Kodeks cywilny. Komentarz

red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski

Rok wydania: 2008

Wydawnictwo: C.H.Beck

Wydanie: 5

Komentowany przepis

Art. 449⁸. [Przedawnienie roszczenia] Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

1. Konstrukcja komentowanego przepisu była w dużej mierze oparta na konstrukcji uchylonego już przepisu art. 442 § 1, z tym że termin dziesięcioletni liczony jest nie od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, lecz od dnia wprowadzenia produktu niebezpiecznego do obrotu. Uwzględniając powyższe zróżnicowanie do komentowanego przepisu, znajdą pełne zastosowanie uwagi do uchylonego art. 442, jak i tym samym obecnego art. 442¹ § 1.

2. Przewidziane w komentowanym przepisie terminy przedawnienia dotyczą wszystkich roszczeń majątkowych zmierzających do naprawienia szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny, tak więc roszczeń o odszkodowanie jak i zadośćuczynienie pieniężne. Z natury rzeczy nie dotyczą natomiast roszczeń o charakterze niemajątkowym, których wystąpienia w związku z wyrządzeniem szkody przez produkt niebezpieczny nie można wykluczyć. Odnośnie pojęcia szkody por. uwagi do art. 361 Nb 31-40.

3. Bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny rozpoczyna się w dniu, w którym poszkodowany dowiedział się lub, przy zachowaniu należytej staranności, mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Obie okoliczności objęte są wiedzą lub możliwością wiedzy poszkodowanego, a więc fakt poniesienia szkody i osoba odpowiedzialna do jej naprawienia, muszą być spełnione łącznie. Dlatego też, gdy o osobie obowiązanej do naprawienia szkody poszkodowany dowiedział się później niż o fakcie wyrządzenia szkody, ten ostatni moment będzie decydował o rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia roszczenia. Należy podkreślić, iż uzależnienie terminu wymagalności roszczenia nie tylko od wiedzy o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia, ale także od możliwości dowiedzenia się o tych okolicznościach przez poszkodowanego przy zachowaniu przezeń należytej staranności, jest istotnym ograniczeniem ochrony przyznanej osobie, której produkt niebezpieczny wyrządził szkodę.

4. Po upływie terminu dziesięcioletniego roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny przedawnia się w każdym przypadku. Termin ten biegnie od dnia wprowadzenia produktu do obrotu. Stanowiska co do konkretnego momentu, od którego należy liczyć bieg dziesięcioletniego terminu przedawnienia, są podzielone. Przede wszystkim należy zauważyć, iż wykładnia gramatyczna komentowanego przepisu może prowadzić do wniosku, że momentem, od którego biegnie 10-letni termin przedawnienia, jest data pierwszego wprowadzenia do obrotu danego produktu (typu, modelu produktu). Jest to stanowisko chroniące interesy producenta. Z uwagi na istotę i cel regulacji dotyczącej odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, pogląd ten należy odrzucić. Część doktryny podnosi, iż bieg owego terminu należy wiązać z wprowadzeniem do obrotu konkretnego, wyrządzającego szkodę, produktu niebezpiecznego, a nie pierwszej rzeczy produktu z danego rodzaju (por. M. Jagielska, Odpowiedzialność 1999, s. 175). Rozwinięcie tego poglądu prezentuje P. Granecki podnosząc, że odniesienie 10-letniego terminu przedawnienia do chwili wprowadzenia do obrotu konkretnej rzeczy (produktu) uzasadnia fakt, iż produkt używany przez dłuższy czas może łatwo stać się niebezpieczny. Normatywnie określony 10-letni termin wyznacza, zdaniem autora, czas normalnego (w domyśle bezpiecznego) użycia produktu, po którego upływie ryzyko obciążać powinno użytkownika. Jeżeli chodzi zaś o produkty, dla których założono dłuższy niż 10-letni czas normalnej eksploatacji lub produkty, których ujemne skutki zastosowania ujawnić się mogą w dłuższym czasie, autor wskazuje na możliwość zastosowania art. 5 KC dla odparcia postawionego zarzutu przedawnienia (por. P. Granecki, Odpowiedzialność, s. 43-44). Zaprezentowano także pogląd, iż o tym czy chodzi o moment wprowadzenia do obrotu konkretnego produktu, czy też danego typu produktów albo też modelu, decydować będą okoliczności konkretnego przypadku. Wada konstrukcyjna odnosić się będzie zazwyczaj do daty wprowadzenia danego typu produktu, wada produkcyjna - do konkretnej serii produktów, natomiast wadliwość wynikająca z błędnej instrukcji może dotyczyć nawet konkretnego egzemplarza, jeżeli np. był on zaopatrzony w nieczytelną instrukcję (por. E. Łętowska, Ochrona, s. 139). Według tego stanowiska bieg 10-letniego terminu przedawnienia może rozpocząć się w różnym czasie w odniesieniu do tego samego rodzaju produktu.

5. Chwilą powstania zobowiązania do naprawienia szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny jest moment doznania uszczerbku przez poszkodowanego, a nie chwila wprowadzenia produktu do obrotu, albowiem stosunek obligacyjny powstaje z mocy ustawy dopiero z chwilą wyrządzenia szkody (odmiennie, jak należy sądzić, E. Łętowska, Odpowiedzialność, s. 151-152). Należy bowiem zauważyć, że z tą chwilą konkretyzują się strony stosunku obligacyjnego. Przed chwilą wyrządzenia szkody przez produkt niebezpieczny możliwa jest tylko ochrona kontraktowa lub przewidziana w art. 439 KC.

6. Co do pojęcia wprowadzenia produktu do obrotu por. także uwagi do art. 449³.

Banaszczyk