górnej części uda.

- gałąź skórna przyśrodkowa - wytwarza nerwy mosznowe przednie (wargowe przednie) unerwiają wzgórek łonowy, przednią część warg sromowych większych lub moszny.


N. płciowo-udowy) - ukazuje się na przedniej powierzchni m. lędźwiowego większego w pobliżu jego brzegu przyśrodkowego (na poziomie L3 - L5). Os tego miejsca biegnie na powięzi biodrowej krzyżując od tyłu moczowód i dzieli się na gałęzie : płciową, która wchodzi do kanału pachwinowego i udową, która biegnie w stronę rozstępu naczyń.

Gałąź płciowa biegnie wzdłuż brzegu przyśrodkowego m. lędźwiowego większego, krzyżuje t. biodrową zewnętrzną i dochodzi do pierścienia pachwinowego głębokiego. W kanale pachwinowym biegnie w tylno-dolnym obwodzie powrózka nasiennego (lub w. obłego macicy) i dochodzi do worka mosznowego lub warg sromowych większych.

Unerwia : m. dźwigacz jądra, błonę kurczliwą moszny oraz oddaje nieliczne gałęzie do

m. skośnego brzucha wewnętrznego i poprzecznego, czuciowo unerwia skórę wzgórka łono­wego i moszny (lub wargi sromowej większej) oraz skórę uda powierzchni przyśrodkowej zwróconej do narządów płciowych zewnętrznych.

Gałąź udowa przebija powięź biodrową i biegnie w stronę kończyny dolnej bocznie od

t. biodrowej zewnętrznej. Krzyżuje naczynia okalające biodro głębokie i przechodzi pod wię­zadłem pachwinowym, leżąc na przednim obwodzie t. udowej w rozstępie naczyń. Oddaje gałązki skórne unerwiające skórę górnego odcinka trójkąta udowego.


N. skórny uda boczny) - Wychodzi spod bocznego brzegu

m. lędźwiowego większego i biegnie skośnie na przedniej powierzchni m. czworobocznego lędżwi, krzyżuje grzebień biodrowy, biegnie po m. biodrowym przykryty przez powięź, aż do kolca biodrowego przedniego górnego. Prawy nerw leży do tyłu od kątnicy (jelita ślepego), lewy do tyłu od okrężnicy zstępującej. W odcinku pachwinowym leży do tyłu od naczyń okalających biodro głębokich i przyśrodkowo od kolca biodrowego przedniego górnego, przez więzadło pachwi­nowe lub pod nim na udo (stąd jest w rozstępie mięśni lub nie). Unerwia skórę bocznej powierzchni uda aż do okolicy kolanowej bocznej.


N. udowy) - posiada kilka odcinków : w odcinku lędźwiowym leży w m. psoas major; w odcinku biodrowym - biegnie między m. psoas major a m. iliacus. Odcinek pachwi­nowy znajduje się w rozstępie mięśni, końcowy odcinek nosi nazwę udowego. W pobliżu wię­zadła pachwinowego krzyżuje naczynia okalające udo głębokie. Po stronie prawej leży do tyłu od dolnej części kątnicy, wyrostka robaczkowego i końcowego odcinka jelita krętego. Po stronie lewej sąsiaduje od tyłu ze zstępnicą. Zbliża się do t. biodrowej zewnętrznej, od której na wysokości więzadła pachwinowego oddziela go jedynie łuk biodrowo- grzebieniowy. W odcinku pa­chwinowym n. femoralis wraz z m. biodrowo- lędźwiowym przechodzi przez rozstęp mięśni leżąc przyśrod­kowo od tego mięśnia, bocznie od t. udowej. W odcinku udowym dzieli się na gałęzie koń­cowe.

Gałęzie : 1. gałęzie mięśniowe bliższe (do m. biodrowo- lędźwiowego

2. gałęzie stawowe (do stawu biodrowego)

3. gałęzie grzebieniowe (do m. grzebieniowego)

4. gałęzie naczyniowe (np. n. własny t. udowej)

5. gałęzie skórne uda przednie

6. gałęzie do m. krawieckiego

7. gałęzie mięśniowe dalsze (do m. czworogłowego uda i do m. stawowego kolana)

8. n. udowo- goleniowy (najdłuższa gałąź skórna - zaopatruje powierzchnię przednio-przyśrodkową kolana oraz goleni aż do przyśrodkowego brzegu stopy). W odcinku udowym biegnie do tyłu od m. krawieckiego, bocznie od t. udowej, krzyżuje t. okalającą udo boczną oraz t. udową układając się na jej przednio-przyśrodkowym obwodzie. Wraz naczyniami udowymi wchodzi do kanału przywodzicieli, przebija blaszkę międzymięśniowąw towarzystwie t. zstępującej kolana i układa się w bruździe między przywodzicielem wielkim a przyśrodkową głową m. czworogłowego uda. Przykryty m. krawieckimi powięzią szeroką przebiega do tyłu od kłyk­cia przyśrodkowego k. udowej i dochodzi do żyły odpiszczelowej. Na wysokości guzowatości piszczeli przebija powięź i wraz z żyłą odpiszczelową biegnie na przyśrodkowej powierzchni podudzia do tyłu od żyły. Przechodzi do przodu od kostki przyśrodkowej i kieruje się na brzeg przyśrodkowy stopy. Oddaje gałęzie stawowe, gałąź podrzepkową, gałęzie skórne goleni przyśrodkowe.


N. zasłonowy) - w odcinku lędźwiowym leży na przyśrodkowej powierzchni m. psoas major przykryty przez żyłę biodrową wspólną. Zbliża się do kresy granicznej, wygina do przodu i boku, krzyżuje vena iliaca externa i dostaje się do miednicy. W odcinku miednicz­nym biegnie ok. 2 cm poniżej i równolegle do kresy granicznej kierując się do otworu we­wnętrznego kanału zasłonowego. Od dołu dochodzą do niego naczynia zasłonowe. Od strony przyśrodkowej krzyżują go : 1. a. iliaca interna

2. moczowód

3. nasieniowód lub więzadło obłe macicy

W kanale zasłonowym nerw przebiega w układzie NAV, przed wyjściem z kanału nerw dzieli się na gałąź przednią i tylną.

Gałąź przednia wychodzi z kanału między brzegiem dolnym w. łonowo- udowego a górnym brzegiem m. zasłaniacza zewnętrznego. Z początku biegnie między m. grzebieniowym a m. zasłaniaczem zewnętrznym, a następnie między m. odwodzicielem długim i krótkim i dzieli się na gałęzie do warstwy przedniej i środkowej mm. przywodzicieli (m. gzrebieniowy, m. adductor brevis, m. adductor lon­gus, m. smukły) oraz oddaje gałąź skórną (zaopatruje skórę przyśrodkowej powierzchni 1/3 dolnej uda).

Gałąź tylna przebija m. zasłaniacz zewnętrzny, a następnie biegnie między przywodzicielem krótkim a wielkim. Oddaje gałęzie do m. przywodziciela wielkiego i m. zasłaniacza zewnętrz­nego, także gałęzie naczyniowe , np. n. własny t. podkolanowej.








n. strzałkowy wspólny) :

Powstaje tuż nad dołem podkolanowym z podziału n. kulszowego. W dole biegnie wzdłuż brzegu m. biceps femoris i oddaje n. skórny łydki boczną. Następnie przechodzi do tyłu od głowy strzałki, bocznie od głowy bocznej m. brzuchatego łydki, wchodzi między dwie części m. strzałkowego długiego (między dwie głowy) i dzieli się na n. strzałkowy powierzchowny

i głęboki.


n. strzałkowy powierzchowny) :

Biegnie między m. strzałkowym długim a strzałką, następnie między obydwoma mm. strzał­kowymi. W dolnej części podudzia wychodzi spomiędzy mięśni dochodząc do przyśrodko­wego brzegu m. strzałkowego długiego, przebija powięź i dzieli się na n. skórny grzbietowy pośredni i przyśrodkowy).

Nerw strzałkowy powierzchowny zaopatruje mm. strzałkowe (oba)

N. skórny grzbietowy przyśrodkowy zaopatruje : skórę dolnej 1/4 przedniej powierzchni pod­udzia, oraz powierzchnię grzbietu stopy po stronie przyśrodkowej (przyśrodkowy brzeg palu­cha i stopy zespalając się z gałęziami n. udowo-goleniowego) i powierzchnię grzbietową stopy na wysokości zwróconych do siebie powierzchni palców II i III. zostawia m-ce dla unerwienia zwróconych do siebie powierzchni palców I i II przez n. strzałkowy głęboki)

N. skórny grzbietowy pośredni oddaje gałęzie skórne do dolnej 1/4 przedniej powierzchni go­leni oraz 4 nerwy grzbietowe palców dla grzbietu stopy i zwróconych do siebie powierzchni palców III, IV i V.


n. strzałkowy głęboki) :

Przebija przegrodę międzymięśniową przednią goleni i biegnie między m. piszczelowym przednim a prostownikiem długim palców. Dochodzi do przedniej powierzchni błony międzykostnej goleni i biegnie w dół razem z naczyniami piszczelowymi przednimi. Krzyżuje go od przodu ścięgno m. prostownika długiego palucha. Przechodzi na stopę między ścięgnami mm. prostownika długiego palucha a ścięgnem prostownika krótkiego palców. Przebija powięź i dzieli się na nn. grzbietowe palców I i II (n. grzbietowy boczny palucha i n. grzbietowy przyśrodkowy palca II) zaopatrujące odpowiednie powierzchnie ww. palców.




Nervus plantaris medialis (n. podeszwowy przyśrodkowy) :

Biegnie w towarzystwie arteria plantaris medialis pod odwodzicielem palucha na stopę, a na­stępnie między nim a zginaczem krótkim palców.

Gałęzie : 1. mięśniowe do odwodziciela palucha, do głowy przyśrodkowej zginacza krótkiego palucha, do zginacza krótkiego palców

2. gałąź piszczelowa, która dochodzi do powierzchni piszczelowej palucha jako n. plantaris digiti proprius I

3. nervi digitales plantares communes I, II, III (dzielą się na nerwy podeszwowe palców wła­sne + gałąź do m. glistowatego I).


Nervus plantaris lateralis (n. podeszwowy boczny ) :

Biegnie pod odwodzicielem palucha, a następnie w towarzystwie naczyń podeszwowych bocznych między m. quadratus plantae a zginaczem krótkim palców i dochodzi do brzegu bocznego stopy, w okolicy guzowatości V k. śródstopia oddaje gałąź powierzchowną i głę­boką oraz gałęzie mięśniowe do odwodziciela palca małego i m. quadratus plantae.

Gałąź powierzchowna : dzieli się na gałąź przyśrodkową i boczną - przyśrodkowa (czyli

n. podeszwowy wspólny IV palca) biegnie w IV przestrzeni międzykostnej i dzieli się na

2 nerwy podeszwowe własne palców IV i V. Gałąź boczna biegnie na podeszwowej powierzchni zgi­nacza krótkiego palca małego i zaopatruje ten mięsień oraz przeciwstawiacz palca małego, II, III, IV glistowaty i mm. międzykostne IV przestrzeni. Kończy się jako nerw podeszwowy własny palca V na brzegu bocznym palca małego.

Gałąź głęboka : biegnie między m. przywodzicielem palucha i mm. międzykostnymi zaopatru­jąc mm. międzykostne I, II, III przestrzeni, m. przywodziciel palucha i głowę boczną zginacza krótkiego palucha.


Zestawienie objawów porażeń nerwów zaopatrujących kończynę dolną oraz ich anato­miczne uzasadnienie :


1.n. udowy) - a). osłabienie czynnego zginania stawu biodrowego (czynność nie jest całkowicie zniesiona ze względu na przywodziciele unerwione przez n. zasłonowy oraz naprężacz powięzi szerokiej i pośladkowy średni i mały unerwione przez n. pośladkowy górny).

b). całkowite zniesienie czynnego prostowania stawu kolanowego (m. czworogłowy uda)

c). utrudnione chodzenie i stanie (zwłaszcza z obciążeniem)

d). zniesiony odruch rzepkowy (z mięśnia czworogłowego uda)

e). osłabione czucie na przednio-przyśrodkowej powierzchni uda, prawie od bruzdy pachwi­nowej oraz na przednio-przyśrodkowej stronie goleni i przyśrodkowym brzegu stopy.

(rr. cutanei femoris anteriores i n. saphenus)


2.n. zasłonowy) - a). zniesienie czynności przywodzenia uda (niemożliwe jest zwarcie ud, założenie nogi na nogę) - porażone wszystkie przywodziciele

b). osłabione zginanie i prostowanie w stawie biodrowym.


3.n. pośladkowy górny) - (zaopatruje m. naprężacz powięzi szerokiej, m. pośladkowy średni i mały)

a). zniesienie odwodzenia w stawie biodrowym

b). bardzo osłabione umocowanie miednicy na nodze podstawnej w czasie chodzenia, wskutek czego miednica opada na stronę zdrową (objaw Trendelenburga) - "chód kaczkowaty".


4.n. pośladkowy dolny) - a). osłabienie prostowania w stawie biodro­wym (wchodzenie na schody, skakanie, podnoszenie się z pozycji siedzącej staje się niemoż­liwe).


5.n. skórny uda tylny) - a). osłabienie czucia na obszarze 1/3 dolnej pośladka, skóry tylnego odcinka krocza , tylnej powierzchni uda i dołu podkolano­wego.


6.n. kulszowy) - a). znaczne upośledzenie zginania w stawie kolanowym (mm. grupy tylnej uda i podudzia)

b). upośledzony obrót na zewnątrz w stawie biodrowym

c). całkowicie zniesione ruchy stopy

Podczas chodzenia chory wysuwa kończynę do przodu, wyprostowaną w stawie kolanowym, przy czym opuszczona stopa chwieje się w stawach skokowych i suwa na podłożu.


7.n. piszczelowy) - a). brak możliwości zgięcia podeszwowego stopy i palców (wspięcie na palce, odwodzenie i przywodzenie niemożliwe) - na stopie zaznacza się szponia­ste ustawienie palców; są zgięte grzbietowo w stawach śródstopno-paliczkowych i pode­szwowo w stawach międzypaliczkowych. Wskutek wtórnego przykurczu prostowników rozwija się stopa piętowa ().

b). całkowite zniesienie czucia na skórze podeszwy stopy

c). osłabienie czucia na skórze tylno-przyśrodkowej powierzchni łydki, obu okolic zakostko­wych, brzegu bocznym stopy, grzbietowej powierzchni dalszych i częściowo środkowych pa­liczków.


8.n. strzałkowy wspólny) - a). brak ruchów zgięcia grzbietowego stopy i palców

b). brak nawracania stopy. - chód ptasi lub koguci (stawianie na podłożu najpierw palców, potem brzegu bocznego stopy i wreszcie na końcu pięty).

c) wtórny przykurcz zginaczy powoduje powstanie stopy końsko-szpotawej

d). zniesienie czucia bądź niedoczulica na obszarze skóry przednio-bocznej powierzchni goleni oraz grzbietu stopy i palców


9.n. sromowy) - a). nietrzymanie kału i moczu

b). niemoc płciowa



Wyszukiwarka